TERSİNE LOJİSTİK SÜREÇLERİNDE TOPLAMA MERKEZİ YERLERİNİN MATEMATİKSEL MODELLEME İLE TESPİT EDİLMESİ

Transkript

1 TERSİNE LOJİSTİK SÜREÇLERİNDE TOPLAMA MERKEZİ YERLERİNİN MATEMATİKSEL MODELLEME İLE TESPİT EDİLMESİ Karahan KARA 1, Doç.Dr. A.Zafer ACAR 2, Ar.Gör. İsmail ÖNDEN 3 ÖZET Tersine lojistikte ürün geri dönüşlerinin hem ürünün kendisi hem de zaman açısından sahip olduğu belirsizlikler nedeniyle kurulacak ağın karmaşık bir yapıda olacağı gerçeği araştırmacılar tarafından bilinen bir gerçektir. Bu çalışmada, bu karmaşık yapı içerisinde önemli bir rol oynayan tersine lojistik ağ yapılanmasında bölgesel toplama merkezlerinin (BTM) neden var olması gerektiği ve nerelere kurulması gerektiği konusuna vurgu yapılmıştır. Araştırmanın ilgi alanını Türkiye'de mevcut kamu kurum ve kuruluşları oluşturmaktadır. Kurumların etkinlik ve verimliliğini artırmak maksadıyla, kurum üzerinde atıl durumda bulunan malzemelerden kurtularak ve bu malzemeleri bakım-onarım veya geri dönüşüm faaliyetlerinden geçirerek ürün ömrünün uzatılması ve yeniden kullanılması için gerekli tersine ağ yapısının kurulması çalışmamızın odağını oluşturmaktadır. Tersine lojistik ağ yapısı içerisinde bölgesel toplama merkezlerinin hangi illerde kurulması sorusuna yanıt verebilmek için tam sayılı matematiksel model ile gerçekleştirilen senaryo analizleri sayesinde optimal sonuca ulaşılmıştır. Model, mesafe minimizasyonunu dikkate alındığında hangi illerin, ağ yapısı içerisinde en uygun lokasyon olduğunu belirleyecek şekilde kurulmuştur. Gerçekleştirilen modelin geçerliliği duyarlılık analizi ile test edilmiş ve çıktıları yorumlanarak, bulgular değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Kapalı Döngü Tedarik Zinciri, Tersine Lojistik, Tesis Yeri Seçimi 1.GİRİŞ Günümüzde, işletmeler yoğunlaşan rekabet koşulları içinderekabet avantajı sağlamak, bunu sürdürebilmek ve ekonomik amaçlarını gerçekleştirmek için birçok yönteme başvurmaktadırlar. Fakat hangi yönteme başvururlarsa vursunlar maliyetleri minimize etmek ve müşteri memnuniyetini artırmak her zaman öncelikli amaçlar arasındadır. Tersine tedarik zinciri ve tersine lojistik faaliyetlerin yürütülmesi, yönetilmesi ve geliştirilmesi ile de pazar koşullarında rekabet avantajı yaratılabilir. İşletme açısından geri dönüşüm faaliyetleri ile elde edilen geri dönüşümü yapılmış malzemelerin, üretim girdisi olarak kullanılması ile maliyetler düşürülebileceği gibi eş zamanlı olarak müşterileri tatmin etmeyen ürünlerin etkin bir geri alım faaliyetleri ile müşteri memnuniyeti artırılabilir. Tersine tedarik zincirinin uygulanmasında başarılı olabilmek için belirsiz malzeme akışı, özel müşteri, kritik zaman, değer maksimizasyonu, esneklik ve çok partili koordinasyon gibi kavramlar dikkate alınmalıdır (Bloomberg, 2005). Bu kavramlar arasından belirsiz malzeme akışı kavramı beraberinde tersine tedarik zinciri içerisinde ağ yapılanması problemini de doğurmaktadır. Bu problem ile başa çıkabilmek güçlü bir ağ yapılanmasını gerektirmektedir. Güçlü bir ağ yapılanması ise mevcut olan belirsizlikleri sınırlandırmak ve kanalize etmek ile kurulabilmektedir. Bu maksatla ürün geri dönüşlerinde müşterileri geri alım fonksiyonlarına yönlendirmek ve geri iadeleri müşterilere cazip kılmak önemlidir. Tersine tedarik zincirinin önemini ve gerekliliğini Gorskova ve Ortega (2012) yapmış oldukları çalışmada; ekonomik etmenler, kurallar ve yasalar, kurumsal sorumluluk açısından açıklamışlardır. Ekonomik etmenler, işletmelere üretim girdisi maliyetini azaltarak direkt ekonomik fayda sağlayacağı gibi geri dönen hatalı ürünlerdeki eksik hususların fark edilmesi ve üretim kalitesinin artırılması ile doğrudan olmayan ekonomik faydaları içermektedir. Müşteri veya tüketici açısından ele aldığımız zaman ise daha az maliyet ile üretilmiş ürünlerin tüketiciye daha düşük fiyatlarla sunulması faydasını yaratmaktadır (Brito, 2003). Kurallar ve yasalar açısından ise ulusal ve uluslararası ticaret hukukunda ürünlerin geri alımlarını ve geri kazanımlarına dair düzenlemeler karşımıza çıkmaktadır. İşletmeler pazar içerisinde kalmak ve ceza müeyyideleri ile karşılaşmamak için doğal kaynaklarının korunması, çevrenin korunması, atıkların verdiği zararların engellenmesi ve daha iyi yaşanabilir bir yaşam alanı oluşturabilmek için konulan kuralla ve yasalara uymak zorundadırlar (Köse, 2009). Kurumsal sorumluluk açısından ise işletmelerin insan odaklı düşünerek gelecekte yaşanılabilir bir dünya için ekonomik faaliyetlerde ilk sırada kamu yararının düşünülmesi ile tersine lojistik ve geri dönüşüm faaliyetlerinin bu sorumluluk içerisinde uygulanmasının önemine işaret etmektedir (Dekker vd., 2004). Etkin bir üretim, dağıtım sistemi ve müşteri memnuniyeti için tersine tedarik ve geri dönüşüm faaliyetleri karşımıza bir ihtiyaç olarak da çıkmaktadır. Bu ihtiyaç, üretimde yapılan hatalar ve yanlış uygulamalar, dağıtım esnasında oluşan aksaklıklar ve müşteri memnuniyetsizliğinden doğmaktadır (Dekker vd.,2004). Bu ihtiyaçlar, özetle, Üretim, Dağıtım ve Müşteri dönüşleri gibi sebeplerden ortaya çıkmaktadır. Bunlar; (Dekker vd.,2004). Üretim aşamasında, istenilen kalitede olmayan ve üretim fazlası ürünlerin geri dönmesi, dağıtım esnasında ürünlerin hasar görmesi veya teslim edilen ürün ambalajlarının ve paketlerinin geri dönmesi, müşterilerin 1 Okan Üni. SBE. Lojistik Yönetimi Yük.Lis.Prog.; karahan-kara87@hotmail.com 2 Okan Üni. İİBF, Uluslararası Lojistik Böl.Bşk.; zafer.acar@okan.edu.tr 3 Okan Üni. İİBF, Uluslararası Lojistik Böl.; ismail.onden@okan.edu.tr

2 kullanmış olduğu ürününün tamir işlemleri ve ürün ömrü bitmiş malzemelerin toplanması için etkin bir tersine lojistik ağ ihtiyacının da gerekliliği söz konusudur. İleri lojistik ile tersine lojistik arasındakiyapısal farklılıklardan bir tanesi ileri lojistikte dağıtım tek bir noktadan (yani üretim yerinden) birçok noktaya (yani tüketicilere) doğru iken, tersine lojistikte ise toplama işlemi birçok noktadan (Tüketiciler) bir noktaya (Ana geri dönüşüm merkezi) doğru olmasıdır (Tibben-Lembke, 2002). Akış yönünde ki bu farklılıklar kurulacak ağ yapılanmasını da doğrudan etkilemektedir. Bunun yanında tersine lojistik ağ yapılanması içerisinde rol oynayan noktalar aynı zamanda ileri lojistik ağ yapılanması içerisinde rol oynayan elemanlar ile aynı olabilir. Fakat tersine lojistik ağ yapılanmasının yapısı gereği farklı elamanlara ihtiyaç da duymaktadır (Fleischman vd., 1997). Tersine lojistik ağ yapılanmasının oluşturulmasındaki gerekliliklerden ilki toplanacak ürün tiplerinin fazlalığından dolayı ihtiyaç duyulan Özel Toplama Merkezleridir. Bir diğeri, yine ürün çeşitliliğinden kaynaklanan Sınıflandırma Sistemi ve ileri lojistikte olduğu gibi Stok Politikasıdır. Bir diğer gerek ise geri dönüşümü yapılacak malzemenin ihtiyaca cevap vermesi için gerekli olan Zamanlama Politikasıdır. Malzemelerin takibinin yapılması için etkin bir Enformasyon akışı da bu gerekler arasında yer almaktadır.son olarak da ihtiyaca uygun olması için Esneklik özelliğine sahip olmalıdır (Gaurang, 2006; Şengül, 2010). Literatürde matematiksel modellerden yararlanılarak birçok kullanım süresi dolmuş ürünlerin, atıkların, nihai müşteriden dönen ürünlerin, ürün ambalaj ve paketlerinin yeniden üretim sürecine dahil etmek veya imha etmek için toplama merkezlerinin oluşturulması ve tersine tedarik zinciri kapsamındaki ürün hareketlerinin kontrol edilmesi için tersine lojistik ağ yapısı oluşturulması çalışmaları bulunmaktadır. Bu çalışmaların büyük bir kısmınınuluslararası ve özel işletmeleri ele alan çalışmalar olduğu görülmektedir (ör. Kroon ve Vrijens, 1995; Spengler vd., 1996; Hirsch, 1998; Shih, 2001; Minner, 2001; Hu vd, 2002; Autry, 2005; Richey vd., 2005; Daugherty vd., 2005; Chouinard vd., 2005; Prahinski ve Kocabasoğlu, 2006; Kim vd., 2006; Sheu, 2007; Salema vd. 2007; Du ve Evans, 2008; Pati vd. 2008; Zhoa ve Wang, 2008; Aras ve Aksen, 2008; Wadhwa vd., 2009; Cruz-Rivere ve Ertel, 2009; Mutha ve Pokharel, 2009; Kannan vd., 2012; Ramezani vd., 2012; Li ve Tee, 2012; Dat vd., 2012).Geri alınan ürün tipi, kullanılacak olan geri kazanım fonksiyonu ve getirilen kanuni zorunlulukları dikkate alarak yapılan çalışmalarda ise birçok ağ yapısı türü oluşturulmuştur (Şengül, 2010). Bu çalışmada amaç bir tersine lojistik ağ yapısı türü oluşturulmaya çalışmaktan ziyade ağ yapılanması içerisinde yer alan özel toplama merkezlerinin nerelerde olması gerektiğini matematiksel bir problem olarak ele alarak yer tespiti yapmaktır. Bu maksatla, tersine lojistik ağını kurabilmek için gerekli olan ön koşullar arasında yer alan özel toplama merkezlerinin Türkiye nin coğrafik koşulları ve karayolları dağılımı göz önünde bulundurularak mesafe (maliyet) minimizasyonu amaç fonksiyonu ile karma tam sayılı doğrusal programlama modeli kurulmuştur. Kurulan model Microsoft Excel Solver programında çalıştırılarak optimal çözüm elde edilmiştir. Modelin çözülmesi ile maliyet minimize edilerek açılacak özel toplama merkezlerinin nerelerde açılması gerektiği incelenmiştir. 2.METODOLOJİ Çalışma kapsamında önerilen 3 aşamalı bir metodolojiye göre her aşamanın çıktısı, bir diğerin girdisi olacaktır. İlk adım olarak problem tanımlanarak tersine lojistik ağının yapısının belirlenmesi, kabullerin yapılması ve çözümde dikkate alınacak olan verilerin üretilmesi gerçekleştirilecektir. Bu adım kapsamında genel hatları belirlenmiş olan probleme yönelik bir matematiksel model önerisi ikinci adım kapsamında gerçekleştirilecektir. Model, 0-1 tam sayılı olarak kurulacak ve karar değişkenleri, modelin amacı ve kısıtları tanımlanacaktır. Model kapsamında dikkate alınacak olan şehirlerin yoğunlukları nedeni ile tersine ağa verilecek akış miktarını belirten yoğunluk miktarları ile mesafeleri dikkate alan bir amaç fonksiyonu tanımlanacaktır. Bu bağlamda amaç fonksiyonu, hem mesafe minimizasyonu, hem de yoğunluğu yüksek olan bölgelere yakın olacak tesislerin seçilmesini sağlanacak şekilde ifade edilecektir. Son olarak ikinci adımda tanımlanan matematik modelin sonuçlarının doğruluğunu test edecek olan duyarlılık analizlerinin gerçekleştirilecektir. Bu adım kapsamında en iyi durum gerçekleştirilemediği noktadaki en iyiyi araştırmaktadır. Önerilmiş olan akış sonucunda, elde edilen bulguların değerlendirilmesi gerçekleştirilecek ve Türkiye kapsamında tersine lojistik kapsamında hizmet verecek olan ağ ile ilgili bulgular değerlendirilecektir. 2.1.Problemin Tanımlanması Ülkemizin merkezi yönetim şeklinden kaynaklı olarak merkezi yönetimde bulunan bakanlıklar (ör. Orman ve Su İşleri, Enerji ve Tabii Kaynaklar, Gıda Tarım ve Hayvancılık, Sağlık, Çevre ve Şehircilik, Milli Eğitim, Milli Savunma, Adalet) ile bağlı kuruluşlarının (ör. SGK, EGM ve TSK) yaygın bir taşra teşkilatı vardır. Bu kurum ve kuruluşlar ilgili faaliyetlerini yürütebilmek için bağlı oldukları bakanlıklar tarafından desteklenmekte ve faaliyetlerini ilgili bakanlık kontrolünde yürütmektedirler. Kamu kurum ve kuruluşlarının, faaliyetlerinde kullanmış oldukları bu malzemelerden ömrünü tamamlamış, bakım onarım ihtiyacı olan, çevreye zarar veren, geri dönüşümü yapılarak tekrar kullanılabilecek durumda olan ve imha edilmesi zorunlu olan ürünlerin toplatılarak, yeniden kullanım, yeniden üretim, geri dönüşüm ve imha faaliyetlerini gerçekleştirilmesi için ana toplanma merkezine getirilmesi çalışmamızın problem sahasını oluşturmaktadır. Problemin çözümü ile ulaşılmak istenen amaç ise Ankara'da bulunan Ana Toplama Merkezine (ATM) getirilecek malzemelerin öncelikli olarak

3 BTM lerde toplatılarak ve konsolidasyonunu sağlanarak ATM ne götürülmesi için kurulması gereken BTM lerinin hangi illerde olması gerektiği sorusuna cevap vermektir. 2.2.Problemin Varsayımları, Merkezi kamu kurum ve kuruluşlarının hemen hemen her ilde teşkilatı bulunmaktadır. Oluşturulacak tersine lojistik ağı; önce illerde bulunan taşra teşkilatlarından BTM lerine, sonra BTM lerinde toplanan malzemelerin Ankara ya götürüleceği kabul edilmiştir. Ankara ya yakın bulunan illerdeki kamu kurum ve kuruluşlarının malzemeleribtm ni kullanmadan direk ana toplama merkezine götürülecektir. Karayolu güzergahları esas alınarak X, Y, Z ve T olarak adlandırılan bölgelerde 4 adet BTM kurulması gerektiği kabul edilmiştir. Bu merkezlerin muhtemel kuruluş yerleri Ek-A'dadır. BTM lerinde kurulacak tesislerin aynı kapasite ve aynı hizmet koşullarında olduğu kabul edilerek bölgede bulunan illerin önem seviyelerine göre il sayılarında farklılıklar olabileceği kabul edilmiştir. İllerin önem seviyeleri; karayolları, coğrafik koşullar, nüfus yoğunlukları ve yaşam koşulları gibi etkenler göz önüne alınarak 5 seviyede toplanmıştır (EK B). BTM kurulum ve işletim maliyetlerinin, ATM (Ayıklama, ayrıştırma, bakım-onarım ve imha faaliyetlerinde bulunabilen) kurulum ve işletim maliyetlerinden daha az maliyete sahip olduğu kabul edilmiştir. Ancak, kurulacak BTM lerinin kurulma amaçlarının aynı olması ve kamu bütçesi tarafından yaptırılması göz önüne alınarak tesis kurulum maliyeti problem içerisine dahil edilmemiştir. Kamu kurum ve kuruluşlarından toplanacak ürünlerin tek tip ambalajlar içerisinde olduğunu varsayarak malzeme ağırlıkları tonaj üzerinden hesaplanacaktır. Tersine lojistik ağı içerisinde malzemelerin toplanarak BTM lerine götürülmesi için 25 m 3 ve 1.5 ton kapasiteli araç tipi kullanılacak ve bölgesel toplama merkezinde toplanan malzemelerin konsolidasyonu yapılarak ana toplama merkezine götürülmek için 40 m 3 ve 12 ton kapasiteli araç tipi kullanılacaktır. Kullanılacak araçlar, tam doluluk prensibine göre çalışacak ve tam dolum yapılana kadar BTM lerde bekleyeceği ve hepsinin yakıt harcama oranlarının aynı olduğu kabul edilerek yakıt tüketiminin sadece mesafeye bağlı olarak değişeceği ve maliyeti bu şekilde etkileyeceği kabul edilmiştir. Kurulacak BTM lerinin yerinin, tesisin bölge içi illere uzaklığının ve eş zamanlı olarak Ankara daki ATM ne uzaklığının minimize edilmesi ile tespit edilebileceği kabul edilmiştir. 2.3.Modelin İndeks Seti Kabul edilen bölgeler içerisinde mevcut olan her bir il için BTM açma alternatiflerinin matematiksel ifadesi aşağıda gösterilmektedir. X = {1,, 9} X Bölgesi Toplama Merkezi açma alternatifleri Y = {1,,17} Y Bölgesi Toplama Merkezi açma alternatifleri Z = {1,,16} Z Bölgesi Toplama Merkezi açma alternatifleri T = {1,,15} T Bölgesi Toplama Merkezi açma alternatifleri 2.4.Modelin Değişkenleri Model içerisinde BTM açmak için kabul edilen değişkenlerin matematiksel ifadesi aşağıda gösterilmektedir. Y x = {0,1} X bölgesinde, bölgesel toplama merkezi açma, x є X Y y = {0,1} Y bölgesinde, bölgesel toplama merkezi açma, y є Y Y z = {0,1} Z bölgesinde, bölgesel toplama merkezi açma, z є Z Y t = {0,1} T bölgesinde, bölgesel toplama merkezi açma, t є T 2.5.Modelin Parametreleri Amaç fonksiyonunu etkileyen parametrelerin yani iller arası mesafe, illerin Ankara'ya uzaklık mesafeleri ve illere verilen önem seviyelerinin matematiksel ifadeleri aşağıda gösterilmektedir. C x = x Bölgesel toplama merkezi için bölge içi taşıma mesafesi, x є X C xa = x toplama merkezinden Ankara ya taşıma mesafesi,, x є X C y = y Bölgesel toplama merkezi için bölge içi taşıma mesafesi, y є Y C ya = y toplama merkezinden Ankara ya taşıma mesafesi,, y є Y C z = z Bölgesel toplama merkezi için bölge içi taşıma mesafesi, z є Z C za = z toplama merkezinden Ankara ya taşıma mesafesi,, z є Z C t = t Bölgesel toplama merkezi için bölge içi taşıma mesafesi, t є T C ta = t toplama merkezinden Ankara ya taşıma mesafesi,, t є T P x = x Bölgesi illeri için önem seviyesi, x є X P y = y Bölgesi illeri için önem seviyesi, y є Y = z Bölgesi illeri için önem seviyesi, z є Z P z P t = t Bölgesi illeri için önem seviyesi, t є T 2.6. Modelin Kısıtları Modelin ilgili kısıtları aşağıda gösterilmektedir.

4 Y x = 1 xєx Y y = 1 yєy Y z = 1 zєz x є X y є Y z є Z Y t = 1 t є T tєt Y x, Y y, Y z, Y t є {0,1} 2.7.Model Amaç fonksiyonu olarak illerin birbirine olan mesafelerinin illerin önem seviyelerinin etkisi kabul edilerek ve eş zamanla olarak illerin Ankara'ya mesafelerinin minimizasyonu olarak ele alınmıştır. = Min [C x Y x P x + C xa Y x ] + [C y Y y P y + C ya Y y ] + [C z Y z P z + C za Y z ] + xєx yєy zєz [C t Y t P t + C ta Y t] tєt 2.8.Modelin Çözümlenmesi Kurulan Tam Sayılı Programlama modelinin çözümüne ulaşmak için Frontline Solver tarafından üretilmiş olan Excel Solver Pro programı kullanılmıştır. Bu program problemin çözümünde Excel Spreadsheed üzerinden optimizasyon çözümü ve problem kapsamında optimizasyonda esneklik gibi faydalar sağlamaktadır. İlgili programda kurulan modele bölgelerde bulunan illerin birbirine uzaklıkları ve Ankara ya olan uzaklıkları Karayolları Genel Müdürlüğü resmi verilerinden alınarak girilmiştir. Ardından programın çalıştırılması ile model 9 iterasyonda optimum sonuca ulaşmıştır. Elde edilen optimum ve alternatif çözümler Tablo 1'de sunulmuştur. BÖLGE OPTİMUM ÇÖZÜM ALTERNATİF ÇÖZÜM X Bölgesi İstanbul Çanakkale Y Bölgesi Diyarbakır Gaziantep Z Bölgesi Kars Erzincan T Bölgesi İzmir Afyon Tablo 1: Modelden Elde Edilen Sonuçlar 3.SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Çalışmamızda kamu kurum ve kuruluşlarında illerdeki temsilcilerinde bulunan kullanılmayan malzemelerin geri toplatılarak yeniden üretim sistemine dahil edilmesi, yeniden kullanılması ve imhası için kurulacak tersine lojistik ağ yapısı üzerinde açılacak toplama merkezlerinin hangi illerde olması gerektiği Tam Sayılı Programlama modelinden yararlanarak çözümlenmiştir. Modelin çalıştırılması ile elde edilen bulguları değerlendirecek olursak; X bölgesi için optimum sonuç olarak tespit edilen İstanbul ilinin X bölgesi içerisinde varsayılan iller arasında gelişmiş olması ve Ankara yol güzergahı üzerinde olması elde edilen sonucun uygulanabilirlik yönünden doğruluğunu ortaya koymaktadır. Alternatif çözüm olarak karşımıza çıkan Çanakkale ili ise İstanbul'un sahip olduğu karmaşık yapıya girmeden Türkiye'nin Avrupa bölgesinde kalan illerinden toplanılacak malzemelerin Ankara'ya ulaştırılmasında en uygun çözüm olarak karşımıza çıkmaktadır. Y Bölgesi için Optimum çözüm olarak karşımıza çıkan Diyarbakır ili ile alternatif çözüm olarak karşımıza çıkan Gaziantep ilinin bölge içerisinde gelişmişlik düzeylerinin yüksek olması ve kara yolları bağlantı noktalarında bulunması çıkan sonucun uygulanabilirliğini desteklediğini görmekteyiz. Z bölgesinde ise karşımıza çıkan optimum sonuç Kars ili yerine alternatif çözüm olarak karşımıza çıkan Erzincan ilinin karayolları güzergahları göz önüne alındığında bölgede kurulacak toplama merkezi için daha uygun olduğu değerlendirmektedir. Aynı şekilde T Bölgesi için ortaya çıkan optimum sonuç İzmir ili yerine alternatif çözüm olarak karşımıza çıkan Afyon ilinin bölgenin coğrafik yapısı ve Ankara'ya uzaklık mesafeleri dikkate alındığında daha uygun olacağı düşünülmektedir.

5 Bu çalışma ile Lojistik maliyetler arasında en önemli maliyet kalemi olan ulaşım maliyeti üzerinden gidilerek, ulaşım maliyetinin düşürülmesi ile lojistik maliyetlerinin düşebileceği bunun da mesafe minimizasyonu ile sağlanabileceği matematiksel bir problem olarak değerlendirilmiştir. Ortaya konulanproblemin çözümlenmesi ve sonuçlara varılması ile lojistik maliyetlerin düşürülmesi için matematiksel modellerden yararlanılabileceği sonucuna varılmıştır. KAYNAKLAR Aras, N., Aksen, N. "Locating collection centers for distance- and incentive- dependent returns", İnternational Journal Production Economics, V.111, 2008, s Autry, C.W."Formalization of reverse logistics programs: a strategy for managing liberalized returns",indistrial Marketing Management, V.34, 2005, s Blumberg, D.F. Introduction To Management Of Reverse Logistics And Closed Loop Supply Chain Processes, CRC Press.Boca Raton, Chouinard, M., D Amours, S., Ait-Kadi, D."Integrationof reverse logistics activities within a supply chain information", Computers in Industry, V.56, 2005, s Cruz-Rivera, R., Ertel, J. "Reverse logistics network design for the collection of end-of-life vehicles in mexico", European Journal of Operational Research, V.196, 2009, s Dat, L.Q., Linh, D.T.T., Chou, S.Y., Yu, V.F. "Optimizing reverse logistic costs for recycling end-of-life electrical and electrical products",exper Systems With Applications, V.39, 2012, s Daugherty, P.J., Richey, R.G., Genchev, S.E., Chen, H. "Reverse logistics: superior performance through focused resource commitments to information tecnology", Transportation Research Part E, V.41, 2005, s De Brito, M.P. Managing Reverse Logistics or Reversing Logistics Management?, Erasmus Research Instıtute of Management, Erasmus University Roterdam, Dekker, R., Fleischman, M., Inderfurth,K., Van Wassenhove, Luk N. Reverse Logistics Quantitative Models for Closed-Loop Supply Chains, Springer-Verlag, Berlin, Almanya, 2004, s Du, F., Evans, G.W. "A bi-objective reverse logistics network analysis for post-sale service", Computers and Operations Research, V.35, 2008, s Fleischmann, M., Bloemhof-Ruwaard, J.M., Dekker, R., Van der Laan, E., Van Nunen, J.A.E.E. ve Van Wassenhove, L.N. "Quantitative models for reverse logistics: a review", European Journal of Operational Research, V.103(1), 1997, s Gaurang, S.P. A Stochastic Production Cost Model For Remanufacturing Systems, The Doctor of Philosophy Thesis, Umi Number: , Gorskova, J., Ortega, E., Cloosing the Loop: Reverse Supply Chain Management and Product return Processes İn Electronics Retailing, Master Thesis, Jönköping University, İsveç, 5-10, Hirsch, B.E., Kuhlman, T., Schumacher, J. "Logistics simulation of recycling networks", Computers in İndustry, V.36, 1998, s Hu, T.L., Sheu, J.B., Huang, K.H. "A reverse logistics cost minimization model for the treatment of hazardous wastes", Transportation Research Part E, V.38, 2002, s Kannan, D., Diabat, A., Alrefaei, M., Govindan, K., Yong, G. "A carbon footprint based reverse logistics network design model",resources Conservation and Recycling, V.67, 2012, s Kim, K., Song, I., Kim, J., Jeong, B. "Supply planning model for remanufacturing system in reverse logistics environmen", Computers and Industrial Engineering, V.51, 2006, s Kroon, L., Vrijens, G. "Returnable containers: an example of reverse logistics",international Journal of Physical Distribution and Logistics Management, V.25(2), 1995, s Li, R.C., Tee, T.J.C. "A reverse logistics model for recovery options of e-waste considering the integration of the formal and informal waste sector", Procedia-Social and Informal Waste Sectors, V.40, 2012, s Minner, S. "Strategic safety stocks in reverse logistics supply chains", International Journal Production Economic, V.71, 2001, s Mutha, A., Pokharel S. "Strategic network design for reverse logistics and remanufacturing using new and old product modules",computers and İndustrial Engineering, V.56, 2009, s Pati P.K., Vrat, P., Kumar, P. "A goal programming model for paper recycling system, omega", V.36, 2008, s Prahinski, C., Kocabasoglu, C. "Empirical research opportunities in reverse supply chain",the International Journal of Management Science, V.34, 2006, s Remazani, M., Bashiri, M., Tavakkoli-Moghaddam, R. "A new multi- objective stochastic model for a forward/reverse logistic network design with responsiveness and quality level",applied Mathematical Modelling, V.37, 2012, s Richey, R.G., Chen H., Genchev, S.E., Daugherty, P.J. "Developing effective reverse logistics programs", Indistrial Marketing Management, V.34, 2005, s

6 Selema, M.I.G., Barbosa-Povoa, A.P., Novais, A.Q. "An optimization model for the design of a capacitated multi- product reverse logistics network withuncertanity", Europen Journal of Operational Research, V.179, 2007, s Sheu, J.B. "A Coordinated reverse logistics system for reagional management of multi-source hazardous wastes",computers and Operations Research, V.34, 2007, s Tibben-Lembke, R.S. "Strategic use of the secondary market for retail consumer goods",california Management Review, V.46(2), 2004, s Wadhwa, S., Madaan, J., Chan, F.T.S. "Fleixeble decision modeling of reverse logistics system: a value adding MCDM aproach for alternative selection", Robotics and Computer-Integrated Manufacturing, V.25, 2009, s Zhou, Y., Wang, S. "Generic model of reverse logistics network deseign",journal Of Transportation Systems Engineering And Information Tecnology, V.8(3), 2008, s EKLER EK-A BÖLGELER VE İLLER X BÖLGESİ Y BÖLGESİ Z BÖLGESİ T BÖLGESİ İstanbul Malatya Elazığ İzmir Edirne Diyarbakır Erzincan Aydın Tekirdağ Şanlıurfa Van Muğla Çanakkale Mardin Ağrı Manisa Kırklareli Şırnak Bitlis Balıkesir Bursa Hakkari Bingöl Denizli Yalova Siirt Erzurum Burdur Kocaeli Batman Kars Isparta Sakarya Adana Ardahan Antalya Antep Trabzon Afyon Hatay Tunceli Konya Maraş Artvin Kütahya Kilis Bayburt Uşak Adıyaman Sivas Eskişehir Kayseri Muş Karaman Niğde Iğdır Mersin EK-B İLLERE VERİLEN ÖNEM SEVİYELERİ ÖNEMSEVİYELERİ İstanbul Edirne Şanlıurfa Kocaeli Bursa Çanakkale Tekirdağ Mardin Sakarya Yalova Diyarbakır Kırklareli Şırnak Malatya Batman İzmir Hakkâri Gazi Antep Siirt K. Maraş Hatay Kayseri Elazığ Kilis Erzincan Kars Adana Adıyaman Ağrı Ardahan Niğde Artvin Erzurum Tunceli Van Bayburt İLLER Sivas Trabzon Mersin Isparta Bitlis Muş Afyon Bingöl Iğdır Konya Aydın Kütahya Muğla Uşak Manisa Eskişehir Balıkesir Karaman Denizli Burdur Antalya