CAHİT SITKI TARANCI. Otuz Beş Yaş BÜTÜN ŞİİRLERİ. minikitap 20

Transkript

1

2 CAHİT SITKI TARANCI Otuz Beş Yaş BÜTÜN ŞİİRLERİ minikitap 20

3 CAHİT SITKI TARANCI Otuz Beş Yaş BÜTÜN ŞİİRLERİ Derleyen Asım Bezirci

4 Türkiye de sadece Can Sanat Yayınları Yapım ve Dağıtım Tic. ve San. A.Ş. tarafından yayımlanacak olan Minikitap dizisi (özgün ismiyle Flipback /Dwarsligger ), Jongbloed bv (Heerenveen, Hollanda) girişimidir. Minikitap hafiflik, dayanıklılık ve pratikliği esas alan yeni bir kitap formatıdır. Hollanda da Jongbloed bv tarafından Can Yayınları için özel olarak üretilen, elinizde tuttuğunuz Minikitap, Indoprint kâğıdı ve patentli mizanpajı sayesinde yüzlerce sayfalık bir kitabın tamamını bu küçük boyutta bile keyifle okunan bir esere dönüştürüyor. Minikitap yayıncılık ve matbaacılıkta yüz elli yılı aşkın deneyimiyle Avrupa nın tarihî firmalarından olan Jongbloed bv (Heerenveen, Hollanda) tarafından tasarlanmıştır. Elinizdeki kitap, Bolloré Thin Paper ( tarafından üretilen Indoprint kâğıda basılmıştır. Klorür veya sülfür içermeyen, FSC sertifikalı Indoprint kâğıdı, çevreye zararsız özel bir kâğıt hamurundan üretilmiştir. Kapak tasarımı: Utku Lomlu / Lom Creative ( Mizanpaj uygulama: Bahar Kuru Yerek Baskı ve cilt: Jongbloed bv, Marktweg 73a, 8444 AB Heerenveen, Hollanda ISBN , Can Sanat Yayınları A.Ş. Tüm hakları saklıdır ve korunmaktadır. Yayınevinin izni olmadan eser hiçbir şekilde çoğaltılamaz, Minikitap markası ve formatı 3. kişiler tarafından kullanılamaz. Can Yayınları nda 1. basım: 1983 Minikitap formatında 1. basım: Kasım 2016 Bu kitabın 1. baskısı adet yapılmıştır. CAN SANAT YAYINLARI YAPIM VE DAĞITIM TİCARET VE SANAYİ A.Ş. Hayriye Caddesi No: 2, Galatasaray, İstanbul Telefon: (0212) / / Faks: (0212) canyayinlari.com/ yayinevi@canyayinlari.com Sertifika No: 31730

5 CAHİT SITKI TARANCI, 1910 da Diyarbakır da doğdu. Galatasaray Lisesi nin ardından Mülkiye Mektebi ne girdi. Burada yarım kalan eğitimini tamamlamak için gittiği Paris ten İkinci Dünya Savaşı nın başlaması sebebiyle dönmek zorunda kaldı. Burhaniye de askerliğini yaptıktan sonra Ankara ya yerleşti ve birkaç kuruluşta çevirmen olarak çalıştı. 19. yüzyıl Fransız şiirinden, özellikle de lise yıllarında karşılaşıp bütün sanat hayatında apayrı bir yere koyduğu Baudelaire den etkilenen Cahit Sıtkı, şiirlerinde biçim kaygısını ön planda tuttu, hayatın zevkleri ve ölüm temalarına yoğunlaştı. Kendinden sonra gelen kuşakların üzerinde büyük etkisi oldu. Tarancı, Otuz Beş Yaş şiiriyle 1946 yılında CHP Şiir Ödülü nü kazandı. Şiirleri Otuz Beş Yaş, öyküleri Gün Eksilmesin Penceremden, diğer yazıları Avuçlarıma Sığmıyor Yıldızlar, ailesine gönderdiği mektupları Evime ve Nihal e Mektuplar, Ziya Osman Saba ya gönderdiği mektupları ise Ziya ya Mektuplar adlı kitaplarda toplandı. Yakalandığı ağır hastalığın tedavisi için Viyana ya götürüldüyse de kurtarılamadı, 1956 yılında Viyana da öldü. Cahit Sıtkı Tarancı nın Can Yayınları ndaki diğer kitapları: Gün Eksilmesin Penceremden, 2006 Ziya ya Mektuplar, 2007 Avuçlarıma Sığmıyor Yıldızlar, 2016 Evime ve Nihal e Mektuplar, 2016

6 İçindekiler Sunu (Asım Bezirci)...27 ŞİİR ÜSTÜNE (Cahit Sıtkı Tarancı) Konuşma Mektup...49 Yazı...51 ÖNCEKİLER Gidiyorum Talihsiz...61 Eski Saadetinle Batan Gemi Gel Çadır Kur Anne, Ne Yaptın?...69 Kar ve Ben...71 Kelekler...73 Benimsin!...75 Minareler Yalnızlık Çöküyorum...81 Yağmur Günlerim Günlerim II Ölümden Beter Son Gece...89 Gidiyorum...89 Yağmur...91 Bir İtiraf Mazim Korkulu Köprü Sarayımız...99 ÖMRÜMDE SÜKÛT Ömrümde Sükût Maziyi Yâda Daldığım Zaman Yatak Odamda Sükût Zaman Bir Kuşak Gibi Uykusuzluk...111

7 Uyku Bir Lâhzam Dar Kalıp Aynalar Bir Kapı Açıp Gitsem Bir Yaz Günü Rüyamız Yağmur ve Ben Kar ve Hâtıralar Gece Bir Neticedir Bilmecelerle Kal Gece Bahçelerinde Güneşe Âşık Çocuk Kuşlar ve Gemiler Uzak Bir İklimde ARADAKİLER Kuyu Akşam Vakti Aynalarda Gece Akşamleyin Sen de Her Şey Gibi Yağmur Yağadursun Sular, Ağaçlar, Kuşlar Hâtıralar Renkler Her Günkü Özleyiş Gün Sonu Eşya Beni Kıskanan Ölüler Havuz Aşk Şarkısı Bir Ölünün Rüyası Bu Akşam Vakti Deniz Obsession Ölüm, Sinsi Ölüm Yaşamak Kerbelâ Düşündüğüm Yer Geçerken Şehir

8 Ölmüştüm İmrendiğim Şey Yıldızlar Sen Yoksun ki Harp Baharı Şubat Sabahı Sevsen Beni Çocuğum Her Gece mi Bu Uykusuzluk Anarşi Bir Nehir Bilirim Okşamaya Vakit Kalmadı Hey Gidi Güneşli Uykular Ölmek İstemeyen Adam Yağmur Yağıyordu Irmak Ölü Elveda Kadın Göğsü İmkânsız Vuslat Etraf Konuşurlarken Hâtırası Yeter Neden Sonra Bir Yemiş Olacak Kış Güneşi Kur a Uyku Mademki Güzelsin Ben Ölecek Adam Değilim Delilere Selâm Kıtadan Mektup Böyle İşte Bir Kıtacık Rönesans Bizimkiler Bereket Versin Kavs-i Kuzeh Akşamcı Değirmen Mangal Başında Durgun Deniz

9 Esmer Güzeli Yârim Kış Mevsimi Kurban Bayramı Sadri Ertem i Düşünürken Muhabbet Faslı Giderken Yadigâr Hizmetçi Kız Fikr-i Sabit Felekten Bir Gece Mesut Çift Bahar Nar Aşk Masalı Arslan Bir Şey Atatürk ü Düşünürken OTUZ BEŞ YAŞ Gün Eksilmesin Penceremden Kulak Ver ki Gündüz Mademki Vakit Akşam Deniz Perişan Sofra Sayıklayan Ağaç Mezarlık Sanatkârın Ölümü Serenad Korktuğum Şey Memleket İsterim Şaşırdım Kaldım Ölüm I Ölüm II Şubat Günü Ölümden Sonra Her Günkü Şarkım Hâtıralar Gençlik Böyledir İşte Bir Uykusuzluk Gecesi Gece Şarkısı...289

10 Allah ı Ararken Desem ki Sulh Bir Hâtıra Oldu Çilingir Sofrası Bir Haritam Vardı Benim Kuşlar İmkânsız Dostluk Bir de Baktım ki Ölmüşüm Bu Sabah Hava Berrak Biz Nerdeyiz Sevgilim? İnsanoğlu Nü Yanlış Bilmesinler Beni Robenson Hastanede Ziyaret Günü Sıla Çocuk Bahçesinde Gezerken Öyle Dalmışım ki Bir Ölünün Ağzından Bugün Hava Güzel Ajans Dinlerken İlk Cemre Yalan Gündüz Olsun Ölüm Tehlikesi Bugün Affet Bizi Lâmba Bugün Cuma Bütün Bir Yaz Bahar Yeli Uçtu Uçtu Paydos Abbas Aşk Dalgın Ölü Ben Aşk Adamıyım Âkıbet İlk Aşk Su Sesi Bahar Geliyor...345

11 Kırkıncı Oda Çaresiz Anacığım Hareket Nedendir Yarab Çocukluk İnsan Hıçkırıkları Hepimize Dair Yaz Gecesi Misafir Yoldaşlar Bir Saadet Ben de Bir İnsanım Bahar Sarhoşluğu Nedim e Dair Hepsinden Beter Sevdalı Peyzaj I Peyzaj II Peyzaj III Peyzaj IV Can Yoldaşı Teselli Tarafı Yaşım İlerledikçe Gün Olur ki Bir Aşk Hâtırası Misafir Adam Tereke Postacı Tren Şaşırtmaca Davet Hep Yaşadığıma Dair İnsan Hâli Garip Kişi Cem Herkesin Gecesi Ada ya Davet Yarın Pazar Değil Ferman Senindir

12 Karasevda Yalnızlığa Dair Hayal Ettiğim Şey Yalnızlığımız Şiir Otuz Beş Yaş DÜŞTEN GÜZEL Düşten Güzel Yalan Bahar Hikâyesi Atatürk Kış Gecesi Rüyası Mehmetçik Hacı Bayram Camii Gönül Hoşluğu Müjde Dilekçe Yürek Bayram Yemeği Yalnızlık Macerası Şaşkın Dünya On Kasım İstiklâl Marşı nı Dinlerken Sabah Duası Bir Güzel Sağ El Meçhul Asker Utanç Sevdiğim Aşkımız Değirmen Dertleşme Gariplik Memleket Yaz Günleri Edâ Portre Kırık Kalpler Kim Kime Dum Duma Aşk İle...463

13 İyimserlik Karanlıktaki Hazine SONRAKİLER Güvenlik Değişik Akrostiş Güven Başımı Koruyan Melek Korkunç Güzel ÇEVİRİ ŞİİRLER Charles Baudelaire Seyahate Davet Ne Dersin Bu Akşam Akşamın Ahengi Balkon Jules Laforgue Bensiz Olacak Her Şey Guillaume Apollinaire Dilek Paul Verlaine Green (Yeşil) Gök Öyle Mavi Alfred de Musset Hüzün Gérard de Nerval Fantazya

14 Sunu 15 Cahit Sıtkı Tarancı, cumhuriyet döneminin çok sevilen şairlerinden biridir. Varlık dergisinin 1957 deki bir soruşturmasıyla Otuz Beş Yaş adlı eserinin on dördüncü basıma ulaşması bunu kanıtlamaya yeter. Fakat o, söz konusu dönemin yalnızca sevilen değil, beğenilen şairlerindendir de. Nitekim Nu rullah Ataç tan Mehmet Kaplan a, Yakup Kadri Karaos ma n oğlu ndan Ahmet Hamdi Tanpınar a, Behçet Necatigil den Cey hun Atuf Kansu ya, Peyami Safa dan Oktay Akbal a, Haldun Taner den Tahsin Yücel e kadar değişik görüş ve kuşaktan birçok yazarın övgüsünü kazanmıştır. Büyük bir üzüntü yaratan erken ölümü üstüne yazılan şiirlerin sayısı yirmiye yaklaşmıştır. Kişiliği ve sanatıyla ilgili kitapların sayısı altıyı bulmuştur. Ahmet Haşim, Nâzım Hikmet ve Orhan Veli nin ardından Tarancı nın şiirlerini derlemeye girişmemin temel gerekçesi de bu sevgiyle beğenmedir. Ayrıca, ürünlerinden önemli bir bölümünün otuz beş kadar şiirin eski dergi ve gazetelerde unutulup kalmış olduğunu görmenin de buna eklendiğini açıklamalıyım. Tarancı nın Bütün Şiirleri ni bir araya getirirken şöyle bir yol izlemeyi uygun buldum: Şiirleri, elverdiğince, yayım tarihlerine göre sıraladım. Bunun için, şairin Ömrümde Sükût adlı ilk eserinden önce yayımlanan ve hiçbir kitabına girmeyen yirmi dört şiirini Öncekiler bölümünde topladım. Ömrümde Sükût tan sonra ve Düşten Güzel den önce basılıp da eserlerinde yer almayanları Aradakiler bölümünde birleştirdim. Düşten Güzel den sonra çıkanları ise Sonrakiler bölümüne yerleştirdim. En sona da Çeviriler i ekledim. Ömrümde Sükût, Otuz Beş Yaş ve Düşten Güzel deki şiirlerin sıralanış düzenine dokunmadım. Tarancı nın sağlığında yayımlanan ve ölümünden sonra defalarca basılan eserlerinin ilk basımlarını temel aldım. Ancak şairin sonradan yaptığını sandığım bazı değişiklikler ile dizgi yanlışlarını göz önünde tuttum.

15 Tarancı nın eserlerine aldığı ya da almadığı tüm şiirlerin altında, ilk yayımlandıkları yerin adını ve tarihini belirttim. (Böylece, şairin evrim çizgisini izlemenin kolaylaşacağını sanıyorum.) Başka bir dergi ve gazetede ikinci kez basılan ve az çok değiştirilen şiirler için dipnotlarda küçük açıklamalar yaptım. Şiirleri aktarırken, genel olarak, Türk Dil Kurumu nun Yeni Yazım Kılavuzu na 1 uydum. Hatıralar, Renkler, Gün Sonu, Sayıklayan Ağaç başlıklı şiirlerin elyazması ilk biçimlerini yayımlanmış örnekleriyle birlikte sundum. Derlemenin başına, Tarancı nın birer belge niteliği taşıyan değişik tarihli üç konuşması ile bir mektubunu ve yazısını koydum. (Bunların şiirleri ve şairi daha iyi anlayıp değerlendirmeye yardımcı olacağını umuyorum.) ASIM BEZİRCİ 1983, İstanbul 1 1. TDK, Yeni Yazım Kılavuzu, 1980, Ankara.

16 GİDİYORUM 1 Gölde bir yolcu gibi yalnızlığım içinde Kavrulup gidiyorum. Serseri bir rüzgâr gibi hep ganimet peşinde Savrulup gidiyorum. Serçe kadar pervasız, bir günden ötekine Atlayıp gidiyorum. Bütün kumaşlarını açtığım gibi yine Katlayıp gidiyorum. Bir kış güneşi gibi ben keyfimin esiri Görünüp gidiyorum. Ne belli bir yerim var, ne de sevdiğim biri Sürünüp gidiyorum. (Akademi, Mayıs 1930) Bu şiir, bazı yerleri değiştirilerek Muhit dergisinde (Ağustos 1931) yeniden yayımlanmıştır. Bakınız: s. 40. (A.B.)

17 TALİHSİZ Halit Fahri Bey e Arzunun bir hayalet sardığı bir geceydi, Bir geceydi hakikat yalanlara baş eğdi. Bu gecenin susuzluk mahsulüsün bunu bil. Kundaksız uzatıldın iğneli beşiğine Ve böylece Azrail Istırabı mıhladı küçücük benliğine. Ecelin kucağında erirken çocukluğun, Âleme sırdı senin varlığın ve yokluğun. Hâlâ bilinmez nedir kalbindeki bunalan. Lâmbanı yaktılarsa lâmbanı kendin söndür, Söndürmekle oyalan, Gir geceler koynuna, deme yarın gündüzdür, Belirecek gündüzler sönenlerden yüzsüzdür. (Servet-i Fünûn, 15 Mayıs 1930) 21

18 ESKİ SAADETİNLE Mazim! Ah, o bir daha bulunmaz bir hazine! Hırsız gibi dalardım altın gümüş içine. Dalardım! Fakat şimdi o servetten bana ne! Mazim! Ah, o bir daha bulunmaz bir hazine! Mazim çılgınca çalan, çalan bir orkestra! Her günüm bir ahenkte, her biri bir hâtıra! Piyano, keman, flüt, saksofon ve tambura! Mazim bir orkestra, mazim bir orkestra! Mazim tüten bir baca, dumanın yoktu sonu. Her günüm göğe çıkan bir duman helezonu. Hangi mel un şeytandır bilsem söndürdü onu! Mazim tüten bir baca, dumanın yoktu sonu. Eski saadetinle, geçmiş günleriyle kal! Gözlerini yumarak o dünyayı seyre dal! O değil mi hayatta tutunduğun en son dal! Eski saadetinle, geçmiş günlerinle kal! (Muhit, Şubat 1931) 23

19