Patlayıcı Ortamlarda Güvenli Çalışma Pratikleri

Transkript

1 3. ULUSLARARASI PROSES GÜVENLİĞİ SEMPOZYUMU HAZIRLIK ZİRVESİ Patlayıcı Ortamlarda Güvenli Çalışma Pratikleri Serkan Küçük Kim. Müh. MSc

2 Sunum Planı 1 Mevzuat / Standartlar 2 Risklerin Yönetimi 3 Patlayıcı Ortam Oluşumunun Engellenmesi 4 Tutuşmanın Engellenmesi 5 Zarar Azaltıcı Önlemler 6 7 Vinçlerin Güvenli Kullanımı

3 MEVZUAT 1

4 Mevzuat Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik (ATEX 137). 1 2 Muhtemel Patlayıcı Ortamlarda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler İle İlgili Yönetmelik (94/9/AT) / (ATEX100a) Yasal Mevzuat Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik 3 4 İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Güvenlik Şartları Yönetmeliği

5 Standartlar Standart No İsim TS EN Patlayıcı gaz ortamlarında kullanılan elektrikli cihazlar - Bölüm 0: Genel özellikler TS EN Patlayıcı gaz atmosferleri için elektrikli cihazlar bölüm 10:Tehlikeli alanların sınıflandırılması TS EN Patlayıcı ortamlar- Bölüm 10-2: Tehlikeli bölgelerin sınıflandırılması-yanıcı toz atmosferler TS EN Elektrikli cihazlar - Patlayıcı ortamlarda kullanılan - bölüm 14: Elektriksel tesislerin tasarımı, seçimi ve monte edilmesi TS EN Patlayıcı gaz ortamları - Bölüm 17:Elektrik tesislerinin muayenesi ve bakımı TS EN Patlayıcı ortamlar - Bölüm 19: Techizat tamiri, bakımı ve iyileştirilmesi

6 Yönetmelikler İSG Kanunu kapsamındaki patlayıcı ortam ihtimali olan tüm işyerlerinde uygulanır. 16/12/1999 tarihli ve 1999/92/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifine paralel olarak hazırlanmıştır. (ATEX 137) İşletmelere Patlamadan Korunma Dökümanı Hazırlanmasını şart koşar

7 Patlayıcı Ortam Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik(ATEX 137). Muhtemel Patlayıcı Ortamlarda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler İle İlgili Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının Yönetmelik atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu (94/9/AT) / ve (ATEX100a) 1 2 herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımıdır 3 4

8 Yönetmelikler İşverenin Önlem Sıralaması PO yu Engelle Tutuşmayı Engelle Zarar Azaltıcı Önlem Al

9 Standartlar

10 Risklerin Yönetimi 2 1 0

11 İşverenin Önlem Sıralaması PO Oluşumunu Engelle Vinçlerin Güvenli Kullanımı Tutuşmayı Engelle Zarar Azaltıcı Önlem Al

12 Patlayıcı Ortam Dinamiği Oksijen %16-23 Yangın Patlama Yanıcı Madde APS ÜPS P.N. KTS Başlangıç Enerjisi B.E ETE Ort. Sıc. KTS

13 Toz Patlaması Parametreleri Yanıcı Toz Oksijen Kapalı Alan Tutuşma Enerjisi Toz Bulutu

14 Patlamadan Korunma NFPA 69 Patlamadan korunma amacıyla 2 teknik önerir; 1. Yanmanın (Tutuşmanın )önlenmesi 2. Patlama zararlarının önlenmesi ya da sınırlandırılması

15 Tutuşmanın Önlenmesi Yöntem Tutuşmanın Önlenmesi Uygulama Kontrol Önlemi Mevzuat/Standart Oksijen Seviyesinin Düşürülmesi İnert Gaz Yastığı / Battaniyesi NFPA 69 Oksijen Seviyesi Ölçümü Portatif / Sabit Gaz Ölçer NFPA 72 NFPA 325 Kimyasal Yalıtma Oksijen tüplerinin ayrı depolanması NFPA 50 NFPA 55 Yanıcı Konsantrasyonunun Düşürülmesi Genel ve Lokal Havalandırma NFPA 91 Yancı Kons. Ölçümü Portatif / Sabit Gaz Ölçer NFPA 72 NFPA 325 İş İzin Sistemi Ateşli Çalışma İş İzni NFPA 51B KSA İzni NFPA 350 / API 2015 Kıvılcım Kaynaklarının Slayt da açıklanmıştır. Önlenmesi

16

17

18

19

20

21

22

23 Oksijen Ölçümü Yap %19,5'tan düşük mü? %(19,5-23) arasında mı? %23'ten büyük mü?

24 Patlama Zararlarının Önlenmesi / Sınırlandırılması Yöntem Patlama Zararlarının Önlenmesi ya da Sınırlandırılma sı Uygulama Açıklama Ekipmanlar Ekipmanlar Patlama Bastırma Yanıcı gaz, sis ya da tozların hava ile karışım yaptıkları proseslerde uygulanır. 1) 2) 3) 4) 5) 6) Reaktörler Mikserler blenderler Pulverizerler Değirmenler Kurutucular, fırınlar Filtreler toz toplama kolektörleri 7) Atmosferik ve düş. Basınçlı tanklar 8) Konveyörler 9) Pilot üretim ekipmanları 10) Aerosel dolum odaları 1) Algılayıcı 2) Kablolama 3) Söndürme sistemi Patlama Basıncının Sınırlandırılması Kapalı kaplarda yüksek basınç oluşumunu sınırlandırmak için kullanılırlar. 1) Basınçlı kaplar 2) Akışkan yataklı kurutucular 3) Basınçlı boru hatları 1) 2) 3) 4) Kıvılcım Tespit ve Söndürme Yanıcı toz, katı, sis oluşan ortamlarda kıvılcımın tespiti ve söndürülmesi amacıyla kullanılır. 1) Toz toplama kanalları 2) Aktarım boruları/hatları 1) Dedektör 2) Söndürme sistemi İzolasyon Patlama sırasında teçhizatın bağlantılarını kesmek ve güvenliği sağlamak amacıyla kullanılır. Yanıcı gaz ve toz içeren sistemlerin uygun olduğu durumlarda eşitli ekipmanlarda kullanılır. 1) 2) 3) 4) 5) 6) Patlama tahliye kapakları Basınç rahatlatma valfleri Patlama diskleri Burkulma pimli emniyet valfleri Dönel valfler Hızlı aksiyon bariyer valfleri Kanatlı izolasyon valfleri Yüzer klapeli izolasyon valfleri Patlama saptırıcılar Alev tutucular

25 Diğer Unsurlar EĞİTİM ATEX STATİK Vinç ELEKTRİK Placeholder Paletli MEKANİK KIVILCIM KAYNAKLARI RADYASYON KAYNAKLARI ULTRASONİC KAYNAKLAR

26 Diğer Unsurlar ELEKTROMANYETİK KONTROL SICAK YÜZEY YILDIRIMLIK KONTROLÜ AÇIK ATEŞ / SİGARA TEMİZLİK GBF YÖNETİMİ

27 Eğitim Mevzuat Madde Açıklama ÇPOTKHY EK 2- Madde 1.1. İşveren, patlayıcı ortam oluşabilen yerlerde çalışanlara, patlamadan korunma konusunda yeterli ve uygun eğitimi sağlar. Ek 2 Madde 2.8 Patlayıcı ortam oluşabilecek bölümleri bulunan işyerlerinde; faaliyete başlanılmadan önce bütün işyerinin patlama yönünden güvenliğinin sağlandığı kanıtlanacaktır. Patlamadan korunmayı sağlamak için bütün koşullar yerine getirilir. Patlama yönünden güvenliğin sağlandığının kanıtlanması, patlamadan korunma konusunda eğitim almış ve/veya deneyimli ehil kişilerce yapılır. EK 3- Madde 3.1. Organizasyon ve personel: Organizasyonun bütün kademelerinde büyük tehlikelerin önlenmesinde yer alan personelin görev ve sorumlulukları, kuruluşta çalışanların tümü için gerekli olan eğitimin sağlanması BEKÖEAHY

28 Eğitim Standart Adı EN Teçhizat - Genel özellikler EN /A11 Donanım Genel kurallar EN Elektriksel tesislerin tasarımı, seçimi ve monte edilmesi EN Elektrik tesisatlarının muayenesi ve bakımı EN :2011/A1 Tamir, büyük bakım ve çalışır duruma getirme Açıklama Yetkinlik tanımı yapılmakta ve yetkin kişinin özellikleri belirlenmektedir.

29 Ulusal Yetkinlik MYK Tanımlanmış Ulusal Program Yok TÜRKAK ATEX Onay Programı Yok PBK PBK Yok SINAV Eğitim ve sınav yapan firmalar var

30 Uluslararası Yetkinlik MYK Tanımlanmış Ulusal Program Yok TÜRKAK ATEX Onay Programı Yok PBK PBK Yok SINAV Eğitim ve sınav yapan firmalar var

31 TEÇHİZATLAR

32 Teçhizat Tipleri Patlayıcı ortamlarda kullanılan cihazlar ATEX 100a (Fr: ATmosphères Explosibles, En: Explosice Atmosphere)olarak bilinen direktife uygun olarak imal edilmiş olmalıdır. Genellikle Exproof olarak bilinen bu cihazlar, patlamadan korunma yöntemine göre çeşitli tiplere ayrılmaktadır. Genel olarak ele almak gerekirse; Flameproof veya exproof Alev sızdırmaz, patlatmaz İnstriscally Kendiliğinden emniyetli İncreased - Arttırılmış emniyetli Başlıklarında incelemek mümkündür

33 d tipi koruma Gaz ark kaynağının bulunduğu muhafaza bölüme girip patlama yaratabilir. Patlama muhafazanın dışına yayılmaz. Bu nedenle, ALEV SIZDIRMAZ KORUMA olarak adlandırılır.

34 e-tipi koruma (arttırılmış emniyet) Normalde ark çıkarmayan ancak önlem alınmış cihazları ifade eder. Şalter ve devre kesici gibi ark çıkaran aletlerde uygulanamaz. Klemens kutuları, kablo bağlantıları, sincap kafes asenkron motor ve küçük transformatör gibi normal çalışmaları esnasında ark çıkarmayan ve tehlikeli derecede ısınmayan aletlerde uygulanabilir

35 p-tipi koruma (basınçlı tip koruma) Ark çıkaran bölümün pozitif basınçlandırılması ve böylelikle patlayıcı gazın arkla buluşmasının engellenmesi temeline dayanır. Uygulaması zahmetli ve pahalıdır. Daha çok şalt tesisi ve ölçü kabinleri gibi geniş kapsamlı, karışık tesislere uygulanmaktadır. Zorunluluk olmadıkça pek tercih edilmemektedir.

36 q-tipi koruma (kumlu koruma) Aletin gaz girmesi istenmeyen bölmeleri kuvars kumu veya tozu ile doldurularak patlayıcı gaz veya buharın bu bölmelere girmesi önlenir. Dar bir kullanım sahası vardır. Transformatörlerde uygulanabilir. Daha ziyade Fransa da yaygındır.

37 O-tipi koruma, yağlı koruma Ark çıkaran veya tehlikeli derecede ısınan cihazlar yağa daldırılarak patlayıcı ortamdan izole edilebilirler. İşletme zorluğu ve yangın, patlama, çevre kirliliği gibi nedenlerden dolayı günümüzde pek tercih edilmemektedirler. Çok büyük transformatör ile soğutma zorunluluğu olan dirençlerde uygulanmaktadır

38 m-tipi koruma (döküm veya kapsüllü koruma) Isı veya ark üreten alet veya parçaların epoksi reçine gibi katı maddeler içine gömülerek patlayıcı ortamdan izole edilmesi yöntemidir. Lamba balastları, elektronik baskı devreleri, solenoid valf gibi yerlerde rahatlıkla kullanılır. Büyük miktarda enerji üretmeyen transformatör ve rölelerde de uygulanmaktadır. Daha ziyade kendinden emniyetlilik uygulanamayan devrelerde tatbik edilir.

39 n-tipi koruma, ark çıkarmaz İ tipi koruma ile paralellik taşımaktadır. İ tipi cihazlar Zone 0 da kullanılabilirken, n tipi cihazlar Zon 2 de kullanılabilirler.

40 S-tipi koruma Bilinen koruma yöntemleri ile korunamayan aletlerde uygulanan bir yöntemdir.

41 i-tipi koruma, (kendinden emniyetli) Çıkan ark ya da sıcaklık patlayıcı ortamı tutuşturmaya yetecek güçte değilse, cihaz ya da aletler kendiliğinden emniyetli adını alır. Bu tip koruma ancak kumanda, ölçü ve otomasyon devreleri gibi düşük voltajda çalışan aygıt ve devrelerde uygulanabilir

42 Ex td tipi koruma Ex-tD tipi korumada ana düşünce, tozun ateşleme kaynağı bulunduran cihazın içerisine girmesini önleme ve korunan aletin dış yüzey sıcaklığını da tozu patlatmayacak düzeyde tutmaktır.

43

44 Teçhizat Yüzey Sıcaklığı Sıcaklık Grubu Cihazın Maksimum Yüzey Sıcaklığı ( C) Patlayıcı Ortamın Patlama Sıcaklığı ( C) T1 450 >450 T2 300 >300 < 450 T3 200 >200 < 350 T4 135 >135 < 200 T5 100 >100 < 135 T6 85 >85 < 100

45 Gaz Grupları GAZ I IIA T1 Metan Aseton T2 T3 T4 Etil Alkol Petrol Etanlar Amil Asetatlar n-bütanlar Mazot Aset Aldehitler Etil Eter Etil aseton IIB IIC Amonyak Benzol Asetik Asit Karbon monoksit Metanol Propanlar Toluenler Doğalgaz Hidrojen n-butilalkol Etilen Asetilen T5 Uçak Yakıtı Fuel Oil n-heksan Karbon disülfit T6

46

47 Ekipman seçimi 1)PO ların tanımlanması 2)Zon sınırlarının belirlenmesi 3)Eğer gerekliyse, zon sınırlarına yönelik sabit değerler belirlenmesi 4)Yanıcı maddelerin karakteristiklerini ve nasıl açığa çıktıklarını öğrenilmesi 5)Ekipmanların yüzey sıcaklıklarını ve Ex grubunu belirlenmesi 6)Ekipmanın kurulması 7)İşletmeye alınması 8)Kontrolleri yapılması

48 STATİK ELEKTRİK

49 Standartlar Standart No Adı BS Code of practice for control of undesirable static electricity. General considerations BS Code of practice for control of undesirable static electricity. Recommendations for particular industrial situations NFPA 77 Recommended Practice on Static Electricity

50 5 Adımda Değerlendirme 1.Yanıcı Ortam 2.Yüklenmenin Oluşumu 3.Yüklerin Birikmesi 4.Kıvılcım Oluşumu 5.Enerji Düzeyinin Tayini

51 Statik Elektrikten Korunma 1.Topraklama ve eşpotansiyel uygulamaları 2.Ortam atmosferinin nemlendirilmesi 3.Ortam havasının iyonizasyonu 4.Ortam havasını inertleştirme 5.Kişilerde yük birikmesini önleme

52 TEHLİKELİ ALANLARDA TOPRAKLAMA VE BONDİNG UYGULAMALARI

53

54

55

56

57

58

59

60

61 Teşekkürler..

62 Arme Danışmanlık güvenli bir yaşam için istisnai çözümler İletişim Türkocağı Cad.no:3 Kat:4 Cağaloğlu / İSTANBUL Vinçlerin Güvenli Kullanımı Consulting/