VÜCUT SIVILARINDA HÜCRE SAIMI

Transkript

1 VÜCUT SIVILARINDA HÜCRE SAIMI ÇEŞİTLİ VÜCUT SIVILARINDA HÜCRE SAYIMI BOS ta hücre sayımı: BOS ta hücre sayımı ideal olarak Fuchs-Rosenthal sayma kamarası ile yapılır. Bu kamarada sayım alanının kenarları 4 mm ve derinliği 0.2 mm olup alanı 16 mm2, hacmi ise 3.2 mm3 dür. BOS hiç sulandırılmadan sayma kamarasına konarak sayılabilir. Bunun için herhangi bir işlem yapmadan Fuchs- Rosenthal sayma kamarasına lameli yerleştirildikten sonra lamel kenarından sızdırarak sıvının tüm alana yayılması sağlanır. Daha sonra tüm alanda görülen hücreler sayılır ve bulunan rakam üçe bölünür (toplam hacim yaklaşık 3.2 mm3 olduğundan, 1 mm3 deki sayıyı bulmak için üçe bölünür). Eritrosit sayısı çok fazla olduğunda lökositleri saymak zorlaşabilir. Bu durumda lökosit miyarı kullanılır (lökosit miyarı eritrositleri ortadan kaldırır). Lökosit pipeti ile 1 çizgisine kadar lökosit miyarı, 11 çizgisine kadar BOS çekilir. Biraz bekledikten sonra sayma kamarasında sayılır. Bu durumda yine tüm alan sayılarak bulunan rakam üçe bölünür ( 3.2 x 10/11= 2.9). Fuchs-Rosenthal sayma kamarası yok ise Thoma lamı da kullanılabilir. Bunun için, herhangi bir işlem yapmadan Thoma lamına lameli yerleştirildikten sonra BOS lamel kenarından sızdırılarak sıvının tüm alana yayılması sağlanır. Sonra tüm alanda ( yani 4 4=16 büyük kare) hücreler sayılır. Thoma lamının kenarları 1 mm, derinliği 0.1 mm, toplam hacmi ise 0.1 mm3 dür. Bu nedenle tüm alanın sayılması ile bulunan rakam 10 ile çarpılır ise 1 mm3 deki sayı bulunur. Eritrosit sayısı fazla ise yukarıda anlatıldığı şekilde lökosit miyarı kullanılarak sayım yapılır ve lökosit sayısı bulunur. Hücre tipini tespit etmek gerekiyorsa ( lenfosit ve PNL ayrımı teşhiste önemlidir), BOS, 1/1 oranında metilen mavisi ile karıştırılır, 5-10 dakika bekletildikten sonra mikroskopta

2 incelenirse, parçalı çekirdekli lökositler ve lenfositler birbirinden ayrılabilir.sonuç % olarak belirtilir ( örneğin % 75 PNL, % 25 lenfosit). Periton sıvısı (periton mayii, assit mayii ), Plevra sıvısı (mayii), perikard sıvısı (mayii), eklem sıvısı (sinovyal sıvı) ve diğer vücut sıvılarında hücre sayımı: Bu sıvılarda hücre sayımı Thoma lamı ile yapılır. Ya sulandırma yapmadan lama konarak sayılır, veya lökosit miyarı ile sulandırılarak tüm alandaki lökositler (veya istenmişse eritrositler) sayılır. ( Lökosit pipeti ile 1 çizgisine kadar lökosit miyarı, 11 çizgisine kadar periton sıvısı çekilir. Biraz bekledikten sonra sayma kamarasında sayılır). Bulunan rakam 10 ile çarpılır ise 1 mm3 deki sayı elde edilir. Eklem sıvısında lökosit miyarı kullanılmaz, çümkü içindeki asetik asit pıhtılaşmasına sebep olur. Teşhis açısından lökositlerdeki parçalı yüzdesi (polimorf nüveli lökosit- PNL) önemlidir. Bunun için 1/1 metilen mavisi ile boyanarak hücre tipleri ayırd edilir. EOSİNOFİL Eosinofil Sayısı; Eozinofil; Eosinophil count absolute; Eosinofil sayısı beyaz kan hücreleri içinde yer alan eosinofil miktarıdır. Beyaz kan hücreleri Lökositler, Lenfositler, Eosinofiller, Bazofiller ve Monositlerden oluşur. Eosinofiller bir çok alerjik reaksiyonda, paraziter enfeksiyon hastalıklarında rol oynarlar. Aşağıdaki ilaçlar eosinofil miktarını etkilediğinden test öncesi kesilmeleri gerekir.

3 Amfetamin içeren ilaçlar, Psyllium içeren laksatif ilaçlar, Bazı antibiyotikler, İnterferon, Trankilizanlar eosinofil sayısını etkiler ve test öncesi kesilmesi gerekir. Eosinofil sayısına ne için bakılır? Periferik yayma sırasında eosinofil oranı yüksek ise, hastanın alerjik şikayetleri var ise, Paraziter hastalıklardan şüpheleniyorsa eosinofil miktarı yol gösterici olur. Akut hipereosinofilik sendrom ( nadir ancak ağır seyirli lösemi benzeri bir tablodur), alerjik reaksiyonlar, Cushing hastalığı, Paraziter enfeksiyonların teşhisinde eosinofil sayısı yol gösterir. Eosinofil sayısı normal değeri nedir? Kan eosinofil miktarının normalde 350 /mcl nin altında olması gerekir. Eosinofil sayısının artmasına eosinofili denir., Eosinofil sayısını arttıran sebepler: Eosinofil miktarı alerjik hastalıklar, Paraziter enfeksiyon hastalıklarında artar. En sık görülen sebepler: Astım, Otoimmün hastalıklar, Egzama, Saman nezlesi, Lösemi, Bağırsak parazitleri, Sedef hastalığı, Ülseratif kolit sırasında eosinofil miktarı artar. Eosinofil sayısını düşüren sebepler: Alkol intoksikasyonu, Kortizon kullanımı ( kortikosteroid, steroid),

4 Cushing sendromu, Eosinofil sayısı teşhise yardımcı olan bir laboratuvar testidir. Referanslar: Hoffman R, Benz Jr. EJ, Shattil SJ, et al., eds. Hematology: Basic Principles and Practice. 4th ed. Philadelphia, Pa: Churchill Livingston; 2005:768. McPherson RA and Pincus MR. Henry s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: WB Saunders; 2007:474. PERİFERİK YAYMA Formül Lökosit; Blood differential; Kan içindeki hücrelerin mikroskop altında detaylı incelenmesidir. Hücrelerin normal, anormal, immatür olanları ve yüzde oranları sayılır. Kanı oluşturan eritrositler ve 5 ana hücrenin incelemesi yapılır: Nötrofil lökositler, Lenfositler, Monositler, Eozinofiller, Bazofiller sayılarak incelenir. Periferik yayma ne için yapılır? Kansızlık, enfeksiyonlar, lösemi araştırması amacıyla yapılır. Kan Sayımı İçin normal değerler: Nötrofiller: % 40 ila 60,

5 Lenfositler: % 20 ila 40, Monositler: %2 ila 8, Eozinofiller: %1 ila 4, Bazofiller: % 0,5 ila 1 oranında bulunur. Kanda beyaz küre artışı: Enfeksiyonlara, Akut streslere, İnflamatuar hastalıklara, Lösemiye, İlaçlara bağlı olabilir. Kan hücrelerinden birinin aşırı yükselmesi diğerlerinin rölatif olarak düşmesine yol açar. Nötrofil lökosit artışı: Akut enfeksiyonlara, Akut streslere, Eklampsiye, Gut hastalığına, Myelositik lösemiye, Romatizmal ateşe, Romatoid artrite, Tidoidit e, Travmalara bağlı olabilir. Nötrofil sayısında düşme: Aplastik anemiye, Kemoterapiye, İnfluenza ve diğer viral enfeksiyonlara, Ağır bakteriyel enfeksiyonlara, Radyoterapi ve radyasyona maruz kalmaya bağlı olabilir. Lenfosit artışı: Kronik bakteriyel enfeksiyonlara,

6 Hepatitlere, İnfeksiyöz mononükleozis e, Lenfositik lösemiye, Multipl myelomaya, Kabakulak, kızamık gibi bazı viral enfeksiyonlara bağlı olabilir. Lenfositlerde düşüklük: Kemoterapiye, HIV enfeksiyonuna, Lösemiye, Radyasyon tedavisi yada radyasyona maruz kalmaya, Sepsise bağlı olabilir. Monosit artışı: Kronik inflamatuar hastalıklara, Paraziter enfeksiyonlara, Tüberküloza, İnfeksiyöz mononükleozise, Kızamık, kabakulak gibi bazı viral enfeksiyonlara bağlı olabilir. Eozinofil sayısında artış: Alerjik reaksiyonlara, Kanserlere, Kollajen vasküler hastalıklara, Paraziter enfeksiyonlara bağlı olabilir. Bazofil miktarında düşme alerjik reaksiyonlarda görülür. Referanslar: Bagby GC. Leukopenia and leukocytosis. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 173. Dinauer MC, Coates TD. Disorders of phagocyte function and number. In: Hoffman R, Benz EJ Jr, Shattil SJ, et al, eds. Hoffman Hematology: Basic Principles and Practice. 5th ed.

7 Philadelphia, Pa: Churchill Livingstone Elsevier; 2008:chap LÖKOSİT WBC; White Blood Cell,; Akyuvar Lökositler kanın beyaz hücreleridir ve vücudun savunmasında görev alırlar. Lökositler kemik iliğinde yapılır ve kan yoluyla bütün dokulara ulaşır vücudumuzu mikrop ve yabancı maddelere karşı korurlar. lökositler bağışıklık sisteminin en önemli bölümünü oluşturlar. Lökosit için normal değer : / mm3 arasında değişir. Lökositler 3 çeşittir: Granülositler ( daha çok kan dolaşımında bulunurlar ) Nötrofiller, Bazofiller, Eozinofiller, Lenfositler ( daha çok lenf sistemi içinde bulunurlar ), Monositler ve makrofajlar ( daha çok dokularda bulunurlar ). Lökosit sayısını arttıran sebepler: Enfeksiyon Hastalıkları, Lösemiler, Kemik iliğini ilgilendiren hastalıklar, İlaçlar, Alerjiler ( sadece Eozinofiller artar ), Paraziter hastalıklar ( Sadece Eozinofiller artar ).

8 Lökosit sayısını azaltan sebepler: Kemik iliğini bozan hastalıklar, İlaçlar, Radyasyon, Tümörler lökosit miktarını düşüren sebeplerdir. TAM KAN SAYIMI Tam Kan; Hemogram; CBC; Complete blood count Tam kan sayımı kanı oluşturan hücrelerin sayılmasıdır, bir çok hastalık için çok değerli bilgiler sunar. Test venöz kandan yapılır. Günümüzde hemogram bilgisayarlı otomatik cihazlar tarafından yapılmaktadır. Bu sayma işleminde: Akyuvarların; Eritrositlerin sayısı ( RBC), Alyuvarların; Beyaz kan hücrelerinin sayısı (WBC), Kanın oksijen taşıyan molekülü olan hemoglobin in miktarı ( Hb ), Kırmızı kan hücrelerinin kan içindeki oranı; Hematokrit ( Htc ) olarak belirtilir. Tam Kan Sayımı bu bilgilere ek olarak aşağıdaki ölçümler değerli bilgiler sunar: Ortalama eritrosit büyüklüğü (MCV), Her bir eritrositteki ortalama hemoglobin miktarı (MCH), Her bir eritrositteki ortalama hemoglobin konsantrasyonu ( MCHC), Trombosit sayısı (PLT) hemogram değerlerini oluşturan ana ölçümlerdir.

9 Tam kan sayımı ne için yapılır? Tam kan sayımı bir çok hastalıkta çok değerli bilgiler sunan bir testtir. Kan ve kan hücreleri hakkında bilgiler verir. Kan hücrelerinin yapımı, yıkımı, iltihabi reaksiyonlar, enfeksiyon, pıhtılaşma problemleri, alerjiler hakkında değerli bilgiler sunar. Eritrosit değerleri, ortalama eritrosit hacmi ( MCV), hemoglobin ve konsantrasyonu (MCH ve MCHC) anemiler hakkında değerli bilgiler verir. Tam Kan Sayımı için normal değerler: Eritrosit sayısı ( RBC): Erkek: 4,7 6,1 milyon/mcl, Kadın: 4,2 5,4 milyon/mcl, Lökosit sayısı ( WBC):4,500 ila hücre / mcl, Hematokrit (HTC): Erkek: % 40,7 ila 50,3 Kadın: % 36,1 ila 44,3 Hemoglobin (Hb): Erkek: 13,8 ila 17,2 mg/dl, Kadın: 12,1 ila 15,1 mg/dl, MCV: Femtolitre MCH: pg/hücre, MCHC:32 36 mg/dl dir. Not: sonuçlar ve normal değerler laboratuarlar ve cihazlar arasında değişiklik arz edebilir. Kan sayımı değerleri özellikle hemoglobin ve eritrosit değerleri yükseklik ile değişir. Eritrosit sayısı ( RBC ) ve Hematokrit değerini arttıran sebepler: İshal, kusma vb sebeple susuz kalmak (dehidratasyon), Eritropoietin salgılayan böbrek hastalıkları, Bazı Böbrek tümörleri, Düşük oksijen konsantrasyonunda yaşamak;

10 Sigara içmek, Deniz seviyesinden yüksekte yaşamak, Polistemia vera, Kanda oksijen konsantrasyonunun düşük olması; Kalp hastalıkları, Kor pulmonale, Pulmoner fibrozis, Kronik Obstruktif Akciğer Hastalıkları. Eritrosit sayısını ve Hematokrit seviyesini düşüren ( yani anemiye neden olan ) sebepler: Kan kayıpları, Otoimmün kollajen vasküler hastalıklar, Kemik iliğinde kan yapımının bozulması; İnfeksiyon, Tümör, Radyasyon, Otoimmün hastalıklar, Genetik hastalıklar talasemi vb, Böbrek hastalıklarına bağlı eritropoietin eksikliği, Ertrositlerin parçalanması( Hemoliz), Lösemi, Beslenme bozukluğu (malnutrisyon ) sonucu; Folat, Vitamin B12, Vitamin B6, Demir eksikliği, Multipl Myelom, Lökosit sayınının (WBC) düşmesine neden olan hastalıklar: Otoimmün, kollajen vasküler hastalıklar ( sistemik Lupus Eritematozus vb. ), Kemik iliği yetmezliği, Karaciğer dalak hastalıkları, Kemoterapi,

11 Radyoterapi, İlaçlar, Zehirlenmeler, Bazı enfeksiyon hastalıkları, Lökosit sayısını (WBC) arttıran sebepler. Enfeksiyon hastalıkları, İnflamatuar hastalıklar ; Romatizmal hastalıklar, Alerjiler, Otoimmün hastalıklar, Lösemi, Stres ( fiziksel yada ruhsal stres), Yanık gibi doku zedelenmeleri. Hemoglobin seviyesinin düşmesine anemi denir. Eritrositler ( RBC) içindeki hemoglobin oksijeni taşıyan proteindir. Dokulara oksijen taşınabilmesi yeterli eritrosit ve hemoglobin varlığına bağlıdır. Lökositler immün sistemin askerleridir. Her türlü infeksiyon ve inflamasyonda savaşmak üzere lökositler o bölgeye gider. İltihabı oluşturan ana hücreler lökositlerdir. Lökosiler birkaç çeşittir. Nötrofiller ( PNL de denir) iltihabi, mikrobik reaksiyonlarda savaşan hücrelerin en önemlisidir, Band Nötrofil ( daha genç nötrofillerdir) fazla olması yeni bir enfeksiyon varlığını gösterir, T lenfosit ( hücresel immün cevapta yer alan savaşcılardır) mantar ve virüslere karşı savaşta görev alırlar, B lenfositler ( antikorların yapımında yar alan lenfositlerdir), Monositler Eozinofiller ( alerjik reaksiyonlarda yer alırlar), Bazofiller.

12 Referanslar: 1. Newland J. The peripheral blood smear. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap Zuckerman K. Approach to the anemias. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders