Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 42, Mart 2017, s

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 42, Mart 2017, s"

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 42, Mart 2017, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Sema DÖKME KSÜ, İİBF, Sağlık Yönetimi Bölümü, Yüksek Lis. Öğr. semadokme@gmail.com Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali PARLAYAN KSÜ, İİBF, Sağlık Yönetimi Bölümü maparlayan@ksu.edu.tr Arş. Gör. Fedayi YAĞAR KSÜ, İİBF, Sağlık Yönetimi Bölümü fedayiyagar@hotmail.com ADANA İLİNİN MEDİKAL TURİZM POTANSİYELİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Öz Bireylerin yüksek kalitede, uygun fiyatta, sıra beklemeden sağlık hizmeti almak istemesi ve bunun yanında diğer turizm faaliyetlerinden de faydalanmak amacıyla ülke dışına seyahat etmesi medikal turizm alanının oluşmasını sağlamıştır. Bu çalışmanın amacı,adana ilinin medikal turizm alanındaki potansiyelini belirlemeye çalışmaktır. Derleme niteliği taşıyan bu çalışmada daha çok Sağlık Bakanlığı ve Türkiye İstatistik Kurumu verilerinden faydalanılmıştır. Çalışmada Adana ilinin akredite olmuş kurum sayısı, diğer turizm olanaklarının varlığı, sağlık hizmetlerinin verimli kullanımı, sağlık personelinin yeterliliği, ulaşım koşulları alanlarında iyi bir potansiyele sahip olduğu, yaklaşık olarak 20 milyon nüfusa hitap ettiği, ülke genelinde olduğu gibi sağlık hizmeti maliyetlerinin düşük olduğu ve prosedürler konusunda hastalara zorluk çıkartmadığı, sadece tanıtım konusunda yetersiz kaldığı gözlemlenmiştir. Sonuç olarak, Adana ilinin potansiyelinin en iyi şekilde yansıtabilmesi için ilin sahip olduğu cazip özelliklerin tanıtımının iyi bir şekilde yapılması, gerekirse yurt dışında reklamlar verilmesi, fuarlara ve kongrelere katılım sağlanması, aracı kuruluşlar ile ortaklıklar kurulması, web sitelerinin yabancı hastaların anlayacağı şekilde tasarlanması, akredite edilmiş hastane sayısının artırılması ve

2 özellikle Avrupa daki Türkleri çekebilmek için sigorta şirketleri ile anlaşma yapılması gerektiğine vurgu yapılmıştır. Anahtar kelimeler: Tanıtım, Maliyet, Kalite, Medikal Turizm, Adana EVALUATION OF THE MEDICAL TOURISM POTENTIAL OF THE PROVINCE OF ADANA Abstract The fact that people want to get service at high quality, affordable price out of turn and their travelling abroad in order to benefit from other tourism activities lead to occurrence of medical tourism. The aim of this study try to determine the potential of the Province of Adana in the field of medical tourism. Mostly the data from Ministry of Health and Turkish Statistical Institute were utilized in this study, which has a review type of research design. It was found in the study that the Province of Adana has a good potential in the areas of the number of accredited institutions, presence of other tourism facilities, effective use of health services, adequacy of healthcare workers, and conditions of transportation, and it was also observed that it is of interest of about 20 million people, has lower cost of health care services, as in the all over the country, has easy to handle procedures, but was ineffective only about publicity. As a result, in order to reflect the potential of Adana in the best way, it was emphasized in the study that it is necessary to promote the attractive features of the city, place advertisements abroad, participate in fairs and congresses, establish partnerships within termediary institutions, design a multilingual website, increase the number of accredited hospitals, and make an agreement with insurance companies in order to attract Turks in Europe. 299 Keywords: Promote, Cost, Quality, Medical Tourism, Adana 1. GİRİŞ Günümüzde kişilerin kaybettikleri sağlığını geri kazanmak istemesi, bunu daha ucuza mal ederek ve daha kaliteli hizmet alarak yapmak istemesi ve bunun için başka ülkelere seyahati göze alması medikal turizminin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu amaçla böyle büyük bir pazarın varlığını önceden gören bazı ülkeler medikal turizme yönelmiş ve önemli destinasyonlar haline gelmişlerdir. Uygun fiyatta ve kabul edilebilir kalite düzeyinde hizmet sunan Hindistan, Singapur ve Tayland gibi ülkeleri; yüksek fiyatta ve yüksek kalitede hizmet sunan Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkeleri bu duruma örnek olarak gösterebiliriz. Bu kapsamda medikal turizm pazarında önemli bir destinasyon haline gelme potansiyeline sahip ülkelerden biriside Türkiye'dir. Hizmetlerin maliyetlerinin düşük olması, yüksek kalitede hizmet sunuluyor olması, alanında uzman kişilerin çalışıyor olması, konumu itibari ile büyük bir oranda nüfusa hitap etmesi ve diğer turizm seçeneklerinin çok olması gibi faktörler bu potansiyelin oluşmasında etkili olmuştur. Türkiye bu potansiyelini kullanmak istemiş ve "Onuncu Kalkınma Planı ( )" kapsamında hazırladığı "Sağlık Turizminin Geliştirilmesi Programı"nda medikal turizminin alanında ilk 5 destinasyon arasına girmeyi ve 5,6 milyar dolar gelir elde etmeyi hedef olarak belirtmiştir (Sağlık Bakanlığı, 2013:7). Bu sebeple de 2634 sayılı Turizm Teşvik Kanunu kap-

3 samında bulunduğu bölgede önemli bir potansiyele sahip olan bazı şehirler belirlemiştir. Adana, yabancı turistlerin en fazla tercih ettiği ilk 10 il arasında yer alan bu şehirlerden birisi olmuştur. Gaziantep ile birlikte Orta Doğu Ülkeleri Medikal Turizm Merkezi olması hedeflenmiştir. Adana'nın böyle büyük bir potansiyele sahip olması ve daha önce bu tür çalışmaların bu bölgede çok yapılmamış olması şehrin bu çalışmada kullanılmasında büyük bir etken olmuştur. Bu kapsamda çalışmada ilk olarak sağlık turizmine giriş yapılmış, kavramlar tanımlanmış, Dünya'daki ve Türkiye'deki sağlık turizmine değinilmiştir. Daha sonra ise Adana şehrinin yapısı incelenmiş ve şehrin medikal turizm alanındaki avantaj ve dezavantajları belirlenmeye çalışılmıştır. 2. SAĞLIK TURİZMİ Turizm Bireylerin yaşadıkları yer dışında, kalıcı olmamak koşuluyla, sadece para kazanmak, politik-askeri bir amaç izlememek üzere, serbest bir ortamda iş, merak, din, sağlık, spor, dinlenme, eğlence, kültür, deneyim kazanma, snobik amaçlarla, dost akraba ziyareti, kongre ve seminerlere katılmak gibi sebeplerle kişisel veya toplu olarak yaptıkları seyahatlerden gittikleri yerde 24 saati aşan, o yerin bir konaklama tesisinde en az bir geceleme süresi ile konaklamalarından ortaya çıkan iş ilişkilerini kapsayan, bir tüketim olayı, sosyal bir olay, ağırbütünleşmiş bir hizmet, kültür endüstrisidir (Örnek ve Akın, 2017:345). Sağlık turizmi ise "bireylerin ihtiyaç duyduğu tıbbi tedaviyi almak, termal kaynakları kullanmak, rehabilitasyon hizmetleri veya kendilerini daha sağlıklı ve iyi hissetmelerini sağlayacak hizmetleri almak hedefiyle bir başka ülkeye seyahat etmesidir" (Sağlık Bakanlığı, 2014:2). Kısacası, bireylerin sağlıklı hallerini sürdürebilmek ve daha iyi hale getirmek amacıyla (medikal hizmet almak, fiziksel egzersizler yapmak ve terapi görmek gibi) başka bir yere gitmesidir (Hofer vd., 2012:63). Sağlık turizmi; termal turizm, medikal turizm, SPA (Salus Per Aquam) - Wellness ve ileri yaş ve engelli turizmi olarak 4 e ayrılmaktadır (Sağlık Bakanlığı, 2010:13). Termal turizm ve SPA Wellness turizmi sağlığı koruma ve geliştirme hizmetleri, medikal turizm tedaviye yönelik hizmetleri ve ileri yaş ve engelli turizmini de rehabilitasyon hizmetleri olarak düşünebiliriz. Bu sınıflandırmaların hangi hizmetlerde yer aldığı aşağıda yer verilen Tablo 1 de detaylı bir şekilde sunulmuştur: 300 Tablo 1. Caribbean Tarafından Geliştirilen Sağlık Hizmetlerinin Sınıflandırılması Sağlığı Koruma ve Geliştirme Tedaviye Yönelik Hizmetler Rehabilitasyon Hizmetleri Hizmetleri - SPA - Yaşam biçimi/sağlıklı tatil - Doğa turizmi - Eko turizmi - Topluluk turizmi - Tatil köyleri - Bitkisel tedaviler - Tamamlayıcı sağlık - Elektif cerrahi (hasta isteğine bağlı ameliyat) - Plastik cerrahi - Organ nakli - Kalp ve göğüs hastalıkları hizmeti - Göz cerrahisi - Diagnostik hizmetler - Kanser tedavisi - Diyaliz - Bağımlılık programları - Yaşlı bakım programları Kaynak: Gonzales, A., Brenzel, L. and Sancho, J. (2001) Health Tourism and Related Services: Caribbean Development and International Trade, Final Report (Erişim: ) Tablo 1 e göre spa, doğa turizmi, eko turizmi, bitkisel tedaviler ve tamamlayıcı sağlık gibi alanlar sağlığı koruma ve geliştirme hizmetleri; elektif cerrahi, plastik cerrahi, organ nakli

4 gibi alanlar tedaviye yönelik hizmetler; diyaliz, bağımlılık programları ve yaşlı bakım programları gibi alanlar ise rehabilitasyon hizmetleri olarak düşünülmektedir Termal (Kaplıca) Turizmi Termalizm "soğuk ve sıcak mineralli suların sağlık amacıyla içme ve dış tatbiklerde kullanımı için turistlerin ulaşım, konaklama ve ağırlama gereksinimlerinin karşılanmasını sağlayan çok yönlü bir turizm" çeşididir (Akbulut, 2010:36). Türkiye'de daha çok bilinen ve uygulanan termal turizm alanının ise klimatizm, üvalizm, termalizm, balneoterapi, talassoterapi, hidroterapi, speleoterapi ve peloidoterapi gibi bazı turizm türleri vardır. Klimatizm, deniz kıyılarında ve dağ istasyonlarında uygulanmaktadır. Bu turizm türünün amacı, kişileri açık ve temiz havanın etkisiyle tedavi etmektir. Üvalizm, belli yörelerin ünlü olan ürünlerinin (meyve ve sebze gibi) kullanımıyla yapılan tedavi yöntemidir. Termalizm, kaplıca, ılıca, içmeler gibi faydalı su kaynaklarının tedavi amaçlı olarak kullanılmasıdır. Balneoterapi, doğal mineralli sularla yapılan tedavidir. Talassoterapi, deniz suyu ve diğer deniz değerleri ile yapılan tedavidir. Hidroterapi, 20 ºC sıcaklıkta tatlı suyla yapılan tedavidir. Speleoterapi, mağaralarda yapılan tedavidir. Peloidoterapi ise çamur ile yapılan tedavidir (Özer ve Sungur, 2012:72). Hizmet ve ürün özellikleri sebebiyle termal tesisler diğer turistik kuruluşlardan farklıdır. Bunlar; turizm imkanının 12 ay olması, tesislerdeki doluluğun ve istihdam düzeyinin yüksek olması, yayla ve kış turizmi gibi diğer alternatif turizm çeşitleri ile kolay entegrasyon oluşturarak bölgede dengeli turizmin gelişimine olanak sağlaması, insan sağlığını daha iyi hale getirecek aktivitelere ek olarak sağlıklı, zinde insan yaratma, dinlenme ve eğlence seçeneklerinin de bulunması ve kür merkezi (tedavi) entegrasyonuna sahip tesislerin maliyetini çabuk geri ödeyen karlı ve rekabet gücüne sahip yatırımlar olmasıdır (Ünal ve Demirel, 2011:108). 301 Dünyada yaklaşık olarak 100 milyarlık dolarlık termal kaplıca ya da spa & wellness pazarı olduğu belirtilmektedir (Daştan, 2014:146). Türkiye jeotermal kaynak potansiyeli ve zenginliği açısından Avrupa'da birinci sırada, Dünyada ise ilk yedi arasında yer almaktadır (BAKA, 2013:9). Türkiye Sağlık Turizmi Derneği'ne göre Türkiye'de 1800'den fazla sıcak su kaynağı bulunmaktadır ama bunların sadece %6'sı turistik amaçlı kullanılmaktadır (Sayili vd., 2007:625). Türkiye'de 250 adet kaplıca bulunmaktadır ve bu kaplıcalardan yılda 10 milyon yerli turist ve 'den fazla yabancı turist hastalık tedavisi, dinlenme ve rehabilitasyon amacıyla yararlanmaktadır (BAKA, 2013:9). Bu veriler doğrultusunda Türkiye'nin kaplıcalar bakımından önemli bir merkez olduğunu söyleyebiliriz fakat hizmet sunumunda profesyonelleşmiş işletmelerin çok az olması nedeniyle termal turizmden istenilen pay alınamamaktadır. Uzman çalışanların istihdam edilmemesini, müşteri odaklı hizmet verilememesini ve iletişim noktasındaki sıkıntıları da bu duruma neden olarak gösterebiliriz (Taşkın ve Şener, 2013:255). Türkiye termal turizm konusunda kısa dönemde yatak, orta dönemde yatak ve uzun dönemde (2023) ise yatak seviyesine ulaşılmasını hedeflemektedir (Aydın,2011:13). Bu kapsamda termal turizmdeki payı artırmak için Türkiye Turizm Stratejisi Eylem Planı'nda bazı kararlar alınmıştır. Bunlardan en önemlisi ise, Troya, Frigya ve Afrodisya Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgeleri'nin her birinin bölgesel destinasyon olarak geliştirilmesidir (Tütüncü vd., 2011:91) Medikal Turizm Medikal (tıp) turizm "bireylerin yaşadıkları yerdeki tedavi giderlerinin yüksek olması nedeniyle yabancı ve genelde uzak ülkelerdeki düşük tedavi giderlerinden yararlanmak amacıy-

5 la tıbbi tedavi ya da operasyonları bu ülkelerde gerçekleştirmeleri ile oluşan turizm hareketleri" olarak tanımlamaktadır (Acar vd., 2012:22). Bir diğer tanıma göre medikal turizm turistlerin kendilerini daha iyi hissetmek ya da tedavi olmak amacıyla başka bir yere seyahat etmesidir (Lee ve Spisto, 2007:1). Kısacası medikal turizm, kişilerin tedavi ve bakım için deniz aşırı ülkelere seyahat etmesidir (Yun Yu ve GyouKo, 2012:80). Medikal turizm ile ilgili yapılan tanımların çoğunda maliyetlerin düşük olması ve prosedürlerin az olması gibi etkenlere vurgu yapılmaktadır (Connel, 2013:2).Medikal turizm ve diğer sağlık turizmi türleri (termal turizm, spa & wellness turizmi ve yaşlı engelli turizm) arasındaki farklılıklar aşağıda verilen Şekil 1 de gösterilmiştir. Şekil 1. Medikal Turizm ve Sağlık Turizminin Farkı 302 Kaynak: Carrera, P. ve Lunt, N.(2010) "A European Perspective On Medical Tourism: The Need For A Knowledge Base" International Journal of Health Services, 40(3): Medikal turizm ve sağlık turizmi alanları arasındaki ayrım; müdahale, tesis ve giriş olmak üzere 3 temel kısımda incelenmiştir. Müdahale bazında baktığımızda medikal turizmin biyomedikal, sağlık turizminin ise tamamlayıcı tıp olarak hizmet verdiği; tesis olarak baktığımızda medikal turizmde hastane ve kliniklerin, sağlık turizminde ise medikal olmayan kuruluşların hizmet verdiği; giriş kısmında ise medikal turizmin ilaçlar ve tıbbi aletleriyle, sağlık turizminin geriye kalan doğal bakım ürünleriyle hizmet verdiği gözlemlenmiştir. Kısacası, medikal turizm hastane ve kliniklerde ilaçlar ve tıbbi aletler aracılığıyla hizmet veren biyomedikal bir alan, sağlık turizmi ise diğer alanlarını oluşturan termal, spa&wellness ve yaşlı ve engelli bakımı turizmi de medikal olmayan kuruluşlarda doğal ürünlerle verilen ve daha çok tamamlayıcı tıp olarak hizmet veren bir alandır. Ricafort (2011) tarafından yapılan çalışmada medikal turizmi seçmede etkili olan faktörler aşağıda verilen Şekil 2 de gösterilmiştir.

6 Şekil 2. Medikal Turizmde Ülkeleri ve Kuruluşları Seçmede Etkili Olan Faktörler Kaynak: Ricafort, K.M.F., A Study Of Influencing Factors That Lead Medical Tourists To Choose Thailand Hospitals As Medical Tourism Destination, Master Thesis, School of Business and Technology of Webster University, Thailand Şekil 2 de görüldüğü üzere medikal turizm kapsamında hizmet almak isteyen bireyler ilk olarak gidecekleri ülkenin ekonomik koşullarına, politik durumuna (ülkede karışıklık olup olmaması, terör olayları gibi) ve mevzuatına bakmaktadır. Ülkedeki bu koşullardan tatmin olan bireyler bir sonraki aşama olarak gidecekleri kuruluşu seçmektedir. Bu seçimde ise en fazla maliyetlere, doktorların yeterliliğine, hizmetin kalitesine ve kurumun akreditasyonun olup olmamasına bakılmaktadır SPA&Wellness Turizmi SPA (Salus Per Aquam) "su ile gelen iyilik/sağlık" anlamına gelmektedir. Wellness ise "akıl, vücut, ruh ve ilişkilerde iyi ve zinde olmayı" ifade etmektedir (Özsarı ve Karatana, 2013:139). Bir diğer tanıma göre wellness turizmi, kişilerin sağlık durumlarını sürdürmek ya da daha iyi hale getirmek ve bulunduğu yerde yaşayamayacağı eşsiz deneyimleri yaşamak için başka bir yere gitmesidir (International Trade Centre, 2014:1).Bireyin kendisini sağlıklı hissetmesi için yapılan her türlü cilt bakımı, masaj, yosun ve çamur banyoları, thalasso terapi gibi doğa ve doğal ürünlerle yapılan tedaviler wellness alanına girmektedir. Bu yüzden medikal turizm ile wellness turizmi aynı değildir (Özsarı ve Karatana, 2013:139). Wellness turizmi, spaları ziyaret etmeyi, homeopatik tedavi girişimlerini ve geleneksel tedavileri içerdiği için medikal turizmden ayrılmaktadır (Khan ve Alam, 2014:258) Yaşlı ve Engelli Turizmi Yaşlı ve engelli turizmi "yaşlı ve engelli turistlerin bakım ve rehabilitasyonu amacıyla klinik konukevleri, geriatrik (yaşlılık sağlığı ile ilgilenen bilim dalı) tedavi merkezleri ve bakım 303

7 evlerinde eğitim almış sertifikalı personel tarafından yapılan uygulamalar" olarak tanımlanmaktadır (Aydın ve diğerleri, 2011:6). Sağlık imkanlarının günümüzde sürekli olarak gelişmesi, bireylerin yaşam sürelerinin uzaması, özellikle Avrupa ülkelerinde doğurganlığın düşmesi ve bununla beraber yaşlı nüfusun genç nüfusa göre oranının artması, bu turizmi cazip hale getiren nedenler olmuştur (Zengingönül vd., 2012:13). Birleşmiş Milletler ve Dünya Yaşlanma Örgütü'ne göre günümüzde dünyada yaklaşık 600 milyon 65 yaş ve üstü birey yaşamaktadır. Bu oranın ise 2050 yılında 2 milyarı bulacağı tahmin edilmektedir. Bu oran Amerika Birleşik Devletlerinde ve Avrupa Devletlerinde (65 yaş ve üstü grubu toplam nüfusun %20'sinin, engelli nüfusun da %12'sinin üzerinde) çok yüksek olmasına rağmen geçiş döneminde olan ülkelerde de (başta Türkiye olmak üzere) ciddi seviyelere ulaşmıştır (Aydın, 2014:26). 3. DÜNYA'DA SAĞLIK TURİZMİ Ülkelerin çoğu sağlık turizmini ulusal bir politika haline getirip yatırımlar yapmaya başlamışlardır. Bunun en büyük nedenleri ise, ülkeler arasındaki iş birliği ve ortaklıkların gelişmesi, kişilerin seyahat konusundaki özgürlük ve imkanlarının artması, ulaşım ve vize gibi bazı engelleyici unsurların giderek azalması, sağlık turizminin ülke gelirlerine olan ciddi katkı sağlamasıdır (BEBKA, 2015:14). Bu alanda ilk atılımı yapan ülkeler; Hindistan, Singapur, Tayland, ABD, Almanya, Malezya, Brezilya, Güney Afrika, Meksika ve Kosta Rika'dır. Bu ülkelerin de sağlık turizminde bu kadar etkili olmasını sağlayan en büyük etkenler, sağlık, bakım ve wellness hizmetlerinin kalitesinin çok yüksek olması,destinasyona ulaşımın kolay olması ve teknoloji, altyapı ve uzmanlık göstergelerinin iyi seviyede olmasıdır(ünal ve Demirel, 2011:107).Sağlık turizminin ülke ekonomisine çok büyük katkılar yaptığını gören dünya devletleri bazı politikalar geliştirmişlerdir. Bu ülkeler; Hindistan, Tayland, Singapur; Malezya, ABD, Almanya, Güney Amerika ve Güney Afrika ülkeleridir. 304 Hindistan: Günümüzde medikal turizminin merkezi olarak görülmektedir. Bu hale gelebilmek için teknoloji de ilerleme sağlamış, batının tıbbi yöntemlerini uygulamış ve düşük tedavi ücretlerini ve hızlı bakımı reklamlarında vurgulamıştır. Bunların gerçekleşmesinde 1990'ların başında başlayan liberalleşme politikaları ve ülkenin genelinin İngilizce konuşması çok etkili olmuştur (Aydın, 2014:20). En fazla Güney Asya ve Orta Doğu'dan medikal turist çekmektedir. Buna ek olarak ABD, Avrupa ve Afrika'dan gelen hastalarda da büyük bir artış gözlemlenmektedir. Gelen turistler için en popüler tedaviler, kardiyo ameliyatları ve nörolojik hastalıklardır (Topuz, 2012:42). Cerrahi operasyonlar sonucunda spa&wellness terapileri uygulanarak iyileşme süreci hızlandırılmakta ve buna ek olarak kısa bir tatil ve gezi de bu sürece eklenmektedir (Topuz, 2012:43). Wong ve diğerlerine (2014:4) göre, 2012 yılında 171,021 sağlık turisti ülkeye gelmiştir ve bu oran bir önceki yıla göre %23 oranında artmıştır. Ülkede 21 tane JCI akrediteli hastane mevcuttur. Ülkenin en büyük sıkıntıları ulaşımın kötü olması ve genel olarak hijyenin çok iyi olmamasıdır. Tayland: Sağlık turizminde özellikle de kozmetik, organ nakli, ortopedik gibi alanlarda iddialı olan bir ülkedir. Bu ülkenin tercih edilmesindeki en büyük etken, özel sektördeki fiyatların uygun olmasıdır. En fazla turisti diğer Asya ülkelerinden almaktadır (Acar vd., 2012:25). Wong ve diğerlerine (2014:2) göre, 2012 yılında 2,53 milyon sağlık turisti çekerek 4-4,6 milyar dolar arasında gelir elde etmiştir. Ülkede estetik cerrahi ve diş tedavileri popüler olan hizmetlerdir fakat bunlara ek olarak sunulan tai masajı, SPA ve wellness gibi hizmetleri içeren kuruluşlarda vardır. Sağlık kuruluşlarında da genel olarak birden fazla dil bilen sağlık personeli çalıştırılmaktadır. Heung ve diğerlerine (2011:998) göre, Tayland'ın uyguladığı fiyat politikası Singa-

8 pur'un yarısı, Hong Kong'un üçte biri ve Avrupa ile ABD'nin onda biri kadardır. Devletin genel stratejisi ise pazarlamayı ve yabancılarla bağlantılı olan devlet ilişkilerini artırmak ve yönetim ile sağlık hizmetleri ürünlerini geliştirmektir. Singapur: Yüzölçümü küçük olmasına rağmen Asya'daki en iyi sağlık sistemini kurmuştur (Acar vd., 2012:25). Heung ve diğerlerine (2011:998) göre, ABD gibi gelişmiş ülkelerden ve Endonezya ve Malezya gibi komşu ülkelerden sağlık turisti çekmektedir. Ayrıca, çeşitli Orta Doğu Ülkelerine (Birleşik Arap Emirlikleri gibi) hizmet sunabilmek içinde devletler arası anlaşmalar yapmaktadır. Wong ve diğerlerine (2014:3) göre, 2012 yılında yaklaşık olarak sağlık turisti gelmiştir ve bu turistlerin %47'sinin Endonezya'dan %12'sinin de Malezya'dan geldiği bilinmektedir yılında da Sağlık Bakanlığı tarafından Singapur Sağlık Bilimi kurulmuştur. Singapur, medikal turizmdeki stratejilerini yüksek kaliteli sağlık hizmetleri, güvenilirlik ve uluslararası akredite edilmiş hastaneler üzerine kurmuştur. Bu bağlamda 21 tane hastanesi akredite edilmiştir. Ülkenin geneli İngilizce konuştuğu için ve yeni alınan doktorların çoğunun da yabancı olması dil sıkıntısını büyük oranda ortadan kaldırmaktadır. En büyük sıkıntısı ise, devlet hastanelerindeki yatak sayısının yetersizliğidir. Malezya: İslami referansı ile Ortadoğu pazarına hakim olmuş bir ülkedir (Aydın, 2014:20). Hastalar çoğunlukla Endonezya, Singapur, Japonya ve Batı Asya'dan gelmektedir (Heung vd., 2011:998). Malezya 2013 yılında 770,134 yabancı hastaya hizmet sunarak ortalama 216 milyon dolar gelir elde etmiştir yılında1.9 milyon yabancı hastaya hizmet verilmesi planlanmış ve 3.2 milyar dolar gelir elde edilmesi hedeflenmiştir. Bu kapsamda 2009 yılında Sağlık Bakanlığı çatısı altında Malezya Sağlık Hizmetleri Turizm Konseyi kurulmuştur. Malezya'nın avantajları ise; uygun fiyatlar sunması, bekleme süresinin kısa olması, politik istikrarın olması ve dil sıkıntısının çok az olmasıdır (Wong vd., 2014:2). 305 ABD: Çok fazla turist göndermesine rağmen bir o kadar da turist çeken bir ülkedir. Kişilerin ABD'ye turist olarak gelmesi 11 Eylül olaylarından sonra azalsa da günümüzde eski gücüne tekrar dönmüştür. Sağlık turizmi için gelenlerin %35'ini Orta Doğu ülkeleri oluşturmaktadır (Türkiye dahil). Zıtlıkların ve aşırı uçların olduğu bu ülkede 45 milyon kişi (sigorta kapsamında olmayan düşük gelirli insanlar) için en iyi seçenek başka ülkelere gitmek olarak görünmektedir. Fakat ülkedeki fiyatlar ne kadar fazla olsa da kalite ve ileri teknoloji kullanılması nedeniyle ABD halen cazip bir ülke olarak tercih edilmektedir (Acar vd., 2012:26). Herrick'e (2007:6) göre medikal turizm sadece ülkeler arasında düşünülmemeli, bu seyahatler şehirler yada eyaletler arasında da gerçekleşmektedir. Örneğin birçok hasta yüksek kaliteli ve dünyaca ünlü kuruluşlar olduğu için Cleveland Kliniklerine ve Mayo Kliniklerine gitmektedir. Almanya: 2010 yılında 20 milyon yerli ve yabancı turist ziyaretçi ağırlayan ülkede çalışan ile 30 milyar Euro elde edilmiştir. Sağlık turizmi kapsamında ise daha çok SPA turizmi ve sağlık merkezlerinin ön plana çıktığı görülmektedir (Aydın ve Aydın, 2015:9). 11 Eylül saldırılarından sonra körfez ülkelerinden (diğer zengin Araplarda dahil) gelen zengin hastaları hedef alarak ABD'den kalan boşluğu doldurmaya çalışmışlardır ve bu konuda büyük ilerleme sağlamışlardır (Aydın, 2014:19). Güney Amerika Ülkeleri: Brezilya, Meksika ve Kosta Rika önemli destinasyonlardır ve çoğunlukla Amerikalıların gittiği ülkelerdir. Bunun temel nedeni ise, tedavi masraflarının düşük olmasıdır. Brezilya ve Kosta Rika kozmetik tedaviler, Meksika ise daha çok temel sağlık ve diş tedavileri için kullanılmaktadır (Gülen ve Demirci, 2012:124). Sağlık ve turizm arasındaki ilişkinin ne kadar hassas olduğunu bu bölgede daha iyi görebiliriz yılında Meksika da

9 ortaya çıkan domuz gribi salgını bu bölgedeki sağlık turizmini olumsuz yönde etkilemiştir (İçöz, 2009:2258). Güney Afrika: Kozmetik cerrahi alanında maliyetin yarısına hizmet veren bir ülkedir. Bu kapsamda en çok müşteri aldığı ülke ABD dir (Gülen ve Demirci, 2012:121). En çok turist alan ülkelerin yanında en çok turist gönderen ülkelerde incelenmelidir. Bu ülkeleri dört grupta inceleyebiliriz. Birinci grup, ülkelerinde yeterli sağlık hizmeti ve personeli bulunmayan gelişmemiş (Sudan, Somali, Afganistan, Libya gibi) ülkelerdir. İkinci grupta da yeterli sağlık hizmeti ve personeli bulunmayan Asya (Pakistan, Irak, Suriye gibi) ülkelerdir. Üçüncü grup, sağlık hizmetleri pahalı ve bekleme süreleri çok uzun olan Avrupa ülkeleridir. Son ve dördüncü grup ise, yaşlı nüfusu çok olan, personel yetersizliği ve bakım maliyetleri yüksek olan yaşlı nüfus çok yüksek olan ülkelerdir (Acar vd., 2012:24). 4. TÜRKİYE'DE SAĞLIK TURİZMİ Türkiye'de sağlık ve turizm ile ilgili alanlardan sorumlu kurumlar Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı'dır. Kültür ve Turizm Bakanlığı, turizm sektörüne doğrudan hizmet veren kuruluşların uyacağı kuralları belirleyen, yol gösteren ve denetleyen kuruluştur. Sağlık Bakanlığı, sağlık hizmetlerinin sağlanmasından sorumlu kuruluştur. Sağlık turizminin kaliteli ve etkin bir şekilde uygulanması için her iki bakanlığın uyum içinde çalışması gerekmektedir. Bu alanda yer alan çalışmalar Devlet Planlama Teşkilatı tarafınca yürütülen kalkınma ve yatırım planlarında yer almaktadır (Aydın, 2012:94). Bu doğrultuda Türkiye Onuncu Kalkınma Planı ( ) çerçevesinde "Sağlık Turizminin Geliştirilmesi Programı" oluşturulmuştur. Bu programla, Türkiye nin dünyada yükselen pazar konumunda olduğu medikal turizm, termal turizm ve ileri yaş-engelli turizmi alanlarındaki hizmet kalitesinin yükseltilerek rekabet gücünün artırılması amaçlanmıştır. Bu amaçlar doğrultusunda termal turizm kapsamının yatak kapasitesine ulaşması, termal turizmde yabancı turiste hizmet sunulması ve kişinin tedavi amaçlı olması, termal turizmden 3 milyar dolar gelir elde edilmesi, medikal turizm de dünyada ilk 5 destinasyon içerisine girilmesi, medikal yabancı hastanın tedavi edilmesi, medikal turizmden 5,6 milyar dolar gelir elde edilmesi, ileri yaş turizminde 10 bin yatak kapasitesi oluşturulması, ileri yaş turizmi kapsamında yabancı turiste hizmet sunulması ve ileri yaş turizminde 750 milyon dolar gelir elde edilmesi hedeflenmiştir (Sağlık Bakanlığı, 2013:7). 306 Türkiye'deki medikal ve termal altyapı, iyi yetişmiş uzman personelin oluşu, kurumsal yapıya ve ileri teknolojiye sahip olan sağlık kuruluşların ve devlet desteğinin olması gibi birçok özellik Türkiye'nin bu alanda önde olabileceğinin bir göstergesidir (BEBKA, 2015:17). Özellikle İstanbul ve Ankara'da bulunan özel, kamu ve üniversite hastaneleri yüksek teknoloji ile donatılmıştır. Bu kurumlarda ileri teknoloji gerektiren sağlık hizmetleri (onkolojik tedaviler, beyin cerrahisi, cyberknife, robotik cerrahi, MR, kemik iliği gibi) yapılmaktadır. Sağlık Bakanlığı Sağlık Turizmi Dairesi Başkanlığı' da 112 acil durumları ve 184 şikayet hattı için 7/24 Arapça, İngilizce, Almanca ve Rusça dilinde tercümanlık hizmeti vermektedir (Fidan, 2014:16). Türkiye de sağlık sektörüne yapılan yatırımların karşılığının alındığı Tablo 2 de açık bir şekilde görülmektedir. Bu kısımda en dikkat çekici nokta gelen hastaların büyük bir çoğunluğunun özel sağlık kuruluşlarını tercih etmesidir.

10 Tablo 2. Yıllara Göre Türkiye de Sağlık Hizmeti Alan Uluslararası Hasta Dağılımı Kamu Sağlık Kuruluşları Özel Sağlık Kuruluşları Toplam Yıllar Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde , , , , , , , , , ,00 Kaynak: Sağlık Bakanlığı, Türkiye Medikal Turizm Değerlendirme Raporu 2013, Sağlık Bakanlığı Sağ. Hizm. Genel. Müd. Sağlık Turizmi Daire Başk., Ankara Çeşitli ülkelerden farklı nedenlerden dolayı Türkiye'ye gelen hastaları beş grupta inceleyebiliriz. Bunlar; Bünyesinde çok fazla Türk nüfusu barındıran Almanya, Hollanda, Fransa gibi ülkeler, Altyapı ve hekim yetersizliğinden dolayı sıkıntı çeken Balkan Ülkeleri ve Orta Asya'daki Türk Cumhuriyetleri, Sağlık hizmetlerinin pahalı olduğu ve sigortalarının o hastalıkları kapsamadığı Amerika, İngiltere, Almanya gibi ülkeler, Arz ve talep dengesi olmayan ve uzun bekleme sırası olan İngiltere, Hollanda ve Kanada gibi ülkeler, İkili antlaşmalarla Türkiye'ye belirli sayıda hasta gönderen Afganistan, Yemen ve Sudan gibi ülkelerdir (Topuz, 2012:60). İkili anlaşma kapsamında gelen hastalar sadece İstanbul ve Ankara da tedavi olabilmektedirler. Bu kapsamda Türkiye'ye 2012 yılında ikili anlaşma ile gelen 544 hastanın %72 si Ankara da, geri kalan %28 si İstanbul da tedavi edilmiştir. Sosyal Güvenlik Kurumuyla anlaşma yapıp gelen hastalar için herhangi bir şehir sınırlandırması bulunmamaktadır. Bu kapsamda gelen hastaların en çok tercih ettiği il ise İstanbul olmuştur. Bu illeri sırasıyla Antalya, Karaman, Sakarya, İzmir, Aydın, Samsun, Ankara, Bursa ve Elazığ takip etmiştir (Sağlık Bakanlığı, 2013:25). Tablo 3 e göre Türkiye'ye medikal turizm kapsamında en çok Libya, Almanya ve Irak tan hasta gelmektedir. Libya ve Irak ın bu denli fazla olmasını ikili antlaşmalara, Almanya nın fazla olmasını ise orada yaşayan gurbetçilerimizin sayısının fazla olmasına bağlayabiliriz. Bunun dışında Türkiye'nin Azerbaycan ile olan iyi ilişkileri, Rusya dan gelen turist sayısının fazla olması da bu ülkelerin medikal turizm kapsamında Türkiye'yi seçmesine neden olmaktadır diyebiliriz. Tablo 3. Medikal Turizm Kapsamında Hastaların Geldiği İlk 10 Ülke, 2012 Ülke Sayı Ülke Sayı Libya Hollanda 5525 Almanya Romanya 5089 Irak Bulgaristan 4799 Azerbaycan Norveç 4388 Rusya 8281 Diğer İngiltere 6183 Kaynak: Sağlık Bakanlığı, Türkiye Medikal Turizm Değerlendirme Raporu 2013, Sağlık Bakanlığı Sağ. Hizm. Genel. Müd. Sağlık Turizmi Daire Başk., Ankara 307

11 Önem sırasına göre düşündüğümüzde ise, ilk önceliğimiz kendi vatandaşlarımızdır. Daha sonra sırasıyla siyasal ve sosyal açıdan işbirliği yapacağımız ülkeler (Afrika, Doğu Avrupa ve Orta Asya Ülkeleri gibi) ve diğer ülkeler (ABD, Çin ve Uzak Doğu gibi) gelmektedir (Sağlık Bakanlığı, 2010:19). Tablo 4 de Türkiye ye yabancı bir ülkeden gelen ve sağlık hizmeti alan hastaların illere göre dağılımı verilmiştir. Uluslararası hastaların en çok tercih ettiği ilin Antalya olduğu, diğer illerin ise sırasıyla İstanbul, Ankara, Kocaeli, İzmir, Muğla, Aydın, Karaman, Adana ve Sakarya olduğu gözlemlenmiştir. Tablo 4. Uluslararası Hastaların En Fazla Tercih Ettikleri İlk 10 İl, 2012 İller Sayı İller Sayı Antalya Muğla İstanbul Aydın Ankara Karaman Kocaeli Adana İzmir Sakarya Kaynak: Sağlık Bakanlığı, Türkiye Medikal Turizm Değerlendirme Raporu 2013, Sağlık Bakanlığı Sağ. Hizm. Genel. Müd. Sağlık Turizmi Daire Başk., Ankara Tüm bu veriler içerisinde Türkiye ye gelen hastaların en çok hangi kliniklere başvurdukları çok önemlidir. Tablo 5 e göre Türkiye'ye gelen hastaların çoğu göz hastalıkları kliniklerine başvurmaktadır. Bu sonuç ile Türkiye'deki göz hastanelerinin kaliteli hizmet verdiğini, yüksek teknolojiye sahip olduğunu, akredite olduklarını ve tanıtımlarının iyi yapıldığını söyleyebiliriz. Göz hastalıkları için gelen hastaların çoğu İstanbul (%54,5), Antalya (%25,7) ve Ankara (%6,9) illerini tercih etmişlerdir (Sağlık Bakanlığı, 2013:26). Tablo 5. Medikal Turizm Kapsamında Gelen Hastaların Türkiye Genelinde Kliniklere Göre Dağılımı, 2012 Klinikler Sayı Klinikler Sayı Göz Hastalıkları Ağız, Diş ve Çene Cer Ortapedi ve Travm Beyin ve Sinir Cer İç Hastalıkları Deri ve Zührevi Hast Kulak Burun Boğaz Çocuk Sağlığı ve Hast Kadın Hastalıkları ve Doğum Diğer Hast. Genel Cerrahi Kaynak: Sağlık Bakanlığı, Türkiye Medikal Turizm Değerlendirme Raporu 2013, Sağlık Bakanlığı Sağ. Hizm. Genel. Müd. Sağlık Turizmi Daire Başk., Ankara Türkiye de medikal ve termal turizme çok fazla yatırım yapılmasına rağmen istenilen seviyeye henüz ulaşılamamıştır.bu durumun nedenleri; Kurum ya da kişilerin bilgi, organizasyon, kadro ve bütçe eksikliğinin olması, Yatırımcılara olan teşvikleri az olması, Jeotermal tesis ruhsatlarının kamu elinde olması, Mevzuat ve yetki karmaşasının olması, Eğitimin, uzman ve yardımcı personelin yetersiz olması, Termomineral suların gereksiz tüketimi ve çevre kirliliği, sivil toplum kuruluşları ve yetkili kuruluşlar,üniversiteler, özel sektör arasındaki işbirliğinin, bilginin, uygulamanın ve iletişimin yetersiz olması, 308

12 Yan ürünlerin sağlık ve ekonomi açısından değerlendirilememesi, Tanıtım ve pazarlamaya gereken önemin verilmemesidir (Gülmez, 2012: 57). Bu yüzden Türkiye'de medikal turizmi geliştirmek ve rekabeti artırmak Sağlık Bakanlığı nda ve Kültür Bakanlığı nda medikal turizm için alanında uzmanların yer aldığı bir birim oluşturulmalı, medikal turizm kapsamında belirlenen hedef pazarlar belirlenmeli ve diğer ülkelere göre üstün olduğumuz yönlerin tanıtımı ve kampanyaları yapılmalı, alternatif turizm faaliyetlerinin de yer aldığı paket turlar hazırlanmalı, Türkiye'nin imajının yükseltilmesi ve tanıtımının yapılması için kamu ve özel sektörler uyum içinde hareket etmeli, hastane ve hasta arasındaki koordineyi sağlayan kuruluşların hizmetleri uluslar arası standartlara getirilmeli ve bu kurumlar sürekli olarak denetlenmeli ve bu alanda gerçekleşen uluslararası fuarlara, seminerlere ve kongrelere katılmalı ve Türkiye'deki sağlık hizmetlerinin kaliteli ve düşük maliyetli olduğundan bahsedilmelidir (Moloğlu, 2015:677).Bir diğer önemli alan termal turizmi geliştirmek için ise kullanılmak istenen kaynakların (termal, mineralli su veya peloid kaynaklar gibi) fiziksel ve kimyasal analizleri yapılmalı, tıbbi balneolojik değerlendirme raporları hazırlanmalı ve kurulacak olan yapılar bu raporlar doğrultusunda bilimsel amaçlara uygun bir şekilde oluşturulmalı, kaynakların olumlu etkileri bilimsel açıdan kanıtlanmalı, kaplıca hekimliği uzmanları yetiştirilmeli ve her kurumda istihdam edilmeli ve tıp fakültelerinde Tıbbi Ekoloji ve Hidro klimatoloji Anabilim Dalları ve buna bağlı kaplıca klinikleri oluşturulmalıdır (Buldukoğlu, 2014:46). 5. ADANA İLİNİN MEDİKAL TURİZM AÇISINDAN İNCELENMESİ Bu bölümde Adana ilini daha iyi değerlendirebilmek için ilk olarak kısaca tarihçeden, nüfus yapısından, coğrafi konumundan, ekonomik yapısından ve turizm sektöründen bahsedilmiş ve daha sonra detaylı olarak sağlık hizmeti potansiyeli ve medikal turizm kapsamında Türkiye pazarındaki yeri incelenmiştir Adana İline Genel Bir Bakış Adana ilinin tarihçesine baktığımızda şehrin isminin M.Ö den beri Adania ve Danuna dan geldiği düşünülmektedir. Bizanslı tarihçi Stefan a göre bu şehir Adanos ve Saros tarafından kurulmuştur ve Adanos un şehre, Saros un da Seyhan nehrine isimlerini verdikleri yazılmıştır (Çukurova Kalkınma Ajansı, 2015:28). Tarihte Adana bölgesine KİLİKYA denilmiştir. Çukurova Bölgesinde ve Adana çevresinde yapılan çalışmalar sonucunda bu bölgede en az on sekiz devlet, beylik, krallık gibi çeşitli egemenliklerin yaşadığı tespit edilmiştir (Akgül, 2015:27). Adana nın nüfusu 2015 yılında olarak belirlenmiştir. Bir önceki yıla göre %0,81 arttığı gözlemlenmektedir. Şehirde nüfusun %49,98 unu erkekler, %50,02 ini ise kadınlar oluşturmaktadır. Tahmini verilere göre Adana nüfusunun 2016 yılında olarak beklenmektedir. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre Adana ili nüfus yoğunluğu büyüklük oranının 155 değeri ile 100 olan Türkiye değerinin çok üstünde olduğu gözlemlenmiştir ( ). 309 Adana coğrafi konum olarak Türkiye nin güneyinde kuzey enlemleri ile doğu boylamları arasında, Akdeniz Bölgesi nin doğusunda yer almaktadır. İlin yüzölçümü km dir. Niğde, Kayseri, Kahramanmaraş, Gaziantep, Hatay ve Osmaniye komşu illeridir. Yer şekilleri bakımında ise dağlık ve ovalık olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. Dağlık alanları Orta Toros u oluşturan Bolkar Dağları, Aladağlar ve Tahtalı Dağları oluşturmaktadır.

13 Ovalık alanları ise güneyine Çukuorva, kuzeyine Anavarza denilen Adana Ovası oluşturmaktadır (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2011: 16-18). Adana nın sanayisi 1950 li yıllarda tarıma dayalı tekstil ve bitkisel yağ sektörleri olarak iki ayrı bölümde gelişmiştir. Özellikle de 1970 li yıllarda KOBİ lerin sayılarının artmasıyla birlikte sektörler çeşitlenmeye başlamış ve bu süreç içerisindeki diğer firmalarda üretime geçmişlerdir li yıllarda ise Türkiye nin dışa açık büyüme politikasının olması firmaların bu döneme uyum sağlamalarını zorlaştırmış ve 10 yıl sürecek olan duraksama dönemine girilmiştir yılında ikinci sanayi hamlesi gerçekleşmiş ve kentin hemen hemen her bölümünde yatırımlar yapılarak üretime geçilmiştir. Adana nın ekonomisinin bu kadar gelişmeye açık olmasında üç sebep çok etkilidir. Bunlar; yatırım ikliminin müsaitliği, tarıma dayalı sanayi veya gıda ürünlerindeki diğer yatırımlar için hammaddenin kaynağının bulunması ve hem yatırım hem de ihracat için her türlü imkan ve altyapıya sahip olunmasıdır (ADASO, 2010:9). Adana ya bağlı firmalar tarafından 2013 yılında 2.747,1 milyon dolar ithalat yapılmıştır ve bu ithalatın %72 sini İstanbul, Kocaeli, Ankara, Bursa ve İzmir illerine bağlı firmalar gerçekleştirmiştir (TUİK, 2014:21). İhracat ise 2.155,6 milyon dolar düzeyinde gerçekleşmiş ve %74 ü İstanbul, Bursa, Kocaeli, İzmir ve Ankara illerine bağlı firmalar tarafından yapılmıştır (TUİK, 2014:22). Eşşiz güzellikte olan tarihi eserleri, Yumurtalık ve Karataş Sahilleri nin doğal güzellikleri, Toros Dağlarının yemyeşil yayları, şifalı suları, bitki ve hayvan türlerinin çeşitliliğinin çok olması şehri turizm açısından potansiyelli bir yer haline getirmektedir. Turizm çeşitlerine göre değerlendirmek gerekirse, av turizmi ve doğa turizmi için şehrin kuzey ve doğusunu kaplayan Toros Dağları çok uygun ve doğal bir ortama sahiptir (Gürson ve Sönmez, 2015:18). Bölgenin en büyük şehirlerinden ve iş merkezlerinden biri olması, gelişmiş bir üniversiteye ve gelenekselleşmiş sosyal etkinliklere sahip olması nedeniyle de kongre turizminde iddialı bir konumdadır (Gürson ve Sönmez, 2015:18). Türkiye'de kongre turizminde 2023 hedefleri olarak ikinci derece önemli fuar olarak belirlenen Adana, Gaziantep ve Trabzon illerinin 15 yıl içerisinde İstanbul, Antalya, İzmir ve Ankara gibi birinci derecede önemli fuar illeri haline getirilmesi belirlenmiştir (Kaşlı vd., 2014:83). Ceyhan da Hieropolis-Kastabala yı antik kenti ve Artemis Perasia Tapınağı, Saimbeyli deki Kale Kilise, Tufanbeyli de Şar ören yerindeki Antik Kilise ve kent kalıntıları, Aladağ daki Akören Kiliseleri inanç turizmi açısından şehir için önemli bir potansiyeldir (Gürson ve Sönmez, 2015:18). Su altı dalış turizmi konusunda da Ege Denizi ne ve Akdeniz e kıyısı bulunan Adana, Aydın ve Balıkesir gibi şehirlerinin dalış okulu sayısında Karadeniz e kıyısı olan illere göre daha iyi olduğu belirlenmiştir (Kaşlı, 2014:94). Kiraz Festivali, İmamoğlu Şeftali Festivali ve Sarımazı Zeytin Festivali gibi gastronomi etkinlikleri ve yöresel yemekleri ile gastronomi turizminde de önemli bir yere sahiptir (Kaşlı, 2014:104) Adana İlinin Sağlık Hizmeti Potansiyeli Sağlık Bakanlığı'na (2015) göre kişi başı hekime müracaat sayısı ortalaması Türkiye genelinde 8,3 iken Adana'da 9,4'dür. Yatak doluluk oranına baktığımızda Türkiye ortalamasının %68,7 olduğu Adana'nın ise %77,6 olduğu görülmektedir. Bu sonuçlardan hareketle Adana şehrindeki hekim sayısının Türkiye ortalamasına yakın olduğunu ve Adana'nın hastanelerindeki yataklarını daha verimli kullandığını belirtebiliriz. Ülkelerin gelişmişlik düzeyini gösteren bir diğer gösterge de kişilere düşen hasta yatağı sayısıdır. Sağlık Bakanlığı'na (2015) göre Türkiye genelinde kişiye düşen hasta yatağı sayısı 26,4 iken bu oran Adana'da 29,6'dür ve Adana şehrinin bu gösterge ile Türkiye geneline göre daha iyi bir orana sahip olduğu görülmektedir. Bir diğer gösterge ise aile hekimi başına

14 düşen nüfus sayısıdır. Türkiye'nin birinci basamak sağlık hizmetlerine karşı olan yatırımlarının artması da bu alanın önemini daha artırmaktadır. Aile hekimi başına düşen nüfus sayısının ortalaması Türkiye genelinde iken bu oran Adana'da şeklinde ortaya çıkmıştır. Sonuçlara göre Adana şehrinin çok az da olsa ortalamaya göre daha iyi olduğu gözlemlenmiştir. Aşağıda verilen Tablo 6' da Adana ilindeki hastane ve yatak sayıları verilmiştir. Tablo 6. Adana'daki Hastane ve Yatak Sayısı, Toplam Kurum Toplam Yatak Sağlık Bakanlığı Kurum Sağlık Bakanlığı Yatak Üniversite Kurum Üniversite Yatak Özel Kurum Özel Yatak Diğer Kamu Kurum Diğer Kamu Yatak Kaynak:TÜİK, Seçilmiş Göstergeler Adana 2013, Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara Tablo 6'ya göre Adana'daki toplam kurum sayısı 28 ve toplam yatak sayısı 6.236'dir. Sağlık Bakanlığı (2015) tarafından yayınlanan sağlık istatistikleri yıllığında toplam kurum sayısının 30 ve toplam yatak sayısının olduğu belirtilmiştir. Bu verilere ek olarak nitelikli yatak sayısının 2.597, yoğun bakım yatak sayısının ve yatan hasta sayısının ise olduğu belirlenmiştir. TUİK (2014) tarafından yapılan çalışmada Adana şehrinde çalışan uzman hekim, asistan hekim, diş hekimi, pratisyen hekim, hemşire, sağlık memuru, eczacı ve ebelerin sayıları aşağıda verilen Tablo 7 de gösterilmiştir. Tablo 7' de görüldüğü üzere en yüksek artışlarında sağlık memuru ve hemşirelerde olduğu tespit edilmiştir. Tablo 7. Adana'daki Sağlık Personeli Sayısı, Uzman Hekim Pratisyen Hekim Asistan Hekim Toplam Hekim Diş Hekimi Eczacı Sağlık Memuru * * Sağlık Bakanlığı (2015) tarafından yayınlanan sağlık istatistikleri yıllığından alınmıştır. Kaynak:TÜİK, Seçilmiş Göstergeler Adana 2013, Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara Tablo 7' de görüldüğü üzere en yüksek artışlarında sağlık memuru ve hemşirelerde olduğu tespit edilmiştir. Bu verilere ek olarak, birinci basamak sağlık hizmetlerine kişi, ikinci ve üçüncü basamak sağlık hizmetlerine kişi başvurmuş ve ameliyat sayısı ise olarak belirlenmiştir (Sağlık Bakanlığı, 2015). Hemşire Ebe

15 5.3. Adana daki Medikal Turizmin Türkiye Pazarındaki Yeri Adana geçmişten aldığı destek (Lokman Hekim ve Dioskurides gibi sağlık alanında bilinen kişilerin bu bölgede yaşaması) ve bugünkü sahip olduğu medikal altyapı ile medikal turizm destinasyonu olabilmek için birçok avantaja ve güçlü bir potansiyele sahiptir. Ayrıca Adana, resmi rakamlara göre iki milyondan fazla, gayri resmi rakamlara göre ise üç milyona yakın bir nüfusa ev sahipliği yapmaktadır. İçinde yer aldığı bölgenin merkezinde bulunması, hinterlandının çevre yerleşmeler ile Güney ve Doğu Anadolu Bölgesi nden yaklaşık olarak 20 milyon nüfusa hitap etmesi de sağlık hizmeti sunumunda önemli bir referans olarak gözükmektedir (ASTD, 2013:13). Bir diğer önemli nokta ise şehrin kaliteli hizmet sunan ve bunu belgelendiren kuruluşlara sahip olmasıdır. Nedeni ise medikal turizm kapsamında gelen hastaların sağlık kurumlarını seçerken kuruluşların Joint Commission International (JCI) akrediteli hastaneler olup olmadığına bakmalarıdır. Sağlık Kuruluşlarının Akreditasyonu Birleşik Komisyonu nun (JCAHO) bir alt kolu olan Uluslararası Birleşik Komisyonu nun (JCI) temel amacı dünya çapında akreditasyon hizmetleri sağlamak ve uluslararası toplumlarda sağlık hizmetlerinin kalitesini iyileştirmektir. JCI akreditasyon belgesini alan kuruluşlar personel ve hastalarla ile görüşmeler ve diğer sözel bilgiler, hasta-hizmet süreçlerinin araştırmacılar tarafından yerinden incelenmesi, politikalar, prosedürler ve kuruluş tarafından sunulan diğer belgeler ve akreditasyon sürecinin bir parçası iken kendi kendine yapılan değerlendirmeler alanlarında değerlendirilirler (Yıldırım, 2011:49-50).Adana Sağlık Turizmi Derneği ne (2013) göre JCI tarafından akredite edilen özel hastanelerin sayıları aşağıda Tablo 8'de gösterilmiştir. Tablo 8. Türkiye de JCI Akrediteli Özel Hastaneler İller JCI Akrediteli Özel Hastane JCI / Toplam Toplam Hastane Sayısı Sayısı (%) İstanbul ,0 Ankara ,1 Adana ,0 Kocaeli ,1 Bursa ,6 İzmir ,0 Antalya ,4 Kaynak: ADST, Adana Destinasyonu Irak Sağlık Turizmi Pazar Araştırması Raporu, Adana Sağlık Turizmi Derneği, Adana Tablo 8'e göre JCI tarafından Adana'da akredite edilen özel hastane sayısı 3'tür. Bu hastaneler Acıbadem Adana Hastanesi, Medline Hastanesi ve Ortopedia Hastanesi dir. Bunlara ek olarak Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Merkezi Laboratuarı da akredite olmuş kamu kuruluşudur. Adana sahip olduğu akrediteli kuruluşlar ile Türkiye deki akrediteli sağlık kuruluşlarının yaklaşık olarak %10 ununu elinde bulundurmaktadır. Türkiye deki JCI akrediteli özel hastane / toplam özel hastane oranlarına balkıdığında ise 1. sırada yer almaktadır. Bu koşullar etrafında Adana şehrinin medikal turizm alanındaki gelişiminin ve Türkiye pazarındaki konumunun oldukça iyi olduğunu söyleyebiliriz. Sağlık Bakanlığı (2013) verilerine göre medikal turizm kapsamında en çok hasta alan ilk 10 şehir arasında dokuzuncu sırada yer almaktadır. Adana şehrinin bu denli öne çıkmasındaki nedenler, turistik açıdan önemli bir şehre sahip olması, konumu itibariyle ortadoğu ülkelerine yakın olması, iş amaçlı seyahat eden yabancı uyruklu vatandaşların çok olması (SB, 2012:44), sağlık hizmetlerinin alt yapı açısından güçlü olması ve özel sektöründe sayısal ve kalite olarak öne çıkmasıdır (Kaşlı vd., 2014:77). Örneğin Binler e 312

16 (2015:133) göre, Türkiye hava meydanlarında gerçekleşen dış hatlardaki yolcu trafiğinin %98 inin gerçekleştiği sekiz havalimanından (Atatürk, Antalya, Esenboğa, Adnan Menderes, Dalaman, Bodrum/Milas, Adana ve Sabiha Gökçen) birine sahiptir. Yine iç hatlarda da yolcu trafiğinin %84 üne sahip dokuz havalimanından (Atatürk, Sabiha Gökçen, Antalya, Esenboğa, Adana, Adnan Menderes, Trabzon, Diyarbakır, Bodrum/Milas ve Gaziantep) birine sahip olması şehrin potansiyeli açısından önemli bir göstergedir. Medikal turizm kapsamında şehrin iyi bir analizini yapmak ve hedeflerini belirlemek için gelen hastaların özellikle hangi alanları tercih ettikleri belirlemek çok önemlidir. Aşağıda verilen Tablo 9 da medikal turizm kapsamında Adana iline gelen hastaların ilk 10 kliniğe göre dağılımları gösterilmektedir. Klinikler arasında en fazla tercih edilen alanın ortopedi ve travmatoloji olduğu görülmektedir. Bu alanı sırasıyla kadın hastalıkları ve doğum, beyin ve sinir cerrahisi, ağız diş çene hastalıkları ve cerrahisi, göz hastalıkları, kulak burun boğaz hastalıkları, deri ve zührevi hastalıkları, iç hastalıkları ve cerrahi hastalıkları takip etmektedir. Bu sonuç doğrultusunda Adana ilindeki ortopedi ve travmatoloji alanında verilen sağlık hizmetlerinin kaliteli olduğunu ve bölgede ün yaptığını söyleyebiliriz. Tablo 9. Medikal Turizm Kapsamında İlk 10 İlde İlk 10 Kliniğe Göre Hasta Sayıları, 2012 Klinikler İller Göz Hastalıkları Ortopedi ve Travmatoloji İç Hastalıkları Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Kadın Hastalıkları ve Doğum Genel Cerrahi Ağız Diş ve Çene Hasta. ve Cerrahisi Beyin ve Sinir Cerrahisi Deri ve Zührevi Hastalıkları Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları İstanbul Antalya Ankara Kocaeli İzmir Muğla Adana Aydın Gaziantep Bursa Toplam 313 Kaynak: Sağlık Bakanlığı, Türkiye Medikal Turizm Değerlendirme Raporu 2013, Sağlık Bakanlığı Sağ. Hizm. Genel. Müd. Sağlık Turizmi Daire Başk., Ankara Medikal turizm amacıyla gelen hastalar dışında ikili anlaşmalı ülkeler, SGK ile anlaşmalı ülkeler ve turistiğin sağlığı kapsamında gelen hasta şekilleri de yer almaktadır ve bunların toplamına uluslararası hasta denmektedir (SB, 2013:2). Tablo 10 da görüldüğü üzere en fazla hasta medikal turizm kapsamında gelmiştir. Daha sonra sırasıyla turistin sağlığı ve SGK ile anlaşmalı ülkeler kapsamında hastalar gelmiş ve ikili anlaşmalı ülkeler kapsamında da gelen hasta olmamıştır.

17 Tablo 10. Hastaların Geliş Şekline Göre Uluslararası Hastaların Geldikleri İlk 10 İl, 2012 Hasta Geliş Şekli İller SGK ile Anlaşmalı Ülke- İkili Anlaşmalı Ülkeler rizm lığı Medikal Tu- Turistin Sağler Toplam Antalya İstanbul Ankara Kocaeli İzmir Muğla Aydın Karaman Adana Sakarya Kaynak: Sağlık Bakanlığı, Türkiye Medikal Turizm Değerlendirme Raporu 2013, Sağlık Bakanlığı Sağ. Hizm. Genel. Müd. Sağlık Turizmi Daire Başk., Ankara 2634 sayılı Turizm Teşvik Kanunu kapsamında belirlenen hedeflerden biri de medikal turizm potansiyeli açısından ön plana çıkan İstanbul, Antalya, Ankara, Kayseri, İzmir, Gaziantep, Adana illerinde yer alan ve 2634 sayılı turizm teşvik kanunu kapsamında ilan edilmiş olan Turizm Merkezleri ve Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgeleri ve bu iller kapsamında yeni belirlenecek sağlık turizm merkezlerinin öncelikle geliştirilmesidir (Topuz, 2012:91). Bu hedefler doğrultusunda oluşturulan eylem planında Gaziantep ve Adana Orta Doğu Ülkeleri Medikal Turizm Merkezi olarak belirlenmiştir. Daha çok kardiyoloji, onkoloji, beyin cerrahisi, plastik cerrahi ve ortopedi alanlarında uzmanlaşma sağlanması beklenen planda hedef ülkeler olarak da Suriye ve Irak başta olmak üzere diğer Orta Doğu Ülkeleri belirlenmiştir (Topuz, 2012:94). 6. TARTIŞMA Günümüzde medikal turizm kapsamında gelen hastaların çoğu gideceği yeri seçerken sağlık kuruluşunun akredite durumu (kalite düzeyi), personel konusundaki yeterlilikleri, hizmetlerin maliyetleri, şehirdeki diğer turizm faaliyetlerinin çeşitliliği ve mevzuat (prosedürlerin fazla olup olmaması) gibi birçok faktöre bakmaktadır (Ricafort, 2011; Ünal ve Demirel, 2011; Topuz, 2012; Özer ve Sonğur, 2012; Binler, 2015). Adana Sağlık Turizmi Derneği ne (2013) göre Adana da JCI tarafından akredite edilmiş hastane sayısı 3 (Acıbadem Adana Hastanesi, Medline Hastanesi ve Ortopedia Hastanesi), şehirdeki toplam özel hastane sayısı ise 12 dir. Kısacası, şehirdeki hastanelerin %25 i JCI akreditelidir ve bu orana bakıldığında Adana ili Türkiye içerişinde 1. sırada yer almaktadır. Türkiye genelinde JCI akrediteli hastanelerin %10 unu elinde bulundurmaktadır. Bu veriler doğrultusunda Adana ilinin akredite edilmiş hastanelere sahip olma konusunda yeterli düzeyde olduğunu söyleyebiliriz. Adana nın diğer turizm faaliyetleri açısından potansiyelli bir şehir olduğu bilinmektedir. Doğa ve av turizmi için çok uygun ve doğal bir ortam olan Toros Dağlarına sahiptir. İnanç turizmi için Ceyhan da Hieropolis-Kastabala ya antik kenti ve Artemis Perasia Tapınağına, Saimbeyli deki Kale Kilisesine, Tufanbeyli deki Şar ören yerindeki Antik Kilise ve kent kalıntılarına, Aladağ daki Akören Kiliselerine sahiptir.kongre turizmi açısından 2023 hedefleri doğrultusunda birinci derecede önemli fuar illeri arasına girmesi beklenmektedir (Gürson ve Sönmez, 314

SAĞLIK TURİZMİNİN YENİ YILDIZI; TÜRKİYE. Dünyada sağlık turizminin gelişmesine sebep olan faktörler şu şekilde sıralanabilir;

SAĞLIK TURİZMİNİN YENİ YILDIZI; TÜRKİYE. Dünyada sağlık turizminin gelişmesine sebep olan faktörler şu şekilde sıralanabilir; Yrd. Doç Dr. Gonca Güzel Şahin SAĞLIK TURİZMİNİN YENİ YILDIZI; TÜRKİYE Sağlık Turizmi; insanların tedavi olmak amacıyla yaşadıkları ülkeden, kaliteli ve görece daha ucuz hizmet alabilecekleri başka ülkelere

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. İlkay TAŞ GÜRSOY Dokuz Eylül Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. İlkay TAŞ GÜRSOY Dokuz Eylül Üniversitesi AVRUPA BİRLİĞİ NDE SAĞLIK TURİZMİ Yrd. Doç. Dr. İlkay TAŞ GÜRSOY Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık turizmi nedir? hastaların ihraç edilmesi? tıbbi hizmetlerin ithal edilmesi? sağlığın/sağlık hizmetlerinin

Detaylı

SAĞLIK TURİZMİ YRD. DOÇ. DR. UĞUR AKDU

SAĞLIK TURİZMİ YRD. DOÇ. DR. UĞUR AKDU SAĞLIK TURİZMİ YRD. DOÇ. DR. UĞUR AKDU Sağlık Turizminin Çeşitleri 2 Termal ve spa-wellness turizmi İleri yaş ve engelli turizmi Medikal turizm 3 Termal ve Spa-Wellness Turizmi Mineralize termal sular

Detaylı

SAĞLIK TURĠZMĠ DESTĠNASYONLARI: DÜNYADA ĠYĠ UYGULAMA ÖRNEKLERĠ VE ADANA DESTĠNASYONU

SAĞLIK TURĠZMĠ DESTĠNASYONLARI: DÜNYADA ĠYĠ UYGULAMA ÖRNEKLERĠ VE ADANA DESTĠNASYONU 26 Aralık 2012 SAĞLIK TURĠZMĠ DESTĠNASYONLARI: DÜNYADA ĠYĠ UYGULAMA ÖRNEKLERĠ VE ADANA DESTĠNASYONU Doç. Dr. Mehmet Cihan YAVUZ Çukurova Üniversitesi, Seyahat ĠĢletmeciliği Bölüm BaĢkanı SAĞLIK TURĠZMĠ

Detaylı

TAYLAND SAĞLIK SEKTÖRÜ

TAYLAND SAĞLIK SEKTÖRÜ TAYLAND SAĞLIK SEKTÖRÜ HAZIRLAYAN: AHMET TOPRAK UZMAN YARDIMCISI ULUSLARARASI İLİŞKİLER MÜDÜRLÜĞÜ ULUSLARARASILAŞTIRMA VE DIŞ TİCARET ŞEFLİĞİ 0 Asya Kıtası Medikal Turizmi 1 Medikal turizm için dünyadaki

Detaylı

Hizmet Sektörü Olarak Sağlık Turizminin Ülke Ekonomisindeki Rolü. Dr. Seyit KARACA TOBB Türkiye Sağlık Kurumları Meclis Başkanı

Hizmet Sektörü Olarak Sağlık Turizminin Ülke Ekonomisindeki Rolü. Dr. Seyit KARACA TOBB Türkiye Sağlık Kurumları Meclis Başkanı Hizmet Sektörü Olarak Sağlık Turizminin Ülke Ekonomisindeki Rolü Dr. Seyit KARACA TOBB Türkiye Sağlık Kurumları Meclis Başkanı Türkiye Ekonomisi Ülkemiz 2011 yılında yapmış olduğu büyüme trendiyle, dünya

Detaylı

SAĞLIK TURİZMİNİN GELİŞTİRİLMESİ PROGRAMI VE POLİTİKALAR. Dr. H. Ömer Tontuş Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü

SAĞLIK TURİZMİNİN GELİŞTİRİLMESİ PROGRAMI VE POLİTİKALAR. Dr. H. Ömer Tontuş Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü SAĞLIK TURİZMİNİN GELİŞTİRİLMESİ PROGRAMI VE POLİTİKALAR Dr. H. Ömer Tontuş Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü Programın Amacı ve Kapsamı-1 2 Tıbbi tedavinin alınması, termal kaynakların kullanılması,

Detaylı

Turizm sektörü, Türkiye için önemli bir gelir kaynağı oluşturmaktadır.

Turizm sektörü, Türkiye için önemli bir gelir kaynağı oluşturmaktadır. Turizm sektörü, Türkiye için önemli bir gelir kaynağı oluşturmaktadır. Milli Gelirin yaklaşık %5 i turizm sektöründen elde edilmektedir. (%1i termal turizimden) Turizm sektöründe son yıllarda yaşanan hızlı

Detaylı

DÖVİZ KAZANDIRICI HİZMETLER

DÖVİZ KAZANDIRICI HİZMETLER DÖVİZ KAZANDIRICI HİZMETLER Ali DİKİLİ Devlet Yardımları ve Ar-ge Dairesi Başkanı Serbest Bölgeler, Yurtdışı Yatırım ve Hizmetler G.M. 2. DÜNYA TİCARET MÜŞAVİRLERİ KONFERANSI Ankara 5 Haziran 2012 1 DÖVİZ

Detaylı

Dünyada yılda bir milyar kişi ülke değiştiriyor ve bu sayı her yıl %7 artıyor.

Dünyada yılda bir milyar kişi ülke değiştiriyor ve bu sayı her yıl %7 artıyor. Sağlık Turizmi GENEL BİLGİ Dünyada yılda bir milyar kişi ülke değiştiriyor ve bu sayı her yıl %7 artıyor. Türkiye 2002 de 17. Sıradan 2012 de 7 sıraya yükseldi. (Fransa, ABD, Çin, İspanya, İtalya, İngiltere,

Detaylı

PAZAR ANALİZ SÜRECİ 3 AŞAMA DA YAPILIR. 1. Masa başı araştırması 2. Alan araştırması 3. Hedef pazar bölümünün seçimi

PAZAR ANALİZ SÜRECİ 3 AŞAMA DA YAPILIR. 1. Masa başı araştırması 2. Alan araştırması 3. Hedef pazar bölümünün seçimi PAZAR ANALİZ SÜRECİ 3 AŞAMA DA YAPILIR. 1. Masa başı araştırması 2. Alan araştırması 3. Hedef pazar bölümünün seçimi 1. Masa başı araştırmasında. Masa başı araştırmasında şu soruların cevabını vermeliyiz;

Detaylı

Medikal Turizmde Tanıtım, Pazarlama Stratejileri ve Hedef Ülkeler

Medikal Turizmde Tanıtım, Pazarlama Stratejileri ve Hedef Ülkeler Medikal Turizmde Tanıtım, Pazarlama Stratejileri ve Hedef Ülkeler Oğuzhan KAYA TKHK Kaynak Geliştirme Daire Başkanlığı khk.kaynakgelistirme@saglik.gov.tr www.tkhk.gov.tr Slayt1/28 Bakanlığımızın 2013-2017

Detaylı

2012/4 SAYILI DÖVİZ KAZANDIRICI HİZMET TİCARETİNİN DESTEKLENMESİ HAKKINDA TEBLİĞ (SAĞLIK TURİZMİ SEKTÖRÜ)

2012/4 SAYILI DÖVİZ KAZANDIRICI HİZMET TİCARETİNİN DESTEKLENMESİ HAKKINDA TEBLİĞ (SAĞLIK TURİZMİ SEKTÖRÜ) 2012/4 SAYILI DÖVİZ KAZANDIRICI HİZMET TİCARETİNİN DESTEKLENMESİ HAKKINDA TEBLİĞ (SAĞLIK TURİZMİ SEKTÖRÜ) DÜNYADA HİZMET TİCARETİ SAĞLIK TURİZMİ Dünya ticaret hacmi yaklaşık 100 milyar ABD Doları Her yıl

Detaylı

T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI SAĞLIK İSTATİSTİKLERİ YILLIĞI 2015 YAYINLANDI Müge ÜNAL

T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI SAĞLIK İSTATİSTİKLERİ YILLIĞI 2015 YAYINLANDI Müge ÜNAL T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından 2016 Aralık ayında 2015 yılına ait Sağlık İstatistikleri Yıllığı yayınlanmıştır. Söz konusu çalışma; T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI SAĞLIK İSTATİSTİKLERİ YILLIĞI 2015 YAYINLANDI

Detaylı

SAĞLIK KOMİTESİ SUNUM

SAĞLIK KOMİTESİ SUNUM SAĞLIK KOMİTESİ SUNUM BAŞLIKLARLA TÜRSAB TÜRSAB, 1972 yılında 1618 sayılı yasa ile kurulmuş ilk turizm meslek birliğidir. 01 İLK MESLEKİ BİRLİK 2013 yılında Türkiye ye gelen yabancı turistlerin yaklaşık

Detaylı

ABD DE SAĞLIK TURİZMİ

ABD DE SAĞLIK TURİZMİ ABD DE SAĞLIK TURİZMİ HAKAN KARALOK, MD. YALE UNIVERSITY SCHOOL OF MEDICINE Sağlık Turizmi Dünyada Sağlık Turizmi Merkezleri Dünyada Sağlık Turizmi Sağlık Turizmi Sebepleri 15 9 4 40 32 Yeni teknik, teknoloji

Detaylı

Tablo 4- Türkiye`de Yıllara Göre Turunçgil Üretimi (Bin ton)

Tablo 4- Türkiye`de Yıllara Göre Turunçgil Üretimi (Bin ton) NARENCİYE DOSYASI Kökeni Güneydoğu Asya olan turunçgillerin, çağdaş anlamda üretimi 19. yüzyılda ABD`de başlamış ve hızla yayılmıştır. Turunçgil yetiştiriciliği dünyada 40 derece kuzey enlemi ile 40 derece

Detaylı

UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2015 LANSMANI 24 HAZİRAN 2015 İSTANBUL

UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2015 LANSMANI 24 HAZİRAN 2015 İSTANBUL UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2015 LANSMANI 24 HAZİRAN 2015 İSTANBUL UNCTAD Dünya Yatırım Raporu Türkiye Lansmanı Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü nün (UNCTAD) Uluslararası Doğrudan Yatırımlar

Detaylı

TUROB Vakantiebeurs / Utrecht - HOLLANDA 2013 Turizm Fuarı Sonuç Raporu

TUROB Vakantiebeurs / Utrecht - HOLLANDA 2013 Turizm Fuarı Sonuç Raporu TUROB Vakantiebeurs / Utrecht - HOLLANDA 2013 Turizm Fuarı Sonuç Raporu Fuar Tarihleri 08.01.2013 13.01.2013 2014 Yılı Fuar Tarihleri 07-12.01.2014 Fuarın Açık Olduğu saatler 08/09/10/12/13.01.2013 10:00-18:00

Detaylı

TÜRKİYE TURİZM STRATEJİSİ 2023 VE MALATYA İLİ TURİZMİ

TÜRKİYE TURİZM STRATEJİSİ 2023 VE MALATYA İLİ TURİZMİ TÜRKİYE TURİZM STRATEJİSİ 2023 VE MALATYA İLİ TURİZMİ Dr. ADNAN ASLAN 27 MART 2013 ANKARA KÜLTÜR ve TURİZM BAKANLIĞI YATIRIM ve İŞLETMELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İÇERİK 1.Dünyada ve Türkiye de Turizm 2. Türkiye

Detaylı

2015 EYLÜL DIŞ TİCARET RAPORU

2015 EYLÜL DIŞ TİCARET RAPORU 2015 EYLÜL DIŞ TİCARET RAPORU ATSO DIŞ TİCARET SERVİSİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2015 EYLÜL / TÜRKİYE

Detaylı

SAĞLIK SEKTÖRÜ RAPORU

SAĞLIK SEKTÖRÜ RAPORU SAĞLIK SEKTÖRÜ RAPORU İçindekiler DÜNYA ÜRETİMİ... 3 DÜNYA TİCARETİ... 4 TÜRKİYE DE İLAÇ ve ECZACILIK ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ... 5 Türkiye de Sağlık Harcamaları... 5 TÜRKİYE DE DIŞ TİCARET... 6 İhracat... 7 İthalat...

Detaylı

Global Pazar ve Rekabet

Global Pazar ve Rekabet NE GENEL BAKIŞ Global Pazar ve Rekabet Özlem KARAKIŞ SAĞLIK TURİZMİ EKONOMİSİ Dünya da 2008 yılında toplam 4,1 trilyon, 2009 yılında ise 5,4 trilyon dolar tutarında sağlık harcaması yapıldı. ABD deki sağlık

Detaylı

TURİZM İSTATİSTİKLERİ / 2014 YIL 2014 TURİZM GELİRİ (Milyar $) 2014 TURİZM GİDERLERİ (Milyar $) 2014 ORTALAMA KİŞİ BAŞI HARCAMA

TURİZM İSTATİSTİKLERİ / 2014 YIL 2014 TURİZM GELİRİ (Milyar $) 2014 TURİZM GİDERLERİ (Milyar $) 2014 ORTALAMA KİŞİ BAŞI HARCAMA TURİZM İSTATİSTİKLERİ / 2014 YIL 2014 TURİZM GELİRİ 34.305.904 (Milyar $) 2014 TURİZM GİDERLERİ 5.470.481 (Milyar $) 2014 ORTALAMA KİŞİ BAŞI HARCAMA 828 $ 2014 GSYH 867.325 (Milyar $) 2014 TURİZM GELİRLERİNİN

Detaylı

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ Eylül - 2018 Hazırlayan: Aslı VAZ İçindekiler 1. TÜRKİYE'YE VE DÖRT İLİMİZE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI... 1 1.1. TÜRKİYE YE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA

Detaylı

SAĞLIK TURİZMİN DE HASTALAR A YAKLAŞIM VE SATIŞ YÖNETİMİ

SAĞLIK TURİZMİN DE HASTALAR A YAKLAŞIM VE SATIŞ YÖNETİMİ SAĞLIK TURİZMİN DE HASTALAR A YAKLAŞIM VE SATIŞ YÖNETİMİ Sağlık Turİzmİ ve Sağlık Turİstİ Nedİr? Sağlık turizmi sağlığın korunması, geliştirilmesi ve hastalıkların tedavi edilmesi amacıyla ikâmet edilen

Detaylı

SAĞLIK TURİZMİNDE KAMU HASTANELERİNİN ROLÜ DR. OSMAN KÜRŞAT ARIKAN

SAĞLIK TURİZMİNDE KAMU HASTANELERİNİN ROLÜ DR. OSMAN KÜRŞAT ARIKAN SAĞLIK TURİZMİNDE KAMU HASTANELERİNİN ROLÜ DR. OSMAN KÜRŞAT ARIKAN Cazibe Merkezi Coğrafya Jeopolitik Stratejik konum Neden Türkiye Sağlık Turizmi: İkamet edilen yerden başka bir yere sağlık hizmeti almak

Detaylı

SAĞLIK TURİZMİNDE ÖZEL HASTANELERİN ROLÜ. Dr. Cevat Şengül OHSAD Genel Sekreteri

SAĞLIK TURİZMİNDE ÖZEL HASTANELERİN ROLÜ. Dr. Cevat Şengül OHSAD Genel Sekreteri SAĞLIK TURİZMİNDE ÖZEL HASTANELERİN ROLÜ Dr. Cevat Şengül OHSAD Genel Sekreteri Dünyada Sağlık Turizmi Toplam Harcamaları 2004 Yılında 20 Milyar USD 2012 Yılında 100 Milyar USD (Tahmini) * Medikal Turizmde

Detaylı

3,4 TRİLYON DOLARA ULAŞTI SAĞLIK TURİZMİ PAZARININ HACMİ

3,4 TRİLYON DOLARA ULAŞTI SAĞLIK TURİZMİ PAZARININ HACMİ SAĞLIK TURİZMİ PAZARININ HACMİ 3,4 TRİLYON DOLARA ULAŞTI SRI International ın yaptığı araştırmaya göre, sağlık, güzellik, medikal operasyonlar, yoga ile Spa-Wellness i içeren sağlık turizmi pazarının dünya

Detaylı

YATIRIMDAN İŞLETMEYE TERMAL TURİZM

YATIRIMDAN İŞLETMEYE TERMAL TURİZM YATIRIMDAN İŞLETMEYE TERMAL TURİZM Hazırlayan: Turabi ÇELEBİ Termal Turizm Yatırımlarına yaklaşım *Termal Turizm Destinasyonları *Termal Otel Yatırımları * * Geleneksel Anlayış ( Asya Tipi ) * Modern

Detaylı

2016 ŞUBAT DIŞ TİCARET RAPORU

2016 ŞUBAT DIŞ TİCARET RAPORU 2016 ŞUBAT DIŞ TİCARET RAPORU ATSO DIŞ TİCARET SERVİSİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2016 ŞUBAT / TÜRKİYE

Detaylı

SAĞLIK TURİZMİNDE MEVZUAT VE TEŞVİKLER

SAĞLIK TURİZMİNDE MEVZUAT VE TEŞVİKLER SAĞLIK TURİZMİNDE MEVZUAT VE TEŞVİKLER Müge ÜNAL Küreselleşme sürecinde, ülkeler arasında işbirliğinin artması, seyahat özgürlüklerinin ve imkanlarının artması, ulaşımda maddi manevi kolaylıklar sağlanması

Detaylı

TR 71 BÖLGESİ 2013 YILI İHRACAT RAPORU AHİLER KALKINMA AJANSI

TR 71 BÖLGESİ 2013 YILI İHRACAT RAPORU AHİLER KALKINMA AJANSI TR 71 BÖLGESİ 2013 YILI İHRACAT RAPORU AHİLER KALKINMA AJANSI NİSAN 2014 İçindekiler 2013 YILI İHRACAT RAKAMLARI HAKKINDA GENEL DEĞERLENDİRME... 3 2013 YILI TR 71 BÖLGESİ İHRACAT PERFORMANSI... 4 AKSARAY...

Detaylı

DÜNYA PLASTİK SEKTÖR RAPORU PAGEV

DÜNYA PLASTİK SEKTÖR RAPORU PAGEV DÜNYA PLASTİK SEKTÖR RAPORU 2016 PAGEV 1. DÜNYA PLASTİK MAMUL SEKTÖRÜNDE GELİŞMELER 1.1. DÜNYA PLASTİK MAMUL ÜRETİMİ Yüksek kaynak verimi, düşük üretim ve geri kazanım maliyeti ve tasarım ve uygulama zenginliği

Detaylı

Türkiye nin Dünyaya Açılan Kapısı: Yeryüzü Cenneti Mersin

Türkiye nin Dünyaya Açılan Kapısı: Yeryüzü Cenneti Mersin Türkiye nin Dünyaya Açılan Kapısı: Yeryüzü Cenneti Mersin 80 81 de taçlandırmaktadır. Nitekim Mersin Serbest Bölgesi; 9 bine yakın istihdamı ve Türkiye de faaliyet gösteren 19 Serbest Bölge içerisinde

Detaylı

SAĞLIK TURİZMİ TÜRKİYEDE EN HIZLI GELİŞEN HİZMET SEKTÖRÜDÜR

SAĞLIK TURİZMİ TÜRKİYEDE EN HIZLI GELİŞEN HİZMET SEKTÖRÜDÜR SAĞLIK TURİZMİ TÜRKİYEDE EN HIZLI GELİŞEN HİZMET SEKTÖRÜDÜR SAĞLIK TURİZMİ TANIMI VE ÇEŞİTLERİ Sağlık Turizmi: Herhangi bir sebeple sağlık hizmeti almak için ikamet edilen yerden başka bir yere yapılan

Detaylı

Kamu Sağlık Politikaları

Kamu Sağlık Politikaları 7. Sağlık Zirvesi Kamu Sağlık Politikaları Hande HACIMAHMUTOĞLU Strateji ve Bütçe Başkanlığı Sağlık, İstihdam ve Sosyal Koruma Daire Başkanı Ankara, 20 Aralık 2018 İÇİNDEKİLER 1) Strateji ve Bütçe Başkanlığı

Detaylı

TÜRKİYE TURİZM PİYASALARI 2010-(Balıkesir)

TÜRKİYE TURİZM PİYASALARI 2010-(Balıkesir) TÜRKİYE TURİZM PİYASALARI 2010-(Balıkesir) Gayrimenkul değerlemesi ve gayrimenkul danışmanlığı hizmeti vermekte olan İstanbul Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A.Ş. nin Haziran-2011 de yayınladığı raporun

Detaylı

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ Mayıs - 2018 Hazırlayan: Aslı VAZ İÇİNDEKİLER 1. TÜRKİYE'YE VE DÖRT İLİMİZE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI... 1 1.1. TÜRKİYE YE GELEN YABANCI ZİYARETÇİLERİN

Detaylı

KONAKLAMA TESİSLERİNDE KURULACAK SAĞLIK TESİSLERİ

KONAKLAMA TESİSLERİNDE KURULACAK SAĞLIK TESİSLERİ KONAKLAMA TESİSLERİNDE KURULACAK SAĞLIK TESİSLERİ Sayılarla Türk Turizmi Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmelik Özel Hastaneler Yönetmeliği SAYILARLA TÜRK TURİZMİ TÜRK

Detaylı

2015 OCAK DIŞ TİCARET RAPORU

2015 OCAK DIŞ TİCARET RAPORU 2015 OCAK DIŞ TİCARET RAPORU ATSO DIŞ TİCARET SERVİSİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2015 OCAK / TÜRKİYE

Detaylı

BURSA ESKİŞEHİR BİLECİK KALKINMA AJANSI 2014-2023 TR41 BÖLGE PLANI BURSA TURİZM ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU TOPLANTISI BİLGİ NOTU

BURSA ESKİŞEHİR BİLECİK KALKINMA AJANSI 2014-2023 TR41 BÖLGE PLANI BURSA TURİZM ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU TOPLANTISI BİLGİ NOTU BURSA ESKİŞEHİR BİLECİK KALKINMA AJANSI 24-223 TR4 BÖLGE PLANI BURSA TURİZM ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU TOPLANTISI BİLGİ NOTU , bin Türkiye, milyon Turizm Sektörü Türkiye 223 Turizm Stratejisi nde illerimizin

Detaylı

ETIK RESEARCH ETİK

ETIK RESEARCH ETİK 04.06.2015 ETIK RESEARCH 24.06.2015 ETİK ETİK ARAŞTIRMA Etik ilkelerinden ödün vermeden müşterilerine yüksek standartlarda, kaliteli hizmet vermek adına 1997 yılında kurulan Etik Araştırma, birlikte üreterek,

Detaylı

SAĞLIK TURİZMİ İLE İLGİLİ POLİTİKALAR, TEŞVİKLER VE FİNANSMAN

SAĞLIK TURİZMİ İLE İLGİLİ POLİTİKALAR, TEŞVİKLER VE FİNANSMAN SAĞLIK TURİZMİ İLE İLGİLİ POLİTİKALAR, TEŞVİKLER VE FİNANSMAN 1 Dünya Sağlık Turizmi Politikası Dünyada son 10 yılda Sağlık Turizminde başarılı olmuş ülkeler, öncesinde süreçlerini tanımlamış ve stratejilerini

Detaylı

Kurumumuz Sağlık Turizmi Politikaları ve Organizasyon Yapısı

Kurumumuz Sağlık Turizmi Politikaları ve Organizasyon Yapısı Kurumumuz Sağlık Turizmi Politikaları ve Organizasyon Yapısı ANTALYA NİSAN 2015 Uzm. Dr. Elif GÜLER KAZANCI Tıbbi Hizmetler Kurum Başkan Yardımcısı KURUMUMUZ VİZYONU! «Sağlık hizmetlerinde güven duyulan

Detaylı

TUROB - Selanik Philoxenia 2014 Turizm Fuarı Sonuç Raporu. 2. Istanbul CD 3. İstanbul Haritası 4. Katılımcı otellerin sağladığı promosyonlar

TUROB - Selanik Philoxenia 2014 Turizm Fuarı Sonuç Raporu. 2. Istanbul CD 3. İstanbul Haritası 4. Katılımcı otellerin sağladığı promosyonlar TUROB - Selanik Philoxenia 2014 Turizm Fuarı Sonuç Raporu Fuar Tarihleri 13-16.11.2014 Fuarın Açık Olduğu saatler 11.00 20.00 Dağıtılan Malzemeler 1. Istanbul Guide 2. Istanbul CD 3. İstanbul Haritası

Detaylı

2014-2023 BÖLGE PLANI SÜRECİ Bursa Turizm İhtisas Komisyonu Toplantısı 29.05.2013

2014-2023 BÖLGE PLANI SÜRECİ Bursa Turizm İhtisas Komisyonu Toplantısı 29.05.2013 2014-2023 BÖLGE PLANI SÜRECİ Bursa Turizm İhtisas Komisyonu Toplantısı 29.05.2013 Küresel Turizm Sektörü Dünya daki turist sayısı 2011 yılında bir önceki yıla göre % 4,6 ve 2012 de %4 artışla 1,035 milyar

Detaylı

DÜNYA SERAMİK SAĞLIK GEREÇLERİ İHRACATI. Genel Değerlendirme

DÜNYA SERAMİK SAĞLIK GEREÇLERİ İHRACATI. Genel Değerlendirme DÜNYA SERAMİK SAĞLIK GEREÇLERİ İHRACATI Genel Değerlendirme Haziran 2014 2012 yılı dünya seramik sağlık gereçleri ihracat rakamlarına bakıldığında, 2011 yılı rakamlarına nazaran daha az dalgalanma gösterdiği

Detaylı

İSTANBUL 2018 YILI İLK 12 AY TÜRKİYE İSTANBUL 2017 ye Göre

İSTANBUL 2018 YILI İLK 12 AY TÜRKİYE İSTANBUL 2017 ye Göre TÜRKİYE 2018 YILI İLK 12 AY TÜRKİYE'YE GELEN YABANCI ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI YILLAR % DEĞİŞİM ORANI AYLAR 2016 2017 2018* 2017/2016 2018/2017 OCAK 1 170 333 1 055 474 1 461 570-9,81

Detaylı

DEĞERLENDİRME NOTU: İsmail ÜNVER Mevlana Kalkınma Ajansı, Konya Yatırım Destek Ofisi Koordinatörü

DEĞERLENDİRME NOTU: İsmail ÜNVER Mevlana Kalkınma Ajansı, Konya Yatırım Destek Ofisi Koordinatörü DEĞERLENDİRME NOTU: İsmail ÜNVER Mevlana Kalkınma Ajansı, Konya Yatırım Destek Ofisi Koordinatörü KONYA ÖZELİNDE YABANCI SERMAYELİ FİRMALARIN ÜLKE BAZLI ANALİZİ 06.08.2014 1 DEĞERLENDİRME NOTU: İsmail

Detaylı

2015 ŞUBAT DIŞ TİCARET RAPORU

2015 ŞUBAT DIŞ TİCARET RAPORU 2015 ŞUBAT DIŞ TİCARET RAPORU ATSO DIŞ TİCARET SERVİSİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2015 ŞUBAT / TÜRKİYE

Detaylı

2015 MART DIŞ TİCARET RAPORU

2015 MART DIŞ TİCARET RAPORU 2015 MART DIŞ TİCARET RAPORU ATSO DIŞ TİCARET SERVİSİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2015 MART / TÜRKİYE

Detaylı

GTİP 3924 Plastikten sofra, mutfak, ev, sağlık veya tuvalet eşyası

GTİP 3924 Plastikten sofra, mutfak, ev, sağlık veya tuvalet eşyası GTİP 3924 Plastikten sofra, mutfak, ev, sağlık veya tuvalet eşyası Haziran 2013 1 Genel kod bilgisi: VII PLASTİK VE PLASTİK ÜRÜNLERİ; KAUÇUK VE KAUÇUK ÜRÜNLERİ 39 Plastikler ve mamulleri 3924 Plastikten

Detaylı

24 HAZİRAN 2014 İSTANBUL

24 HAZİRAN 2014 İSTANBUL 24 HAZİRAN 2014 İSTANBUL UNCTAD Dünya Yatırım Raporu Türkiye Lansmanı Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü «UNCTAD» ın Uluslararası Doğrudan Yatırımlara ilişkin olarak hazırladığı Dünya Yatırım

Detaylı

İHRACATTA VE İTHALATTA TL KULLANIMI

İHRACATTA VE İTHALATTA TL KULLANIMI İHRACATTA VE İTHALATTA TL KULLANIMI Gizem ERİM Araştırma Raporu Ekonomik Araştırmalar ve Proje Müdürlüğü KONYA Ekonomik Araştırmalar ve Proje Müdürlüğü Ağustos, 2017 1 İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ... 3 2. DIŞ

Detaylı

TÜRKİYE TURİZMİ Değerlendirme Raporu

TÜRKİYE TURİZMİ Değerlendirme Raporu TÜRKİYE TURİZMİ Değerlendirme Raporu Özet Sonuçlar *2016 yılında gelen yabancı ziyaretçi sayısı yüzde 30.05 oranında düşüş gösterirken 2017 ilk 9 ayında yüzde 28 artış kaydedilmiştir. *Türkiye'ye en çok

Detaylı

Türkiye 2009 2010 2011 2012 2013 Pazar Payı % 3,7 % 4,4 % 4,5 % 4,25 % 4,1

Türkiye 2009 2010 2011 2012 2013 Pazar Payı % 3,7 % 4,4 % 4,5 % 4,25 % 4,1 TÜRKİYE NİN HOLLANDA TURİZM PAZAR PAYI 16.8 milyon kişilik bir nüfusa sahip olan Hollanda, nüfusuna oranla en çok tatile çıkan Avrupa ülkeleri arasında yer almaktadır. Avrupa Konseyi Resmi İstatistik Dairesi

Detaylı

2015 MAYIS DIŞ TİCARET RAPORU

2015 MAYIS DIŞ TİCARET RAPORU 2015 MAYIS DIŞ TİCARET RAPORU ATSO DIŞ TİCARET SERVİSİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2015 MAYIS / TÜRKİYE

Detaylı

SAGLIK TURİZM DEĞERLENDİRME RAPORU

SAGLIK TURİZM DEĞERLENDİRME RAPORU SAGLIK TURİZM DEĞERLENDİRME RAPORU 1 1. GİRİŞ Sağlık hizmetlerinin uluslararası düzeyde üretimi, tüketimi ve bu bağlamda hastaların uluslararası düzeyde dolaşımı tarih boyunca her zaman var olan bir olgu

Detaylı

SEKTÖRÜN TANIMI TÜRKİYE KOZMETİK ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ

SEKTÖRÜN TANIMI TÜRKİYE KOZMETİK ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ SEKTÖRÜN TANIMI Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Kodları (G.T.İ.P) esas alınarak oluşturulan Kozmetik ve Kişisel Bakım Ürünleri Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Kodları (G.T.İ.P) ve ürün tanımları aşağıda

Detaylı

1.ULUSLARARASI SAĞLIK ZMĐ KONGRESĐ

1.ULUSLARARASI SAĞLIK ZMĐ KONGRESĐ 1.ULUSLARARASI SAĞLIK TURĐZM ZMĐ KONGRESĐ TÜRKĐYE DE SAĞLIK TURĐZM ZMĐNE ve ÖZEL HASTANELERE GENEL BAKIŞ Uzm.Dr.Levent Saraç 1 SAĞLIK TURĐZM ZMĐNDE TERCĐH NEDENLARĐ Kaplıca Turizmi (yaşlılar) lar) Yaşam

Detaylı

2017 OCAK DIŞ TİCARET RAPORU

2017 OCAK DIŞ TİCARET RAPORU 2017 OCAK DIŞ TİCARET RAPORU ATSO DIŞ TİCARET SERVİSİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2017 OCAK / TÜRKİYE

Detaylı

2015 KASIM DIŞ TİCARET RAPORU

2015 KASIM DIŞ TİCARET RAPORU 2015 KASIM DIŞ TİCARET RAPORU ATSO DIŞ TİCARET SERVİSİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2015 KASIM / TÜRKİYE

Detaylı

2015 AĞUSTOS DIŞ TİCARET RAPORU

2015 AĞUSTOS DIŞ TİCARET RAPORU 2015 AĞUSTOS DIŞ TİCARET RAPORU ATSO DIŞ TİCARET SERVİSİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2015 AĞUSTOS

Detaylı

TURİZM İSTATİSTİKLERİ RAPORU OCAK-ARALIK DÖNEMİ

TURİZM İSTATİSTİKLERİ RAPORU OCAK-ARALIK DÖNEMİ TURİZM ÇEVRE VE KÜLTÜR BAKANLIĞI NIN 2010-2013 TURİZM STRATEJİK PLAN ÇALIŞMALARI KAPSAMINDA, MAKRO DÜZEYDE SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR ALTYAPI OLUŞABİLMESİ İÇİN KOYMUŞ OLDUĞU HEDEFLER: 1. Turist sayısının kademeli

Detaylı

KOSTA RİKA ÜLKE RAPORU

KOSTA RİKA ÜLKE RAPORU KOSTA RİKA ÜLKE RAPORU ULUSLARARASI İLİŞKİLER MÜDÜRLÜĞÜ 1. ÖZET BİLGİLER Resmi Adı :Kosta Rika Cumhuriyeti Başkenti :San Jose Kuruluş Tarihi :15 Eylül 1821 Nüfusu :4 milyon 814 bin Yüzölçümü :51.100 km2

Detaylı

KÜLTÜR ve TURİZM BAKANLIĞI

KÜLTÜR ve TURİZM BAKANLIĞI KÜLTÜR ve TURİZM BAKANLIĞI SAĞLIK VE TERMAL TURİZMİ KASIM 2012 YATIRIM ve ĠġLETMELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Dünya Turizm Trendi ve 2030 Vizyonu UNWTO 2030 VİZYONU RAPORU 1.8 Milyar Turist 2 Trilyon $ Gelir Alternatif

Detaylı

GENEL EKONOMİK DEĞERLENDİRME

GENEL EKONOMİK DEĞERLENDİRME İZSİAD/ GENEL EKONOMİK DEĞERLENDİRME Ender YORGANCILAR EBSO Yönetim Kurulu Başkanı TOBB Yönetim Kurulu Üyesi İMALAT SANAYİSİ ÜRETİMİ EN BÜYÜK İLK 15 ÜLKE Türkiye nin %9,2 gibi çok yüksek bir oranda büyüdüğü

Detaylı

2015 NİSAN DIŞ TİCARET RAPORU

2015 NİSAN DIŞ TİCARET RAPORU 2015 NİSAN DIŞ TİCARET RAPORU ATSO DIŞ TİCARET SERVİSİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2015 NİSAN / TÜRKİYE

Detaylı

2016 ARALIK DIŞ TİCARET RAPORU

2016 ARALIK DIŞ TİCARET RAPORU 2016 ARALIK DIŞ TİCARET RAPORU ATSO DIŞ TİCARET SERVİSİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2016 ARALIK /

Detaylı

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ Ekim - 2018 Hazırlayan: Aslı VAZ İÇİNDEKİLER 1. TÜRKİYE'YE VE DÖRT İLİMİZE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI... 1 1.1.TÜRKİYE YE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA

Detaylı

Cam Sektörü 2013 Yılı Değerlendirmesi

Cam Sektörü 2013 Yılı Değerlendirmesi Cam Sektörü 2013 Yılı Değerlendirmesi Temmuz 2014 1 Milyar $ I. Cam Sektörü Hakkında 80 yıllık bir geçmişe sahip olan Türk Cam Sanayii, bugün camın ana gruplarını oluşturan düzcam (işlenmiş camlar dahil),

Detaylı

Sağlık Hizmet Sunumu Politikaları (Üniversite Hastaneleri)

Sağlık Hizmet Sunumu Politikaları (Üniversite Hastaneleri) Sağlık Hizmet Sunumu Politikaları (Üniversite Hastaneleri) Prof.Dr. Akın Kaya Ankara Ün. Tıp Fakültesi Hastaneleri Başhekim Yardımcısı(Satın alma ve Döner sermaye Birim Sorumlusu) Sağlık Hizmeti Sağlık

Detaylı

DTO TURİZM VE ÇEVRE DERS NOTLARI ÖĞR.GÖR. ŞULE KIYCI

DTO TURİZM VE ÇEVRE DERS NOTLARI ÖĞR.GÖR. ŞULE KIYCI DTO TURİZM VE ÇEVRE DERS NOTLARI ÖĞR.GÖR. ŞULE KIYCI BİRİNCİ HAFTA 2 TURİZM OLAYI VE GELİŞİMİ Turizm kelimesinin Latincede dönmek, etrafını dolaşmak, geri dönmek anlamına gelen tornus kökünden türetildiği

Detaylı

Tablo 2 Üniversitelerdeki Tıpta Uzmanlık Eğitimi Yapılacak Programlar ve Kontenjanları*

Tablo 2 Üniversitelerdeki Tıpta Uzmanlık Eğitimi Yapılacak Programlar ve Kontenjanları* Üniversitelerdeki Tıpta Uzmanlık Eğitim Dalları ve Kontenjanları Abant İzzet Baysal Üniversitesi 100111016 Acil Tıp 4 K 1 - - 100111043 Anesteziyoloji ve Reanimasyon 5 K 1 - - 100111052 Beyin ve Sinir

Detaylı

SERAMİK SEKTÖRÜ NOTU

SERAMİK SEKTÖRÜ NOTU 1. Dünya Seramik Sektörü 1.1 Seramik Kaplama Malzemeleri SERAMİK SEKTÖRÜ NOTU 2007 yılında 8,2 milyar m 2 olan dünya seramik kaplama malzemeleri üretimi, 2008 yılında bir önceki yıla oranla %3,5 artarak

Detaylı

2014-2023 BÖLGE PLANI SÜRECİ Eskişehir Turizm İhtisas Komisyonu Toplantısı. 10.04.2013 Anadolu Üniversitesi

2014-2023 BÖLGE PLANI SÜRECİ Eskişehir Turizm İhtisas Komisyonu Toplantısı. 10.04.2013 Anadolu Üniversitesi 2014-2023 BÖLGE PLANI SÜRECİ Eskişehir Turizm İhtisas Komisyonu Toplantısı 10.04.2013 Anadolu Üniversitesi Küresel Turizm Sektörü Dünya daki turist sayısı 2011 yılında bir önceki yıla göre % 4,6 ve 2012

Detaylı

Değişen Dünyada Güçlü İşletmeler Olmak. GİRİŞİM EĞİTİM ve DANIŞMANLIK MERKEZİ

Değişen Dünyada Güçlü İşletmeler Olmak. GİRİŞİM EĞİTİM ve DANIŞMANLIK MERKEZİ Değişen Dünyada Güçlü İşletmeler Olmak GİRİŞİM EĞİTİM ve DANIŞMANLIK MERKEZİ ANTALYA NIN İÇİNDE BULUNDUĞU EKONOMİK ORTAM 2 ANTALYA GENEL BİLGİLER Nüfus (2017); Antalya: 2.364.396 Türkiye: 80.810.525 Nüfus

Detaylı

ZİYARETÇİ ARAŞTIRMASI ÖZET SONUÇLARI 2 7 Ekim 2012

ZİYARETÇİ ARAŞTIRMASI ÖZET SONUÇLARI 2 7 Ekim 2012 ZİYARETÇİ ARAŞTIRMASI ÖZET SONUÇLARI 2 7 Ekim 2012 TÜYAP Fuar ve Kongre Merkezi Büyükçekmece İstanbul İÇİNDEKİLER SAYFA 1. ARAŞTIRMANIN KONUSU 3 1.1.ARAŞTIRMANIN AMACI 3 1.2.ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ VE ÖRNEK

Detaylı

GTİP 392310: PLASTİKTEN KUTULAR, KASALAR, SANDIKLAR VB. EŞYA

GTİP 392310: PLASTİKTEN KUTULAR, KASALAR, SANDIKLAR VB. EŞYA GTİP 392310: PLASTİKTEN KUTULAR, KASALAR, SANDIKLAR VB. EŞYA TEMMUZ 2009 Hazırlayan: Mesut DÖNMEZ 1 GENEL KOD BİLGİSİ: 392310 GTIP kodunun üst kodu olan 3923 GTİP koduna ait alt kodlar ve ürünler aşağıda

Detaylı

* Ticaret verileri Nace Revize 2 sınıflandırmasına göre 45 ve 46 kodlu sektörleri içermektedir. Kaynak: (Türkiye İstatistik Kurumu, u)

* Ticaret verileri Nace Revize 2 sınıflandırmasına göre 45 ve 46 kodlu sektörleri içermektedir. Kaynak: (Türkiye İstatistik Kurumu, u) 1.1. Ticaret Türkiye ye paralel olarak TR82 Bölgesi nde de hizmetler sektörünün ekonomideki payının artmasıyla öne çıkan alanlardan biri de ticarettir. 2010 TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistiklerine

Detaylı

DIŞ TİCARET ENSTİTÜSÜ WORKİNG PAPER SERİES. Tartışma Metinleri WPS NO/ 185 / DÜNYADA ve TÜRKİYE DE MOBİLYA SEKTÖRÜNÜN ULUSLARARASI TİCARETİNİN

DIŞ TİCARET ENSTİTÜSÜ WORKİNG PAPER SERİES. Tartışma Metinleri WPS NO/ 185 / DÜNYADA ve TÜRKİYE DE MOBİLYA SEKTÖRÜNÜN ULUSLARARASI TİCARETİNİN DIŞ TİCARET ENSTİTÜSÜ WORKİNG PAPER SERİES Tartışma Metinleri WPS NO/ 185 /2018-05 DÜNYADA ve TÜRKİYE DE MOBİLYA SEKTÖRÜNÜN ULUSLARARASI TİCARETİNİN İNCELENMESİ ve DEĞERLENDİRİLMESİ Fatih ÇALIŞKAN 1 1

Detaylı

TEKSTİL MAKİNALARI. Hazırlayan Hasan KÖSE 2006. T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi

TEKSTİL MAKİNALARI. Hazırlayan Hasan KÖSE 2006. T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi TEKSTİL MAKİNALARI Hazırlayan Hasan KÖSE 2006 T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi TEKSTİL MAKİNALARI TÜRKİYE DE ÜRETİM Tanımı Tekstil makinaları, tekstil sanayinin

Detaylı

2017 MAYIS DIŞ TİCARET RAPORU

2017 MAYIS DIŞ TİCARET RAPORU 2017 MAYIS DIŞ TİCARET RAPORU ATSO DIŞ TİCARET SERVİSİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2017 MAYIS / TÜRKİYE

Detaylı

Sağlıkta Ortak Çözüm Toplantıları 6. Ortak Akıl Toplantısı Sunumu Nisan Susesi Otel, Antalya. Uğur GENÇ Genel Müdür Memorial Sağlık Grubu

Sağlıkta Ortak Çözüm Toplantıları 6. Ortak Akıl Toplantısı Sunumu Nisan Susesi Otel, Antalya. Uğur GENÇ Genel Müdür Memorial Sağlık Grubu Sağlıkta Ortak Çözüm Toplantıları 6 Ortak Akıl Toplantısı Sunumu 15 19 Nisan 2015 Susesi Otel, Antalya Uğur GENÇ Genel Müdür Memorial Sağlık Grubu Katılımcılar Kültür ve Turizm Bakanlığı Ekonomi Bakanlığı

Detaylı

2016 EKİM DIŞ TİCARET RAPORU

2016 EKİM DIŞ TİCARET RAPORU 2016 EKİM DIŞ TİCARET RAPORU ATSO DIŞ TİCARET SERVİSİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2016 EKİM / TÜRKİYE

Detaylı

Aylık Dış Ticaret Analizi

Aylık Dış Ticaret Analizi EKİM YÖNETİCİ ÖZETİ Bu çalışmada, Türkiye İhracatçılar Meclisi tarafından her ayın ilk günü açıklanan ihracat rakamları temel alınarak Türkiye nin aylık dış ticaret analizi yapılmaktadır. Aşağıdaki analiz,

Detaylı

SAĞLIKTA YATIRIM PLANLAMASI 4 Aralık 2015 İSTANBUL

SAĞLIKTA YATIRIM PLANLAMASI 4 Aralık 2015 İSTANBUL SAĞLIKTA YATIRIM PLANLAMASI 4 Aralık 2015 İSTANBUL Seyit YALÇIN KALKINMA BAKANLIĞI 1 SUNUM İÇERİĞİ - MEVCUT DURUM (ALTYAPI-HARCAMA) - 10. KALKINMA PLANI (GENEL) - 10. KALKINMA PLANINDA SAĞLIK - ÖNCELİKLİ

Detaylı

2015 HAZİRAN DIŞ TİCARET RAPORU

2015 HAZİRAN DIŞ TİCARET RAPORU 2015 HAZİRAN DIŞ TİCARET RAPORU ATSO DIŞ TİCARET SERVİSİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2015 HAZİRAN

Detaylı

TR41 Bursa Eskişehir Bilecik Bölge Planı Hazırlık Çalışmaları. Bilecik Turizm Sektörü Bilgi Notu

TR41 Bursa Eskişehir Bilecik Bölge Planı Hazırlık Çalışmaları. Bilecik Turizm Sektörü Bilgi Notu TR41 Bursa Eskişehir Bölge Planı Hazırlık Çalışmaları Turizm Sektörü Bilgi Notu Türkiye (bin) Turizm Sektörü Türkiye 2012 yılı turizm geliri 29.351 milyon $ (revize edilmiş), kişi başına ortalama harcama

Detaylı

Sağlık Turizmi İle İlgili Politikalar, Teşvikler ve Finansman

Sağlık Turizmi İle İlgili Politikalar, Teşvikler ve Finansman Sağlık Turizmi İle İlgili Politikalar, Teşvikler ve Finansman Çiğdem ATALMIŞ Bursa Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği Sağlık Turizmi Uzmanı www.bursakhb.saglik.gov.tr 30.10.2014/02.11.2014 Sağlık

Detaylı

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ Kasım - 2018 Hazırlayan: Aslı VAZ İÇİNDEKİLER 1. TÜRKİYE'YE VE DÖRT İLİMİZE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI... 1 1.1.TÜRKİYE YE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA

Detaylı

2018 HAZİRAN DIŞ TİCARET RAPORU

2018 HAZİRAN DIŞ TİCARET RAPORU 2018 HAZİRAN DIŞ TİCARET RAPORU ATSO AR-GE VE DIŞ İLİŞKİLER BİRİMİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2018

Detaylı

TABLO-24: TÜRKİYE'DEKİ HASTANELERDE GÖREVLİ UZMAN HEKİMLERİN YILLARA VE KURUMLARA GÖRE DAĞILIMI, 1995-2006

TABLO-24: TÜRKİYE'DEKİ HASTANELERDE GÖREVLİ UZMAN HEKİMLERİN YILLARA VE KURUMLARA GÖRE DAĞILIMI, 1995-2006 4 Sağlık İnsangücü TABLO24: TÜRKİYE'DEKİ HASTANELERDE GÖREVLİ UZMAN HEKİMLERİN YILLARA VE KURUMLARA GÖRE DAĞILIMI, 19952006 YILLAR SAĞLIK BAKANLIĞI SSK ÜNİVERSİTE DİĞER TOPLAM 1995 9.019 3.715 4.865 2.149

Detaylı

Zeytin ve Zeytinyağı Sektörü Ulusal Kümelenme Stratejileri Literatür Araştırması Raporu

Zeytin ve Zeytinyağı Sektörü Ulusal Kümelenme Stratejileri Literatür Araştırması Raporu TÜBİTAK TÜRKİYE SANAYİ SEVK VE İDARE ENSTİTÜSÜ BİTKİSEL ÜRETİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Zeytin ve Zeytinyağı Sektörü Ulusal Kümelenme Stratejileri Literatür Araştırması Raporu Uluslararası Pazar Analizi 17 Aralık

Detaylı

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ Şubat - 2019 Hazırlayan: Aslı VAZ İÇİNDEKİLER 1. TÜRKİYE'YE VE DÖRT İLİMİZE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI... 1 1.1 TÜRKİYE YE GELEN YABANCI ZİYARETÇİLERİN

Detaylı

GÜNEY EGE BÖLGE PLANI 2010-2013

GÜNEY EGE BÖLGE PLANI 2010-2013 GÜNEY EGE BÖLGE PLANI 2010-2013 SUNUM AKIŞI Bölge Planı Hazırlık Süreci Paydaş Analizi Atölye Çalışmalarının Gerçekleştirilmesi Mevcut Durum Analizi Yerleşim Yapısı ve Yerleşmeler Arası İlişki Analizi

Detaylı

PAGEV - PAGDER. Dünya Toplam PP İthalatı

PAGEV - PAGDER. Dünya Toplam PP İthalatı 1 DÜNYA ve TÜRKİYE POLİPROPİLEN ( PP ) DIŞ TİCARET ANALİZİ Barbaros Demirci ( Genel Müdür ) Neslihan Ergün ( Teknik Uzman Kimya Müh. ) PAGEV - PAGDER DÜNYA TOPLAM PP İTHALATI : Dünya toplam PP ithalatı

Detaylı

2014 YILI OCAK-HAZİRAN DÖNEMİ ADANA DIŞ TİCARET RAPORU. HAZIRLAYAN : CENK KADEŞ Meslek Komitesi ve Kararlar Şefi

2014 YILI OCAK-HAZİRAN DÖNEMİ ADANA DIŞ TİCARET RAPORU. HAZIRLAYAN : CENK KADEŞ Meslek Komitesi ve Kararlar Şefi 2014 YILI OCAK-HAZİRAN DÖNEMİ ADANA DIŞ TİCARET RAPORU HAZIRLAYAN : CENK KADEŞ Meslek Komitesi ve Kararlar Şefi İhracat: 2014 YILI ADANA DIŞ TİCARET RAPORU Türkiye İstatistik Kurumu 2014 Haziran ayı sonu

Detaylı

2013/ 2014 (%) 3301 Uçucu Yağlar 3.727.592 4.017.602 4.524.926 12,63 3,97

2013/ 2014 (%) 3301 Uçucu Yağlar 3.727.592 4.017.602 4.524.926 12,63 3,97 KOZMETİK SEKTÖRÜ HS No: 3301,3302, 3303, 3304, 3305, 3306, 3307 DÜNYA TİCARETİ Dünya kozmetik ürünler ihracatında ilk sırada güzellik/makyaj ve cilt bakımı için müstahzarları oluşturmaktadır. Bu ürün grubunun

Detaylı