HAFTAYA BAKIŞ 27 KASIM 2013 ERDOĞAN TOPRAK CHP GENEL BAŞKAN YARDIMCISI TÜRKİYE VE DÜNYA GÜNDEMİ

Transkript

1 HAFTAYA BAKIŞ TÜRKİYE VE DÜNYA GÜNDEMİ

2 HAFTAYA BAKIŞ TÜRKİYE VE DÜNYA GÜNDEMİ ANA BAŞLIKLAR BAŞBAKANIN RUSYA ZİYARETİ TAM BİR FİYASKO İLE SONUÇLANDI. BEŞ YILDIR YİNELENİP DURAN 100 MİLYAR DOLARLIK TİCARET HACMİ VE TURİZM YILI AVUNTUSU DIŞINDA YENİ BİR ŞEY YOK. PUTİN ARTIK ERDOĞAN LA İŞBİRLİĞİNİ DÜŞÜNMÜYOR. AKSİNE RUS SAVAŞ UÇAKLARININ KARADENİZ AÇIK HAVA SAHASINDA KEŞİF UÇUŞLARINI YOĞUNLAŞTIRMASI, BAŞBAKANA ÖNEMLİ BİR MESAJ OLSA GEREK. FARKLI ALAN VE SEKTÖRLERİN TEMSİLCİLERİNDEN OLUŞAN TOPLUMSAL FORUM'UN İÇİNİ BOŞALTAN BAŞBAKAN, ÖNDE GELEN SAYGIN ŞİRKETLERİ, İŞADAMLARINI DIŞLADI. MEDYA KOMİTESİ NE DE ESKİ SÖZCÜSÜ AKİF BEKİ Yİ GETİRİNCE TOPLUMSAL FORUM İŞLEVİNİ VE ANLAMINI YİTİRDİ. BAŞBAKAN BİZİ ŞİÖ YE ALIN DEDİKÇE KENDİSİNİ VE TÜRKİYE Yİ KÜÇÜLTÜYOR. PUTİN İSE HER SEFERİNDE BU TALEBİ GEÇİŞTİRİYOR. BAŞBAKAN AKLINCA ŞİÖ KOZUNU TIPKI FÜZE İHALESİNDE ÇİN İN SEÇİLMESİNDEKİ BLÖF GİBİ, ABD VE AB YE KARŞI KOZ OLARAK KULLANMAK İSTİYOR AMA ARTIK KİMSE İNANMADIĞI GİBİ NE RUSYA NE DE BATILI ÜLKELER BAŞBAKANI CİDDİYE ALMIYOR. RUSYA, ORTADOĞU NUN YANI SIRA KAFKASLARDA DA DA ESKİ ETKİNLİĞİNİ VE GÜCÜNÜ YENİDEN OLUŞTURUYOR. GÜRCİSTAN SEÇİMLERİNDE PUTİN İN DESTEKLEDİĞİ ADAYIN DEVLET BAŞKANLIĞINI BÜYÜK OY FARKIYLA KAZANMASINDAN SONRA, BÖLGENİN DİĞER ÖNEMLİ ÜLKESİ ERMENİSTAN DA RUSYA YA ASKERİ ÜS TALEBİ KONUSUNDA OLUMLU YANIT VERDİ. 1

3 RUSYA NIN KAFKASLARDA VE ERMENİSTAN DAKİ BU HAMLELERİNE KARŞILIK HÜKÜMETİN DE ÖNCELİKLE EKONOMİK ALANDA OLMAK ÜZERE ERMENİSTAN İLE İLİŞKİLERDE YENİ BİR STRATEJİYE YÖNELDİĞİ ANLAŞILIYOR. EKONOMİK İLİŞKİLERDE ORTAYA ÇIKAN TABLO VE DIŞİŞLERİ BAKANI NIN GEÇTİĞİMİZ GÜNLERDE İSVİÇRE DE YAPTIĞI AÇIKLAMALAR BUNUN İŞARETLERİNİ VERİYOR. UKRAYNA NIN AB İLE SERBEST TİCARET VE EKONOMİK BİRLİK ANLAŞMASI MÜZAKERELERİNDE GELİNEN SON AŞAMADA ANLAŞMADAN VAZGEÇİP, RUSYA YA YÖNELMESİ, ÜLKEDE KARIŞIKLIKLARA NEDEN OLDU. RUSYA, UKRAYNA NIN BAĞIMSIZ DEVLETLER TOPLULUĞU (BDT) İÇİNDE YER ALMASINI İSTİYORDU VE BU AMACINA ULAŞTI. CENEVRE DEKİ 5+1 ÜLKELERİ İLE İRAN ARASINDAKİ NÜKLEER PAZARLIĞIN ANLAŞMAYLA SONUÇLANMASI DÜNYA VE BÖLGEMİZ AÇISINDAN KRİTİK ÖNEMDE BİR GELİŞME. TIPKI SURİYE KONUSUNDA ABD VE BATI YI MASAYA OTURMAYA İKNA EDEN RUSYA, İRAN KONUSUNDA DA ABD VE AB Yİ MÜZAKERE SÜRECİNİ KABUL ETMEK, İRAN İLE SAVAŞSIZ ÇÖZÜM KONUSUNDA ANLAŞMAK ZORUNDA BIRAKTI. İRAN İLE YAPILAN CENEVRE ANLAŞMASI, BAŞTA İSRAİL VE SUUDİ ARABİSTAN OLMAK ÜZERE BÖLGEDEKİ DİĞER ARAP ÜLKELERİNİN FARKLI TAVIR VE POZİSYONLARI GÜNDEME GETİRMELERİNE, YENİ İTTİFAK ARAYIŞLARINA YÖNELMELERİNE NEDEN OLDU. SON GELİŞMELER ABD DEKİ YAHUDİ LOBİSİ NİN OBAMA YÖNETİMİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN SINIRLI KALDIĞINI DA GÖZLER ÖNÜNE SERİYOR. TBMM ANAYASA UZLAŞMA KOMİSYONUNUN ÇALIŞMALARI TBMM BAŞKANI CEMİL ÇİÇEK TARAFINDAN KİLİTLENDİ. AKP KOMİSYONDAN KENDİSİ ÇEKİLMİŞ OLMAMAK İÇİN TARAFSIZ OLMASI GEREKEN TBMM BAŞKANINI DEVREYE SOKTU VE KOMİSYON ÇALIŞMALARINI ENGELLEME YOLUNA GİTTİ. 2

4 AKP, MEDYASI ARACILIĞIYLA SÜREKLİ OLARAK PARTİMİZE SALDIRIYOR. YEREL SEÇİMLERLE İLGİLİ OLARAK PARTİMİZLE İLGİLİ HER GÜN YENİ BİR İTTİFAK HABERİ AKP MEDYASININ MANŞETLERİNE TAŞINIYOR. BUNUN BİR SİYASİ TAKTİK VE STRATEJİ OLDUĞUNU BİZLER BİLİYORUZ. İRAN IN PETROL İHRACATINA GETİRİLEN YAPTIRIM VE KISITLAMALARIN KADEMELİ OLARAK KALDIRILMASI KARARI, İRAN EKONOMİSİNİ CANLANDIRACAĞI GİBİ MEVCUT PETROL ANLAŞMALARIMIZ ÇERÇEVESİNDE BU ÜLKEDEN ALACAĞIMIZ PETROL VE DOĞAL GAZ MİKTARININ ARTMASINA FATURANIN DÜŞMESİNE NEDEN OLACAKTIR. HÜKÜMET, KREDİ KARTI, TÜKETİCİ KREDİLERİ VE TAŞIT KREDİLERİNİN TAKSİTLENDİRMELERİNDE YENİ DÜZENLEMELERE GİDİYOR. DAR GELİRLİ YURTTAŞLARIMIZIN BÜTÇELERİNİ ÇEVİREBİLMELERİNE OLANAK SAĞLAYAN TAKSİTLİ KARTLARDA AZAMİ TAKSİT SAYISI 9 AY İLE SINIRLANDIRILIYOR. 3

5 HAFTAYA BAKIŞ TÜRKİYE VE DÜNYA GÜNDEMİ DETAYLAR BAŞBAKANIN RUSYA ZİYARETİ TAM BİR FİYASKO İLE SONUÇLANDI. BEŞ YILDIR YİNELENİP DURAN 100 MİLYAR DOLARLIK TİCARET HACMİ VE TURİZM YILI AVUNTUSU DIŞINDA YENİ BİR ŞEY YOK. PUTİN ARTIK ERDOĞAN LA İŞBİRLİĞİNİ DÜŞÜNMÜYOR. AKSİNE RUS SAVAŞ UÇAKLARININ KARADENİZ AÇIK HAVA SAHASINDA KEŞİF UÇUŞLARINI YOĞUNLAŞTIRMASI, BAŞBAKANA ÖNEMLİ BİR MESAJ OLSA GEREK. Başbakanın Rusya ya yaptığı ziyaret gösterdi ki artık dünyanın ve bölgemizin önde gelen ülkeleri ve liderleri nezdinde Başbakan Erdoğan ve AKP iktidarı inandırıcılığını ve saygınlığını yitirmiştir. Eylül ayındaki G-20 zirvesinde Başbakana yönelik diplomatik tavır, bu ziyaretin nasıl sonuçlanacağının da göstergesiydi. Ancak Başbakan en azından iyice yıpranan itibarını kurtarabilmek amacıyla bu ziyareti öne çıkartmaya çalıştı. Sonuç tam bir fiyasko oldu. Başbakan siyasi ve diplomatik ilişkilerin artık eskisi gibi olamayacağını gördüğü için en azından ekonomik alandaki ilişkileri ön plana çıkartarak durumu telafi etmeye çalıştı. Ancak burada da neredeyse beş-altı yıldır sürekli yinelenen ve ne yazık ki medyamız tarafından her seferinde yeni bir şeymiş gibi manşetlere çekilen ticaret hacminin 100 milyar dolara çıkarılması hedefi dışında yeni bir şey yok. Yeni nükleer santrallar pazarlayarak Rusya nın sempatisini kazanmaya çalıştı olmadı. Bu ziyaret Türkiye-Rusya ilişkilerinde artık gerileme sürecine girildiğini, Rusya nezdinde Başbakan ve AKP iktidarının inişe geçtiğini göstermiştir. 4

6 Bu gelişmenin ortaya çıkmasındaki en temel etken, İki ülkenin siyasi görüş ayrılıkları arasındaki uzlaşmaz aykırılıklar, Türkiye nin Ortadoğu da, Kuzey Afrika da saldırgan ve savaş yanlısı politikası, Suriye, Irak, İran ve Mısır politikalarında Rusya ile farklı kamplarda yer alınmış olması, Radikal İslamcı örgütlerden ortaya konulan tutum, Rusya ile ipleri kopma noktasına getirdi. Hatırlarsanız geçen yıl yine Suriye konusundaki gerilen ilişkiler nedeniyle Putin, Türkiye ziyaretini iki kez ertelemiş en sonunda Aralık ayında 5 saatlik bir ziyaretle Türkiye den ayrılmıştı. Bu defada öyle oldu. Rusya tarafı Başbakanın uçağının Perşembe gecesi geç saatlerde Saint Petersburg a varması nedeniyle programı olabildiğince kısalttı. Başbakan programın kısaltılmasına, aceleye getirilmesine sesini bile çıkartmadı. Başbakan ve dahi Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, bölgedeki gelişmeleri öylesine yanlış okudular ki, Yeni Osmanlı ve Bölge Liderliği konusunda öylesine havaya girdiler ki, başta Rusya olmak üzere, neredeyse tüm dünyanın ve bölge ülkelerinin tepkisini çektiler. Hatırlarsanız Dışişleri Bakanı Davutoğlu önceki ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton ile birlikte geçen yıl yaptıkları "Ortadoğu'da Rusya'yı izole etme" hedefini açıklamalarından sonra ilişkiler gerilim sürecine girdi. Ayrıca geçen yıl 11 Ekim 2012'de Moskova'dan Suriye ye giden sivil bir yolcu uçağının zorla Ankara ya indirilmesi ve alıkonulması bardağı taşırdı. Rusya, bu gelişmeleri AKP İktidarının gerekirse Rusya ile ilişkilerin gözden çıkarılabileceği, Moskova nın önemsenmediği şeklinde değerlendirdi. Putin bu gelişmeler ardından Türkiye ziyaretini iki kez erteledi. 5

7 Şimdi yaşanan gelişmelere bakıldığında, Cenevre 2 müzakerelerinin 22 Ocak ta yapılacağının açıklanmasıyla birlikte Rusya kazandı, AKP hükümeti kaybetti. Oysa Başbakan Cenevre müzakereleri konusunda tarafların uzlaştığı açıklandığında Bu ipe un sermektir demişti. Patriot füzelerinin Türkiye'ye yerleştirilmesi, Suriye muhalefetine ve radikal İslamcı terör örgütlerine AKP iktidarının yardım etmesi gerginliği iyice arttırdı. Rusya da şimdi kendi politikalarını uyguluyor. Açık Hava Sahası nı kullanma gerekçesiyle Rus savaş uçakları sınırlarımızda, Karadeniz göklerinde sürekli keşif uçuşları yapıyor, AKP iktidarının politikalarından duyduğu rahatsızlığın mesajlarını veriyor. Hükümet buna artık ses çıkartamıyor. Türkiye, Rusya ile ilişkilerde gerilerken, Rusya, Suriye, Irak, Mısır ile ilişkileri en üst düzeye çıkarttı. Bölgemizde etkinliğini giderek artırdı. Suriye'de ve Mısır'da dengeler Rusya nın istediği yönde değişti. G-20'nin 5-6 Eylül 2013'teki Petersburg zirvesine gitmeden önce "Suriye'nin bombalanması gerektiğini, bunun için her türlü ittifaka hazır olduğunu" açıklayan Başbakan Erdoğan a, Putin tarafından randevu verilmedi, baş başa görüşme isteği kabul edilmedi. Açıkçası artık ticaret hacminin 100 milyara çıkarılması hedefi de inandırıcılığını yitirdi. İlk hedef 4-5 yıl içinde bu tutara ulaşılmasıydı, sonra 2015 e kadar 100 milyar dolar denildi. Şimdi ise 2020 ye kadar 100 milyar dolar denilmeye başlandı. 6

8 FARKLI ALAN VE SEKTÖRLERİN TEMSİLCİLERİNDEN OLUŞAN TOPLUMSAL FORUM'UN İÇİNİ BOŞALTAN BAŞBAKAN, ÖNDE GELEN SAYGIN ŞİRKETLERİ, İŞADAMLARINI DIŞLADI. MEDYA KOMİTESİ NE DE ESKİ SÖZCÜSÜ AKİF BEKİ Yİ GETİRİNCE TOPLUMSAL FORUM İŞLEVİNİ VE ANLAMINI YİTİRDİ. Türkiye ile Rusya arasında oluşturulan Üst Düzey İşbirliği Konseyi nin (ÜDİK) 3 yıl önce İstanbul da yapılan toplantısında, gelişen ilişkileri yönlendirmek için toplumsal alanda, eğitim, ekonomi alanlarında işbirliğinin genişletilmesi amacıyla Toplumsal Forum kurulması kararı alınmıştı. Saint Petersburg'daki 4. ÜDİK toplantısı, Toplumsal Forum adımının da içinin boşaltıldığını, bu yapılanmanın AKP lileştirilmeye çalışıldığını ortaya koydu. Başlangıçta hem ülkemizin önde gelen şirketlerinden birisi olan hem de Rusya da köklü ve yaygın bir faaliyet alanı bulunan ENKA öncülüğünde oluşturulan Forum yapılanması Başbakan ve AKP iktidarı tarafından kısa sürede dağıtıldı yandaşlaştırıldı. Toplumsal Forum çalışmaları uzun süre ertelendi, boşlukta bırakıldı, Forum da yer alan önde gelen şirketler ve işadamları dışlandı. Türkiye-Rusya ilişkilerinin gelişmesinde büyük rol oynayan Türk işadamı örgütlerinden kimse Toplumsal Forum'a alınmadı. Toplumsal Forum un Medya Komitesi sözcülüğü ve başkanlığına da Başbakanın eski Basın Sözcüsü Akif Beki getirildi. Rus tarafı da AKP hükümetinin bu yaklaşımını görünce iki ülke arasındaki, siyasal, toplumsal, sosyal ve ekonomik ilişkilerde önemli bir rol oynayabilecek bu sivil yapılanmayı önemsememeye başladı. Sonuçta iki ülke ilişkilerinde yepyeni alanlar açabilecek bir sivil örgütlenme şansı heba edilmiş oldu. 7

9 Bu durumu da Başbakan ve Dışişleri Bakanının Türkiye-Rusya ilişkilerindeki büyük performans ve başarı hanelerine yazmak gerekir düşüncesindeyim. BAŞBAKAN BİZİ ŞİÖ YE ALIN DEDİKÇE KENDİSİNİ VE TÜRKİYE Yİ KÜÇÜLTÜYOR. PUTİN İSE HER SEFERİNDE BU TALEBİ GEÇİŞTİRİYOR. BAŞBAKAN AKLINCA ŞİÖ KOZUNU TIPKI FÜZE İHALESİNDE ÇİN İN SEÇİLMESİNDEKİ BLÖF GİBİ, ABD VE AB YE KARŞI KOZ OLARAK KULLANMAK İSTİYOR AMA ARTIK KİMSE İNANMADIĞI GİBİ NE RUSYA NE DE BATILI ÜLKELER BAŞBAKANI CİDDİYE ALMIYOR. Başbakan geçen sene ilk söylediğinde tartışma yaratan Türkiye nin Şanghay İşbirliği Örgütü ne (ŞİÖ) alınması talebi nispeten diplomasi kulislerini dalgalandırmıştı. ABD ve AB den açıklamalar gelmişti. Ancak bir şeyi temelsiz bir şekilde ve talepkâr bir konumda sıkça yinelerseniz anlamını ve ciddiyetini yitirir. ŞİÖ konusu da böyle oldu. Başbakan bu kez de Rusya ziyaretinde Putin ile ortak basın toplantısında medyanın önünde söyleyecek çarpıcı bir sözü olmadığından olsa gerek yine Putin e dönüp artık medyatik etkisini yitiren, "Bizi ŞİÖ'ye alın, AB'den vazgeçelim" ricasını yineledi. Medyamız da tıpkı 100 milyar dolarlık ticaret hacmi hedefinde olduğu gibi bunu yine yeni ve müthiş bir şey olarak manşetlerine taşıdı. Daha önce de bu konudaki değerlendirmelerimi ayrıntılı bir şekilde paylaşmıştım. Kısaca özetlemek gerekirse, bir kez ŞİÖ ile AB birbirinin alternatifi ya da eşdeğeri olan organizasyonlar değil. Artık Rusya, Çin'in ve diğer ŞİÖ devletleri de anlaşılan Başbakanın bu sözlerini şaka gibi algılıyorlar ve ciddiye almadıkları gibi tepki de vermiyorlar. Değerlendirmeye değer bir talep olarak dahi görmüyorlar. 8

10 Başbakan bu hali ve talebiyle kendisini aciz ve acınacak konuma düşürürken Rusya medyasındaki analizlerde de alay konusu oldu. Bizim medyamız Başbakanın Rusya ziyaretinin Rus medyasındaki yansımalarını aktarmaktan korktuğu için sadece bir tanesini ben sizlere aktarayım. Rusya nın önde gelen etkin gazetelerinden Kommersant Gazetesi'nden ülkenin önde gelen yazarlarından Andrey Kolesnikov bakın ne yazdı: "Erdoğan ve Putin in ortak basın toplantısında bir an öyle bir izlenim oluştu ki, sanki Erdoğan açısından nereye üye olunacağı pek de önemli değildi; önemli olan bir yerlere kabul edilmesiydi. (...) Galiba, Suriye'nin ŞİÖ'ye üye olma şansı Türkiye'ye göre daha yüksektir." Bir kez, Başbakanın bu konudaki samimiyetsizliği ve ciddiyetsizliğini şöyle somutlaştırmak olanaklı; Şayet Başbakan ve AKP iktidarı gerçekten ŞİÖ ile diyalog ortaklığı statüsünün ötesinde, askeri, siyasi ve ekonomik ilişkilerini daha da geliştirmek, tam üye olmak istiyorsa o zaman dış politikada, Suriye, İran, Irak, Mısır da, Karadeniz de, Kafkaslar da ŞİÖ nün iki lideri Rusya ve Çin ile çatışmaması, karşı karşıya gelmemesi gerekmez mi? Rusya nın Suriye de masada çözüm çabalarına, Cenevre müzakere sürecine destek vermese bile karşı çıkmayarak tavır alabilir. Bu girişimleri ipe un sermek diye nitelemek yerine sessiz kalabilir. Başbakanın Rusya ziyaretinde bir kez daha Bizi ŞİÖ ye alın talebini Putin e yalvarırcasına dillendirmesi dünya medyasında da alaycı yorum ve analizlere neden oldu. Anlaşılan Başbakan artık değerli yalnızlıktan sıkılmışa benziyor, gidecek bir kapı, girecek bir yer arıyor. 9

11 RUSYA, ORTADOĞU NUN YANI SIRA KAFKASLARDA DA DA ESKİ ETKİNLİĞİNİ VE GÜCÜNÜ YENİDEN OLUŞTURUYOR. GÜRCİSTAN SEÇİMLERİNDE PUTİN İN DESTEKLEDİĞİ ADAYIN DEVLET BAŞKANLIĞINI BÜYÜK OY FARKIYLA KAZANMASINDAN SONRA, BÖLGENİN DİĞER ÖNEMLİ ÜLKESİ ERMENİSTAN DA RUSYA YA ASKERİ ÜS TALEBİ KONUSUNDA OLUMLU YANIT VERDİ. Putin in 2 Aralık taki Erivan ziyareti öncesinde Ermenistan ın bu jesti Rusya nın Kafkaslardaki siyasi gücünün yanı sıra askeri gücünün de pekiştiğinin göstergesi. Rusya Başkanı Putin'in 2 Aralık'ta Ermenistan ın başkenti Erivan'a yapacağı ziyaret öncesinde Ermenistan'dan önemli bir açıklama geldi: Ermenistan hükümeti, ülkedeki Rusya askeri üssünün genişletilmesi teklifini kabul etti. Rusya'nın bölgedeki ağır silahlarını arttıracak olan üs anlaşmasının 2 Aralık taki ziyaret sırasında imzalanması bekleniyor. İmzalanacak anlaşmayla Rusya'nın Kafkasya bölgesindeki 102 numaralı üssü, Gümrü ve Arşakunyants'ta ( Erivan) yeni "askeri şehir" alanına sahip olacak. Ayrıca Erebun'daki askeri havaalanında Rusya ya ek alan verilecek. Erebun'da, Rus ordusu ve hava kuvvetleri yeni askeri depolar inşa edecek. Açıklamalara göre bölgeye Rusya'nın 18 yeni savaş helikopteri takviyesi yapacağı belirtiliyor. Bu kararlarla yoğun bir şekilde Rus askeri birliklerinin bulunduğu Ermenistan ın ikinci büyük şehri Gümrü, bir anlamda askeri açıdan "yasak şehir" konumuna gelecek. Şehre giriş çıkışlar özel izne tabi olacak. Rus ve Ermeni medyasında bu gelişmeyle ilgili olarak yer alan haber ve değerlendirmeler bakılırsa, Ermenistan daki 102 numaralı üs Azerbaycan ve Türkiye den gelebilecek saldırılara karşı oluşturulmuş bir üs. 10

12 Bu yeni anlaşmayla Rus askeri üssü, Azerbaycan ve Türkiye'den gelebilecek tehditlere karşı hem modern silahlarla donatılacak hem de 18 yeni savaş ve saldırı helikopteri ile takviye edilecek. Rusya her ne kadar Azerbaycan ile son dönemde yakın ilişkiler içinde olsa da Azeri-Ermeni sorunu çözümlenmediği, Karabağ işgali sürdüğü için bölgede her an yeni, bir Azerbaycan-Ermenistan çatışması olasılığı mevcut. Rus ordusu Azerbaycan, Gürcistan, Acaristan, Abhazya gibi geçmişte sorunlar yaşanan bölgelere karşı Kafkaslardaki askeri varlığını güçlendirmekle birlikte askeri gücünü de takviye ediyor yılında dönemin devlet başkanı Medvedev'in ziyareti sırasında, Gümrü'deki Rus askeri üssünün süresi 49 yıllığına yapılan yeni anlaşmayla uzatılmıştı. Şimdi ise kapsamı büyütülecek anlaşmayla üssün genişletilmesi, havaalanının büyütülmesi, yeni silah depoları, hangarlar ve pistlerin yapılması söz konusu olacak. Ermenistan 2015 yaklaşırken bir yandan tüm dünya çapında yeni bir soykırım dalgası yaratmaya, 100. Yıl gerekçesiyle Türkiye üzerindeki baskıları da arttırmaya çalışacaktır. Bu gelişmeler öncesinde Rusya nın Kafkaslardaki üslerini büyütme, askeri gücünü artırma, hava kuvvetlerine yenileyip takviye etme projesini de anlamlı olarak değerlendirmek gerektiği kanısındayım. RUSYA NIN KAFKASLARDA VE ERMENİSTAN DAKİ BU HAMLELERİNE KARŞILIK HÜKÜMETİN DE ÖNCELİKLE EKONOMİK ALANDA OLMAK ÜZERE ERMENİSTAN İLE İLİŞKİLERDE YENİ BİR STRATEJİYE YÖNELDİĞİ ANLAŞILIYOR. EKONOMİK İLİŞKİLERDE ORTAYA ÇIKAN TABLO VE DIŞİŞLERİ BAKANI NIN GEÇTİĞİMİZ GÜNLERDE İSVİÇRE DE YAPTIĞI AÇIKLAMALAR BUNUN İŞARETLERİNİ VERİYOR. Hükümetin daha önce başlattığı ve iki milli futbol maçı dışında sonuçsuz kalan Ermenistan Açılımı, İsviçre de yapılan müzakereler sonrasında sonuçsuz kalmıştı. 11

13 Şimdi ilişkilerde gayriresmî görüşmeler yoluyla yeni bir sürecin başlatıldığı anlaşılıyor. Son dönemde karşılıklı olarak verilen mesajlar, böyle bir sürecin başladığını akla getiriyor. Türkiye ile Ermenistan arasındaki ekonomik ve ticari ilişkilerde rakamlara da yansıyan gelişmeler bu alanda bir hareketlenmeyi gösteriyor. Özellikle ticari ilişkilerde normalleşme sinyalleri dikkat çekiyor. Geçen ay Dışişleri Bakanı Davutoğlu'nun İsviçre'deki temasları sırasında yaptığı "Ermenistan ile ilişkiler konusunda bazı yaratıcı fikirler üzerinde çalışıyoruz açıklamasını da bu kapsamda değerlendiriyorum. Hatırlarsanız bu açıklamanın ardından Ermenistan, Davutoğlu'na özel bir davette bulundu. Ermenistan yönetimi, 12 Aralık'ta Erivan'da düzenlenecek Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ) Dışişleri Bakanları toplantısına Ahmet Davutoğlu'na da çağrıda bulundu. Bakanın açıklamalarıyla, Ermenistan'dan gelen bu daveti bir arada değerlendirdiğimizde, iki ülke arasındaki ilişkilerde özellikle ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi yönünde bir iradenin ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Türkiye-Ermenistan sınırının kapalı olması ve uygulanan yasaklamalara rağmen Ermenistan ile aramızdaki ticaret hacmi istikrarlı bir şekilde tırmanış gösteriyor. Siyasi ilişkilerin askıda olmasına karşılık ekonomik ilişkilerdeki bu iyileşme ve normalleşme iyi değerlendirildiğinde 2015 öncesi Ermenistan ile ilişkiler yumuşatma yönünde ciddi bir zeminin yaratılmasına vesile olabilir. TÜİK verilerine baktığımızda, Türkiye'nin Ermenistan'a yaptığı ihracatın 2012 yılının tamamında bir önceki yıla göre arttığı görülüyor yılında Türkiye, Ermenistan'a 218 milyon dolarlık ihracat yapmış yılında bu rakam 241 milyon dolar olmuş. 12

14 Bununla birlikte Türkiye'nin Ermenistan ihracatının aylık bazdaki temposunda da dikkat çekici bir hareketlenme gözlendi yılında Türkiye Ermenistan'a sadece yılın iki ayında ihracat yaparken, 2012 yılında 4 ay üst üste ihracat yapılmış yılında da ticaretin istikrarlı bir atış seyri izlediği gözleniyor. İki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin boyutları sınır bölgesinden yapılan gayriresmî bavul ticareti ile birlikte 300 milyon doları aşıyor. Türkiye- Ermenistan İş Konseyi bu açıdan ciddi çaba sarfediyor. Bunun siyasi ilişkilere de yansıyacağını, ilişkilerde normalleşmenin hızlanacağını öngörmekteyim. Hükümette kanımca giderek yalnızlaştığının farkına vararak tıpkı Irak ta olduğu gibi, bu bölgedeki ilişkilerde de yeni arayışlar içine girmiş durumda. Türkiye-Ermenistan ilişkilerinin ekonomik ve siyasi boyutunun gelişmesinin bölge barışı ve iki tarafın ekonomik refahı açısından önemli kilometre taşı olacağını söylemek isterim. UKRAYNA NIN AB İLE SERBEST TİCARET VE EKONOMİK BİRLİK ANLAŞMASI MÜZAKERELERİNDE GELİNEN SON AŞAMADA ANLAŞMADAN VAZGEÇİP, RUSYA YA YÖNELMESİ, ÜLKEDE KARIŞIKLIKLARA NEDEN OLDU. RUSYA, UKRAYNA NIN BAĞIMSIZ DEVLETLER TOPLULUĞU (BDT) İÇİNDE YER ALMASINI İSTİYORDU VE BU AMACINA ULAŞTI. AB ise bir kez daha eski Sovyet Cumhuriyetlerinin oluşturduğu BDT duvarında Ukrayna üzerinden yeni bir gedik açabilme şansını kaybetti. Putin AB nin ve dolayısıyla ABD nin bu girişimlerini geçmişte Turuncu devrim benzeri hareketleri de göz önünde bulundurarak kendisinin kuşatılmak istenmesi olarak görüyor. Gürcistan daki seçimleri Rusya ve Putin yanlısı adayın kazanmasından sonra Ukrayna da da Rusya ve Putin batıya karşı önemli bir zafer kazandı, mevzi elde etti. 13

15 Avrupa nın en büyük ve en geniş alana sahip ülkesi durumundaki Ukrayna, Sovyet döneminde de önemli ve Sovyetlerin batı ile sınır ülkelerindendi. Son dönemde AB ile yakınlaşma ve AB ile Serbest Ticaret ve Siyasi İşbirliği anlaşması müzakerelerinde imza aşamasına gelen Ukrayna yönetimi ve devlet başkanı Yanukoviç in birden bire bundan vazgeçip, Rusya ya yakınlaşması, halkın sokaklara dökülmesine neden oldu. Rusya, Ukrayna nın AB ile böyle bir anlaşma imzalamaması BDT içinde ve BDT Gümrük Birliği sahasında kalması için bazı yaptırımları devreye soktu. Ukraynalı şirketlere yüksek gümrük vergileri koydu, ticari kısıtlamalara gitti, Ukrayna üzerinden Avrupa ya sevk edilen doğal gazı kesti. Bütün bunların sonucunda Rusya-Ukrayna ticaret hacmi yüzde 25 e kadar geriledi. Sonuçta kanımca Ukrayna yönetimi ekonomik ve siyasi açıdan Rusya ile ne kadar iç içe ve karşılıklı bağımlılık noktasında bulunduklarını gördü. Ukrayna nın yüzünü batıdan doğuya dönmesi, AB için bir düş kırıklığı ve stratejik yenilgi. Rusya ve Putin içinse, siyasi, ekonomik ve jeopolitik bir zafer olarak değerlendiriliyor. 20 yıldır, Rusya ve Avrupa Birliği eski Sovyet bölgelerinde rekabet halindeydi. Bu rekabetin son halkası Ukrayna ydı ve Rusya bu son halkayı tıpkı, Belarus, Gürcistan, Moldova da olduğu gibi batıya kaptırmadı. Ukrayna da AB ile anlaşmadan vazgeçilmesi üzerine sokaklara dökülenler hükümeti ve Başkan Yanukoviç i Ukrayna yı Sovyetler Birliği dönemine sürüklemek, iktidarda kalmak için ülkeyi Moskova ya satmakla suçluyorlar. Yanukoviç in 2015 teki cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanmayı garantilemek için Putin e ve Rusya ya yakınlaşmayı tercih ettiği belirtiliyor. 14

16 Rusya nın son dönemde dünya siyasetindeki ve küresel diplomasideki etkinliği, Suriye ve İran ile yapılan ve yapılacak olan Cenevre müzakerelerinde görüldü. Ortadoğu, Orta Asya, Kafkaslar daki etkinliğinin artması da, küresel güç dengelerinde Rusya yı kale almayan AKP iktidarının, ne kadar büyük bir stratejik ve diplomatik yanlış ile yanılgı içinde olduğunu son Ukrayna gelişmeleriyle bir kez daha hepimize gösterdi. CENEVRE DEKİ 5+1 ÜLKELERİ İLE İRAN ARASINDAKİ NÜKLEER PAZARLIĞIN ANLAŞMAYLA SONUÇLANMASI DÜNYA VE BÖLGEMİZ AÇISINDAN KRİTİK ÖNEMDE BİR GELİŞME. TIPKI SURİYE KONUSUNDA ABD VE BATI YI MASAYA OTURMAYA İKNA EDEN RUSYA, İRAN KONUSUNDA DA ABD VE AB Yİ MÜZAKERE SÜRECİNİ KABUL ETMEK, İRAN İLE SAVAŞSIZ ÇÖZÜM KONUSUNDA ANLAŞMAK ZORUNDA BIRAKTI. Bu aynı zamanda 20 yılı aşkın süreden bu yana devam eden ve her an içinde sıcak savaş olasılığını da barındıran bir sürecin sonlandırılması adına önemli bir adımdır. Başkan Obama açısından da son dönemde küresel diplomaside elde edilmiş önemli bir başarı ve kazanımdır. Cenevre'deki Birleşmiş Milletler nezaretindeki yoğun görüşmelerin ardından 5+1 olarak adlandırılan (ABD, Rusya, İngiltere, Fransa, Çin + Almanya) ülkeler ile İran arasındaki nükleer pazarlık anlaşmayla sonuçlandı. En azından 6 aylık bir dönem için yapılacak uygulamalar konusunda karşılıklı uzlaşıldı ve güven artırıcı adımlar için zemin yaratıldı. İsrail bu 5+1 ülkelerinin tarihi anlaşma olarak nitelendirdikleri bu anlaşmayı tarihi hata olarak değerlendirdiğini ve gerektiğinde ulusal güvenliği için İran ın nükleer tesislerini vurabileceğini açıkladı. 15

17 Aynı şekilde Suudi Arabistan da bölgedeki siyasi ve mezhepsel rakibi olarak gördüğü İran ın böyle bir anlaşmayla elde ettiği kazanımlardan rahatsız olduğunu ima eden açıklamalar yaptı. Ancak ABD nin telkiniyle anlaşmaya katı biçimde karşı tavır takınmadı. Bu anlaşmanın garip bir sonucu İsrail ile Suudi Arabistan ın bu defa aynı tarafta ve müttefik olarak görünmeleri. İmzalanan anlaşma uyarınca, altı ay boyunca bir taraftan anlaşma maddeleri yerine getirilecek, diğer yandan da daha kapsamlı ve nihai bir anlaşmanın imzalanması konusunda müzakereler devam edecek. Cenevre de imzalanan anlaşmanın içeriğine ve tarafların taahhütlerine baktığımızda şöyle bir tablo karşımıza çıkıyor: İran'ın verdiği taahhütler Yüzde 5'in üzerinde uranyum zenginleştirme girişimlerine son verilmesi (Yüzde 3,5-5 oranında zenginleştirilmiş uranyum nükleer enerji reaktörlerinde, yüzde 20 nükleer tıpta, yüzde 90 ise nükleer bomba yapımında kullanılıyor) Yüzde 20'ye yakın zenginleştirilmiş uranyum stokunun, seyreltilerek yüzde 5 seviyesine düşürülmesi veya daha fazla zenginleştirilemeyecek bir biçime dönüştürme yoluyla "etkisiz kılınması Daha fazla santrifüj inşa edilmemesi (Santrifüjler uranyumu zenginleştirmede kullanılıyor) Natanz ve Fordo'daki santrifüjlerin yarısından dörtte üçüne kadar olan kısmının operasyon dışı bırakılması Yeni uranyum zenginleştirme tesisleri kurulmaması Yüzde 3,5 düzeyinde zenginleştirilmiş uranyum stokunun arttırılmaması 16

18 Arak'taki ağır su reaktörlerinin inşaatının durdurulması, nükleer silah üretiminde zenginleştirilmiş uranyum yerine kullanılabilecek plutonyum üretimine girişilmemesi. Başta Natanz ve Fordo'da olmak üzere diğer tesislerde Uluslararası Atom Enerjisi Örgütü (IAEA)'ne günlük denetim izni vermek konusunda her türlü kolaylık ve şeffaflığın sağlanması Arak reaktörü ve nükleer programlarla ilgili diğer konularda talep edilecek her türlü bilgiyi karşı tarafa temin etmek 5+1 Ülkelerinin İran a taahhütleri Sınırlı, geçici, özel hedefli ve geriye döndürülebilir nitelikte ekonomik, siyasi yaptırımlarda gevşetmeye gidilmesi. İran'ın taahhütlerini yerine getirmesi halinde, nükleer nedenlerden kaynaklı, yeni yaptırım uygulanmaması. İran'ın altın ve değerli madenler, otomobil ve petrokimya ürünlerinin ticaretine uygulanan yaptırımların kaldırılması. Belli İran hava yolları uçakları için güvenlik bağlantılı tamir ve denetime izin vermek İran'a petrol satışından taksitler halinde 4,2 milyar dolar nakit akışı sağlamak. Yukarıda aktardığım anlaşma maddeleri 6 ay süreyle uygulamada olacak ve bu arada kalıcı nihai anlaşma görüşmeleri de devam edecek. Dolayısıyla 6 ayın sonunda büyük olasılıkla sorun tümden çözülmüş, İran a ambargo ve yaptırımlar kalkmış, bölgemizde saldırı ve savaş riskleri en alt düzeye inmiş olacak. Başkan Obama kendi ülkesinde anlaşmaya karşı çıkan şahinleri savaş yerine uzlaşma ve anlaşmaya saygı duymaya çağırdı. 17

19 Obama, bunun ABD nin İran politikası açısından tarihi bir zaferi gündeme getiren anlaşma olduğunu savundu. AB ülkeleri de anlaşmadan memnun. Rusya İran ile müzakere sürecinin kendi önerdiği şekilde gelişmesinden ve olumlu sonuçlanmasından memnuniyetini açıkladı. Gerçekten de, İran ve Batılı güçler arasında varılan anlaşma, İran ın nükleer silahlanma kapasitesini en alt düzeye indirirken, nükleer tartışmalar açısından da önemli dönüm noktası oldu. ABD ve Avrupa ülkelerinin İran la anlaşmalarını kutlamaları İsrail, Suudi Arabistan ve diğer Arap emirlikleri açısından rahatsız edici şeklinde değerlendiriliyor. Başbakan ve Dışişleri Bakanı da Cenevre müzakerelerinden kendilerine pay çıkarma ve kendi savundukları çözümün kabul edildiğini kabul ettirmeye çalışıyorlar. Oysa İran a karşı Malatya-Kürecik e Füze Radar sistemlerinin kurulmasına onay veren, bu yüzden iki ülke ilişkilerinin gerilmesi ve İran tehditlerinin gündeme gelmesine neden olan uyguladıkları İran politikası değil miydi? İRAN İLE YAPILAN CENEVRE ANLAŞMASI, BAŞTA İSRAİL VE SUUDİ ARABİSTAN OLMAK ÜZERE BÖLGEDEKİ DİĞER ARAP ÜLKELERİNİN FARKLI TAVIR VE POZİSYONLARI GÜNDEME GETİRMELERİNE, YENİ İTTİFAK ARAYIŞLARINA YÖNELMELERİNE NEDEN OLDU. SON GELİŞMELER ABD DEKİ YAHUDİ LOBİSİ NİN OBAMA YÖNETİMİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN SINIRLI KALDIĞINI DA GÖZLER ÖNÜNE SERİYOR. Suudi Arabistan ve İsrail in anlaşmadan hoşnutsuzluklarını açıklamalarının yanı sıra, Birleşik Arap Emirlikleri, anlaşmanın bölgedeki istikrara destek olabileceğini belirtirken Bahreyn in anlaşma için İran veya başka bir devletten kaynaklanan korkularımızı gideriyor açıklamasını yaptı. 18

20 İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, anlaşmanın tarihi bir hata olduğu konusunda ısrarlı ve anlaşmanın dünyayı daha korkunç bir yer haline getireceğini savunuyor. Suudi Arabistan a göre ise Batı nın anlaşma için taviz veren tavrı, İran a daha çok yer açıyor ve bölgede daha serbest hareket etmesini sağlıyor. Tabii ki bu İsrail ve Suudi Arabistan ile diğer zengin Körfez ülkelerinin bu tavırlarının ve İran a yönelik korku ve endişelerinin arkasında başka nedenler var. En başta İran ın Siyonizmle itham ettiği İsrail e karşı tavrı yıllardır aynı ve değişmiyor İran İslam Devrimi nden sonra İsrail ve Suudi Arabistan başta olmak üzere bölgedeki diğer Sünni, selefi ve vahabi Arap ülkeleri, Tahran ı kendileri için en büyük tehdit olarak gördüler. İran ın devrim ihracı politikası doğrultusunda, en büyükleri Lübnan daki Hizbullah olmak üzere İsrail in çevresindeki militan gruplara para ve gelişmiş füzeler vermesi, onları destekleyip silahlandırması endişeleri daha da büyüttü. İran bir anlamda, Şii toplumları destekleyerek, Sünni liderliğindeki ve çoğunluğu Sünni olan devletlerin düzenini bozdu. Nükleer tartışmaların ötesinde ABD nin 2003 te Irak ı işgali, Irak ı İran ın düşmanlığından, İran ın müttefikine dönüştürdü. Mısır da, bir diğer İran karşıtı rejim devrilirken, ABD tavırsız, tepkisiz ve beklemede kaldı. ABD nin, kimyasal saldırı iddiaları sonrasında gündemine aldığı askeri operasyon ve Suriye rejimine yönelik füze saldırısı planlarını iptal etmesi, Suudi Arabistan da şaşkınlık yaratırken Suudi Krallığı nın İran ın bölgedeki etkisini zayıflatmak için beklediği fırsat da ortadan kalktı. Dolayısıyla bu ülkeler için, nükleer diplomasi pazarlıkları, nükleer tartışmaların çok daha ötesinde bir durum. İsrail ve Suudi Arabistan ile diğer Arap monarşilerinin asıl endişeleri, ABD ve AB nin İran ı tümüyle teslim almadan, nükleer açıdan tam etkisizleştirmeden İran üzerindeki 19

21 baskıyı hafifletik, ambargo ve yaptırımları kaldırmaları. Dolayısıyla İran ın hızla ekonomik güce kavuşup, asgari düzeye indirilen nükleer kapasitesini büyüterek gelecekte bomba üretebilecek konuma gelmesi. Bu yüzden de İsrail ve Suudi Arabistan gibi ülkeler, anlaşmanın İran a ağır kısıtlamalara rağmen - uranyum zenginleştirme faaliyetlerine devam etme imkânı sağlamasına tepki gösteriyor. Suudi Arabistan ve diğer Arap monarşilerinin bir başka büyük korkusu, ikinci dört yıllık başkanlık döneminde Uzakdoğu Asya-Pasifik Bölgesine yoğunlaşacağını ilan eden Obama ve ABD yönetiminin, anlaşmayla beraber İran a kapılarını açması. Suudi yetkililer bu endişe ve kaygılarını dile getirirken, İran daki Şah yönetimini hatırlatıp, gelişmelerin ve ortaya çıkan anlaşmanın kendilerine, ABD nin, İran a, Suudi Arabistan dan daha yakın olduğu zamanları hatırlattığını ifade ediyorlar. Dolayısıyla bu endişe ve kaygılar farklı gelişmelerin zeminini hazırlıyor. İlk olarak, Suudi Arabistan İsrail i devlet olarak tanımamasına rağmen, Suudilerle ve İsrail in ABD ve İran algıları giderek birbirine daha çok yaklaşıyor. Bir başka nokta ise İsrail, Suudi Arabistan ve bölgedeki ABD müttefiki diğer Arap emirlikleri, ABD-İran yakınlaşmasının kendilerinin ve İsrail in zararına olacağı konusunda fikir birliğine yönelmiş durumdalar. Suriye de çözüm için ABD ve Rusya nın öncülüğünde yürütülen Cenevre 2 barış görüşmelerine İran ın da dâhil edilmesi durumunda bu ülkelerdeki kaygı, endişe ile ortaya çıkan bu görüş daha da somutlaşacak düşüncesindeyim. Bu değerlendirmeler ışığında bölgemizde gündeme gelebilecek gelişmeler konusunda bu ülkelerin yaptıkları çeşitli açıklamalar bize bazı ipuçları veriyor. Örneğin, İsrailli yetkililer, anlaşmanın kendileri için bağlayıcı 20

22 olmadığı uyarısında bulunuyorlar. Yani askeri seçeneğin hâlâ gündemlerinde olduğunu, İran a saldırabileceklerini söylüyorlar. Başbakan Netanyahu da bunu açıkladı. Suudi hükümet yetkilileri ise İran a karşı kendi güvenlikleri için Pakistan dan nükleer silah temin edebileceklerini ifade ediyorlar. Tabii ki bugünden yarına olmasa da 6 aylık anlaşmanın bu geçiş dönemi boyunca tüm ülkeler kendi konumlarını, pozisyonlarını gözeterek tutum belirleyecektir kanısındayım. Hatırlarsanız, ABD ve İsrail, daha önce İran a karşı düzenlenen sanal saldırılarda işbirliği yapmıştı. İran da öldürülen nükleer fizikçilerin, bilim adamlarının faillerinin de İsrailli ya da Mossad ajanları olduğu görüşü hakim. Fakat İsrail in bu ve benzer eylemlere girişmesi, 20 yılı aşkın süreden sonra İran ile belli bir noktaya gelen ABD ve Avrupa ülkelerinin tepkilerine yol açabilir, İsrail yalnızlaşabilir. Ortaya çıkan gelişmeler, ABD deki Yahudi Lobisi nin de İran ile anlaşma konusunda Obama yönetimi üzerindeki etkisinin sınırlı kaldığını, fazla etkili olamadıklarını gösteriyor. Bu da İsrail açısından bir handikap olarak ortaya çıkıyor. Suudi Arabistan ın İran a yönelik herhangi bir İsrail saldırısına doğrudan askeri destek verebileceği, hava sahasını İsrail savaş uçaklarına açabileceği iddiaları da ABD ve Avrupa medyasında dile getiriliyor. Bu haberlere göre, İsrail ve Suudi istihbaratları İran ı 6 ay boyunca takibe alacaklar ve anlaşmayı ihlal ettiğine dair bulguların peşinde koşarken işbirliği yapacaklar. Cenevre Anlaşması, Amerika nın bölgedeki bazı müttefikleri açısından geleceğe dönük, rahatsız edici bir işaret olarak görülüyor. Dolayısıyla 21

23 anlaşmanın İran ın konumunu güçlendirdiği, bölgede şimdi yeni bir düzene dönüşümün beklenmesi ne karşın bunu engellemenin yollarının aranacağı değerlendirmeleri yapılıyor. Sonuç olarak, gelinen aşamada, İran nükleer programını 6 ay boyunca donduracak ve bu süre içinde güven verici önlemleri alacak. ABD ve AB ekonomik ambargo ve yaptırımlarda gevşeme sağlayacak. Artık İran ABD nin her hangi bir saldırı tehdidi olmadan yoluna devam edebilecek. İran ın yeni Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani nin Washington ile başlattığı diyalogun bütün bu gelişmelerde çok önemli rolü var. Bu anlaşma ile Suriye deki süreç için 22 Ocak ta başlayacak Cenevre 2 müzakerelerini birlikte değerlendirdiğimizde, buna Mısır daki yeni yönetim ile Rusya-Çin yakınlaşmasını da eklediğimizde, Ortadoğu da Şanghay İşbirliği Örgütü nün büyük kazanım elde ettiğini, küresel anlamda da sorunların barışçı çözümü konusunda itibar kazandığını söylemek olanaklı. ABD ve NATO ile Avrupa ise bölgede gerileme sürecinde. Libya daki gelişmeler bu gerilemeyi daha da hızlandırıcı etki yapıyor. O yüzden Türkiye, gelişmeleri ve süreçleri doğru okumak, doğru adımlar atıp, doğru politikalar üretmek durumunda. Bir yandan bölgemizdeki ve sınırlarımızdaki gelişmeleri doğru ve gerçekçi analiz etmemiz gerekirken, bir yandan da ülkemiz siyasetindeki gelişme ve süreçleri yakından takip etmemiz gerekiyor. Sınırlarımızda radikal İslamcı terör tehdidi büyürken ülkemizin Güneydoğusu nda da inanç temelli çatışma riskleri artıyor. Batman Valisi bile İngiliz Economist Dergisi ne Hizbullah ölmedi, HÜDA-PAR ile geri geldi diyor. Başbakan her ne kadar sevmese de, kendisinin yanındaki gazetecilerin meslek dışı yandaş tutumlarına bakarak, düşman olarak nitelendirse de İngilizlerin köklü ve saygın yayın organı The Economist başta ekonomik durum olmak üzere, siyasal gelişmeler konusunda da Türkiye yi yakından takip ediyor. 22

24 Economist dergisi bu haftaki sayısında Türkiye nin Güneydoğusu ndaki gelişmeleri ele alan bir dosya haber yayınladı. Ağırlıkla geçen yıl kurulan ve yerel seçimlere de girmeye hazırlanan Hür Dava Partisi ni (HÜDA-PAR) ele alarak analiz ediyor, yöneticiler ve bölgedeki yöneticilerle görüşmelerde bulunuyorlar. En başta vali ve belediye başkanının söyledikleri ilginç geldi bana. Economist'e konuşan Batman Valisi Yılmaz Arslan ditor ki; ''Hizbullah ölmedi. HÜDA PAR'la geri dönüş yaptılar.'' Vali, İran'ın HÜDA PAR'ı kullanarak, Türkiye'yi ve PKK ile başlatılan barış sürecini zayıf düşürmeye çalıştığını söylüyor. Hatırlarsanız 1990 lı yıllarda bölgede Hizbullah vahşice cinayetler işliyordu. PKK ile çatışmalara giriyorlardı. Daha sonra bu vahşi cinayetlerini bölgenin dışına da taşımaya başladılar. Ankara, İstanbul, Adana, Mersin gibi illerde cinayetler işlediler. Konca Kuriş i hatırlarsınız. İslamcı-Feminist Yazar olarak bir dönem dinimizin dogmalardan arındırılması, Kur an ın doğru yorumlanması konusunda kitaplar yazıyor, programlar yapıyordu. Evli beş çocuk annesi 38 yaşında genç bir kadındı yılında Hizbullah tarafından kaçırıldı, 1999 yılında Konya da Hizbullah evlerinden birine yapılan baskında domuz topu yapılıp, işkence edildikten sonra öldürülerek evin beton zeminine gömülmüş vaziyette bulundu. Tıpkı El Kaide, El Nusra, IŞİD gibi din adına işlenen vahşi cinayetlerden birisine kurban edildi. Hizbullah, Konca Kuriş in öldürülmesi ardından yayınladığı bildiride şu açıklamayı yapmıştı: "İslam düşmanı ve laik-feminist Konca Kuriş, Allah ve Kuran-ı Kerim karşıtı fiilleri ve söylemleri nedeniyle, Hizbullah savaşçıları tarafından kaçırılarak üslerimizde sorgulanmıştır. Dinsiz-laik TC'nin resmi din söylemleri ile 23

25 talimatları paralelinde hareket eden ve Siyonistlerce de kullanılan Konca Kuriş, Müslümanları şüpheye sevk edecek fiiliyatlara giriştiği için şerî hükümler gereği cezalandırılmıştır. Daha sonra güvenlik güçleri yaptıkları operasyonlarla örgütü çökerttiler, liderleri olduğu belirtilen Hüseyin Velioğlu da İstanbul da bir örgüt evine yapılan baskında polisle çatışarak öldü. Tutuklanan Hizbullah kadroları cezaevindeyken mahkemede 2011 yılında yapılan duruşmada infaz sürelerinin yanlış hesaplandığı gerekçesiyle hepsi serbest bırakıldı. Daha sonra bu kararın yanlış olduğu anlaşıldı. Tekrara yakalanmaları için karar çıkartıldı fakat hiç birisi bulunamadı. Şimdi devletin valisi diyor ki Hizbullah ölmedi, HÜDA PAR ile geri geldi. Önceki değerlendirmelerimde de dile getirdim, PKK ve BDP lilerle HÜDA PAR arasındaki çatışmalarda 3 hafta önce bir kişi öldü. Vali, Economist dergisine HÜDA PAR ın arkasında İran ın olduğunu, İran ın Türk Hizbullahı nı destekleyerek, Kürt sorunu konusunda PKK ile yürütülen çözüm sürecini engellemeye çalıştığını öne sürüyor. Yani iktidarın atadığı Vali PKK ile yürütülen çözüm süreci müzakereleri diyor. Partinin Genel Başkan Yardımcısı Hüseyin Yılmaz, Economist in ''Şeriat istiyor musunuz?'' sorusuna, ''Her şeyden önce biz Müslümanız ama insanların ne istediğini dikkate alacağız. Ve onlar da hiç kuşkusuz Allah'ın yoluna bağlı kalacaklardır.'' yanıtını veriyor. Hedeflerinin 14 milyon Sünni Kürt ün ve Kürt Milliyetçilerinin oyunu almak olduğunu söylüyor. Şimdi Economist Dergisi HÜDA PAR ı analiz ederken laik bir tavır sergileyen PKK ile çatışma olasılığının yüksek olduğunu, yerel seçimlerde Sünni ve Milliyetçi Kürtlerin oyunu alacağını değerlendiriyor. Başbakan Barzani yi getirip Güneydoğu daki Sünni Kürtlerin oylarını AKP ye devşirmeye çalışırken bir yandan da HÜDA PAR yöneticileriyle Başbakanlıkta bir araya geliyor, onların PKK dan yakınmalarını dinliyor. 24

26 Anlaşılan yerel seçimlerde AKP o bölgede etnik ve mezhep temelli bir oy toplama stratejisine yöneliyor ki bu ülkemiz, insanlarımız, toplumumuz ve özellikle de o bölgemiz açısından çok tehlikeli, ayrıştırıcı, düşmanlaştırıcı bir yaklaşımdır. TBMM ANAYASA UZLAŞMA KOMİSYONUNUN ÇALIŞMALARI TBMM BAŞKANI CEMİL ÇİÇEK TARAFINDAN KİLİTLENDİ. AKP KOMİSYONDAN KENDİSİ ÇEKİLMİŞ OLMAMAK İÇİN TARAFSIZ OLMASI GEREKEN TBMM BAŞKANINI DEVREYE SOKTU VE KOMİSYON ÇALIŞMALARINI ENGELLEME YOLUNA GİTTİ. TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu iki yılı aşkın süreden bu yana çalışıyor. Çok sayıda madde üzerinde uzlaşıldı. Fakat Başbakanın gönlünde yatan Başkanlık sistemiydi. Bu olmazsa iste 60, ister 100 madde üzerinde uzlaşılsın Başbakan için bir anlamı yok. Bunu söyleyemedikleri için de politik taktiklere girdiler. Kalktılar CHP ye geldiler uzlaşılan maddeleri iki parti birlikte çıkartalım diye. Peki o zaman diğer iki parti niye iki yıldır bu komisyonda yer aldı, çalışmalara katıldı. Madem bu komisyonun adı uzlaşma komisyonu. Madem tüm partiler eşit temsil ediliyor. O zaman herkesin eşit söz hakkı ve eşit oyu var. Başbakan ve AKP komisyonu istedikleri gibi yönlendiremeyeceklerini görünce masadan kalkan taraf olmamak için TBMM Başkanını devreye soktular. TBMM Başkanı komisyonun ömrünü tamamladığını, sonuç alınamadığını öne sürerek komisyon çalışmalarına katılmıyor, başkanlık etmiyor. Neden? Başbakan öyle istiyor da ondan. TBMM Başkanı partilerüstü, tarafsız olma sorumluluğunu bir kenara bırakıp, AKP nin TBMM Başkanı olduğunu herkesin gözü önünde ortaya koyuyor. Sonrada Başbakan, AKP sözcüleri ortaya çıkıp, CHP yi suçluyor, CHP nin anayasa değişikliğini engellediğini savunuyor. Bu tipik AKP politikası. Yalan ve riya üzerine kurulmuş, iftira üzerinde temellenmiş AKP politikası. 25

27 TBMM Başkanı da bu politikanın figüranı olarak üstüne düşen rolü oynuyor. TBMM uzlaşma komisyonundan kimin kalktığını, çalışmaları kimin engellediğini kamuoyuna sürekli anlatmamız gerekiyor. Başbakan çıkıp partisinin grup toplantısında sivil anayasa yapacağız diyor. Kendi kafasındaki anayasayı yapma konusunda uzlaşma komisyonunu, CHP yi engel gördüğü için bu yola gidiyor. Anayasa değişiklikleri konusundaki gerçekleri, komisyonun çalışmalarını, gerekirse komisyon tutanaklarını kamuoyuna açıklayıp, sürecin tıkanmasındaki asıl sorumlunun kim olduğunu anlatmalıyız. AKP, MEDYASI ARACILIĞIYLA SÜREKLİ OLARAK PARTİMİZE SALDIRIYOR. YEREL SEÇİMLERLE İLGİLİ OLARAK PARTİMİZLE İLGİLİ HER GÜN YENİ BİR İTTİFAK HABERİ AKP MEDYASININ MANŞETLERİNE TAŞINIYOR. BUNUN BİR SİYASİ TAKTİK VE STRATEJİ OLDUĞUNU BİZLER BİLİYORUZ. Kamuoyundaki ittifak arayan parti algısını ortadan kaldırmamız gerekiyor. Gerekirse bu konuda son bir açıklama yaparak konuyu kapatmak, ittifak düşüncemiz olmadığını söyleyerek bile konunun daha fazla sündürülmesine olanak bırakmamak durumundayız. AKP kendisine bağlı medya organları aracılığıyla sürekli partimize saldırıyor. Önümüzdeki günlerde ve seçimler yaklaştıkça bu saldırıların daha da artacağını hepimiz biliyoruz. Burada dikkat çeken bir husus sürekli biçimde AKP medyasında partimiz hakkında seçim ittifakı haberlerine yer verilmesi, özellikle de BDP den ayrılan bir grup milletvekilinin yer aldığı Halkların Demokratik Birliği (HDP) ile partimizin ilişkilendirilmesi ve çeşitli aday isimleri üzerinden ittifak haberlerinin yapılması. Sonra da aslı astarı olmayan bu haberler üzerinden doğruymuş gibi yorumlar, analizler yapılıp, köşe yazıları yazdırılarak, çeşitli kişilere sorular sorulup, görüşler alınması. 26

28 Bu gayretlerin arkasındaki gerçek amacı hepimiz biliyoruz. Partimizi güçsüz ve ittifak arayışı içinde göstermek. AKP nin çözüm sürecindeki pozisyonu nedeniyle uğraması olası oy kayıplarına karşı CHP yi de sürecin bir parçası olan bir partiden kopan bir başka partiyle ittifak arayışı içinde göstererek seçmenlerin kafasını karıştırmak. Medya üzerinden oynanan bu oyun hakkında Sayın Genel Başkanımız, parti sözcülerimiz, genel başkan yardımcılarımız, açıklamalar yaparak bu haberleri yalanladılar. Ancak AKP medyası ısrarla bunları haberleştirmeye devam ediyor ve HDP sözcüleriyle de görüşüp değerlendirmelerini alıyor. Kanımca bu konuda son bir kez yüksek perdeden ve kesin bir açıklamanın yapılması ve ardından da bu konudaki hiçbir haber ve açıklamaya yanıt verilmemesi doğru bir tutum olacaktır. Böylece haberleri yalanlama gerekçesiyle bile yapılan açıklamaların haberleştirilerek, konunun gündemde sıcak bir şekilde tutulmasının yolunu kapatmış, ertesi gün bu defa karşı tarafa aynı şeylerin sorulup, haberin sündürülerek sürdürülmesinin önüne geçmiş olacağız. AKP nin yanı sıra kanımca HDP liler için de bu haberler, yeni bir parti olarak medyada yer almanın, gündemde kalmanın aracı olarak görülüyor olabilir. Dolayısıyla HDP tarafından da medyaya bu tür gerçek dışı haber ve bilgiler servis ediliyor olabilir. O nedenle bir kez daha vurgulamak gerekirse, bu konuda partimizi ittifak ihtiyacı içinde gösteren ve kamuoyundaki buna benzer algıları besleyen haberlere itibar etmemeli, yanıt vermemeli, açıklama yapmaya dahi değer görmemeliyiz. İRAN IN PETROL İHRACATINA GETİRİLEN YAPTIRIM VE KISITLAMALARIN KADEMELİ OLARAK KALDIRILMASI KARARI, İRAN EKONOMİSİNİ 27

29 CANLANDIRACAĞI GİBİ MEVCUT PETROL ANLAŞMALARIMIZ ÇERÇEVESİNDE BU ÜLKEDEN ALACAĞIMIZ PETROL VE DOĞAL GAZ MİKTARININ ARTMASINA FATURANIN DÜŞMESİNE NEDEN OLACAKTIR. Bunun yanı sıra bugün imzalanacağı belirtilen Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi ile Türkiye arasındaki petrol anlaşmaları da Bağdat yönetiminin de ikna edilmesi durumunda ekonomimiz için ciddi katkı sağlayacaktır. Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi (KIBKY) Başbakanı Neçirvan Barzani'nin bugün Ankara da Başbakan ile görüşerek Türkiye İle KIBKY arasında petrol anlaşmalarını imzalayacağı açıklandı. Hükümet uzun süredir bu müzakereleri yürütüyordu ve ABD ile Bağdat yönetimini de bu anlaşma görüşmelerine tepkiliydi. Bizim Bağdat ziyaretimizin ardından ortaya çıkan yumuşamayı hükümette değerlendirerek, Dışişleri Bakanını Bağdat a gönderdi ve Başbakan Maliki ile yapılan görüşmede bildiğiniz gibi Nuri El Maliki Ankara ya davet edildi. Şimdi Neçirvan Barzani nin Kuzey Irak Kürt medyasına yaptığı açıklamalara, ve KIBKY bakanlar Kurulu toplantısı sonrasındaki resmi açıklamalara bakılırsa, Ankara da imzalanacak anlaşmalar hemen Maliki ye götürülecek ve kendisine bilgi verilerek onayı, oluru alınacak. Olması gereken de budur. Bir ülkenin anayasasıyla yanılmanmış bölgesel yönetim ve yetkiler ortada iken siz bunu yok sayıp, o ülkenin bir bölgesiyle devletten devlete gibi ilişki yürütürseniz sorun yaşarsınız. Başbakan ve Dışişleri Bakanı kendisini öyle dev aynasında görüyordu ki, Bağdat ı yok sayıyorlardı. Yapımı hemen hemen tamamlanan petrol boru hattının yılbaşından itibaren açılacağı ve petrolün akmaya başlayacağı belirtiliyor. 28

30 Diğer yandan İran a yönelik yaptırımların, Cenevre anlaşmasıyla hafifletilmesi, önümüzdeki 6 ay boyunca petrol ihracatının gevşetilmesiyle İran dan yapılacak Petrol ve doğal gaz ithalatı mevcut anlaşmalarımız çerçevesinde artacak, muhtemelen maliyetler de düşecektir. Kaldı ki, Cenevre anlaşmasının imzalanmasıyla birlikte dünya petrol piyasalarında fiyatlar gerilemeye başladı. İran ın tam kapasite ile petrol üretimi ve ihracatına başlamasıyla fiyatların daha da düşeceği açıktır. Bu ise ülkemizin petrol ve doğal gaz ithalatını daha düşük maliyetle yapmasını, enerji faturamızın düşmesini, dış ticaret açığının gerilemesini beraberinde getirecektir. Daha önceki değerlendirmelerimde aktardığım gibi, İran ın ekonomik yaptırım ve ambargolardan muaf tutulmaya başlanması, İran ın petrol gelirlerinin artması bu ülkenin yatırımlarına öncelik vermeye başlamasını beraberinde getirecektir. Bu da sınır komşumuz İran ile ekonomik ilişkilerin gelişmesi, başta müteahhitlerimiz, sanayicilerimiz, ihracatçılarımız olmak üzere İran pazarında etkin konuma gelmemizi sağlayacaktır. Bunun için de iktidarın yanlış ve gerilim temeline dayanan dış politikasından süratle normalleşmeye geçmesi, İran ile ilişkileri düzeltmek için girişimlerine hız vermesi gerekmektedir. HÜKÜMET, KREDİ KARTI, TÜKETİCİ KREDİLERİ VE TAŞIT KREDİLERİNİN TAKSİTLENDİRMELERİNDE YENİ DÜZENLEMELERE GİDİYOR. DAR GELİRLİ YURTTAŞLARIMIZIN BÜTÇELERİNİ ÇEVİREBİLMELERİNE OLANAK SAĞLAYAN TAKSİTLİ KARTLARDA AZAMİ TAKSİT SAYISI 9 AY İLE SINIRLANDIRILIYOR. Bir süreden beri kredi kartı harcamaları, taksitli kart harcamaları, bireysel ihtiyaç kredileri ve tüketici kredilerindeki olağanüstü artışa, bu durumun 29

31 geri dönüşlerdeki sıkıntı nedeniyle bankacılık sektörünü zorlamaya başlayacağına dikkatiniz çekiyorum. Geçen yıla göre yüzde arasında artan 80 milyar TL nin üzerine çıkan kredi kartı harcamalarının aile bütçesini çevirmekte dar gelirli insanlarımızın can simidi konumuna geldiğini sürekli vurguluyorum. Ancak hane halkı gelirlerinin yüzde ına dayanan borç ödemelerinde tıkanıklığın başlamasıyla, icra ve hacizlerdeki patlamayı da sürekli dile getiriyorum. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu nun (BDDK) kredi kartlarıyla taksitli alışverişler konusunda yaptığı yeni düzenlemeyle 9 taksit sınırlandırmasına gidilmesi milyonlarca kart borçlusunu ciddi sıkıntıya sokacaktır. Elektronik eşya alımlarında azami 6 ay, mobilya ve beyaz eşya alımlarında azami 12 ay olarak belirlenen taksitli kart alışverişlerinde, bu çerçevede taksit süresi 12 ayı aşamayacak. Gıda ve akaryakıt harcamalarının, kredi kartıyla taksit kapsamı dışına çıkartılması da milyonlarca dar gelirliyi zorlayacaktır eminim. Pek çok aile, kredi kartıyla mahalle bakkalından, kasabından manavından yaptığı alışverişe bile, tıpkı eskinin veresiye defteri gibi taksitli çekim yaptırırken, şimdi bu imkandan mahrum kalacaktır. Akaryakıta taksit uygulamasının kaldırılması her ne kadar özel araç sahiplerini nisbi olarak etkileyecek olsa da, asıl kamyon, minibüs taşımacılığı yapan, taksicilik yapan esnaf bundan olumsuz etkilenecektir. Kredi kartları ve tüketici kredilerindeki, birikimli büyümeyi frenlemek için getirilen bu düzenleme, bir yanıyla harcamaları kısıtlama, kredi kartlarıyla olmayan bir paranın harcanmasının yarattığı olumsuzlukları ortadan kaldırma amaçlı olsa da ciddi ekonomik ve sosyal yara açacaktır. 30

32 Düzenlemenin, tasarrufu özendirme amaçlı olduğu savunulsa da, zaten tasarruf edecek parası dahi olmayan, günlük yaşamlarını, taksitli kart harcamalarıyla sürdürebilen milyonlarca dar gelirliyi, ücretli ve emekliyi, ekonomik şoka sokacaktır. Bir geçiş dönemi öngörülmeksizin getirilen bu uygulamanın, insanların, ailelerin bütçelerinde yaratacağı zorlayıcı sosyal etkinin sonuçlarının daha da kötü olmasından duyduğum endişeyi belirtmek isterim. 31