Cami ve Gençlik. Rabbine ibadet ederek yetişen gençler, kıyamet gününde arşın gölgesinde gölgeleneceklerdir. Cami Merkezli Medeniyet

Transkript

1 TDV - Kocaeli İl Müftülüğü Dergisi Ekim 2014 Yıl: 10 Sayı: 61 Rabbine ibadet ederek yetişen gençler, kıyamet gününde arşın gölgesinde gölgeleneceklerdir. Cami ve Gençlik Cami Merkezli Medeniyet Mekke ve Medine de Ziyaret Mekanları Kurban İbadetinin Hikmet ve Faziletleri

2 Mescidlere devam etmeyi alışkanlık haline getiren bir adamı gördüğünüz zaman, onun gerçek mü min olduğuna şahitlik ediniz. Allahu Teâlâ şöyle buyurur: Allah ın mescidlerini, ancak Allah a ve ahiret gününe inanan, namazı kılan, zekâtı veren ve Allah tan başkasından korkmayan kimseler imar eder. İşte onların doğru yolu bulanlardan olmaları umulur. (Tevbe, 9/18) [Tirmizî, İman, 8, Tefsîru sûre, 9]

3 başyazı Muhterem Rahmet Dergisi Okuyucularımız! İnsanlara faydalı olma yollarından biri belki de en önemlisi onlara bilgi sunmak, bilmediklerini öğretmektir. Zira kişinin dünya ve ahiret mutluluğunu elde edebilmesi için bilgi sahibi olması hayatî önem taşımaktadır. Bu manada insanın bildiklerini başkalarıyla paylaşması ve daha geniş kitlelere ulaştırması övülmeye değer bir davranıştır. İşte böyle ulvî gayelerle on sene önce yayın hayatına başlayan Rahmet Dergimiz 61. sayısına ulaşmış bulunmaktadır. İlk sayısından itibaren her biri bir emek mahsulü olan dinî, millî, sosyal ve kültürel içerikli çok sayıda makale vb. yazıları geniş bir okuyucu kitlesine ulaştırmanın manevî hazzını ve gururunu yaşıyoruz. Bu sayımızda da yine yoğun bir gündemle karşınızdayız. Malûm olduğu üzere İslam âlemi hac ve kurban ibadetini yerine getirmeye hazırlanmaktadır. Biz de din kardeşlerimizi bilgilendirme ve onlara yol gösterme adına dergimizde bu konulara yer verdik. Bilindiği gibi hac; dünyanın dört bir yanından koşup gelen her ırk, renk ve dilden Müslümanı bir araya toplayan büyük bir ibadettir. Her yıl olduğu gibi bu yıl da milyonlarca Müslüman, Yüce Allah ın, Bir yol bulup güç yetirenlerin Kâbe yi haccetmesi Allah ın insanlar üzerindeki bir hakkıdır (Âl-i İmrân, 3/97) emrine uyarak, büyük bir coşku ve heyecanla kutsal topraklara akın etmektedir. Kurban ise, Allah a gösterilen itaatin, teslimiyetin ve O nun rızası uğrunda gösterilen fedakârlığın en güzel ifadesidir. Nitekim Kur an da, Hz. İbrahim ve İsmail in itaat ve teslimiyetleri övülerek bütün insanlığa örnek olarak gösterilmiştir. (Sâffât, 37/ ) Kurban, kulun günahlarının bağışlanmasına, çokça sevap kazanmasına ve yüce Allah a yakınlaşmasına vesile olan bir ibadettir. Hadis-i şeriflerde kurban günü Allah ın en sevdiği işin kurban kesmek olduğuna, kıyamet günü kurban edilen hayvanın kurban edildiği şekilde geleceği, onun kanı yere düşmeden önce Allah tarafından kabul edileceğine işaret edilmektedir. (Tirmizî, Edâhi, 1) Mehmet SÖNMEZOĞLU Kocaeli İl Müftüsü Bir diğer gündem konumuz ise, Diyanet İşleri Başkanlığımız tarafından her yıl 1 7 Ekim tarihleri arasında kutlanan Camiler ve Din Görevlileri Haftası dır. Hafta dolayısıyla camilerimiz ve din görevlilerimizle alakalı pek çok meseleyi etraflıca değerlendirme imkanı bulmaktayız. Bu Ekim tarihleri arasında kutlayacağımız Camiler ve Din Görevlileri Haftası nın teması Cami ve Gençlik olarak belirlenmiştir. Tüm Diyanet camiamızın ve din görevlilerimizin Camiler ve Din Görevlileri Haftası nı tebrik ediyor, bu haftanın ülkemize ve İslam dünyası için hayırlar getirmesini diliyorum. Okullarımızda ve Kur an Kurslarımızda yeni bir eğitim -öğretim yılı daha başladı, milyonlarca öğrencimiz ve öğretmenimiz ders başı yaptılar. Kur an Kurslarımızda ve anaokulundan üniversiteye kadar tüm eğitim kurumlarımızda görev yapan değerli öğretmenlerimize ve eğitim gören öğrencilerimize üstün başarılar diliyorum. Değerli Okuyucularımız! Sizleri yeni sayımızla başbaşa bırakırken, hepinizin mübarek Kurban Bayramını en samimi duygularımla tebrik ediyor; kurban kesen tüm din kardeşlerimizin kurbanlarının kabul olmasını ve kutsal topraklarda bulunan hacılarımızın makbul bir hac ile aile yuvalarına dönmelerini Yüce Mevlamızdan temenni ve niyaz ediyorum. Selam, saygı ve dualarımla TDV - Kocaeli İl Müftülüğü Dergisi (Ekim ) Sayı:61 1

4 ISO 9001:2000 Kalite Yönetim Sistemi TDV Kocaeli Şubesi Adına Sahibi Mehmet SÖNMEZOĞLU Kocaeli İl Müftüsü Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Mustafa DERİN Genel Koordinatör İlyas ÖZTEL Yayın Tetkik Kurulu Mustafa DERİN - İl Müftü Yardımcısı İlyas ÖZTEL - İl Müftü Yardımcısı Bayram ŞAHİN - İl Müftü Yardımcısı Dursunali LÜLECİ - İl Müftü Yardımcısı Mahmut ŞAHİN - İl Müftü Yardımcısı Servet YALÇIN - Merkez Vaizi Muhammed AYDIN - Merkez Vaizi Editör Kadir KARAÇOBAN Başyazı Mehmet SÖNMEZOĞLU... Cami Merkezli Medeniyet Prof. Dr. Hasan Kâmil YILMAZ... Cami ve Gençlik Mehmet SÖNMEZOĞLU... İslam da Cami ve Mescidlerin Önemi İlyas ÖZTEL... Camiler ve Din Görevlileri Haftası na Genel Bir Bakış Mahmut ŞAHİN... Dinimizde Tebliğin Önemi ve Din Görevlisinin İrşad ve Tebliğdeki Rolü Bayram ŞAHİN Mali İşler Sorumlusu Safa BURAN Hac Hayata Açılan Bir Kapıdır Mustafa DERİN Grafik - Tasarım Mehmet PEKDEMİR Baskı Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi Tel: İdare Merkezi Kocaeli İl Müftülüğü Ankara Cad. No:51 KOCAELİ Tel: Faks: Web kocaeli@diyanet.gov.tr rahmet_dergisi@mynet.com TDV Kocaeli Şubesi - İl Müftülüğü Aylık Dergisi EKİM 2014 Yıl:10 Sayı: 61 Yayınlanacak yazılarda düzeltme ve çıkartmalar yapılabilir. Yayınlanan yazıların sorumluluğu yazarlarına aittir. Her hakkı mahfuzdur. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir. Dergimiz Ücretsizdir Hac Arafat tır İbrahim KADIOĞLU... Hac ve Umrede Kul Hakkı Birol NURLU... Mekke ve Medine de Ziyaret Mekânları M. Resul HAKSÖYLER... Kurban İbadetinin Hikmet ve Faziletleri Mehmet YAZICI... Kurban ve Hükümleri Dini Bayramlarımız ve Kurban Bayramı Burhan BİLGİN... Beşikten Mezara Kadar İlim Hasan ERDOĞAN... Hz. İbrahim in İki Temel Vasfı: Akıl ve Teslimiyet Abdulkadir KEŞVELİOĞLU... Hicretle Gelen Büyük Değişim Servet YALÇIN... İki Günü Birbirine Eşit Olan Ziyandadır Satılmış ADITEPE... Hz. İbrahim ve Hac Elif DURSUN... Ashâb-ı Kehf Necdet GÜRSOY

5 Cami Merkezli Medeniyet Prof. Dr. Hasan Kâmil YILMAZ Diyanet İşleri Başkan Yardımcısı İslam, doğuşundan itibaren hayatın merkezine mâbed ve mescidi yerleştirerek câmi merkezli bir medeniyet oluşturan bir dindir. Bu dinin Yüce Peygamberi, Mekke de putlarla dolu olan Kâbe den mâbed olarak yararlanamayınca Erkam b. Ebi l- Erkam ın evini mabed ittihâz etmişti. İlk Müslümanlarla orada buluşur, gelen vahyi paylaşır, vahyin aydınlığında gönüllerini îmâr eder, Mekke şirk toplumundan üzerlerine sinen şirk ve küfür tortularını temizleyerek onları arındırırdı. Medine ye hicret sırasında Kuba da ilk mescidi, ardından Medine de Mescid-i Nebî yi inşâ eden Allah Rasûlü önce dini ve îmânı korumayı, sonra bu îmân ikliminde toplumu dönüştürmeyi ve yepyeni bir tevhid ehli inşa etmeyi hedeflemişti. Aslında din ve îmânı korumanın başlıca üç yolu vardır: a- Emirlerini tutup yasaklarından kaçınarak, b- Mâbed, mescid ve câmi gibi müesseseler kurup toplumu dönüştürerek, c- Din ve îmâna âit eğitim ve öğretimi yaygınlaştırarak. Bu tasnifte din ve îmânı korumanın müesseseler yoluyla yapılabilecek olanına en güzel örnek câmilerdir. Allah Teala, Kur ân-ı Kerim de: Allah ın mescidlerini, ancak Allah a ve âhiret gününe îmân eden, namaz kılan ve zekât verenler îmâr eder (1) buyurmakta ve müminleri mescid ve mâbed îmârına; müesseseler kurmaya teşvik etmektedir. Mâbed ve mescidlerin îmârı, biri maddî, diğeri mânevî olmak üzere iki türlü olur. Maddî imâr, mâbedlerin fizikî inşâsı, korunup bakılmasıdır. Âyetin ihtivâ ettiği mânâda bu anlam vardır. Allah Rasûlü (s.a): de Kim Allah için bir mescid binâ ederse, Allah da onun için cennette bir köşk TDV - Kocaeli İl Müftülüğü Dergisi (Ekim ) Sayı:61 3

6 terk etmek demektir. Nitekim içinde insanların yaşamadığı evler, içinde insan yaşayan evlerden çok daha çabuk yıpranır ve harâb olur. Mâbedler de böyledir. Cemâatin şenlendirmediği mâbed yıkılmaya terk edilmiş demektir. Bu yüzden âyette geçen harâb olmasına çalışan ifâdesinin içinde câmiye devamla cemâat olmayan ve cemâat bulmayan kimseler de dâhildir. binâ eder (2) buyurarak inananları mescid inşâ işine çağırmaktadır. Mâbedlerin mânevî îmârı, câmi içinde dînî hizmetleri yürütecek görevliler ve câmileri dolduracak cemâat yetiştirmektir. Câmi mi önce cemâat mi? tartışması her devirde gündeme gelmişse de genel kabûle göre aslolan, cemâattir. Cemâati olan bir din, mânen mâmûrdur. Maddî olarak mâbedini her an îmâr edebilir. Ama sadece mâbedi kalmış, cemâati tükenmiş bir din vîrandır. Dolayısıyla âyet-i kerimede Allah ın mâbedlerini îmâr konusundaki teşvik, öncelikle mânevî îmâr noktasındadır. Mabedler, Yüce Yaratıcı nın adının îlâ edildiği ve dînî ibâdetlerin kâmil mânâda yaşandığı mekânlardır. Bu yüzden Allah Teâlâ: Allah ın mescidlerinde Onun adının anılmasını yasaklayan ve onların harâb olmasına çalışandan daha zâlim kim vardır. (3) buyurur. Câmilerde ibâdeti engellemek ve oraların mâbed fonksiyonunu icrâ etmesine mâni olmak ne kadar büyük bir zulümse, câmilerde görev yapacak din hadimleri yetiştirmemek ve cemaat teminine gayret göstermemek de aynı oranda bir zulümdür. Mâbedin veya herhangi bir binânın harâb olmasına çalışmak sadece fizikî binâsını yıkmakla olmaz. Câminin içini boşaltmak, boşaltılmasına seyirci kalmak, mâbedi harâb olmaya Âyet ve hadislerin teşvik ettiği câmi inşâ emri, on beş asırlık İslam coğrafyasında, İslam ın şeâiri / sembolleri sayılan câmilerin inşâsının temel sebebi olmuştur. Doğudan batıya, kuzeyden güneye her devirde yapılan ve günümüze kadar ayakta kalan câmiler, İslâm mimârîsinin şâhikalarıdır. Câmilerin Fonksiyonları Allah Rasûlü döneminde Mescid-i Nebî nin manevî îmâr açısından icrâ ettiği fonksiyonları şöyle sıralayabiliriz: 1- Mâbed / İbâdet Merkezi Mescid-i Nebî nin ilk inşâ amacı ve ilk fonksiyonu ibâdet mahalli oluşudur. Yeryüzünün her tarafı namaz kılmaya elverişli kılındığı halde cemâatin bereketi sebebiyle mescid ve câmilerde birlikte namaz teşvik edilmiştir. Kur an-ı Kerim mescidlerin mâbed fonksiyonuna şu âyetle işâret etmektedir. Bir takım evler/mâbedler vardır ki Allah bu evlerin yücelmesine ve içlerinde adının zikredilmesine izin vermiştir. Orada sabah akşam öyle kimseler zikreder ki, onlar ne ticaret ne de alışverişin kendilerini Allah ı anmaktan, namaz kılmaktan ve zekât vermekten alıkoyamadığı erlerdir. (4) Kur an-ı Kerim de: Fitne amacıyla kurulan Dırar mescidinde namaz kılmaya çağıran münâfıkların dâvetine icâbete hazırlanan Allah Rasûlü nü bu konuda uyaran bir âyet vardır. Bu âyette mescidlerin takvâ esası üzerine kurulması gereken mâbedler olduğuna işaret edilmektedir: 4 TDV - Kocaeli İl Müftülüğü Dergisi (Ekim ) Sayı:61

7 Dırar mescidinin içinde asla namaz kılma! İlk günden takvâ üzerine kurulan mescid (Kuba Mescidi) içinde namaz kılman elbette daha hayırlıdır. Onda temizlenmeyi seven insanlar vardır. Allah temizlenenleri sever. (5) Kur ân ın beyânına göre Allah, insanları birbirine musallat kılarak mâbedlerin ayakta kalmasını temin etmektedir. Nitekim ayette buyrulur: Eğer Allah bir kısım insanları diğer bir kısmıyla def etmeseydi mutlaka, içlerinde Allah ın ismi çokça anılan manastırlar, kiliseler, havralar ve mescidler yıkılır giderdi. Allah, kendisine/dinine yardım edene mutlaka yardım eder. (6) 2- Eğitim ve Öğretim Merkezi Mescid-i Nebî nin mâbed dışındaki en önemli fonksiyonu eğitim ve öğretim merkezi olmasıydı. Allah Rasûlü, ashâbını mescidinde eğitirdi. İnen ayetlerin ışığında yeni dînin temel değerlerini öncelikle bilgi olarak ashâbına tâlim eder, ardından bu dînin ibâdet ve ahlâk esaslarını benimseme noktasında sohbetleriyle onları yönlendirirdi. Sahâbîler, meyvelerin güneşten aldığı ısı ve enerjiyle olgunlaşması gibi Allah Rasûlü nün sohbetinde yetişirlerdi. Özellikle Suffa Ashâbı adıyla bilinen sahâbîler daha yakın bir ilgi ve takip ile ihtiyaç anında muallim olarak istihdam edilmek üzere eğitilirlerdi. Allah Rasulü, ashâbının ilim ve irfanla meşgul olmasından çok hoşlanırdı. Nitekim, bir defasında mescide girdiğinde ashabından bir kısmını duâ ve zikirle, diğer bir kısmını ise ilim ve irfan ile meşgul görmüş ve ilimle meşgul olan ashâbının yanına oturarak: Ben muallim olarak gönderildim. (7) buyurmuştu. 3- Devlet Merkezi Hz. Peygamber Medîne de nübüvvet göreviyle birlikte devlet başkanlığını da yürüten bir konumdaydı. Bu yüzden bütün siyâsî, idârî ve diplomatik hizmetleri mescidde görürdü. Vâlîleri, kumandanları, vergi tahsildarlarını burada tâyin eder, kendileriyle burada görüşürdü. Dış devletlerin temsilci ve elçilerini burada kabul ederdi. Her türlü siyâsî ve idârî toplantı bu mekânda yapılırdı. 4- Adalet Merkezi Medîne de yaşayan Müslüman ve Yahudi toplumları, kendi hukuk sistemlerine göre yaşıyorlarsa da her türlü adlî problemleri mescidde görüşülüp karara bağlanır, cezâî müeyyideler burada uygulanırdı. Her türlü talep ve şikâyet buraya ulaşırdı. 5- Danışma Meclisi Ashab dünya ve ahirete müteallık her türlü müşkilini burada ya kendi aralarında ya da Allah Rasûlü ile görüşerek meşveret ederdi. Sahâbîler şahsî, âilevî ve ictimâî problemlerini burada çözerdi. 6- Konaklama Yeri Asr-ı saâdette evi ve yuvası olmayan sahâbîlerin barınma yeri Mescid-i Nebî nin sofasıydı. Gerek misafir olarak gelen taşralılar gerekse Medine de yaşayan evsiz Müslümanlar burada barınırlardı. Özellikle ashâb-ı suffa, bu mekânın leylî/yatılı talebeleri gibiydi. 7- Spor ve Gösteri Merkezi Asr-ı saâdette başka mekan olmadığı için her türlü askerî eğitim orada yapılır ve her tür spor ile yabancı heyetlerin gösterileri de Mescid-i Nebî de izlenirdi. Nitekim Habeşistan dan gelen bir kılıç kalkan ekibinin gösterileri Mescid-i Nebî de icrâ edilmiş, Hz. Âişe vâlidemiz de Hz. Peygamber in arkasında O nun ridâsına bürünerek bu ekibin gösterilerini seyretmişti. (8) Asr-ı saâdette bu şekilde şahsî ve ictimâî hayatın merkezi haline gelen câmi, İslam medeniyet tarihi boyunca bu fonksiyonunu sürdüre gelmiştir. Nitekim asr-ı saâdetten sonra kurulan ve gelişen eğitim öğretim kurumları medreseler, askeri eğitim alanları olan kışlalar, sosyal dini hayatın parçası haline gelen tekke ve zaviyeler ile ticari hayatın merkezi mesabesindeki bedesten, çarşı ve TDV - Kocaeli İl Müftülüğü Dergisi (Ekim ) Sayı:61 5

8 pazarlar, câmi merkezli olarak gelişmiştir. Özellikle Selçuklu ve Osmanlı döneminde medreseler, câmilerin etrafında topluma ışık saçan müesseseler olarak örgülenmiştir. Köyler, câmi ve musalla merkezli olarak kurulmuştur. Büyük câmilerin etrafında mutlaka medrese hücreleri tesis edilerek erbab-ı ilmin câmi merkezli yetiştirilmesine özen gösterilmiştir. Câmilerin yanına açılan imâret/aşevi ve kütüphane ile şifâhâneler, mescidlerin ne derecede hayatın merkezinde olduğunu göstermektedir. Bugün Mısır gibi bazı Kuzey Afrika ülkelerinde hâlâ câmilerin etrafında hastane ve çocuk yuvası gibi kurumların bulunması câminin bu fonksiyonunun söz konusu ülkelerde devam ettiğini göstermektedir. Câmilerin taş yapılar olarak sağlam ve son derece estetik inşa edilmesinin yanında, hayat mekanı sayılan evlerin ve diğer binaların ahşap ya da topraktan yapılmış olması, İslam tarihindeki câmi merkezli medeniyet anlayışının çok önemli bir göstergesidir. Çünkü câmi merkezli medeniyet mekan öncelikli değil, zaman öncelikli bir medeniyetin doğmasını sağlamıştır. Câmilerin etrafında oluşan sosyal yapı, hayatlarını minârelerden okunan ezana göre düzene koymakta, hayatı onunla tanzim etmektedir. Günümüzde câmilerin fonksiyonları, değişen fizik mekan anlayışıyla birlikte azalmış; mâbed ve dînî eğitim-öğretim merkezi olmak üzere aşağı yukarı iki fonksiyona râci kalmıştır: Bu yüzden günümüzde İslam dünyasında câmiler daha çok mâbed özellikleriyle öne çıkmaktadır. Câmiler günde beş vakit namazın kılındığı ve minârelerinden ezan-ı Muhammedî nin yankılandığı mekanlardır. Özellikle minârelerindeki kandillerin kandil gecelerinde ve Ramazan da saçtığı ziyâ ile mahyaların sunduğu mesaj, câminin mâbed ve dâvet fonksiyonunu îfâ etmektedir. Günümüzde özellikle ülkemizde câmiler, mâbed fonksiyonunun yanında Kur an-ı Kerim okuma, dînî bilgi öğrenme amacıyla yaygın eğitim veren bir müessese niteliğindedir. Bu yüzden câmilerde isteyenlere namaz vakitleri dışında belli bir plan dâhilinde din eğitimi verilebilmektedir. Özellikle yaz aylarında câmiler genç yavrular için Kur an eğitim merkezi özelliği taşımaktadır. İslam ın şiârı konumundaki câmi, minâre ve mâbedler bulundukları coğrafyanın hangi medeniyete âid olduklarını gösteriyorsa da o medeniyetin devâmı, câmi veya mâbedlerin mânevî îmârıyla mümkündür. Bu yüzden bugün mâbed dikmek ve câmi inşâ etmek noktasında Müslümanların gayretlerini takdîr etmemek mümkün değildir. Câmilerin maddî ve fizikî îmârı, mânevî îmârın da göstergesidir. Dışarıdan bakıldığı zaman estetik bir değeri olmayan gecekondu hüviyeti arzeden bir câmi, mâbed fonksiyonunu icrâ etse bile medeniyet fonksiyonunu icra edemediğinden o yörede yaşayan insanlara bu anlamda bir özgüven vermez. Önemli olan câminin taş ve beton binasını dikmek değil, içini cemâatle şenlendirip mâbed özelliğini korumaktır. Bu da câmiyi, bütün fonksiyonlarını icrâ edecek bir konumda tutmakla, hayatın merkezine almakla olur. 1) et-tevbe, 9/18; 2) Buhari, Salat, 65; Müslim, Mesacid, 24; 3) el-bakara, 2/114; 4) en-nur, 24/36-37; 5) et-tevbe, 9/107-8; 6) el- Hacc, 22/40; 7) İbn-i Mace, Mukaddime, 17; 8) Buhârî, Salât, TDV - Kocaeli İl Müftülüğü Dergisi (Ekim ) Sayı:61

9 Mehmet Sönmezoğlu Kocaeli İl Müftüsü Cami ve Gençlik Yüce dinimizin temel müesseselerinin en başta geleni hiç şüphesiz ki, cami ve mescidlerdir. Cami ve mescidler, Cenâb-ı Allah ın yeryüzündeki evi konumunda olan Kâbe nin şubeleridir. Mescid, Allah a secde edilen yer demektir. Cami ise; toplayan, bir araya getiren manasına gelir. Kur an-ı Kerim de ve hadis-i şeriflerde cami yerine mescid kelimesi kullanılmıştır. Ancak halk arasında mahallelerdeki küçük ibadet yerlerine mescid, daha büyük olanlarına ise cami denilmektedir. Hadis-i şeriflerde cami ve mescidler, Cennet bahçesi (Tirmizî, Deavât, 82) ve Beldelerin Allah a en sevimli yerleri (Müslim, Mesâcid, 288) olarak nitelendirilmiştir. Camiler mü minleri Allah ın birliği etrafında toplayan; birlik, beraberlik ve kardeşlik duygularının olgunlaşmasını sağlayan İslam ın kutsal ibadet mekanlarıdır. Dil, renk, ırk ve kültür farkı gözetilmeksizin milyonlarca insan, her gün camilere gider ve omuz omuza saf tutar, ibadet eder ve huzur bulurlar. Camiler; İslam tarihi boyunca sadece Müslümanlar için değil, bütün insanlık için önemli hizmetler görmüş; insanlara barış, huzur ve güven telkin etmiş; asırlarca ilim, bilim ve ilerlemenin mektebi, birlik ve beraberliğin merkezi olmuştur. Dinimizde icra ettikleri önemli fonksiyonlar nedeniyle bu güzide müesseselerin inşasına, maddî ve manevî imarlarına büyük önem verilmiş; Kur an-ı Kerim de ve hadis-i şeriflerde mescidleri imar edenler övülmüştür. (Bkz. Tevbe, 9/18; Buharî, Salat, 65; Müslim, Mesâcid, 24) Mescidlerin imar edilmesi demek; hem mescidlerin inşası, bakımı, onarımı, temiz tutulması; hem de içerisinde ibadet edilmesi, aslî fonksiyonlarının yerine getirilmesi delmektedir. Camileri imar etmenin en iyi yolu bu kutsal mekanları cemaatsiz bırakmamaktır. Camilerin süsü içinde namaz kılan cemaattir. Camiler ne kadar bakımlı olursa olsun, içerisinde ibadet eden cemaat yoksa imar edilmiş sayılmaz. Bu maksatla beş vakit namazın camilerde kılınmasını teşvik eden Peygamber Efendimiz (s.a.s), cemaatle kılınan namazın, tek başına kılınan namazdan yirmi yedi derece daha faziletli olduğunu bildirmiştir. (Riyâzü s-sâlihin, C. 2, H. No. 1068) İslam ve Gençlik Yüce Allah ın en güzel surette yarattığı insanın en verimli olduğu dönem gençlik çağıdır. İnsan hayatı; çocukluk, gençlik, olgunluk ve ihtiyarlık gibi belli başlı dört devreden oluşur. Bu devrelerden gençlik, Yüce Allah ın bizlere bahşettiği en büyük nimetlerden biridir. Bu nedenle kıymeti iyi bilinmelidir. Sevgili Peygamberimiz (s.a.s) gençlik nimetinin önemine dikkatimizi çekerek: Beş şey gelmeden önce beş şeyin kıymetini bil; TDV - Kocaeli İl Müftülüğü Dergisi (Ekim ) Sayı:61 7

10 ihtiyarlamadan önce gençliğinin, ölüm gelmeden önce hayatının, hasta olmadan önce sağlığının, meşguliyetten önce boş vaktinin, yoksulluğa düşmeden önce zenginliğinin kıymetini bil (Müslim, İmare, 46) buyurur. Gençliğin değerinin bilinmesi, her türlü kötü ve zararlı alışkanlıklardan uzak durmak, Allah a karşı olan kulluk görevlerini yerine getirmek, ailesi ve ülkesine karşı sorumlulukları yerine getirmekle mümkün olur. Hem dünya, hem de ahiret mutluluğunu kazanmak isteyen gençler, ömrünün en verimli çağını oyun, eğlence gibi boş ve faydasız şeylerle heba etmemeli, bu fırsatın bir gün elden gideceğini düşünerek kendisi, ailesi ve milleti için hayırlı ve faydalı şeyler yaparak en iyi şekilde değerlendirmelidir. İşte o zaman gençliğin değeri ve önemi bilinmiş olur. İnsanoğlu, gençlik döneminin de hayatının da geçici olduğunu unutmamalıdır. Yüce kitabımız Kur an-ı Kerim bu gerçeği bize şöyle haber veriyor: Dünya hayatı, aldatıcı bir zevkten başka bir şey değildir. (Hadîd, 57/20) Bundan dolayı hayatın en verimli çağı olan gençlik dönemi ibadetlerle, hayırlı işlerle değerlendirilmelidir. Kıyamette sorguya çekileceğimiz konulardan biri de hayatımızın en önemli devresi olan gençlik dönemidir. Sevgili Peygamberimiz (s.a.s.), insanın kıyamet gününde ömrünü nerede tükettiğinden ve gençliğini nerede yıprattığından hesaba çekileceğini haber vermiştir. (Tirmizî, Sıfâtü l- Kıyâme, 1) Bundan dolayı hesap günü gelmeden evvel gençlik nimeti en iyi şekilde değerlendirilmelidir. Hz. Peygamber (s.a.s) in pek çok hadis-i şerifinde inançlı gençliğe verilen büyük önem açıkça görülmektedir. Nitekim Peygamber Efendimiz bir hadis-i şerifinde, Yüce Allah ın arşının gölgesinden başka hiçbir gölgenin bulunmadığı kıyamet gününde, arşın gölgesinde gölgelendirilecek yedi sınıf insan arasında Rabbi ne ibadet 8 TDV - Kocaeli İl Müftülüğü Dergisi (Ekim ) Sayı:61 ederek yetişen gençleri de zikretmiştir. (Buharî, Ezan, 36) Aynı hadiste üçüncü sırada zikredilen kalbi mescidlere bağlı kimse ifadesi ise, genel olmakla beraber cami ve mescitlere gönülden bağlı gençleri de kapsamaktadır. Peygamber Efendimizin bu müjdesi gençlerimizi hayra, iyiliğe, güzelliğe ve Allah a ibadete teşvik eden manevî bir güç olmalıdır. Diğer taraftan camiye ve cemaate devam eden bir gencin dindar genç olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Nitekim hadis-i şerifte şöyle buyrulmaktadır: Mescidlere devam etmeyi alışkanlık haline getiren bir adamı gördüğünüz zaman, onun gerçek mü min olduğuna şahitlik ediniz. Allahu Teâlâ şöyle buyurur: Allah ın mescidlerini, ancak Allah a ve ahiret gününe inanan, namazı kılan, zekâtı veren ve Allah tan başkasından korkmayan kimseler imar eder. İşte onların doğru yolu bulanlardan olmaları umulur. (Tevbe, 9/18) [Tirmizî, İman, 8, Tefsîru sûre, 9] Cami ve Gençlik Camiler, zengin-fakir, amir-memur, işçi-işveren, çocuk, genç-yaşlı demeden toplumun her kesiminden insanın aynı safta omuz omuza, gönül gönüle bir araya gelerek kaynaştıkları, birlik ve beraberliğimizin en güzel şekilde gerçekleştiği mukaddes mekanlardır. Buralarda bir araya gelen Müslümanlar sadece ibadet etmekle kalmazlar, tanışıp kaynaşırlar, birbirlerinden haberdar olurlar. Camilerimizde namaz kılınır, dualar

11 yapılır, Kur an okunur, vaaz ve nasihatler edilir, dini bilgiler öğretilir, kalplere Allah, Peygamber, vatan, millet ve insan sevgisi yerleştirilir. Geleceğimizin teminatı olan gençlerimizin camilere devam etmelerini, camilerle ilgilenmelerini son derece önemsiyoruz. Bunun için gençlerimizi büyüklerimizin ağaç yaşken eğilir dediği gibi yaşları daha fazla ilerlemeden güzel davranışlara ve ibadetlere alıştırmalı, onları cami ve cemaatle tanıştırmalıyız. Hepimiz biliriz ki, genç yaşlarda edinilen alışkanlıklar insan hayatında daha etkili ve kalıcı olmaktadır. Bizlere düşen görev; Allah ın mescitlerini ve camileri cemaatsiz bırakmamaktır. Özellikle yarının büyüğü olacak çocuklarımızın ve gençlerimizin c- amiye gitmeleri, cemaate katılmaları ve camilerle ilgilenmeleri sağlanmalıdır. Genç neslimize camileri sevdirmeli ve onların camilere gelmelerini sağlamalıyız. Bu konuda Peygamber Efendimiz (s.a.s) i örnek almalı, O nun çocuklarla ve gençlerle kurduğu sevgi ve merhamete dayalı ilişki, onları ibadetlere alıştırma ve mescidleri sevdirme metodu bizler için de örnek olmalıdır. Dinî ve millî değerlere saygılı, ulvî gayeler ve hedefler peşinde koşan bir nesil yetiştirmek istiyorsak evvela cami merkezli bir hayatı inşa etmeli, yeni yetişen genç neslimizin de cami merkezli bu hayatın manevî havasını teneffüs etmelerini temin etmeliyiz. Bilindiği gibi camiler, ibadet yerleri olmanın yanında eğitim ve öğretimin yapıldığı, insanlara dinî ve ahlâkî konularda bilgilerin verildiği birer ilim ve irfan yuvalarıdır. Camiler bu fonksiyonlarına uygun olarak gençlerimize sevgi, şefkat, merhamet, ana-baba ve büyüklere saygı, doğruluk, dürüstlük, kardeşlik, birlik ve beraberlik, fedakârlık, vatan sevgisi, yiğitlik duygusu, ahde vefa, edep gibi her biri eşsiz birer güzel ahlâk prensibi ve insanî değer olan hasletleri kazandırabileceğimiz yeğane mekânlardır. Genç neslimizi camiye alıştırdığımız, onlara camiyi sevdirdiğimiz zaman onların kişiliklerini işte bu güzel hasletlerle yoğurmamız ve geleceğimizi sağlam temeller üzerine inşa etmemiz mümkün olabilecektir. Hz. Peygamber (s.a.s.) çocuklara ve gençlere büyük değer vermiş, onlarla yakından ilgilenmiş ve onların cami ve mescitlerin manevî atmosferinden istifade ederek yetişmelerine özel bir önem vermiştir. Peygamber Efendimizin kişiliklerini yoğurduğu genç sahabeler saadet asrından günümüze kadar Müslüman gençler için örnek bir nesil olmuşlar ve kıyamete kadar olmaya da devam edecekledir. Diyanet İşleri Başkanlığımız, gençler ile cami arasında sıcak ilişkiler kurulması ve genç neslin camilerin manevi havasından yeteri kadar yararlanması amacıyla, bu yıl ki Camiler ve Din Görevlileri Haftası nın gündemini Cami ve Gençlik olarak belirlemiştir. Bu kapsamda yapılacak etkinliklerle sevgili gençlerimizin camilerimizi daha iyi tanımaları, sevmeleri ve camiye devam etmeleri sağlanacaktır. Bir milletin varlığını devam ettirebilmesi ve her alanda yükselebilmesi, her bakımdan iyi yetişmiş bir gençliğin bulunmasına bağlıdır. Gençlik bir ülkenin en büyük güvencesidir. Bunun için gençlerimizin iyi yetişmeleri hayatî önem taşımaktadır. Bunu başarabildiğimiz sürece gençlerimizi geleceğimizin huzur ve güven kaynağı olarak görebiliriz. Bu duygu ve düşüncelerle; tüm Diyanet camiamızın ve din görevlilerimizin Camiler ve Din Görevlileri Haftası nı tebrik ediyor; bu haftanın ülkemiz ve İslam âlemi için hayırlara vesile olmasını Yüce Allah tan niyaz ediyorum. TDV - Kocaeli İl Müftülüğü Dergisi (Ekim ) Sayı:61 9

12 İslam da Cami ve Mescidlerin Önemi İlyas ÖZTEL Kocaeli İl Müftü Yardımcısı Cami ve mescitler, İslâm dininin en önemli eserleri ve mabetleridir. Cami, kelime anlamı bakımından toplayan, bir araya getiren, kaplayan, kuşatan anlamlarına gelmektedir. Mescid ise; secde edilen yer anlamında mekân ismidir. Cami, Kur an-ı Kerim de ve hadis-i şeriflerde mescid olarak geçmektedir. Selçuklular, Osmanlılar döneminde ve günümüzde halk arasında daha çok büyük mabedlere cami, küçüklerine ise mescid denilmektedir. Diğer bir ifade ile Cuma ve bayram namazı kılınan yerlere cami, diğerlerine mescid denilmektedir. Günümüzde yaşayan hak ve batıl bütün dinlerin bir mabedi vardır. Mabedsiz din yoktur. Kur an-ı Kerim de; Şüphesiz insanlar için kurulan ilk ibadet evi, elbette Mekke de âlemlere rahmet ve hidayet kaynağı olarak kurulan Kâbe'dir. (Al-i İmran, 98) buyurulmaktadır. Allah (c.c) insanlık âlemini, insanlık tarihi boyunca mabedsiz koymamıştır. Hz. Peygamberimiz (s.a.v.) bir soru üzerine; İlk bina edilen mescidin, el-mescidu l-haram olduğunu haber vermiştir. (Buharî, Enbiya, 40) Yüce dinimiz İslâm, camilere büyük önem vermiştir. Camiler Allah ın (c.c) evleri, oraya gelenler ise ev sahibi olan Allah'ın misafirleridir. Kur an-ı Kerim de; Şüphesiz mescidler Allah'ındır. O halde Allah (c.c) ile birlikte hiç kimseye kulluk etmeyin (Cin, 18) buyurularak gerek kiliselerde ve gerekse havralardaki ibadet şekillerine gönderme ve hatta reddiye vardır. Bu ayette, mescidlerin Allah ın (c.c) evleri olduğu belirtilmektedir. Dolayısıyla bu evlere gidenler de Allah ın (c.c) misafirleridir. Misafirler, bulundukları yerin kurallarına uymak zorundadır. Camilere gelişigüzel değil, Allah ın (c.c) misafiriyim diyerek; temiz elbiselerle, kılık kıyafeti düzgün, yüreği sevgi dolu, saygılı bir şekilde camiye girmek gerekir. Misafirin ev sahibine saygısızlığı hoş karşılanmaz. Ev sahibine düşen de misafirini ağırlamak, ikram ve ihsanda bulunmaktır. Bir ayette; Ey Âdemoğulları! Her mescide gittiğinizde güzel elbiselerinizi giyinin (Araf, 31) buyurularak camilere giderken, Allah ın (c.c) misafiri olurken temizliğin ne kadar önemli olduğu belirtiliyor. Bu ayet, aynı zamanda camilerde görevli olan imamlarımıza ve müezzinlerimize de görev yüklemektedir. Camilerde ibadet edilmesine engel olanlara, bir kısım sınırlamalar getirenlere, Allah'ın (c.c) isminin anılmasına yasak koyanlara, camilere giriş 10 TDV - Kocaeli İl Müftülüğü Dergisi (Ekim ) Sayı:61

13 çıkışlarda saygısız davrananlara, yüce kitabımız şöyle diyor: Allah'ın mescidlerinde O nun adının anılmasını yasak eden ve onların yıkılması, ortadan kaldırılması için çalışandan daha zalim kimdir? Böyleleri oralara korka korka girebilmelidirler. Bunlar için dünyada rezillik, ahirette de büyük bir azap vardır. (Bakara, 114) maddî anlamdaki imarını yani inşasını, onarımın ve bakımının mı yoksa manevî yönden ayakta tutulması için gerekli işlemlerin yapılmasının mı kastedildiği üzerinde durulmuştur. Ayet, her iki manaya da açık durmaktadır. (Kur'an Yolu, C.II. s.740) Camilerin manevî imarla fonksiyonlarını yerine getirmesi, Allah a kulluk ve beş vakit namazın cemaatle kılınması, camilerin ihyası ve manen imar edilmesi öne çıkmaktadır. Tarih boyunca mabedleri tahrip eden, yakanyıkan, ortadan kaldıran, camileri işlevi dışında kullanan, saygılı davranmayanlar, camilerde ibadetlere sınır koyan ve engel olanlar huzur bulmamış, iflah olmamış, güçlerini kaybetmişlerdir. İslâm tarihinde hatta yakın tarihimizde bunların örneklerini görmek mümkündür. İslâm, camilerin inşasına, imarına büyük önem vermiş, böylece müminleri cami inşa ve imarına teşvik etmiştir. Öyle ya, bir cami inşa ediyorsunuz, kâinatın Halık ı onu, Beytullah (Allah'ın evi) ilan ediyor. Orada yapılacak bütün ibadetler camiyi inşa ve imar edenin, edenlerin kıyamete kadar amel defterlerinin açık kalmasına, sevap yazılmasına vesile oluyor. Ayrıca, cami inşa edenlerin, imanının tesciline, doğru yolda olduklarına da işaret vardır. Kur'an-ı Kerim'de; Allah'ın mescidlerini ancak Allah'a, ahiret gününe inanan, namazı dosdoğru kılan, zekâtı veren ve Allah'tan başkasından korkmayan kimseler imar eder. İşte onların doğru yolu bulanlardan olmaları umulur (Tevbe, 18) buyuruluyor. Peygamberimiz (s.a.v) bir hadislerinde; Kim Allah rızasını gözeterek, Allah için bir mescid yaptırırsa Allah da onun için cennette bir köşk yaptırır (Müslim, Zühd, 3) buyurmuştur. Görüldüğü gibi camilerin maddî ve manevî imarının, iman ve ibadet ehli müslümanların işi olduğu hatırlatılmaktadır. Burada imar etmek ile mescidlerin Camiler, mimari sanatın, estetiğin, güzelliğin, göz zevkinin bulunduğu şaheserlerdir. Tezhip ve hat sanatını içinde barındıran camiler, dönemin estetik anlayışını da yansıtmaktadır. Camii, İslâm medeniyetinin oluşmasında, yaşanmasında, diğer medeniyetlere etki etmesinde büyük katkı sağlamıştır. Hz. Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: Bir adamın mescidlere gidip gelmeyi alışkanlık haline getirdiğini görürseniz, onun imanlı olduğuna şahadet ediniz. Çünkü Cenabı Allah; Allah'ın mescidlerini ancak Allah'a ve ahiret gününe iman eden kimseler imar eder buyuruyor. (Vehbe Zuhaylî, Tefsir-i Münir, V. s.343) Camilerin inşası, mimarî estetiğin, zarafetin ve görselliğin sanat yönü itibari ile büyük önem arz etmektedir. Maalesef günümüzde inşa edilmekte olan camiler estetikten uzak, sanat yönü itibariyle hiçbir şey ifade etmeyen, göz zevki oluşturmayan beton yığınlarından ibaret mabedler olarak ortaya çıkmaktadır. Camiler, İslâm toplumunda bulundukları bölgenin sembolü ve merkezi olmuşlardır. Bunun için camii merkezli kentler, şehirler oluşturulmuştur. Bu kapsamda şehirler, cami etrafında şekillenmeye başladı. Ticarethaneler, imarethaneler, hamamlar, kütüphaneler cami etrafında bina ediliyor. Erkekler, kadınlar, yaşlılar, gençler, çocuklar yani toplumun bütün kesimleri cami ile iç içedir. Camiler; dini, sosyal ve kültürel faaliyetlerin yapıldığı alanlardır. Camilere sadece namaz kılınan yerler olarak bakılmamalıdır. Onlar aynı zamanda, eğitim-öğretimin yapıldığı, toplumun sorunlarının görüşülüp tartışıldığı, karara bağlandığı, düğün, nikâh, mevlit, hatim, çocuklara TDV - Kocaeli İl Müftülüğü Dergisi (Ekim ) Sayı:61 11

14 ad koyma, acıları ve sevinçlerini paylaşma faaliyetlerinin mekânıdır. Bunun için camileri inşa ederken sadece namaz kılınan yer olarak değil, önceki dönemlerde olduğu gibi bütün bu ihtiyaçlara cevap verebilecek külliyeler ve müştemilatlar ile inşa edilmelidir. Camiler, mü minlerin en özgür olduğu, hür olduğu, Rabb iyle, nefsiyle baş başa kaldığı, namaza durduğunda Rabb ının huzurunda, divanında, rukûda, secdede, duada aracısız Allah'a (c.c) en yakın olduğu mekanlardır. Cami, Hz. Peygamber (s.a.v.) den ve hatta Hz. Âdem (a.s.) den günümüze kadar İslâm'ın, mü minlerin tarihidir. Camiler, mimari sanatın, estetiğin, güzelliğin, göz zevkinin bulunduğu şaheserlerdir. Tezhip ve hat sanatını içinde barındıran camiler, dönemin estetik anlayışını da yansıtmaktadır. Camii, İslâm medeniyetinin oluşmasında, yaşanmasında, diğer medeniyetlere etki etmesinde büyük katkı sağlamıştır. İslâm medeniyetinde caminin büyük önemi ve yeri vardır. Cami, İslam kardeşliğinin güçlenmesinde, birliğin, dirliğin, huzurun hâkim olmasında, sevinçlerin, acıların paylaşılmasında, cemaat olarak, imamın arkasında yekvücut olunmasında, birlikte kıyamın, ruküun ve secdenin yapılmasında mekân olmuştur. Cami; ilmin, irfanın, tefekkürün, takvanın, zikrin, duanın, imanın, tesbihin, hamdin ve tekbirin derinleştiği, ibadetin tadının alındığı yerdir. Cami; edeptir, hayâdır, huşûdur, sevgidir, saygıdır, ilgidir, merhamettir, yardımdır, dayanışmadır, hayırdır, berekettir, ecirdir ve sevaptır. Cami; dinlemektir, öğrenmektir, anlamaktır, görmektir, düşünmektir, sığınmaktır, tevekküldür, arınmaktır, kendine gelmektir, kemale ermektir, pişman olmaktır, tevbe etmektir. Velhasıl Cami; hayattır... D U A Biz,kısık sesleriz...minareleri, Sen,ezansız bırakma Allahım! Ya çağır şurda bal yapanlarını, Ya kovansız bırakma Allahım! Mahyasızdır minareler...göğü de, Kehkeşansız bırakma Allahım! Müslümanlıkla yoğrulan yurdu, Müslümansız bırakma Allahım! 12 TDV - Kocaeli İl Müftülüğü Dergisi (Ekim ) Sayı:61 Arif Nihat ASYA

15 Camiler ve Din Görevlileri Haftası na Mahmut ŞAHİN Kocaeli İl Müftü Yardımcısı Genel Bir Bakış İslam ın yaşanmasında iki önemli unsurundan biri camiler biri de din görevlileridir. Bu ikilinin cemiyet ve cemaat nezdinde çok önemli yeri ve etkisi vardır. Bu sebepledir ki; insanlık tarihi boyunca ortaya çıkan bütün dinlerde, ibadethanelere ve din görevlisine büyük önem verilmiştir. Yüce Dinimiz İslam ın temel müesseselerinden birisi ve en başta geleni de camiler ve mescitlerdir. Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından 1986 yılından beri 1 7 Ekim tarihleri arası Camiler Haftası olarak kutlanıyordu. Başkanlığımızın 2003 yılında almış olduğu bir kararla 1-7 Ekim tarihleri arası Camiler ve Din Görevlileri Haftası olarak ilan edildi. Bu tarihten itibaren de her türlü etkinlik ve programlarımızı bu yönde geliştirerek kutlamalarımızı yapmaktayız. Çünkü bu iki unsuru birbirinden ayrı düşünmenin mümkün olmadığı gerçeği ortaya çıkmaktadır. Camiler din görevlileri olmadan, din görevlileri de camiler olmadan bir bütünlük ve hizmet sağlanamamaktadır. İnsan için en hayırlı hizmet, insanları Hak yoluna davet etmektir. İşte bunun içindir ki Müslümanlar, tarih boyunca cami ve mescitlere gereken önemi göstermişlerdir. Öyle ki, kendilerine barınacak bir yuva yapmadan önce, bir cami inşa etmişler, daha sonra kendi ihtiyaçlarına bakmışlardır. Camisi olmayan bir köy, bir mahalle bırakmamışlardır. Peygamber Efendimiz (s.a.v) de Mekke den Medine ye hicret ettiğinde, daha oturup dinlenmeden yaptığı ilk iş, bir mescid inşa etmek olmuştur. Çünkü camilerimiz, İslam ın sembolüdür. Göklere yükselen minareleriyle bir beldenin İslam beldesi olduğunun en güzel kanıtı, Müslümanların vatan tapusudur. İslam ın mührüdür. Günlük hayatımızda yaşayan dinlere baktığımız zaman mabetler insanların en vazgeçilmez kutsal mekanları olarak göze çarpmaktadır. Her bir yerleşim alanının temelinde mabet mevcuttur. Mabetler, şehirleşmenin ana unsuru olarak her zaman olmuş ve her zaman olacak olan ana unsurlardır. Müntesibi olmakla şeref duyduğumuz, Yüce Allah ın kullarına en son olarak göndermiş olduğu İslam Dini nde mabetler ilk dönemlerde mescit olarak zikredilmiş, günümüzde ise bu mabetler hem mescit hem de camii olarak ifade edilmektedir. İnsanlar için ilk kurulan mabed hakkında Allahu Teala Kur an-ı Kerim de şöyle bildirmektedir: Şüphesiz, insanlar için kurulan ilk ibadet evi elbette Mekke de, âlemlere rahmet ve hidayet kaynağı olarak kurulan Kâbe dir. (Âl-i İmrân, 96) Peygamber Efendimiz (s.a.v), kendisine sorulan bir soru üzerine yeryüzünde ilk bina edilen mescidin, Mescidu l-haram olduğunu bildirmiştir.(buharî, Enbiya, 40) Dolayısı ile camiler, vatanımızın te- TDV - Kocaeli İl Müftülüğü Dergisi (Ekim ) Sayı:61 13

16 mel taşı, milli bütünlüğümüzün teminatı, dini ve milli birliğimizin ilham kaynağı, ahlak ve faziletlerimizin heyecan pınarlarıdır. Bayrak gibi, sancak gibi haysiyet ve şeref abidelerimizdir. Bundan ötürü Peygamber Efendimizin şehirleşme planında ilk temel unsur mescit olmuştur. İnsanların bir araya geldikleri, eğitimin yapıldığı, istişare edilmek suretiyle önemli kararların alındığı yer haline gelmiştir Mescid-i Nebevî. Sosyal hayatın daha düzgün bir şekilde devam edebilmesi için en temel unsurların başında hep mescitler ön planda tutulmuştur. Camiler, gerçek eşitliğin, dostluk ve kardeşliğin, yardımlaşma ve dayanışmanın yaşandığı yerdir. İman ve ibadetin, ahlak ve faziletin, sevgi ve şefkatin menbaı, ilim ve medeniyetin kaynağı kutsal mekanlardır. Kur an-ı Kerim de ve hadis-i şeriflerde bu güzel mabetlere büyük önem verilmiş; cami yapmak, yaptırmak ve camileri yaşatıp şenlendirmek teşvik edilmiş ve hatta Müslümanlar bununla görevlendirilmiştir. Kur an-ı Kerim de Yüce Allah şöyle buyurmuştur: Allah ın mescitlerini, ancak Allah a ve ahiret gününe iman eden, namazı dosdoğru kılan, zekatı veren ve Allah dan başkasından korkmayan kimseler imar eder. İşte doğru yola ermişlerden olmaları umulanlar bunlardır. (Tevbe/18) Peygamber Efendimiz de bu konuda şu müjdeyi vermiştir: Kim Allah ın rızasını gözeterek bir mescid yaptırırsa, Allah da ona cennette onun için bir ev yapar buyurarak müslümanları cami yapımına teşvik etmişler. Camii inşaatına bizzat katılarak da bizlere örnek olmuşlardır. Mescit kavramı zaman içerisinde biraz daha farklı kullanımlara bürünmüş ve mescit kavramı yerine artık camii kavramı kullanılır hale gelmiştir. İlk zamanlarda sadece Cuma namazı kılınan mescitler için el-mescidü l-cami (cemaati toplayan mescit ) ifadesi kullanılırken, zamanla bu tabir kısaltılmış ve cami olarak kullanılmaya başlanmıştır. Kur an-ı Kerim de kullanılış şekli olarak mescit ifadesi zikredilmiştir. Mescit ifadesi Kur an-ı Kerim de birçok yerde tekil, çoğul veya sıfat olarak kullanılmıştır. (3) Allah ın evlerini imar edenler övülmekle beraber; mescit ve camilerin harap olması için çalışanlar, zalim insanlar olarak değerlendirilmektedir. Kur an da bu husus şöyle ifade edilmektedir. Allah ın mescitlerinde onun adının anılmasını yasak eden ve onların yıkılması için çalışandan kim daha zalimdir. Böyleler oralara (eğer girerlerse) ancak korka korka girebilmelidirler. Bunlar için dünyada rezillik, ahirette de büyük bir azap vardır. (Bakara,114) Camiler Müslümanlık nişanıdır. Her nerde görülürse görülsün orda Müslüman insanların yaşadığı hemen anlaşılır. Günümüzde camilerde hizmetler, cami görevlilerimiz tarafından ifa edilmektedir. Camilerimizde imam-hatipler, müezzin kayyımların yanı sıra vaizler ve müftüler cemaate gerekli bilgilerin aktarılmasında cemaatimize yardımcı olmaktadır. Mescitlerde imam olarak ilk vazifeyi icra eden Sevgili Peygamberimiz Hz.Muhammed Mustafa (s.a.s.) dir. Biz, mihrabı Efendimizden emanet olarak almış görevlileriz. Bu görevin sorumluluğunu yerine getirmenin çabası içindeyiz. Allah ın misafiri olarak Allah ın evlerine gelen insanları ağırlama görevinin bizlere verilmesi sebebiyle, ayrıca Yüce Rabbimize sonsuz kez hamdediyoruz. Böyle önemli bir vazifeyi icra etmenin sevinci gönüllerimizi kapsamıştır. Cemaatimize beş vakit namaz kıldırmak için ön tarafta bulunmak ise vazifeler içerisinde çok büyük bir sorumluluk olduğu bilinci içerisindeyiz. Günümüzde din görevlileri adı altında camide cami görevlilerimizden başka cemaati doğru bil- Bir adamın mescidlere gidip gelmeyi alışkanlık haline getirdiğini görürseniz, onun imanlı olduğuna şahadet ediniz. Çünkü Cenabı Allah; Allah'ın mescidlerini ancak Allah'a ve ahiret gününe iman eden kimseler imar eder buyuruyor. (Vehbe Zuhaylî, Tefsir-i Münir, V. s.343) 14 TDV - Kocaeli İl Müftülüğü Dergisi (Ekim ) Sayı:61

17 gilerle aktaran müftülerimiz ve vaizlerimiz ve Diyanet İşleri Başkanlığımıza bağlı görevlilerimiz bulunmaktadır. Kürsüden halkımıza İslam Dinimizin iman, ibadet ve ahlak ile ilgili genel prensiplerin en doğru bir şekilde aktarılması, günlük hayatta karşılaşabilen sıkıntıların İslam ın ışığında aydınlatmaktadır. Ayrıca manevi değerlerin yanı sıra milli değerlerimiz de halkımıza aktarılmakta; milli ve manevi değerlerine bağlı, vatanını ve milletini seven bireyler yetiştirilmesi için çaba gösterilmektedir. Bireyin ve toplum huzurunun elde edilmesine katkıda bulunulmaktadır. Camilerimizin dini hayatımız içindeki yeri ile sosyal fonksiyonlarının ne olduğunu iyi kavrayabilmek için öncelikli olarak Medine de inşa olunan Mescid-i Nebevî ye bakmamız gerekmektedir. Hz.Peygamber organize etmek istediği ilk Medine toplumunda Mescid-i Nebevî yi merkeze almış ve ona hayati fonksiyonlar yüklemiştir. Bu mescit sadece ibadet mekanı olmaktan ibaret değildi. Din ve dünya işlerinin konuşulduğu, savaşa veya barışa karar verildiği, gelen yabancı heyetlerin kabul edildiği, ibadet vakti geldiği zaman da namaz kılındığı bir mahaldir. Yani o zaman tek bir kurum vardı, o da cami idi. Camilerimiz aynı zamanda birlikte dinlenilen vaaz ve hutbeleriyle birer yaygın eğitim müesseseleridir. Peygamber Efendimiz (s.a.v) Medine Mescidinin Suffe denilen bir bölümünü, eğitimöğretime ayırmış; burada Kur an, okuma-yazma ve diğer ilimler öğretilmiştir. Tarih boyunca da, camilerde Kur an, tefsir, hadis, fıkıh gibi ilimlerin yanında; lügat, edebiyat, tıp, astronomi.. gibi diğer bilimler de okutulmuştur. Ve zamanla, büyük camilerin çevresinde yapılan medrese, imaret, hamam gibi tesislerle de bir külliye oluşturulmuştur. Böylece camiler, hem ibadet yeri ve hem de ilim ve kültür merkezi haline getirilmiştir. Günümüzde camilerdeki irşat faaliyetleri yoluyla her konuda pek çok kıymetli bilgi insanlara aktarılmaktadır. Toplumumuzun, zaman zaman yaşanan sosyal ve ekonomik problemlerden, buhrana sürüklenmeden çıkışında, camilerdeki dinî telkinlerin büyük katkısının olduğu gerçektir. Camilerimizde görev yapan değerli meslektaşlarımız, halkımızın iltifat ettiği, değer verdiği, toplumumuzda ayrıcalık kazanmış saygın kimselerdir. Çünkü bulundukları muhitin her türlü problemlerinin çözümlenmesinde, sosyal faaliyetlerde, ayrıca toplumu yönlendirmede büyük görevler ifa etmektedirler. Din görevlisi yeni doğan bir yavrunun isminin konmasında, düğününde ve vefatında daima insanların yanında, toplumun içinde olan bir kimsedir. Yani toplumun vazgeçilmez bir parçası olmuştur. Üzerinde hayatımızı sürdürdüğümüz bu topraklarda en az bin yılını geçiren ecdadımız, bu kıymetli mekanları İslam ın sembolü olan cami ve mescitlerle süsleyerek her bir köşesine damgasını vurmuştur. Bugün bize düşen görev; ihtiyaç halinde yeni camiler yapmanın yanında yapılan bu camilere sahip çıkmak, namazlarımızı bu güzel mabetlerde kılarak onları şenlendirmektir. Şükürler olsun ki, milletimizde bu idrak mevcuttur. Camiler ve Din Görevlileri Haftası na gereken ilgi ve alakayı gösteren halkımız, cami görevlilerimizle işbirliği ve yardımlaşma örneği sergileyerek camilerimizin bakım, onarım ve temizliği konusunda büyük bir gayret göstermektedirler. Bu birlik ve beraberliğin bir neticesi olarak camilerimiz bugünkü duruma gelmiştir. Yüce Rabbim camilerimizi, görevlilerimizi ve cemaatimizi eksik etmesin. Rabbim birlik ve beraberlik içerisinde en güzel günleri yaşamayı bizlere nasip etsin. Camiler ve Din Görevlileri Haftası dolayısıyla camilerimizin halkımızın gündemindeki yerinin tekrar tazeleneceğini ümit ediyor, haftanın maksadına ulaşmasını diliyorum. TDV - Kocaeli İl Müftülüğü Dergisi (Ekim ) Sayı:61 15

18 Dinimizde Tebliğin Önemi ve Din Görevlisinin İrşad ve Tebliğdeki Rolü Bayram ŞAHİN Kocaeli İl Müftü Yardımcısı Tebliğ ve İrşadın Önemi Peygamberlerin gönderiliş maksatlarının ilki ve en önemlilerinden biri tebliğdir. Tebliğ, peygamberlerin beş mühim vasfından biri olup esas gâyeyi teşkil etmektedir. Diğer dört vasıf ise Tebliğ in hakkıyla yapılabilmesine matuftur. Dolayısıyla sıdk, emânet, fetânet, ismet gibi güzel hasletler bir tebliğcinin taşıması gereken asgarî şartlardır. Bütün güzel vasıfları üzerinde taşıyan Fahr-i Kâinât -sallallâhu aleyhi ve sellem-, her türlü zorluğa rağmen İslâm ı tebliğe devam etmiş ve bu uğurda pek çok fedâkârlıkta bulunmuştur. O, İslâm ı yaymak için kapı kapı dolaşır, tekrar tekrar anlatır ve eline geçen her fırsatı değerlendirirdi. Bıkmak, usanmak nedir bilmezdi. Abdullah bin Cahş -radıyallâhu anh-, Nahle Seferi nde bazı esirler almıştı. Bunların içinde Hakem bin Keysan da vardı. Fahr-i Âlem Efendimiz Hakem i İslâm a dâvet etti. İslâm ı bütün yönleri ile uzun uzadıya anlattı. Şüphelerini yok etmek için defâlarca tekrâr etti. Efendimiz in bu kadar gayret sarfetmesi karşısında Hakem müslüman olmuyordu. Buna öfkelenen Hz. Ömer: 16 TDV - Kocaeli İl Müftülüğü Dergisi (Ekim ) Sayı:61 - Yâ Resûlallâh! Bununla ne diye konuşup durursun. Vallâhi o hiç bir zaman müslüman olmaz! Müsâade et, boynunu vurayım da cehenneme gitsin, dediyse de Peygamber Efendimiz Hakem e İslâm ı anlatmaya devâm etti. Hakem dikkatini toplayarak: - İslâm nedir? diye sordu. Resûl-i Ekrem Efendimiz: - Allâh a hiçbir şeyi ortak koşmaksızın ibâdet etmen ve Muhammed in de O nun kulu ve resûlü olduğuna şehâdet getirmendir!, buyurdu. Hakem: - Müslüman oldum, dedi. Bunun üzerine Allâh Resûlü ashâbına dönerek: - Eğer ben, biraz önce size uysaydım, o şimdi cehenneme gitmişti!, buyurdu. (İbn-i Sa d, IV, ; Vâkıdî, I, 15-16) Demek ki İslâm ı anlatan kimse dâimâ sabırlı ve ümidvâr olacak ve hiçbir zaman ye se düşmeyecektir. Yumuşaklık, şefkât, merhamet, müsâmaha şiârı olacak ve azimle gayret edecek. Tebliğ ve dâvet faaliyetinde başarıya ulaşabilmek için plânlı, programlı ve metotlu bir şekilde hareket edilmesi gerekmektedir. Peygamber Efendimiz in tebliğde tâkip ettiği usullerin birisi en yakınlarından başlamasıdır.

19 Aslında iyiliği emredip kötülükten sakındırma vazîfesi ilk olarak insanın kendisinden başlamalıdır. Zîrâ kendisini ihmal eden tebliğcinin başarılı olması mümkün değildir. Daha sonra ise yakın akrabalar gelir. Sen, (önce) yakın akrabalarını inzâr et, (âhiret azabıyla uyar!) (Şuarâ 26/214) âyeti nazil olunca Allah Resûlü, bir ziyafet tertip ederek Abdülmuttalib oğullarını çağırmış ve onlara İslâm ı tebliğ etmiştir. Tebliğde, İslâm ın temel esaslarına ve ruhuna ters düşmemek kaydıyla şartların ve imkânların mutlaka göz önünde bulundurulması îcâb eder. Muhâtaba müsbet yönde tesir edebilmek için zaman ve zemînin oldukça mühim bir rolü vardır. İnsanların uygun vakitlerinin kollanması ve her yönüyle müsâit bir yerin tercih edilmesi, gâyeye ulaşmada şüphesiz hızlandırıcı bir vazîfe icrâ eder. Aksi durumda tebliğci bıkkınlığa, muhâlefete ve zıtlaşmaya kadar varan menfî tavırların uyanmasına yol açma ve netîcede de o kimse ile ilâhî hakîkatin arasında perde olma bahtsızlığına düşer. İbn-i Abbas -radıyallahu anhüma- meşhur talebesi Hazret-i İkrime ye şöyle demiştir: İnsanlara her Cuma bir kere konuşma yap! Buna uymazsan iki kere olsun. Daha çok yapmak istersen üç olsun. Sakın halkı Kur an dan usandırma! Halk kendi meselelerini konuşurken, senin onlara gelip sözlerini keserek bir şeyler anlatıp onları bıktırdığını görmeyeceğim. Onlar konuşurken sus ve dinle. Onlar sana gelip: Konuş! diye talepte bulununca, istiyorlar demektir, o zaman konuşursun. (Buhârî, Deavât, 20) Tebliğde muhatabın durumunu nazar-ı itibara almak pek önemli bir husustur. Allah Resûlü, mümkün olan her metodu tatbik ederek, insanları durumlarına göre İslâm a dâvet etmiştir. Onların aklî sevîyelerini, toplumdaki konumlarını, içinden geldikleri hayat tarzını, temâyüllerini ve beklentilerini imkân nisbetinde dikkate almıştır. Tebliğde takip edilen diğer bir metod tedriciliğe Din görevlisi, görevinin şuuruna erdiğinde, hizmette en önde, karşılık ve ücrette en arkada olandır. Manen yükseldikçe tevazu ve sadelikte en ileride olandır. Belki dünya kazancı bakımından en aza kanaat eden, fakat sorumluluk yönünden bütün cemaatin yükünü omuzlayan kişidir. dikkattir. Dînî mükellefiyetlerin zaman içerisinde yavaş yavaş meşrû kılınması, Allâh ın beşeriyete gösterdiği kolaylık yollarından biridir. Âişe Vâlidemiz Kur ân-ı Kerîm in nüzûlündeki tedrîcilikten bahsederek şöyle demektedir: İlk nâzil olan sûre mufassal sûrelerden biri idi. Bunda cennet ve cehennemden bahsediliyordu. Helâl ve harâma dâir hükümler ise ancak insanlar İslâm a tam olarak ısındıktan sonra nâzil olmaya başladı. Eğer ilk defâ: İçki içmeyin! emri gelseydi insanlar: Biz içkiyi kesinlikle bırakmayız! derlerdi. Yine ilk olarak: Zinâ etmeyin! emri gelseydi insanlar aynı şekilde: Zinâyı aslâ bırakmayız! derlerdi. (Buhârî, Fedâilu l-kur ân, 6) Fahr-i Kâinât Efendimiz, tebliğde her fırsatı değerlendirmiştir. Ashaptan Sa d ed-delîl -radıyallâhu anh- in oğlu babasından şöyle naklediyor: Hicret yolculuğunda Allâh Resûlü, Ebû Bekir ile birlikte bize uğradı. O sırada Ebû Bekir in bir kızı yanımızda süt annede idi.resûlullâh kısa yoldan Medîne ye varmak istiyordu. - Burası Rekûbe geçidinin Gâir yoludur. Burada Eslem kabilesinden Mühânân denilen iki hırsız vardır. İstersen onların üzerine biz varalım, dedik. Resûlullâh -sallallâhu aleyhi ve sellem-: - Sen bizi onların yanına götür, buyurdu. Bunun üzerine yola koyulduk. Rekûbe yi çıkıp yokuşun başına vardığımızda Peygamber Efendimiz onları gördü ve yanına çağırdı. Kendilerine İslâm ı anlattı ve Müslüman olmalarını istedi. Onlar da Müslüman oldular. İsimlerini sordu: TDV - Kocaeli İl Müftülüğü Dergisi (Ekim ) Sayı:61 17

20 - Biz Mühânân (iki hakîr görülen kişiyiz) dediler. Resûlullâh -sallallâhu aleyhi ve sellem-: - Bilakis siz Mükremân (iki şerefli kimsesiniz), buyurdu ve müjdeci olarak önden Medîne ye gitmelerini emretti. (İbn-i Hanbel, IV, 74) Kıyamete kadar yegâne hak din olarak devam edecek İslâm ı, bütün zaman ve mekânlarda insanlara ulaştıracak ve emirlerini onlara duyuracak tebliğcilerin, bilmesi ve uyması gereken esaslardan biri de kolaylaştırmaktır. Kur ân-ı Kerîm de ve Peygamber Efendimiz in hadislerinde, dinin kolaylık olduğu birçok defâ hatırlatılmaktadır. Resûlullâh -sallallâhu aleyhi ve sellem- insanları âhiret azâbı ile uyarır, ebedî hayata hazırlanmaları için gayret sarfederdi. Vefâtlarından önce mü minlere son defâ hitâb ediyor ve onlara son hatırlatmalarda bulunuyordu. Bir ara sözü kul hakkına getirerek: - Ey insanlar! Kimin üzerine geçmiş bir hak varsa onu hemen ödesin, dünyada rezil rüsvâ olurum diye düşünmesin! İyi biliniz ki dünya rüsvâlığı âhirettekinin yanında pek hafiftir, buyurdu. (İbn-i Esîr, el-kâmil, II, 319) Efendimiz -sallallâhu aleyhi ve sellem- in bu sözü üzerine insanlardan bir kısmı önceden yapmış oldukları bazı haksızlık ve hatâları îtirâf ederek Allâh Resûlü nden duâ ve istiğfâr talebinde bulunmaya başladılar. Bir müddet sonra bir kimse de ayağa kalkıp: - Vallâhi yâ Rasûlallâh, ben de çok yalancıyım hem de münâfığım. Benim işlemediğim hiçbir kötülük yoktur, dedi. Hz. Ömer ona: - Be adam, kendini rezil ve rüsvâ ettin, dedi. Sevgili Peygamberimiz: - Ey İbn-i Hattâb! Dünya rüsvâlığı ahiret rüsvâlığından çok hafiftir!, buyurdu, onun için hayır duâda bulundu. (Taberî, Târih, III, 190) Peygamber Efendimiz tebliğ ettiği husûsları sâdece sözleriyle değil bizzat kendi hayatında tatbik etmek suretiyle hâliyle de insanlara arzediyordu. Zira İslâm ın yaşanarak tebliğ edilmesi, irşâdın en güzel şeklidir. Nitekim ashâb-ı kirâm, dünyanın en ücrâ köşelerine kadar îmân sadâsını duyurmak ve insanları hidâyete kavuşturmak için kendilerini İslâm a adamışlardır. Bugün de insanlar umumiyetle dini güzel yaşayan herhangi bir müslümandan etkilenerek ihtidâ etmektedirler. Dolayısıyla günümüzde ashâbın vecd ve heyecanıyla İslâm ın güzelliklerini dünyaya sergilemek, en güzel bir cân infakıdır. Netîce îtibariyle İslâm ı tebliğ, imkân nispetinde her müminin üzerine ilâhî bir vazîfedir. Bu ise, günümüzde telkin vasıtalarının çoğalması sebebiyle, mesûliyeti ağırlaşmış olan bir keyfiyettir. Çevremizde bulunup da, îkaz ve irşâdında ihmalkâr davrandığımız pek çok kimse, âhirette yakamıza yapışacak ve İslâm ı tebliğ ve telkindeki kifâyetsizliğimizin hesâbını soracaktır. Ebû Hureyre -radıyallâhu anh- diyor ki: Şunu duyardık: Kıyâmet gününde bir adam, tanımadığı bir adamın yakasından yapışacak. Adam diyecek ki: - Benden ne istiyorsun? Tanışıklığımız yok ki! O da şu cevabı verecek: - Dünyada beni hata ve kötü işler üzerinde görür de beni alıkoymaz,uyarmazdın.(rudânî,cem u l-fevâid,v, 384) Günümüz Din Görevlisinin Tebliğ ve İrşaddaki Konumu Tertemiz bir gönül, büyük bir özveri, sağlam bir iman, kendini en mukaddese adamak, vakar, ciddiyet, sabır, metanet, şefkat, din görevlisi denilince hatıra ilk gelenler bunlar. Din görevlisi denince şadırvan şırıltıları, güvercinlerin kanat çırpışlarının sesleri, minareler, kubbeler, mihraplar, minberler, rahleler, kürsüler canlanır gözümüzün önünde ve bunlar arasında dolaşan isimsiz kahramanlar... Din görevlisi Hakkın temsilcisi, hidayet atölyesi- 18 TDV - Kocaeli İl Müftülüğü Dergisi (Ekim ) Sayı:61