flora Erken Çocukluk Çağında Görülen İshalde Rotavirüs ve Adenovirüs İnsidansı

Transkript

1 flora K L İ N İ K Ç A L I Ş M A/ R E S E A R C H A R T I C L E Erken Çocukluk Çağında Görülen İshalde Rotavirüs ve Adenovirüs İnsidansı Rotavirus and Adenovirus Incidences in Diarrheas Existing in the Early Childhood Selçuk NAZİK 1, Ahmet SEZER 2, İlyas DURAN 3 1 Bingöl Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi, İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği, Bingöl, Türkiye 2 Bingöl Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi, Tıbbi Mikrobiyoloji Kliniği, Bingöl, Türkiye 3 Bingöl Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi, Tıbbi Biyokimya Kliniği, Bingöl, Türkiye ÖZET Giriş: İshal, ülkemizde ve dünyada 0-5 yaş arasındaki çocuklarda önemli bir sağlık problemidir. Çocukluk çağındaki ishalin en önemli nedeni virüslerdir. Bu çalışmada 0-5 yaş arasında akut ishali olan olgularda rotavirüs ve adenovirüs sıklığının araştırılması amaçlanmıştır. Materyal ve Metod: Çalışmaya ait veriler retrospektif olarak Aralık 2011-Temmuz 2015 tarihleri arasında ishal nedeniyle başvuran 0-5 yaş arasındaki hastalardan elde edildi. Hastalara ait taze dışkı örneklerinde rotavirüs ve adenovirüs antijenlerinin varlığı kalitatif immünokromatografik kart test ile tespit edildi. Bulgular: Çalışmaya 1173 (%59.1) ü erkek toplam 1985 olgu dahil edildi. Olguların 147 (%7.4) sinde rotavirüs, 33 (%1.7) ünde ise adenovirüs antijen testi pozitif olarak tespit edildi. Rotavirüs ve adenovirüs antijen pozitifliği cinsiyet açısından değerlendirildiğinde, iki grup arasında istatistiksel olarak anlamlı fark yoktu (p= 0.982, p= 0.592). İshal olan hastaların büyük çoğunluğu (%51.5) 12 ay yaş grubundaydı. İshal nedeniyle başvuran hastalar mevsimlere göre değerlendirildiğinde rotavirüs ve adenovirüs antijen testi pozitifliğinin en sık kış mevsiminde olduğu tespit edildi. Sonuç: Ülkemizde beş yaş altı çocuklarda ishal olgularının etyolojisinde rotavirüs ve adenovirüs öncelikli olarak akılda tutulmalıdır; bu olgularda gereksiz antibiyotik kullanılmamalıdır. Anahtar Kelimeler: Adenovirüs; Rotavirüs; İshal SUMMARY Rotavirus and Adenovirus Incidences in Diarrheas Existing in the Early Childhood Selçuk NAZİK 1, Ahmet SEZER 2, İlyas DURAN 3 1 Clinic of Infectious Diseases and Clinical Microbiology, Bingol Obstetrics and Children Diseases Hospital, Bingol, Turkey 2 Clinic of Medical Microbiology, Bingol Obstetrics and Children Diseases Hospital, Bingol, Turkey 3 Clinic of Medical Biochemistry, Bingol Obstetrics and Children Diseases Hospital, Bingol, Turkey 10 Geliş Tarihi/Received: 23/10/ Kabul Ediliş Tarihi/Accepted: 19/01/2016

2 Nazik S, Sezer A, Duran İ. Introduction: Diarrhea is an important health problem in children between the ages of 0-5 in our country and all over the world. Viruses are the most important causes of diarrhea that occur in childhood. We aimed in the present study to investigate the frequencies of rotavirus and adenovirus in cases with acute diarrhea between the ages of 0-5. Materials and Methods: Data were collected retrospectively from the medical reports of patients between the ages of 0-5, who presented with diarrhea complaint between December, 2011 and July, Rotavirus and adenovirus antigens in the fresh stool samples of the patients were analyzed using the qualitative immunochromatographic card test. Results: The study included a total of 1985 cases of these, 1173 (59.1%) were male. Rotavirus and adenovirus antigens were determined positive in 7.4% (n= 147) of the cases, and 1.7% (n= 33) of the cases, respectively. When rotavirus antigen positivity and adenovirus antigen positivity were evaluated with regard to the male and female genders, no statistically significant differences were detected between the two groups (p= 0.982, p= 0.592). Most cases of diarrhea (51.5%) occurred at the ages of 12 months. When the patients with diarrhea were evaluated regarding the seasons, rotavirus and adenovirus antigen positivities were determined to be the most frequent in winter. Conclusion: Rotavirus and adenovirus have to be primarily considered in the etiology of diarrhea that occur in children under 5 in our country, and especially, the use of antibiotics has to be avoided in these cases. Key Words: Adenovirus; Rotavirus; Diarrhea GİRİŞ Akut ishal yaşamın her döneminde görülebilmektedir. Etyoloji ve klinik seyir yaş gruplarına göre farklılık gösterebilir. İshal, gelişmekte olan ülkelerde beş yaşın altındaki çocuklarda önemli bir mortalite ve morbidite nedenidir [1]. Çocukluk çağındaki ishalin en önemli nedeni virüslerdir [2]. Rotavirüs, beş yaş altındaki çocuklarda akut gelişen ishalin en önemli nedenidir. Çocukların çoğu beş yaşına gelinceye kadar rotavirüs infeksiyonu geçirmektedir. Her yıl 25 milyondan fazla kişinin rotavirüs infeksiyonu nedeniyle hastanelere başvurduğu ve bunların 2 milyondan fazlasının hastaneye yatırıldığı tahmin edilmektedir [3,4]. Çocukluk çağında akut ishalin ikinci önemli nedeni adenovirüstür. Adenovirüs çift sarmallı bir DNA virüsüdür ve 51 farklı serotipi vardır. Virüse ait antijen üst solunum yolu infeksiyonu sırasında veya sonrasında dışkıda tespit edilebilir ancak serotip gastroenterite neden olur. Çocukluk çağında görülen adenovirüsün insidansı Avrupa, Asya, Kuzey ve Güney Amerika da yapılan çalışmalar sonrasında % arasında değiştiğini göstermiştir. Ayrıca yıl boyunca görülme ihtimali olan adenovirüs en sık yaz mevsiminde görülmektedir [1,2,5]. Bu çalışmada, 0-5 yaş arasında akut ishali olan olgularda rotavirüs ve adenovirüs sıklığının araştırılması amaçlanmıştır. Materyal ve Metod Çalışmaya ait veriler hastanemize ait veri kayıt sisteminden retrospektif olarak elde edildi. Veriler Aralık 2011-Temmuz 2015 tarihleri arasında ishal nedeniyle başvuran 0-5 yaş arasındaki hastalardan elde edildi. Beş yaşından büyük olgular çalışmaya dahil edilmedi. Hastalara ait taze dışkı örneklerinde rotavirüs ve adenovirüs antijenlerinin varlığını saptayan kalitatif immünokromatografik test (Genx Rota/Adenovirüs, Gebze/Kocaeli Türkiye) ile üretici firmanın önerileri doğrultusunda işlemler yapıldı. Çalışmada elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde SPSS v.17.0 paket programı kullanıldı (SPSS Inc, Chicago, Illinois, USA). Sürekli veriler ortalama, standart sapma şeklinde özetlenirken, kategorik veriler sayı ve yüzde cinsinden özetlendi. Gruplar arası karşılaştırmalar için kategorik iki bağımsız grubun değerlendirilmesinde ki-kare testi kullanıldı. İstatistiksel anlamlılık düzeyi olarak p< 0.05 değeri alındı. Bulgular Çalışmaya 1173 (%59.1) ü erkek toplam 1985 olgu dahil edilmiştir. Olguların 147 (%7.4) sinde rotavirüs, 33 (%1.67) ünde ise adenovirüs antijen testi pozitif olarak tespit edilmiştir. Her iki testin aynı anda pozitifliğine ise rastlanmamıştır. Rotavirüs antijeni pozitif olan olguların 87 (%59.2) si erkek iken, 60 (%40.8) ı kız çocuğudur. Rotavirüs antijen pozitifliği cinsiyet açısından değerlendirildiğinde iki grup arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı görülmüştür (p= 0.982). Adenovirüs antijeni pozitif olan olguların 18 (%54.5) i erkek, 15 (%.5) i ise kız çocuğudur. Adenovirüs antijen pozitifliği cinsiyet açısından değerlendirildiğinde de iki grup arasında istatistiksel olarak anlamlı fark görülmemiştir (p= 0.592). 11

3 Erken Çocukluk Çağında Görülen İshalde Rotavirüs ve Adenovirüs İnsidansı Olguların yaş dağılımı; 1022 (%51.5) olgu 12 ay, 749 (%37.7) olgu ay, 214 (%10.8) olgu ise ay şeklindedir. Yaş grupları cinsiyet açısından karşılaştırıldığında gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı tespit edilmiştir (p= 0.712). Olgulara ait veriler Tablo 1 de sunulmuştur. Rotavirüs antijen testi pozitif olan olguların mevsimlere göre dağılımı incelendiğinde; en sık başvurunun kış mevsiminde (612 olgu, %30.83), en az başvurunun ise ilkbaharda (395 olgu, %19.90) olduğu görülmüştür. Tüm mevsimlerde rotavirüs antijen pozitifliğinin adenovirüs antijen pozitifliğinden daha fazla olduğu saptanmıştır. Olguların mevsimlere göre dağılımı Şekil 1 de sunulmuştur. Tablo 1. Adenovirüs/Rotavirüs antijeni pozitif olguların cinsiyet, yaş ve mevsimlere göre dağılımı Tümü Adenovirüs antijeni pozitif Rotavirüs antijeni pozitif Sayı % Sayı % Sayı % Cinsiyet Erkek Kız Yaş 12 ay ay ay Mevsim İlkbahar Yaz Sonbahar Kış Olgu sayısı Adenovirüs Rotavirüs İlkbahar Yaz Sonbahar Kış Mevsim Şekil 1. İshal olgularının mevsimlere göre dağılımı. 12

4 Nazik S, Sezer A, Duran İ. TARTIŞMA İshal, ülkemizde ve dünyada 0-5 yaş arasındaki çocuklarda önemli bir sağlık problemidir. Etyolojisinde bakteri, virüs, parazit gibi etkenler yer almakla birlikte en sık neden virüslerdir. Etkene yönelik tedavi planlandığında gereksiz antibiyotik kullanımı da engellenmiş olur. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre 2008 yılında dünya genelinde beş yaşın altında çocuk rotavirüs ishali nedeniyle ölmüştür. Bu oran beş yaş altı çocuklarda gözlenen ishal nedeniyle ölümlerin %37.5 ini, genel ölümlerin ise %5 ini oluşturmaktadır [4,6]. Rotavirüs sıklığı gelişmiş ülkelerde %8-50, gelişmekte olan ülkelerde ise %2-49 olarak belirlenmiştir [7]. Ülkemizde farklı merkezlerde yapılan çalışmalarda da beş yaş altı çocuklarda en sık ishal etkeni olarak virüsler saptanmıştır. Yazıcı ve arkadaşları tarafından yapılan çalışmada olguların %22.8 i rotavirüs, %2.9 u adenovirüs olarak saptanmıştır [8]. Biçer ve arkadaşları tarafından yapılan başka bir çalışmada da olguların %25 inde rotavirüs antijen pozitifliği tespit edilirken, %8.6 sında adenovirüs antijen pozitifliği tespit edilmiştir [1]. Balkan ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada ise rotavirüsün %25.9, adenovirüsün %8.2 oranında pozitif olduğu gözlenmiştir [9]. Bu çalışmada rotavirüs antijen pozitifliği %7.4, adenovirüs antijen pozitifliği ise %1.67 oranında saptanmıştır. Özellikle rotavirüse ait sonuç daha önce ülkemizde yapılan çalışmalara ait değerlerden çok daha düşük çıkmıştır. Bu durumun ülkemizde ve dünyada kullanım sıklığı artan rotavirüs aşısı ile ilişkili olduğu düşünülmüştür. Calello ve arkadaşları tarafından yapılan acile başvuran ishalli olguların rotavirüs aşısı sonrası ve öncesinde karşılaştırıldığı bir çalışmada, %41 olan rotavirüs antijen pozitifliğinin aşı sonrası beş yıllık dönemde %15 e gerilediği belirlenmiştir [10]. Gülen ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada rotavirüs ve adenovirüs antijeni pozitif hastalar cinsiyete göre kıyaslandığında gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı görülmüştür (sırasıyla rotavirüs-cinsiyet/adenovirüs-cinsiyet p değerleri 0.38/0.31) [11]. Balkan ve arkadaşları (p> 0.05/p> 0.05) ile Tekin in (p> 0.05/p> 0.05) yaptığı çalışmalarda da gruplar arasında anlamlı fark olmadığı gözlenmiştir [7,9]. Bu çalışmada elde edilen verilerin literatürle uyumlu olduğu görülmüştür (p= 0.982/p= 0.592). İshali etkileyen birçok neden vardır ve bunların en önemli olanlarından biri de yaştır. İshal her yaşta görülebilmekle birlikte erken çocukluk çağında etken sıklıkla virüslerdir. Virüslerin içerisinde de rotavirüs ve adenovirüsün önemi bilinmektedir [1,2,12]. Rotavirüse bağlı olarak gelişen ishal iki yaş altı çocuklarda daha yüksek oranda ve daha gürültülü olmaktadır. Yaş ilerledikçe klinik daha hafif seyretmektedir [13]. Biçer ve arkadaşları tarafından yapılan çalışmada, rotavirüs antijen pozitifliği olan olguların %44.5 inin 12 ay, %30 unun ay ve %25.5 inin ay olduğu tespit edilmiştir [1]. Yazıcı ve arkadaşları tarafından yapılan başka bir çalışmada da rotavirüs antijen pozitifliğinin en sık 0-12 aylık çocuklarda (%40.2) görüldüğü vurgulanmıştır [8]. Bu çalışmada da en sık rotavirüs antijen pozitifliği ilk bir yaşta görülmektedir ve yaş ilerledikçe bu oran azalmaktadır. Adenovirüs, beş yaş altı ishal olgularında rotavirüsten sonra ikinci sırada yer almaktadır [1]. Şafak tarafından yapılan çalışmada adenovirüs antijen pozitifliğinin insidansı ilk bir yaşta %1.4; ayda %0.4; ayda ise %8.4 olarak tespit edilmiştir [14]. Türkiye de yapılan başka bir çalışmada ilk dört ayda adenovirüs insidansı %0.6; 5-24 ayda %5.6, ayda %2 olarak saptanmıştır [9]. Beş yaş altı ishal nedenlerinin araştırıldığı bu çalışmada da literatürle benzer şekilde adenovirüs (%1.67) rotavirüsten (%7.4) daha düşük oranda görülmüştür. Ayrıca adenovirüs antijeni pozitif olguların %90.9 (30 olgu) u iki yaş altındaki olgulardan oluşmaktadır. Dünyada ve Türkiye de yapılan çalışmalarda ishali olan olgularda rotavirüs ve adenovirüs antijen pozitifliği ile mevsimsel dağılım sıkça değerlendirilmiştir. Balkan ve arkadaşları ishalli hastalarda rotavirüs antijen pozitifliğini en sık kış mevsiminde (%16.8), en az ise yaz mevsiminde (%1.5) tespit etmişlerdir [9]. Buna karşın adenovirüse bağlı ishaller en sık sonbaharda (%2.7) görülmüştür. Yazıcı ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada rotavirüs (%60) ve adenovirüs (%52.2) antijeni pozitif olan olguların en sık kış mevsiminde görüldüğü tespit edilmiştir [8]. Türkiye de yapılan başka bir çalışmada rotavirüs antijeni pozitif olguların 13

5 Erken Çocukluk Çağında Görülen İshalde Rotavirüs ve Adenovirüs İnsidansı %.6 sının kış, %31 inin ilkbahar, %12.1 inin yaz ve %11.1 inin sonbahar mevsiminde görüldüğü belirtilirken, adenovirüs antijen pozitifliğinin en düşük olduğu aylar Ekim (%0), Kasım (%2) ve Aralık (%2.4) ayları olarak vurgulanmıştır [1]. Bu çalışmada rotavirüse ve adenovirüse bağlı ishaller en sık kış mevsiminde görülmüştür. Dünyada ve ülkemizde beş yaş altı çocuklarda önemli mortalite ve morbidite nedeni olan ishal olgularının etyolojisinde rotavirüs ve adenovirüs öncelikli olarak akılda tutulmalıdır. Ayrıca, virüse bağlı gelişen ishal olgularında antibiyotik kullanılmamalı ve ishal olgularının mevsimsel dağılımı göz önünde tutularak gerekli koruyucu önlemler alınmalıdır. Kaynaklar 1. Bicer S, Sahin GT, Koncay B, Gemici H, Siraneci R, Ozturk NY, et al. Incidence assessment of rotavirus and adenovirus associated acute gastroenteritis cases in early childhood. Infez Med 2011;19: Román E, Wilhelmi I, Colomina J, Villar J, Cilleruelo ML, Nebreda V, et al. Acute viral gastroenteritis: proportion and clinical relevance of multiple infections in Spanish children. J Med Microbiol 2003;52: Dormitzer PR. Rotaviruses. In: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R (eds). Principles and Practice of Infectious Diseases. 7 th ed. New York: Churchill Livingstone, 2010: World Health Organization. Erişim tarihi: 23 Ekim Available from: 5. Bass DM. Rotavirus and other agents of viral gastroenteritis. In: Behrman RE, Kliegman RM, Jenson HB (eds). Nelson Textbook of Pediatric. 17 th ed. Philadelphia: WB Saunders, 2004: Tate JE, Burton AH, Boschi-Pinto C, Steele AD, Duque J, Parashar UD, et al estimate of world wide rotavirus-associated mortality in children younger than 5 years before the introduction of universal rotavirus vaccination programmes: a systematic review and meta-analysis. Lancet Infect Dis 2012;12: Tekin A. Mardin deki akut gastroenteritli çocuklarda rotavirüs ve enterik adenovirüs sıklığı. Klin Den Ar Derg 2010;1: Yazıcı V, Manzur Y, Akbulut A. Akut gastroenteritli olgularda rotavirüs ve enterik adenovirüs infeksiyonlarının sıklığının araştırılması. Klimik Dergisi 2013;26: Balkan ÇE, Çelebi D, Çelebi Ö, Altoparlak Ü. Erzurum da 0-5 yaş arası çocuklarda rotavirüs ve adenovirüs sıklığının araştırılması.türk Mikrobiyol Cem Derg 2012;42: Calello DP, Allegra SJ, Cochrane DG, Eskin B, Allegra JR. Emergency department visits for gastroenteritis before and after rotavirus vaccine ımplementation in Pediatr Emerg Care 2015;31: Gülen D, Aydın M, Uzun A, Kaya AD. Tekirdağ Devlet Hastanesi ne başvuran gastroenteritli çocuklarda rotavirüs ve adenovirüs antijen varlığının araştırılması. J Pediatr Inf 2013;7: Altındiş M, Yavru S, Simsek A, Ozkul A, Ceri A, Koc H. Rotavirüsinfection in children with acute diarrhea as detected by latex agglutination, ELISA and polyacrylamide gel electrophoresis. Indian Pediatr 2004;41: Bayraktar B, Toksoy B, Bulut E. Akut gastroenteritli çocuklarda rotavirüs ve adenovirüs saptanması. Klimik Dergisi 2010;23: Şafak B. Akut gastroenteritli çocuk hastalarda rotavirüs ve adenovirüs sıklığı. ACU Sağlık Bil Derg 2014;2: Yazışma Adresi/Address for Correspondence Uzm. Dr. Selçuk NAZİK Bingöl Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi, İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği, Bingöl-Türkiye E-posta: dr.selcuknazik@hotmail.com 14