Göç ve İşsizlik Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği (1980:2015)

Transkript

1 Göç ve İşsizlik Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği (1980:2015) Ahmet Şahin 37, Mehmet Yiğit 38 Giriş Sosyolojik, Ekonomik, Hukuksal ve Siyasal yönleriyle göç, hem göç eden bireylerin hem de bu bireylerin geride bıraktıkları yaşamları etkilemektedir. Bütün bu alanlarda kültürel sosyal ve ekonomik anlamda değişimler getirmektedir. Göçün neden olduğu bütün bu değişimler ekonomik yönleri ile ele alındığında ise işgücü piyasalarının bu etkiden en büyük payı aldığı bilinmektedir. Ayrıca bu işgücü piyasaları orta ve uzun vadede devletlerin makroekonomi politikalarını önemli derecede etkilemekte olduğu bilinmektedir. Göç etme eylemi, yeni yerleşim alanları açısından iki temel başlık altında incelenmektedir: İç ve dış göç. Bir ülkenin sınırları dâhilinde, bireylerin ve toplulukların, bir seneden daha az kalmamak koşuluyla, yaşadığı yeri değiştirmesi iç göç olarak tanımlanmaktadır. Ülkelerin büyüklüğü, ekonomik kalkınmışlık düzeyi ve yerleşme tarihlerine bağlı olarak iç göç, genel olarak, şehirlerden şehirlere doğru, şehirlerden kırsal kesime doğru, kırsal kesimden şehirlere doğru, kırsal kesimden kırsal kesime doğru, gerçekleşmektedir. Uzaklık, kalıcılık ve zaman olmak üzere üç kıstas ile tanımlanabilen göçün zaman boyutu konusunda sosyal bilimci araştırmacılar arasında bir fikir birliği yoktur. Yukarıda göçün, bireylerin bir seneden az olmamak koşuluyla yaşadıkları yeri değiştirmeleri olarak tanımlandığından bahsedilmişti. Fakat bu tanım mevsimlik göçler gibi çeşitli nüfus hareketlerini göç kapsamına dâhil etmemektedir. Diğer yandan, nüfus sayımlarında iki sayım döneminde daimi ikametgâh yeri farklı olan kişiler göç etmiş sayılmaktadır (Bahar & Korkmaz Bingöl, 2010, s. 44) Türkiye, 1950 li yıllardan itibaren sanayileşme, karayollarının gelişmesi ve hızlı kentleşme süreciyle beraber iç göçlerle yüzleşmiştir. Kırdaki nüfus artışı, mevcut toprakların miras yolu ile parçalanması, tarımda makineleşme, kırsal alanda büyük bir kitlenin işsiz kalmasıyla sonuçlanmış, bu da göç olgusunu hızlandırmıştır. Böylelikle kırsal kesimden kentlere yönelik yoğun bir işgücü akımı olmuştur. Bu göç akımının büyü bir bölümü kentlerde daha iyi iş imkânlarına kavuşabilmek için göç etmesinin yanında bilgi ve teknoloji bakımından ileri düzeyde beklentiye sahip işverenlerin ihtiyacına cevap veremediği için kentlerde birçok iş kesiminin işgücü talebini karşılayamamaktadır. Bu noktada, tarım sektöründen başka bir alanda tecrübesi olmayan ve eğitim düzeyi düşük çalışanlar, teknoloji ve bilgi anlamında meydana gelen hızlı gelişmelere ayak uyduramamakta, ya daha marjinal bir sektörde iş bulmakta ya da kentlerdeki işsizlik oranlarını arttırmaktadır. Kırdan kente yönelik göçün işgücü piyasalarına bir etkisi de sektörler arası işgücü transferini sağlamasıdır (Tatlıdil & xantahcou, 2002, s ) yılında istihdam edilen nüfusun %84.8 i tarımda, % 8.4 ü sanayide ve 37 Yrd. Doç. Dr., Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F İktisat Bölümü, sahincela@gmail.com 38 Araş. Gör. Celal bayar Üniversitesi, İ.İ.B.F İktisat bölümü, mhmtygt33@gmail.com 67 Yazgan, P., Tilbe, F. (der.) (2016). Türk Göçü 2016 Seçilmiş Bildiriler I. London: Transnational Press London.

2 %6.8 i hizmetler sektöründe iken; TÜİK verilerine göre Ocak 2016 döneminde istihdam edilenlerin % 18.3'i tarım, % 26.9 i sanayi ve İnşaat, % 54.8'sı ise hizmetler sektöründedir. Tablo: 1. İstihdam edilenlerin yıllara göre iktisadi faaliyet kolları ve dağılımı (15+ yaş) Yüzde % Yıllar Toplam Tarım Sanayi İnşaat Hizmetler 2005 Yıllık Yıllık Yıllık Yıllık Yıllık Yıllık Yıllık Yıllık Yıllık Yıllık Yıllık Ocak Kaynak: TÜİK İşgücü istatistikleri Grafik: den 2016 ya Gelindiğinde Çalışma Kollarına Göre Dağılım Kaynak: TÜİK Teorik Olarak Göç Kavramı Literatürde göç olgusu temel olarak üç yaklaşım ile ele alınmaktadır. Bu yaklaşımlar; fayda-maliyet yaklaşımı, itici ve çekici güçler yaklaşımı ile seçkinlik yaklaşımı dır. İnsanların kendi bilgi ve becerilerini arttırmak için yaptıkları eğitim ve sağlık gibi harcamalar Beşeri sermaye olarak ifade edilir. Emek hareketliliği de bu kavram içerisinde yer alır. Göçün beşeri sermaye kavramı göz önünde bulundurularak incelenmesi, literatürde "göçün fayda-maliyet yaklaşımı olarak yer almaktadır. Bu yaklaşımın temeli, bireylerin göç etme kararının, göçü fayda ve maliyetlerine bağlaması ile ilgilidir. Bireyler, faydaların görece daha fazla olması halinde göç ederler. Yani, göçün kazançlarının, maliyetlerden büyük olması halinde göç etme kararı alınacaktır (Çelik, 2005, s. 174) 68

3 İtici güçler ve çekici güçler yaklaşımı, Göçün gerçekleştiği bölgede iticiliğe ve göç edilecek bölgede çekiciliğe neden olan faktörler üzerine kurulmuştur. Bu yaklaşım temel olarak E.G. Ravenstein in (1885, 1889) Göç Kanunları çalışmasındaki ilkelere dayanır. Bu ilkelere göre bireyler ekonomik imkânların daha az olduğu yerlerden, çok olduğu yerlere göç ederler. Bu yaklaşıma önemli katkılarda bulunan E.S. Lee, Ravenstein in önermelerini güncelleyerek göçü etkileyen faktörleri itici ve çekici faktörler olarak ikiye ayırmıştır. Bununla birlikte mesafe, göçün neden olacağı maliyetleri, fiziki ve hukuki engeller gibi, engeller i de dikkate almıştır (Çelik, 2005, s ) İtici Faktörler Sanayileşme ile birlikte Kırsal alanda yaşanan gelişmeler, Hızlı nüfus artışı, istihdam olanaklarının daralması, Gelir seviyesinin düşüklüğü ve güvenlik (TERÖR) gibi unsurlar Tablo: 2. İtici ve Çekici Faktörler Çekici Faktörler İstihdam ve gelir olanakları, Şehir yaşamın getirdiği refah ortamı ve konfor GÜVENLİK Eğitim olanakları gibi unsurlar Seçkinlik yaklaşımının önde gelen savunucuları Dorothy Thomas (1938) ve Simon Kuznets (1964) tır. Kuznets, göç edenlerin yaş, eğitim, cinsiyet, medeni durum, ırk, sağlık ve diğer demografik nitelikleri itibariyle seçkin olduğunu ifade eder. Thomas (1938) ise, göç eden bireylerin başlıca sekiz grubuna göre göç ile ilgili öneriler sunmuştur: Yaş, cinsiyet, medeni durum, fiziki ve ruhi sağlık, zeka, meslek ve motivasyon. Daha sonra D. Bogoue ve M. Hagood (1953) ile O.D. Duncan (1940) da, literatüre önemli katkıda bulunmuştur (Çelik, 2005, s ). Pissarides ve Wadswoth a (1989) göre issizlik bölgesel işgücü hareketliliğini üç sekilde etkiler (Yüceol, 2007, s. 113) (i) işsiz olan kişi istihdam durumundakine göre daha hareketlidir. (ii) Bölgesel işsizlik farklılıkları hareketliliği farklılaştırır, (iii) Genel işsizlik oranlarının daha yüksek olması bireylerim göç etme olasılığı yükseltir. Öte yandan göç ve işsizlik arasındaki ilişkiyi araştıran çalışmalara bakıldığında hem göçten işsizliğe hem de işsizlikten göçe doğru nedensellik tespit edilebilmiştir. Buna göre Gross (1998) Kanada için yaptığı çalışmada düşük yeteneklere sahip göçlerin işsizliği arttırdığını tespit etmiştir. Jean vd.(2007), nin OECD ülkeleri için yaptığı çalışmada göç edenlerin enflasyonu geçici olarak arttırdığını bulmuşlardır. Boustan vd. (2010) 1930 ların ABD sinde meydana gelen iç göçlerin işsizliğe etkisini incelemiştir. Her 10 göçmen gelişinde 1,9 kişinin bölgeyi rekettiğini, 2,1 kişinin sevdiği işten vazgeçmek zorunda kaldığını ve 1,9 kişinin tam zamanlı iş yerine yarı zamanlı iş bulmak zorunda kaldığını bulmuşlardır. Chuikina (2012), İngiltere ve İsveç için yaptığı uzun dönem analizinde İngiltere için negatif ve anlamsız bulurken, İsveç için pozitif ve anlamlı bulmuştur. Türkiye de Yakın Dönem İç Göç Hareketleri nin Özellikleri 69

4 arasında kişinin yerleşim bölgeleri arasında göç ettiği anlaşılmaktadır. Elde edilen bu rakamın ü iller arası göç eden nüfustur. Söz konusu dönemde göç edenlerin %57,8 i şehirden şehre göç etmiştir. Bu rakam döneminde % 62.2 olarak hesaplanmıştır. Tablo: 3. İllerin Toplam aldığı-verdiği göç Dönem İl Toplam Nüfus Aldığı Göç Verdiği Göç Toplam Toplam Toplam Toplam Toplam Toplam Toplam Toplam Toplam Toplam Toplam Toplam Kaynak: TÜİK Diğer yandan yılları arasında şehirden köye göç %12,6 iken, sonraki dönemde yaklaşık 2 kat artarak %20,1 e yükselmiştir. Köyden kente göç için oranlara bakıldığında her iki dönemde de yaklaşık % 17 civarlarında kaldığı görülmektedir. Grafik: 2. Türkiye de Nedenlerine Göre Göç Edenler ( ) ve ( ) Kaynak: TÜİK yılları arasını kapsayan dönemde yapılan göçlerin nedenlerine bakıldığında ilk sırada hanedeki bir bireye bağlı yapılan göçler olduğu görülmekte. Bunu takiben % 20 oranında iş arama amacıyla göç yapıldığı görülmektedir. İstihdam amacını takiben tayin veya iş değişikliği % 13, eğitim amaçlı göç % 12 olarak görülmektedir yılları arasını kapsayan dönemde yapılan göçlerin nedenlerine bakıldığında ise hanedeki bir bireye bağlı yapılan göçlerin % 41 oranında olduğu görülmekte. % 12 oranında iş arama amacıyla göç yapıldığı, Tayin veya iş değişikliği % 13, eğitim amaçlı göç % 23 olarak görülmektedir. Türkiye için yapılan araştırmaların frekans aralığı ve kapsama dönemi olarak periyodik olmaması 70

5 dönemler arası karşılaştırmaları güçleştirmektedir. Fakat elde edilen veriler üzerinden bakıldığında hane fertlerinden birin bağlı yapılan göç oranında ciddi bir artış gözlenmektedir. Bu durumda ülke içi göçlerin yapısı incelendiğinde istihdam amaçlı yapılan göç oranında bir değişiklik olmadığı fakat aile fertlerine bağlı göçün arttığı görülmektedir. Adrese dayalı okul kaydı sisteminin bu oranların ortaya çıkmasında etkili olduğu söylenebilmektedir. Tablo: 4. Son 8 Yılda En Fazla Göç Alan İller Kaynak: TÜİK İller Son 8 Yıl Toplam İstanbul Ankara İzmir Antalya Bursa Kocaeli Konya Mersin Adana Tekirdağ Tablo: 5. Net Göç Hızı Bakımından En Yüksek Olan İller Kaynak: TÜİK Son 8 yılda meydana gelen iç göç sayılarına bakıldığında İstanbul, Ankara ve İzmir illerinin sırasıyla ilk üç il olduğu görülmektedir. Diğer illerde göz önünde bulundurulduğunda büyükşehir statüsünde bulunan illerin bu anlamda öncülük ettiği söylenebilmektedir. Net göç hızı bakımından incelendiğinde İstanbul, Ankara ve İzmir illerden ziyade Tekirdağ, Karabük, Kocaeli, Antalya gibi illerde daha fazla olduğu görülmekte. Fakat Net göç sayıları bakımından İstanbul, Ankara ve Kocaeli illerinin ilk üç sırayı paylaştığı görülmektedir. Diğer yandan Diyarbakır, Van, Ağrı 71

6 gibi doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesi illerinin ise negatif net göç ve net göç hızlarına sahip olduğu görülmektedir. Tablo: 6. Net Göç Hızı Bakımından En Düşük Olan İller Kaynak: TÜİK Ampirik Analiz ve Yöntem Türkiye için yapılan çalışmalarda veri sıkıntısı nedeniyle uzun dönem analizi yapılamamıştır. Bu çalışmada enterpolasyon yöntemi kullanılarak veriler uzun dönem analizine uygun hale getirilmiştir. Türkiye de döneminde Göç ve İşsizlik arsındaki ilişki araştırılırken VECM (Vektör Hata Düzeltme) metodundan yararlanılmıştır. ΔLUNP = θ 0 + θ 1 m t=1 LUNP t i + θ 2 m t=1 LMİG t i + αceq t 1 + ε 1t (1) Burada; UNP işsizliği, MİG, iller arası göç eden sayısını, ε 1t modelin hata terimini, CEq hata düzeltme terimini, α katsayısı ise kısa dönem dengesizliklerin uzun dönem dengesine uyarlama hızını ifade etmektedir dönemini kapsayan veriler yıllık olarak, Türkiye İstatistik Kurumu dan alınmıştır. Tüm değişkenlerin logaritmaları alınarak model tahmin edilmiştir. Grafik: 3. İşsizlik Oranları ve Şehirlerarası Göç Edenlerin Sayıs I 72

7 Ampirik Analiz Durağanlık Araştırması: ADF Birim Kök Testi İlk aşamada analizde kullanılan serilerin durağanlığı ADF, PP ve KPSS Birim kök testleri ile araştırılmıştır. İkinci Aşamada Johansen Eşbütünleşme Analizi, Uzun ve kısa dönem Analizler yapılmıştır. Son Olarak Varyans Ayrıştırma Analizi ve Nedensellik Araştırması Yapılmıştır. Tablo: 7. Birim Kök Testi Sonuçları ADF PP KPSS Sabit Sabit&Trendli Sabit Sabit&Trendli Sabit Sabit&Trendli LUNP (0) [0.5431] (0) [0.3786] (0) [0.5989] (0) [0.3650] (0) [0.4630] (0) [0.1460] LMİG (0) [0.9547] (0) [0.5931] (0) [ ] (0) [0.6431] (0) [0.4630] (0) [0.1460] ΔLUNP (1) [0.0002] (1) [0.0017] (1) [0.0000] (1) [0.0001] (1) [0.4630] (1) [0.1460] ΔMİG (1) [0.000] (1) [0.0009] (1) [0.0001] (1) [0.0009] (1) [0.4630] (1) [0.1460] Not: Parantez içindekiler düzey değerini, Köşeli parantez içindekiler ise ADF ve PP testleri için P olasılık değerini, KPSS testi için ise kritik değeri vermektedir. Değişkenler %5 anlam düzeyinde 1. farklarda durağandırlar. 73

8 Eşbütünleşme Testi Bütün serilerin durağanlık seviyesi ortaya koyulduktan sonra değişkenlerin eşbütünleşme ilişkisine sahip olup olmadıkları incelenmektedir. Böylece serilerin uzun dönemde birlikte hareket etme eğiliminde olup olmadıkları araştırılmaktadır. Değişkenlerin eşbütünleşik olup olmadıklarını anlamak için iki aşamalı Englegranger eşbütünleşme testi ya da Johansen (1988) ve Johansen-Juselius (1990) eşbütünleşme testleri kullanılabilmektedir (Karagöz & Karagöz, 2010). Bu çalışmada eşbütünleşme ilişkisinin tespiti için Johansen-Juselius yaklaşımından yararlanılmaktadır. Aşağıda, Tablo 8 deki değerlere bakıldığında % 5 anlamlılık düzeyinde, değişkenler arasında en az bir eşbütünleşme ilişkisi olduğu anlaşılmaktadır. Buna göre, Johanse-Juselius eşbütünleşme testi sonuçları UNP ve MİG değişkenleri arasında uzun dönemli bir ilişkinin olduğu söylenebilmektedir. Johansen-Juselius eşbütünleşme testinde, eşbütünleşik vektörlerin sayısını bulabilmek amacıyla Trace ve Max-Eigen istatistiklerinden yararlanılmaktadır. İz ve Max-Eigen test istatistikleri baz alınırken koentegrasyon testine geçmeden önce VAR modeli için optimal gecikme uzunluğunun belirlenmesi gerekmektedir. Çalışmada maksimum gecikme uzunluğu Ratio (LR), Akaike (AIC), Final Prediction Error (FPE), Hannan Quinn (HQ) ve Schwarz (SC) kritik değerlerini minimum yapan gecikme uzunluğu bulunarak tespit edilmeye çalışılmıştır. Tablo: 8. VAR Modeli Gecikme Sonuçları Lag LogL LR FPE AIC SC HQ NA * * * * * LR, FPE, AIC, SC ve HQ değerlerinin benzer bir şekilde 1 gecikme uzunluğunu esas aldığı görülmektedir. Tespit edilen gecikme uzunluğuna bağlı olarak İz ve Max- Özdeğer istatistiklerine göre Johansen-Juselius koentegrasyon testi sonuçları da Tablo 3 ve 4 de yer almaktadır. Johansen Eşbütünleşme Test Sonuçları Tablo: 9. İz İstatistiği Boş Hipotez Özdeğer İz İstatistiği Kritik Değer Olasılık r = o * r İz istatistiği 0.05 düzeyinde 1 adet eşbütünleşme gösterir. Tablo 10. Max-Özdeğer İstatistiği Boş Hipotez Özdeğer Max-Eigen Kritik Değer Olasılık İstatistiği r = o* r Max-Eigen istatistiği değişkenler arasında bir adet eşbütünleşme vektörü olduğunu göstermektedir. Bu durumda Göç hareketleri ile İşsizliğin uzun dönemde birlikte 74

9 hareket ettikleri söylenebilmekte ve bu sonuç benzer değişkenler ile yapılan diğer çalışmaların sonuçları ile örtüşmektedir. Trace ve Max-Eigen istatistik değerleri %5 anlamlılık düzeyindeki kritik değerleri aştığından dolayı eşbütünleşik vektör için boş hipotezler modelde reddedilmiştir. Her iki istatistik sonucuna göre değişkenler arasında yalnızca bir adet eşbütünleşme vektörü bulunmaktadır. Buna göre, UNP ile MİG değişkenleri arasında uzun dönemli bir ilişki söz konusudur. Tablo:11. Uzun Dönemli İşsizlik ve Göç İlişkisi Katsayılar St. Hata T-İstatistiği LUNP 1 LMİG [ ] C LUNP = LMİG (5) Vektör Hata Düzeltme Modeli Granger (1988) a göre, değişkenlerin eşbütünleşik olduğu durumda bu değişkenler arasındaki kısa dönemli ilişki Vektör hata düzeltme modeli kullanılarak incelenebilmektedir. Bu amaçla kurulan kısıt modelde durağan olmayan değişkenlerin birinci farkları alınarak, uzun dönemli uyumlaşmayı yansıtan bir hata düzeltme terimi eklenmektedir. VEC modelinin bu çalışmaya göre düzenlenmiş hali (6) denklemindeki gibidir. EC hata düzeltme terimini ve e hata terimini ifade etmektedir. UNP t = β 0 + β 1 UNP t 1 + β 2 LMİG t 1 + β 3 EC t 1 + e t (6) İçsel Değişken ΔUNP Tablo: 12. VECM Tahmin Sonuçları Değişken Katsayı St. Hata t- İstatistik P Olasılık EC t ( ) [ ] ** ΔLUNEM t ( ) [ ] ΔLMİGR t ( ) [ ] SABİT ( ) [ ] *** Tablo: 13. Kısa Dönem İlişkisi VECM sonuçlarına göre, Elde edilen hata düzeltme parametresi bu durumda negatif ve istatistiksel açıdan anlamlı olmalıdır. Pozitif olarak bulunması kısa dönemdeki dengesizliklerin uzun dönemde düzelmediği anlaşılmaktadır. (ECt-1) değeri negatif ve %5 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı bulunmaktadır. ECt-1 75

10 teriminin katsayısının olarak bulunması uzun dönemli ilişkiden bir sapma meydana geldiğinde ilerleyen her dönemde bu sapmanın % 61 oranında düzeltildiğini ifade etmektedir. Wald testi sonuçlarına göre değişkenler arasında kısa dönemli ilişki ise bulunmamaktadır. Grafik: 6. Göç Hareketleri İle İşsizlik Arasındaki Etki Tepki Analizi (UNP); kısa dönemde (MİGR) üzerindeki şoklara duyarlı görünmektedir. MİGR değişkeninde meydana gelecek şok karşısındaki tepkisi 2. Dönemde en fazla değere ulaşmakta ve sönümlenememektedir. Tablo: 14. UNP için Varyans Ayrıştırması Variance Decomposition of LUNEMP: Period S.E. LUNEMP LMİGR VAR modeli hareketli ortalamalarından hareket ederek bulunan varyans ayrıştırması yöntemi, değişkenlerin diğer değişkenlerde ve kendilerinde meydana 76

11 gelen şokların ne kadarının kendilerinde ne kadarının diğer değişkenlerden kaynaklandığını tespit eder. Bir değişken eğer dışsal ise bu durumda değişkende meydana gelen değişimlerin büyük çoğunluğu kendisinden kaynaklanacaktır. (Enders, 1995, s. 311). Varyans ayrıştırma tablosu incelendiğinde LUNEMP değişkeni kısa dönemde büyük ölçüde kendi şokları tarafından belirlenirken uzun dönemde LMİGR değişkeni şoklarınca belirlenme oranı daha fazla olmaktadır. Buna göre kısa dönemde GDP değişimlerinin tamamı kendisi tarafından belirlenirken, uzun dönemde yaklaşık % 29 u LMİGR tarafından belirlenmektedir. Bağımlı değişken: LUNP Tablo: 15. Nedensellik ilişkisi Excluded Chi-sq Df Prob. LOGMİG All Bağımlı Değişken: LOGMİG Excluded Chi-sq Df Prob. I All Nedensellik Yönü Sonuç Bu çalışma Türkiye deki iç göç hareketlerinin işgücü piyasaları üzerindeki etkilerini incelemek amacıyla yapılmıştır. Elde edilen bulgulara göre göç literatürde yoğun olarak ele alındığı gibi işsizliğin bir sonucu değil sebebidir. Bölgeler arası hareketlilik arttıkça istihdam oranları da düşmektedir. Bu durumu TÜİK tarafından göç etme nedenlerinin sorulduğu anketlerde görmek mümkündür. Buna göre iş arama amacıyla yapılan göç diğer sebeplerin yanında çok küçük kalmaktadır. Bu durumun dışındaki sebeplerle yapılan göçler ise göç edilen bölge de işsizliği artırmaktadır. Ayrıca güvenlik ve aile bireylerine bağlı göç durumunda, göç eden bireylerin bilgi ve beceri düzeylerinin görece daha düşük profilde olması da bilgi ve teknoloji düzeyi yüksek olan iş alanlarında istihdamı zorlaştırmaktadır. Yapılan analizde elde edilen bulgulara göre işsizlik ve göç arasında kıs dönemli bir ilişkiye rastlanmamaktadır. Diğer yandan uzun dönemli ilişki bulunmaktadır. Göç hareketlerinde meydana gelen 1 birimlik bir değişmeye karşılık işsizlik oranlarında 0,28 birimlik değişme yaşanmaktadır. Bu arada göç değişkeninde meydana gelen kısa dönemli dengesizlikler ise ilerleyen her dönemde % 61 oranında düzelmektedir. Etki- Tepki analizine göre (UNP); kısa dönemde (MİGR) üzerindeki şoklara duyarlı görünmektedir. MİGR değişkeninde meydana gelecek şok karşısındaki tepkisi 2. Dönemde en fazla değere ulaşmakta ve sönümlenememektedir. Türkiye de meydana gelen iç göç hareketlerinin işsizliğe neden olmaması için atılması gereken ilk adım, nüfus hareketleri ile ilgili analizlerin tam ve yerinde 77

12 yapılabilmesi için düzgün aralıklarla araştırmalar yapılması ve göçün istihdam dışındaki nedenlerinin iyi analiz edilmesidir. Böylece göçe sebep olan nedenler ile ilgili daha doğru tedbirler almaktır. Göç veren bölgelerle ilgili atılması gereken adımlar ise, Türkiye de 2003 yılından beri uygulanagelen mikro kredi uygulamalarının yaygınlaşması bölgesel teşvik uygulamalarının yaygınlaştırılması, yatırım yapmak isteyenlerin güvenlik ile ilgili kaygılarının giderilmesidir. Kaynakça Bahar, O., & Korkmaz Bingöl, F. (2010). Türkiye' de İç Göç Hareketlerinin İstihdam ve İşgücü Piyasalarına Etkileri. Süleyman demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi C.15, S.2, Bulutay, T., & Taştı, E. (2004). Informal Sektor in the Turkish Labor Market. ( ) adresinden alındı Çelik, F. (2005). İç Göçler : Teorik Bir Analiz. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 14, Sayı 2, Enders, W. (1995). Applied Econometric Time Series. New York: John Wiley and Sons. Gujarati, D. N. (2014). Temel Ekonometri (Ü. Şenesen Çev.). Ankara: Akademi. Karagöz, M., & Karagöz, K. (2010). Yolsuzluk, Ekonomik Büyüme Ve Kamu Harcamaları: Türkiye İçin Ampirik Bir Analiz. Sayıştay dergisi Sayı: 76, Pazarlıoğlu, V. (2007). İzmir Örneginde İç Göçün Ekonometrik Analizi. Yönetim Ve Ekonomi Cilt:14 Sayı:1, Sevüktekin, M. (2014). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi EViews Uygulamalı. Ankara: Dora. Tatlıdil, E., & xantahcou, Y. (2002). Türk İsgücünün Yapısı ve Avrupa Birliği İstihdam Politikaları. Ege Akademik Bakıs Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, 8. TÜİK. (2005). Genel Nüfus Sayımı 2000 Göç İstatistikleri (CD). Ankara: TÜİK. TÜİK. (2008). Hanehalkı İsgücü Arastırması 2008 Kasım Dönemi Sonuçları. Ankara: TÜİK. Yüceol, H. M. (2007). Türkiye de Bölgesel İsgücü Hareketleri, İssizlik ve Ekonomik Kalkınma. İş, Güç, Endüstri İliskileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, Cilt 9, Sayı 1,