Transkript

1

2

3

4

5

6

7 İÇİNDEKİLER 1 GENEL DOĞAL GAZ BİLGİSİ Enerji ve Yakıt Türleri Klasik Kaynaklar Alternatif Kaynaklar Alternatif kaynakların faydaları DOĞAL GAZ BİLGİSİ Genel Formülü: C n H 2n Doğal Gazın Oluşumu Doğalgaz rezervleri tespit yöntemleri DOĞALGAZIN ÇIKARILMASI VE İŞLENMESİ DOĞALGAZ İŞLETMESİNİN İNCELENMESİ RMS (Regulation Measuring Station) KOKULANDIRMA Regülatör Vanalar ( Çelik ve PE) Çelik Hat PE Hat Servis Kutusu Doğalgazın taşınması Gaz halinde boru hatları ile taşıma Sıvılaştırılarak (LNG) gemilerle taşıma Doğalgazın Depolanması YERALTI DEPOLAMA Doğalgazın Dağıtımı Yüksek basınçlı Hatlar Orta Basınçlı Hatlar Düşük Basınçlı Hatlar Doğalgazın Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri Doğalgazın avantajları VE DEZAVANTAJLARI Doğalgazın Kullanım Alanları DÜNYADA DOĞALGAZ ÜLKEMİZDE DOĞALGAZ VII 09genel_dogalgaz3112.indd :23:50

8 VIII 09genel_dogalgaz3112.indd :23:50

9 , GENEL DOĞAL GAZ BİLGİSİ Enerji ve Yakıt Türleri Klasik Kaynaklar. Klasik kaynaklar, karbon bazlı olarak adlandırabilecek kaynaklardır. Petrol, kömür ve doğalgaz en temel enerji kaynaklarıdır. Bunlar, meydana gelişleri itibarıyla yenilenmeleri çok uzun bir süre aldığından, yenilenmeyen kaynaklar olarak da adlandırılırlar. Fosil yakıtlar olarak adlandırılan kömür, petrol ve doğalgazın yarattığı olumsuzluklar sadece yakın çevreyle sınırlı kalmadı; atmosfere de yayıldı. Sonunda bu kirlilik, iklim değişikliğine yol açmaya ve dünya yaşamını tehdit etmeye başladı. Bugün fosil yakıtların çevre ve insan sağlığı açısından yarattığı olumsuzluklar her geçen gün katlanarak artıyor. Fosil yakıtlar yakıldığında altı sera gazının açığa çıkmasına neden oluyor. Bunlardan en belirleyici olanı karbondioksit (CO 2 ). Diğerleri ise kükürt, partikül madde, azotoksit, kurum ve kül genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :23:51

10 Alternatif Kaynaklar Klasik enerji kaynaklarına alternatif olarak sunulan kaynaklardır. Güneş, rüzgar, hidrojen, hidroelektrik ve jeotermal kaynaklar buna örnektir. Doğada sürekli var olan faktörlere dayalı olan bu kaynakların en önemli özelliği ise yenilenebilir olmaları ve doğaya zarar vermemeleridir Alternatif kaynakların faydaları Alternatif enerji kaynakları kullanılarak, karbon temelli bir enerji yapısından, hidrojen temelli bir yapıya geçilmesi amaçlanıyor. Bu sayede çevre kirliliğinin önüne geçilirken, enerji maliyetleri de büyük oranda azalacak. Ayrıca, halihazırda enerji ithal eder durumda olan ve bu yüzden dünyanın belli ülkelerine enerji bakımından bağımlı olarak varlığını sürdüren devletlerin birçoğu kendi enerjisini kendi üretir hale gelecektir. Bu da dünya genelinde gözle görülür bir siyasi ve ekonomik rahatlama sağlayacaktır. Yenilenebilir Enerji kaynakları Su Enerjisi Rüzgar Enerjisi Güneş Enerjisi Dalga ve Gelgit Enerjisi Biyo( Organik) Yakıt Jeotermal Enerji Hidrojen Enerjisi Okyanus Enerjisi DOĞAL GAZ BİLGİSİ Doğalgaz dünyamızdaki önemli enerji kaynaklarından biridir. Doğada, doğal olaylar sonucu oluşmuştur. Doğal gaz, milyonlarca yıl önce yaşamış bitki ve hayvan artıklarının zamanla yeryüzü kabuğunun derinliklerine gömülüp kimyasal ayrışıma uğraması sonucu ortaya çıkmıştır. Doğalgaz ana madde olarak metandan oluşmuştur CH 4 ayrıca hidrokarbon türünden olmayan nitrojen, hidrojen sülfür, karbondioksit gibi maddelerde bulunur. Doğalgaz bir karışım gaz olduğu için içersinde bulunan gaz oranları çıkarıldığı bölgeye göre farklılık gösterir. Bu nedenle Doğalgaz içerisinde bulunan gazların oranlarını sabit bir değer değil aralık olarak belirtmek gerekir. Bir yerden çıkan doğalgazın analizi yapıldığı zaman net değerlerle konuşulabilir. Doğalgazı oluşturan gazlar ağırlıklı olarak Metan ve etandır, 2 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :23:51

11 Genel Formülü: C n H 2n+2 KİMYASAL FORMÜLÜ CH 4 BİLEŞENLER ORANI Metan % 90 C 2 H 6 Etan % 4,5 C 3 H 8 Propan % 4 C 4 H 10 Bütan % 1 C 2 H 12 Pentan % 0,5 Bunların dışında Azot, karbondioksit, hidrojen Sülfür v.b L.P.G (Likit Petrol Gazları, Bütan-Propan), L.N.G (Likit Doğalgaz,Metan-Etan) Doğal Gazın Oluşumu Doğalgazın bulunması Doğalgaz, kömür ve petrol gibi bir fosil yakıt türüdür. Milyonlarca yıl önce toprak altında kalan bitki ve hayvan artıklarının basınç ve ısı etkisiyle değişmeye uğraması sonucunda oluşur. Doğal Gaz, yer altında, geçirgen tabakalar içinden hareket eder ve sızdırmaz tabakalara varınca depolanmaya başlar. Gerek sıvı hidrokarbonlar gerekse su tarafından ötelenir ve sıkıştırılırlar. Doğalgaz rezervleri tespit yöntemleri Manyetik ölçümlerle Sismik ölçümlerle Yerçekimi ölçümleriyle Yüzey sızıntılarının tespiti ile Yüzey haritalaması ve yer kimyasından yararlanarak Havadan fotoğraf / uydu görüntüsü ile % 40 KADARI PETROL İLE AYNI YATAKLARDA % 60 I İSE PETROLÜN BULUNMADIĞI YATAKLARDAN SAĞLANMAKTADIR DOĞALGAZ GENELLİKLE SIRA DAĞI YAMAÇLARINDA, PETROL YATAKLARINDA, PETROL İLE BİRLİKTE VEYA SERBEST OLARAK RASTLANMAKTADIR. 3 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :23:53

12 DOĞALGAZIN ÇIKARILMASI VE İŞLENMESİ Tüm dünyada üretilen doğal gazın yaklaşık olarak 2/5 (% 40) si petrolle aynı yatakta, geriye kalan 3/5 (%60)ü petrolün rastlanmadığı yataklardadır. Her ne kadar petrol arama teknikleriyle doğal gaz arama teknikleri bir birine çok benzerse de, sıvı olmayıp gaz şeklinde bulunan doğal gazın üretim, dağıtım, depolama ve kullanım teknikleri petrole uygulanan tekniklerden farklıdır. Ayrıca, doğal gaz ile petrolün ekonomik değerleri de aynı değildir. Doğalgaz kullanıma uygun duruma getirilmek üzere ve içerdiği çeşitli maddelerin ayrıştırılması için işlemlerden geçirilir.doğalgaz yatağından çıkarıldığı halde kullanılmaz.içinde ağır hidrokarbonlar bulunur ayrıca çeşitli oranlarda azot, karbondioksit, hidrojen sülfür, tiyol ve başka kükürt bileşikleri içerir. Hazneden çıkarılan gaz sabit basınçla işleme tesisine girdiğinden hızla genleşir ve içindeki bazı bileşikleri yoğunlaşır. Bunlar ayrıldıktan sonra gaz glikolle kurutulur. Dietanolamin uygulanarak gazdan ayrılan hidrojen sülfür ve karbon dioksit bir soğurucuyla alınır. Gazın içinde bulunan tiyol soda ile giderilir. Soğurma yoluyla yapılan sıyırma işlemiyle metandan daha uzun zncirli hidrokarbonlar ayrıştırılır ve ticari özelliklere uygun doğalgaz elde edilir GAZ KAYNAKTAN SONDAJ YÖNTEMİ İLE ÇIKARILIR 1. CO 2 in ayrıştırılması 2. Suyun giderilmesi 3. Ağır hidrokarbonların ayrıştırılması 4. Azotun giderilmesi 5. Gazın temizlenmesi 6. Kurutma DOĞALGAZ İŞLETMESİNİN İNCELENMESİ RMS Kokulandırma ünitesi Ana Çelik vanaları (Vana odası) Çelik Borular Bölge Regülatörleri Müşteri Regülatörleri PE borular PE vanalar Servis kutuları Servis regülatörleri 4 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :23:54

13 RMS (Regulation Measuring Station) RMS istasyonları gaz dağıtımı yapılırken gazı ön hazırlama tesisleridir. Gazın basıncı dağıtıcı kuruluşun istediği basınç sınıfında gazın analizi yapılarak istenilen değer ve aralık da Kromotograf cihazından geçirilerek faturalama ya esas bilgilerin oluşmasında esas bilgilerin oluşturulduğu ünitelerdir. Bu ünitelerde gaz filtrelime,gaz basıncını ayarlama ve gazı ısıtarak belli sıcaklığa (15 C ) getiren sistemlerdir. RMS istasyonlarında; Regülatör Gaz filtre edilir, Isıtılır, Regüle edilir, Debisi ölçülür, Kalorifik değeri tespit edilir, Bileşimi tespit edilir, Bir doğalgaz çelik şebekesi tarafından taşınan gaz 20 bar basınç altında regülatör istasyonlarına girer ve basıncı 4 bara düşürerek PE dağıtım hatlarına gönderir. 20 barlık şebekeden genel dağıtım istasyonlarının yanı sıra büyük kapasiteli müşteri istasyonları da gaz alabilmektedir. Çelik şebekenin dışında PE hatlardan da 4 bar basınç da gaz alarak müşterinin isteği doğrultusunda basınç düşüren müşteri istasyonları da vardır. Doğalgaz dağıtım şebekesi üzerinde çok değişik marka ve kapasitede regülatör kullanılabilir. Regülatörlerin Ana görevi 1.Filtreleme 2.Ölçüm 3.Basınç Düşürme 4.Güvenlik Regülatörlerin kontrolsüz gaz çıkışı açısında önemli olan üç kritere dikkat edilmelidir. Regülatörlerin güvenli bir yere konulması, gömülü giriş vanalarının regülatörden mümkün olduğunca uzak olması Regülatör kapaklarının serbestçe açılabilir şekilde yerleştirilmesi. 5 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :23:58

14 Vanalar ( Çelik ve PE) Çelik Hat Bir doğalgaz dağıtım sisteminin ve işletmenin en önemli parçasıdır. Gaz akışını kontrol altında tutmak amacıyla kullanılır.çelik ve PE olmak üzere değişik tip ve çaplarda vanalar vardır. Vanalar gaz dağıtım sisteminde güvenliği sağlamak ve akışı kontrol etmek amacıyla kullanıldığı için daima çalışır durumda olmalıdır.. Rutin kontrollerin ve bakımlarının titizlikle yapılması gerekir Vanaların iç aksamına devreye alma işlemlerinde zarar vermemek gerekir aksi halde vanalar iç kaçak yapabilir. Doğalgaz dağıtım sistemlerinde 70 bardan başlayarak 20 bara kadar gaz akışı sağlanmaktadır. 4 den başlayarak 36 e kadar çelik boru kullanılmaktadır. Bu borular kanala gömülürken alt yapıya ve izolasyonlarına çok dikkat edilmelidir. Ayrıca çelik borular ilerde sorun yaratmaması adına döşenirken katodik koruma sistemi kuruluncaya kadar geçici olarak katodik koruma altına alınmalıdır. PE Hat Dağıtım regülatöründe gaz basıncı 4 bara düşürülür ve bu basınç da ki gaz PE borularla nakledilir. PE boru sistemleri üzerinde yeterli sayıda vana olmalıdır herhangi bir gaz çıkışında vanalar rahatlıkla kapatılmalıdır.pe borular 20 den başlayarak 125 çapa kadar kangala sarılabildiğinden 200m uzunluğunda imal edilirler. Daha büyük çaplar ise 6 veya 12 m uzunluğunda düz boru olarak üretilirler. Kangal olarak alınan boruların birleştirilmesinde genellikle elektrofüzyon kaynak yöntemi uygulanır.büyük çaplı PE borular ise 6 yada 12 m uzunluğa sahip olduğundan alın kaynak yöntemi ile birleştirmeleri daha ekonomik olmaktadır. PE ana hat boru şebekesi orta basınçta genellikle küçük çaplı PE borular, düşük basınçlı sistemlerde büyük çaplı PE borular tercih edilmektedir. PE 80 ve PE 100 türlerinde borular vardır. Basınç sınıfına göre kullanılmaktadırlar. 6 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :23:59

15 Servis Kutusu KOKULANDIRMA Dağıtım Regülatöründen 4 bar basınç da çıkan gaz PE hatlarda taşındıktan sonra son kullanıcının(müşteri) talebini karşılamak üzere uygun yerlere konulmuş servis kutuları ve bu kutulara monte edilmiş servis regülatörleri ile ikinci kez basınç düşümü yapılarak (21 ve 300 mbar) kullanıcıya sunulur. Servis kutuları duvar tipi ve gömülü kutu olarak kullanılmaktadır. Kokulandırıcının, 8 20 mg/m 3 oranlarında kullanılması gerekir. Ortamda %1 konsantrasyonda algılanabilmesi için 25 mg/m 3 kokulandırıcı eklenmesi gerekir. Dikkat edilmesi gereken hususlar: a) Gazda yeterli miktarda kokulandırma yapılıp yapılmadığı düzenli olarak kontrol edilmelidir. b) Kokulandırma ünitesi çalışırken herhangi bir sızıntı veya kaçağa sebep olmamalıdır. c) Kokulandırma işlemi esnasında çevre kirliliğine sebep olunmamalıdır. d) Gaz debisiyle orantılı olarak koku verici madde ilave edilmesine özen gösterilmelidir. DOĞALGAZIN TAŞINMASI Doğal gazın taşınması iki şekilde yapılmaktadır Gaz halinde boru hatları ile taşıma Kaynaktan aldığı doğal gazı yüksek basınçta yoğun yerleşim bölgelerine ve büyük tüketicilere ulaştıran çelik boru sistemleridir 2- Sıvılaştırılarak (LNG) gemilerle taşıma Türkiye de kış sezonunda artan doğal gaz talebini karşılamak amacıyla BOTAŞ Marmara Ereğlisi LNG terminali kurulmuştur. 66 hektarlık bir alana kurulan Terminalin yapımına 1989 yılında başlanılmış olup, 1994 yılında da terminal işletmeye alınmıştır. Her biri m³ olan 3 adet LNG depolama tankı, ila m³ kapasiteli gemilerin yanaşabileceği 300 m uzunluğunda bir iskelesi vardır. 7 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :24:00

16 Türkiye de kara tankeri ile LNG ticareti yapacak olan şirketlerin tek LNG tedarik noktası BOTAŞ Marmara Ereğlisi LNG terminalidir. Türkiye de 2. bir LNG terminali, İzmir Aliağa da inşa edilmiş olup bu terminal henüz devreye alınamamıştır. Doğalgaz kaynaklarının çeşitlendirilmesi, arz güvenliği ve talebin karşılanabilmesi için boru hattı taşımacılığı dışında iki yöntem vardır. 1. LNG Terminalleri 2. Depolama sistemleri LNG terminallerinin bir takım fonksiyonları vardır bunlar, a) LNG yi boşaltmak ve depolanmak b) Depoda bulunan LNG yi ihtiyaç halinde gaz olarak boru hattına vermek Türkiye LNG yi Cezayir ve Nijerya dan özel tasarlanmış gemi tankerler ile getirtip Marmara Ereğlisi LNG Terminalinde depolamaktadır. 50 m3 lük bir tankta sıvı halde 50 m3 LNG depolanabilir ve bu miktarda LNG yaklaşık olarak 23 ton LNG demektir (sıvı LNG nin özgül ağırlığı 460 kg/m3 civarındadır). Bu da yaklaşık olarak 33 ton fuel oil veya 23 ton LPG ye eş değerdir. Doğal gaz, -161C sıcaklığına kadar soğutulduğunda sıvı hale geçer ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) olarak adlandırılır. Sıvılaştırılan doğal gaz kullanım yerlerine kriyojenik ekipmanlar vasıtasıyla ulaştırılır ve kullanıma sunulur. Bir birim hacim LNG buharlaştırıldığında yaklaşık olarak 600 birim hacim doğal gaz elde edilir. LNG su yoğunluğunun yarısından daha düşük bir yoğunluğa sahiptir. LNG doğal haliyle kokusuz, renksiz, korozif olmayan ve zehirleyici bir özelliği bulunmayan bir sıvıdır. Sıvılaştırma sırasında kirleticiler uzaklaştırıldığından LNG, boru hattı ile gaz fazda taşınan doğalgaza göre daha temiz olup ayrıca daha yüksek kaloriye sahiptir. Avantajları: Hacim 600 defa küçültülmüştür Jeopolitik bir kaygı yoktur uluslar arası sular serbesttir Uzaklık kaygısı yoktur, 1000 km veya 5000 km yapmak arasında fark çok azdır Uzun mesafelerde taşıma sağlar Dezavantajları: Kaynağın deniz açılım yerinde olması gerekir Yerinde çok büyük altyapı yapılacaktır Yüksek maliyet 8 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :24:02

17 DOĞALGAZIN DEPOLANMASI LNG olarak Kreyojenik şartlarda depo edilir ve iletilir. LNG depo ve iletim tesisleri mutlak suretle Kreyojenik şartlara uygun olmalıdır. Depolama basınçları 0 ila 5 bar arasındadır. LNG tesisatlarından doğalgaz basınç düşürme noktalarına kadar 3 ila 4 bar arasında gaz temin edilir. Basınçlandırma buharlaştırıcılar tarafından yapılır. Tankların tamamında emniyet sistemleri vardır. Basınçlar regülatör yardımıyla kontrol edilirler YERALTI DEPOLAMA Doğal gazın en tercih edilen depolama şekli, yeraltındaki geçirimsiz tabakalar arasında oluşmuş boşluklar, gözenekli ve süngerimsi tabakalarda basınç altında depolanmasıdır. Bu yöntem hem pik talebin en sağlıklı şekilde karşılanması ve hem de en az stratejik miktarın saklanması açısından sağlıklı bir yöntemdir. Aşağıda sıralanan yer altı oluşumlarından yararlanılarak bu depolama türü gerçekleştirilir. Yeraltı Su Gölleri / Dereleri Yeraltı Kaya Tuzu Yatakları Yeraltında Yapay Boşluklar Terkedilmiş Madenler İşlevi Bitmiş Doğal Gaz ve Petrol Yatakları Bir yıl boyunca yapılan anlaşmalar çerçevesinde gaz tüketim miktarları yada satın alınacak gaz miktarı anlaşmalarla belirlenir. Gaz anlaşmaları genelde al yada öde tipinde yapılır. Gaz tüketimleri bir yıl boyunca değişkenlik gösterir bu değişkenlik Mevsimlere göre Haftanın gününe göre Günün saatine göre dir. Gerekli gaz kullanımını karşıladıktan sonra gelecek kış kullanabilmek için yazın fazla gazı depo etmek gerekir. Yeraltı depolamanın avantajları, Arz/ Talep durumunu düzenlemek, Tüketim teslimattan daha aşağı olduğu zaman gazı depo etmek Tüketim teslimatı geçtiği zaman kaynağı tamamlamak Depolanan ve depolanmayan enerji miktarlarını ölçmek Gazı işlemek ve şebekeye vermeden önce uygunluğunu kontrol etmek 9 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :24:09

18 DOĞALGAZIN DAĞITIMI Doğalgaz şebekesi: Doğalgazın çelik ve/veya PE boru sistemiyle dağıtımının yapıldığı miktarının ölçüldüğü, kokulandırılabildiği ve müşterinin kullanımına sunduğu bir boru ağı sistemidir. Gaz dağıtım şebekeleri işletme basınçlarına göre farklı kategorilere ayrılmaktadır. 1. Yüksek basınçlı hatlar 2. Orta basınçlı hatlar 3. Düşük basınçlı hatlar bar 80 bar 25-4 bar 25 bar Yüksek basınçlı Hatlar Yüksek basınçlı hatlar 80 bar ile 25 bar aralığını kapsar gaz tedarikçileri genelde bu basınç aralığında 65 bar basıncı tedarikçi firmalar garanti ederler. Orta Basınçlı Hatlar Orta basınç 25 bar ile 4 bar basınç aralığıdır. Bu basınç aralığında da gaz dağıtıcı firma 19 bar basıncı garanti ederler. Düşük Basınçlı Hatlar Düşük basınçlı sistem mbar aralığında çalışan hatlardan oluşan sistemdir. Doğalgazın Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri Doğalgaz zehirsizdir. Doğalgaz boğucu bir gazdır. Doğalgaz yanıcı ve patlayıcı bir gazdır, Yanma / patlama aralığı %5- %15 dir. Doğalgaz havadan hafiftir. Doğalgaz kokusuz bir gazdır ( Sonradan THT ile kokulandırılır) 10 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :24:10

19 Doğalgaz kuru bir gazdır. Doğalgaz -163 C de ve 1 Atm basınç altında sıvılaştırılır. Doğalgaz çevreyi kirletmeyen temiz bir yakıttır. Doğalgazın yakılması için ön hazırlama ve depolama gerekmez. Doğalgaz otomatik kontrole uygundur. Doğalgaz kazanları yüksek verimli olarak yanar. Doğalgaz zehirsiz, külsüz ve dumansız bir yakıttır. Şehirlerde yaşadığımız çevre kirliliğinin önlenmesi yolunda ciddi avantajlar getirmektedir.. Doğalgaz her an kullanıma hazır, nakliye sorunu olmayan bir yakıttır. Doğalgaz verimli ve ekonomik bir yakıttır. Evlerde ısınmanın yanı sıra sıcak su ve mutfak dada kullanılır. Sıvılaşma noktası ºC Yoğunluk (hava=1) Sıvı gazın yoğunluğu (Su=1) Tutuşma noktası 590ºC- 650 ºC Yanma aralığı %5- %15 Teorik Yanma sıcaklığı 1960 ºC Maksimum yanma hızı (havada) 0.3 m/s Üst ısıl değeri(mj/m 3 ) Kendiliğinden tutuşma sıcaklığı (havada) C, teorik alev sıcaklığı 1960 C ve havada yanma hızı 0,3 m/s dir. Doğal gaz çok uçucu parlayıcı bir gazdır. Yanma ve patlama aralığı %5-15 dir. O halde boru tesisatının bu gazın nakline uygun olması gerekir. Özellikle bina içi tesisatlarda, tesisatın mümkün olduğu kadar atmosfere açık veya havalandırmaya müsait yerlerden geçmesi gerekir. Yer altı boru hatları diğer hizmet kanalları ve kanalizasyonlardan, bodrum katlardan, kapalı çukurlardan uzak olmalıdır. Doğal gazın son kullanım yeri ve kullanım amacına göre daha farklı tedbirler alınması gerekebilir. Önemli olan doğalgazı tanımak ve onun özelliklerine uygun hareket edebilmektir. Bu özellikleri bilindiğinde ve gerekli Teknik emniyet kuralları uygulandığında kazalarla karşılaşılmayacaktır genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :24:11

20 DOĞALGAZIN AVANTAJLARI VE DEZAVANTAJLARI 12 YANMA VERIMI YÜKSEK YAKMA KONTROLÜ KOLAY TEKNOLOJIK GELIŞMELERE UYUMLU IHTIYAÇ DUYULAN NOKTAYA ULAŞIMI MÜMKÜN DEPOLAMA GEREKTIRMEZ YAKIT ÖN ISITMASI GEREKTIRMEZ KÜKÜRT IÇERMEZ, ÇEVRE DOSTU BACA GAZI ISISINDAN GERI KAZANIM DIĞER YAKITLARA GÖRE FIYATI UYGUNDUR DOĞALGAZIN KULLANIM ALANLARI Kazanlarda Fırınlarda Mekan ısıtmasında Elektrik üretiminde Araçlarda DÜNYADA DOĞALGAZ Yaygın kullanıma girişi 1790 da İngiltere de olmuştur. Boru hattı taşımacılığının uygulamaya konulmasıyla 1920 lerde artan doğalgaz kullanımı II. Dünya savaşından sonra daha da gelişmiştir. Enerji üretim sektöründe doğalgazın ilk kullanımı ise Amerika da olmuştur. William Hart 1821 yılında doğalgazı ilk defa şehir aydınlatmasında kullandı. İlk endüstriyel kullanım 1841 yılında ABD nin West Virginia eyaletinde yapılan tuz üretimidir yılında Robert Wilhem Bunsen in mavi alev gaz ocağını geliştirmesiyle evsel kullanımı gerçekleştirildi. Doğalgaz genellikle petrolün çokça bulunduğu yerlerde ortaya çıktığı görülmektedir. Bunun sebebi ise gazın bir hidrokarbon yapısında olup belirli bir sıcaklık ve basıncın etkisiyle petrolden ayrışarak yer katmanları arasındaki boşluklara doğru ilerlemesi ile kendisine has özellikleri ile rezerv teşkil etmektedir. Günümüzde dünya enerji tüketiminin % 77 sini fosil ( petrol, kömür, doğalgaz ) yakıtları karşı- 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :24:12

21 lamaktadır. Bununda % 26 sı yani Dünya enerji tüketiminin % 20 si doğalgaza aittir. Doğalgaz 1950 li yıllarda Dünya toplam enerji tüketiminin %10 undan daha az bir kısmını karşılar durumdaydı. Günümüzde ise Dünya enerji tüketiminin %24 ü doğalgazla karşılanmaktadır. Doğalgazın dünya birincil enerji tüketiminde en hızlı büyüyen bileşen olmaya devam edeceği düşünülmektedir. Gaz kullanımının 1997 ile 2020 yılları arasında iki kattan fazla artarak toplam enerji tüketimindeki payının %24 ten %29 a çıkacağı tahmin edilmektedir Dünya doğal gaz rezervleri: 180 trilyon m3 ÜLKEMİZDE DOĞALGAZ Ülkemizde ispatlanmış toplam doğalgaz potansiyelimiz 500 milyar m 3 civarındadır. Bu potansiyelin yaklaşık % 70 i yani 35 milyar m 3 ü üretilebilir görünmektedir. Ancak, ülkemizde jeolojik ve jeofizik araştırmaların ve özellikle sondaj edilerek araştırılmış bölgelerin yeni olduğu düşünülürse henüz keşfedilememiş muhtemel rezervlerin önümüzdeki gelecekte yukarıda verilen potansiyel değere ilavesi mümkün olacaktır. Aşağıdaki Tabloda ülkemizin ispatlanmış ve muhtemel doğalgaz kaynakları ile ilgili bazı değerler verilmiştir. Bu potansiyelin, gelecekte Türkiye ekonomisi için ne derece önemli olduğu açıktır. Bölgeler İspatlanmış 10 9 m 3 Muhtemel 10 9 m 3 Trakya- Hamitabat Tuz gölü Havzası Adana-İskenderun Güneydoğu Anadolu 15 (*) Orta ve Batı Akdeniz Sahilleri Kumrular, Umurca 5 15 Doğu Kara Deniz genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :24:13

22 1970 yılında Kumrular Bölgesinde varlığı tespit edilen doğalgaz, ilk 1976 yılında Pınarhisar Çimento Fabrikasında kullanılmaya başlanmıştır. Sovyetler Birliği ile Türkiye arasında 18 Eylül 1984 tarihinde yapılan anlaşma ile tesis edilen 850 km lik doğalgaz boru hattının 1988 Nisan ayında tamamlanmasıyla doğalgaz kullanımı yaygınlık kazanmaya başlamıştır Doğal gaz boru hattının ilk bölümünün Haziran 1987 de işletmeye alınmasıyla Trakya Kombine Çevrim Santralinde yerli doğalgazın yanısıra ithal doğalgazda kullanılmaya başlanmıştır Türkiye de doğalgazın evsel kullanımına 1988 yılı sonunda Ankara da başlanmış, 1992 de İstanbul ve Bursa da başlanmıştır yılında da İzmitte kullanılmaya başlanmıştır tarihli 4646 sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunuyla yaşanan liberalleşme ile bu gün 58 dağıtım bölgesinin ihalesi yapılmış, 68 il için lisans verilmiş, yaklaşık 60 il doğalgaz kullanmaktadır. Kasım 2010 itibariyle; Toplam 68 il için doğalgaz lisansı verildi Yaklaşık 64 il doğalgaz kullanmakta 14 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :24:13

23 15 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :24:14

24 16 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :24:17

25 17 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :24:17

26 18 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :24:20

27 19 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :24:31

28 20 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :24:34

29 21 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :24:34

30 22 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :24:36

31 23 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :24:39

32 24 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :24:39

33 25 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :24:45

34 26 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :24:48

35 27 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :24:56

36 28 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :25:04

37 29 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :25:05

38 30 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :25:09

39 31 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :25:10

40 32 09genel_dogalgaz3112.indd Sec1: :25:10

41

42

43

44