Program akıģı sırasında belirtilen satır numaralı yere gitmek için kullanılır. Genel formu: [<satır numarası>] GOTO <satır numarası 1> GOTO n

Transkript

1 KONTROL DEYİMLERİ Kontrol deyimleri bir programın normal akıģını değiģtirmek için kullanılır. Aksi söylenmedikçe programın komut satırları birbiri ardına çalıģtırılır. Program içindeki yapılan sorgulamalara bağlı olarak program akıģını her hangi bir konuma götürmek, isteğe bağlı olarak bazı komut satırlarının birden fazla çalıģtırılmasını sağlamak için kontrol deyimlerinden yararlanılır. Bu deyimler, 1. Şartsız GOTO deyimi 2. Hesaplanmış GOTO deyimi 3. IF deyimi a) Mantıksal IF b) Aritmetiksel IF c) Blok IF 4. DO-CONTINUE deyimleridir. 1- ŞARTSIZ GOTO DEYİMİ: Program akıģı sırasında belirtilen satır numaralı yere gitmek için kullanılır. Genel formu: [<satır numarası>] GOTO <satır numarası 1> GOTO n Satır numarası kullanmak seçimliktir. Sapılacak komut satır numarası, tanımlama deyimlerinin (Format gibi) satır numaraları olamaz. A=25.2 B=5. X=X+6*B GOTO C=A+B/2 165 X=A-B*X/ READ(*,10) FORMAT(F7.2) GOTO 10 STOP END 2- HESAPLANMIŞ GOTO DEYİMİ: GOTO deyimi ile FORMAT deyimine gidilmek isteniyor. Oysa FORMAT komutu READ/WRITE deyimleri ile anlamlı olduğundan GOTO deyimi ile FORMAT deyimine gidilemez. Bir değiģkenin almıģ olduğu değere bağlı olarak birden fazla yere dallanma iģlemini gerçekleģtiren fortran deyimidir. Genel formu: GOTO (S1,S2,S3,,SN), <DEĞİŞKEN> DEĞĠġKEN : ĠĢaretsiz tamsayı değiģkenolup, bu deyime gelmeden önce mutlaka bir değer almıģ olması gerekmektedir. 1 ise S1 nolu satıra 2 ise S2 nolu satıra 3 ise S3 nolu satıra N ise SN nolu satıra sapılır ve program akıģına buradan devam edilir. DeğiĢken<1 veya değiģken >SN ise bir alt komut satırından devam edilir. Genellikle bir menüye bağlı seçeneklerde etkin olarak kullanılır. 1

2 3- IF DEYİMİ: Mantıksal ve aritmetiksel bir iģlem sonucuna bağlı olarak, program akıģına karar vermek için kullanılan fortran deyimidir. ĠĢlem özelliğine bağlı olarak karar verme yapısı, Mantıksal IF, Aritmetiksel IF, Blok IF olarak 3 grupta incelenir. Mantıksal IF deyimi: Bir ya da birden fazla koģul cümlesine bağlı olarak program akıģına karar vermek için kullanılan deyimdir. Genel formu: [<satır numarası>] IF (<mantıksal ifade>) <fortran deyimi> <mantıksal ifade> :.EQ..NE..GT..GE..LT..LE..NOT..AND..OR. Mantıksal ifade sonucu doğru ise <fortran deyimi> yapılır. Aksi durumda program IF deyimini izleyen komut satırı ile akıģına devam eder. KoĢulun doğru olması halinde <fortran deyimi>, Tanımlama deyimi, bir baģka IF deyimi, DO deyimi OLAMAZ. 25 IF (A.LE.0) GOTO 25 G=D+E IF(A.EQ.B) C=2.0*A/B F=G/H Z=X**2 IF (K.EQ.5) WRITE(*,*) KOSUL DOGRU) WRITE(*,*) KOSUL YANLIS STOP END K=5 IF(K.EQ.5) GOTO 50 WRITE(*,*) KOSUL YANLIS GOTO 100 WRITE(*,*) KOSUL DOĞRU STOP END Eğer K=5 ise KOSUL DOĞRU K5 ise KOSUL YANLIS yazılır. Mantıksal ifadenin doğru olması halinde IF deyimini izleyen komut satırı YAPILMASIN isteniyorsa sapma deyimi (GOTO) kullanılmalıdır. Sonuç: KOSUL DOGRU 2

3 Aritmetik IF Deyimi: Aritmetik bir iģlemin sonucuna (sıfır, negatif, pozitif) bağlı olarak program akıģına karar vermek için kullanılan fortran deyimidir. Genel formu; [<satır numarası>] IF (<aritmetiksel ifade>) N1,S1,P1 N1 S1 P1 : Aritmetik ifade sonucu sıfırdan küçük ise : Aritmetik ifade sonucu sıfır ise : Aritmetik ifade sonucu sıfırdan büyük ise Gidilecek satır numaralarıdır. N1,S1 ve P1 pozitif tamsayılar olup program içinde mevcut olmalı ve tanımlama deyimlerinin satır numaraları olmamalıdır. Aynı zamanda N1,S1 ve P1 ayrı ayrı deyim numaraları olmak zorunda değildir. Örnek: IF (B**2-4*A*C) 5,10,15 IF (N-3/M-2)100,100,99 Örnek: Bilinmeyen miktarda okutulan pozitif ve negatif tamsayıların toplamını bulan ve sıfır sayısı girildiğinde bu toplamları yazan programı Fortran dilinde kodlayınız. DeğiĢkenler: SAYI : Okutulan tamsayı PTOP : Pozitif tamsayı toplamı NTOP : Negatif tamsayı toplamı 3

4 Blok IF deyimi: Bir mantıksal koģul cümlesine bağlı olarak program akıģına karar vermek için kullanılan fortran deyimidir. Genel formu: [<satır no>] IF (<koşul>) THEN [ELSE ] ENDIF ELSE deyiminin kullanılmaması durumu: [<satır no>] IF (<koşul>) THEN ENDIF KoĢul doğru ise : KoĢul yanlıģ ise : THEN deyimini izleyen Fortran komut veya komutları çalıģır ve aksi söylenmemiģse program ENDIF deyimini izleyen komut satırı ile akıģına devam eder. Program ENDIF deyimini izleyen komut satırı ile akıģına devam eder. THEN ile ENDIF arasındaki Fortran komut satırları çalıģmaz. 4

5 ELSE deyiminin kullanılması durumunda: KoĢul doğru ise THEN ile ELSE deyimleri arasındaki Fortran komut yada komut satırları çalıģacak ve aksi söylenmemiģ ise program ENDIF deyimini izleyen komut satırı ile akıģına devam edecektir. 5

6 Ġç içe istenildiği kadar IF kullanılabilir. En içteki ELSE, en içteki IF deyimine, en dıģtaki ELSE deyimi ise en dıģtaki IF deyimine ait olmalıdır. (KoĢul) doğru ise Blok A (KoĢul) ve (KoĢul 1) doğru ise Blok B (KoĢul), (KoĢul 1) ve (KoĢul 2) doğru ise Blok C (KoĢul), (KoĢul 1) doğru (KoĢul 2) yanlıģ ise Blok C1 (KoĢul) doğru ve (KoĢul 1) yanlıģ ise Blok B1 (KoĢul) yanlıģ ise Blok A1 yapılır. Özellikler: Blok IF deyimi ENDIF deyimi ile birlikte kullanılmalıdır. Blok IF deyimi içinden bir baģka Blok IF deyimi içine denetim deyimleri ile gidilemez. Ancak kendi içinde farklı program satırları içine gidilebilir. DOĞRU YANLIŞ 6

7 4- DO-CONTINUE Tekrar sayısı bilinen bir iģlemin belirtilen sayıda çalıģmasını sağlayan döngü deyimidir. Genel formu: [<satır no>] DO <Sn> <döngü>=<ilk>,<son>,[artış] Sn{<fortran deyimi>} Not: DO deyimi döngü sonunu belirleyen geçerli bir fortran deyimi veya CONTINUE deyimi ile birlikte kullanılmalıdır. Döngü : döngü değiģkeni (tamsayı değiģken, real sayı değiģken) İlk : döngü değiģkeni için baģlangıç değiģkeni Son : döngünün sınır değeri Artış : artıģ miktarı (verilmezse 1 olarak kabul edilir) Sn : döngü sınırlarını belirleyen deyime ait satır numarasıdır ve Aritmetik IF, Blok IF Mantıksal IF ELSE, ENDIF, RETURN, GOTO, Bir baģka DO Tanımlama deyimleri END Deyimi olamaz. 7

8 Denetim deyimleri (IF, GOTO) ile döngü içinden döngü dıģına çıkılabilir. Ancak döngü dıģından döngü içine girilemez. Ġç içe istenildiği kadar DO-CONTINUE kullanılabilir. Aynı satır numaralı fortran deyimi veya CONTINUE birden fazla DO deyimi tarafından kullanılabilir. 8

9 SORU: AĢagıdaki çıktıyı veren programı fortran dilinde kodlayınız. SORU: Okutulacak bir sayının faktöryelini hesaplayan ve sayı ile birlikte yazan programı fortran dilinde kodlayınız. Açıklama: N<0 ise N! Belirsiz N=0 ise N!=1 N>0 ise N!=1 * 2 * (N-1) *N N FAK : Faktöryeli hesaplanacak sayı : Faktöryelin değeri 9

10 10

11 DIMENSION deyimi Aynı isim altında birden fazla değer tutabilme özelliğine sahip dizi değiģkenlerinin tanımlanmasını sağlayan komuttur. Genel formu: DIMENSION diziadı(a1,a2,) Diziadı : değiģkem tanımlama özelliklerini içeren dizi değiģkeninin adı a1,a2, : dizilere ait boyut sayısı CHARACTER AD*20 DIMENSION AD(100),TABAKA(100),SAYI(10,10) Tanımlamasında, AD(100) : 100 elemanlı alfasayısal tek boyutlu dizi TABAKA(100) : 100 elemanlı tamsayı dizi tek boyutlu SAYI(10,10) : (10X10=100) 100 elemanlı iki boyutlu gerçel sayı dizisi olarak tanımlanmıģtır. Aynı programda birden fazla DIMENSION deyimi kullanılabilir Programın baģında kullanılır Fortranda dizi tanımı tür tanımlama deyimleri ile de yapılabilir. Yani dizi tanımı için DIMENSION deyimi kullanmak zorunlu değildir. INTEGER BRUT(10,10), SAYI(100) veya INTEGER BRUT,SAYI DIMENSION BRUT(10,10), SAYI(100) DATA deyimi Kullanıcıdan bağımsız olarak değiģkenlere ilk değer atamak için kullanılan deyimdir. Bu uygun aritmetik deyimlerle sağlanabilse de, bu deyimler makine dilindeki komutlara dönüģtürüldüğünde bellek alanı gerektirir. Genel formu: DATA D1/L1/,D2/L2,. D1,D2, :DeğiĢken listesi (basit değiģken, dizi değiģkeni, dizi adı) L1,L2, :DeğiĢmez listesi DATA I,J/3,5/,L/10 deyimi ile I değiģkenine 3 J değiģkenine 5 L değiģkenine 10 değerinin aktarılması sağlanır. DATA L/0 L değiģkenine 0 (sıfır) aktarılır. DATA deyimi ile verilen değiģkenler, değiģmezler ile aynı türde olmalıdır. Tipler uyuģmaz ise hata alınır. CHARACTER*20,AD DATA AD/56/ Deyimi ile AD alfasayısal değiģkene, tamsayı değiģmez aktarılmaya çalıģılmıģtır. CHARACTER*20,AD DATA AD/ bilgisayar / bilgisi alfasayısal değiģkene aktarılmalıdır. 11

12 SORU: 5x5 elemanlı A matrisinin tüm elemanlarına 1, B matrisinin tüm elemanlarına 2 değerlerini yerleģtiren ve C matrisi için satır=sütun ise C(i,j)=A(i,j)*B(i,j) satırsütun ise C(i,j)=A(i,j)+B(i,j) iģlemlerini gerçekleģtiren ve A,B,C matrislerinin bellekteki değerlerini ekrana yazdıran programı fortran dilinde kodlayınız. Açıklama : Örnekte A,B,C matrislerinin yazdırılmasında GĠZLĠ DO döngüsü kullanılmıģtır. Gizli DO döngüleri için CONTINUE kullanılmaz. Eğer aģağıdaki örnekte gösterildiği gibi yazdırılmaya çalıģılsaydı format deyiminin etkisi olmayacak ve her elemanın değeri alt alta yani yeni bir satıra yazılmaya çalıģılacaktı. Bu durumu ortadan kaldırmak için DO gizli duruma getirilir. Bu yapıya KAPALI DÖNGÜ veya GĠZLĠ DÖNGÜ denir. 12