5. Dünya Su Forumu Avrupa Bölgesel Dokümanı - Özet

Transkript

1 5. Dünya Su Forumu için hazırlanan Avrupa Bölgesel Dokümanı, Avrupa nın su konusunda karşı karşıya olduğu sorunlar ve bu sorunlara yönelik çözümleri ele almaktadır. Doküman Đngilizce olarak yazılmış, ancak içerdiği mesajların olabildiğince geniş kitlelere ulaşabilmesi için genel özet kısmı hem Avrupa hem de birçok dünya dillerine çevrilmiştir. Çeviriler Avrupa Bölgesel Süreci dâhilindeki kişilerce gerçekleştirilmiştir. Bizler de bu vesile ile yazıları hazırlayan herkese teşekkürlerimizi sunarız. Avrupa Bölgesel Süreci ve Avrupa Bölgesel Dokümanı ile ilgili daha fazla bilgi için adreslerinden veya no.lu telefondan Avrupa Su Ortaklığı ile irtibat kurabilirsiniz. 5. Dünya Su Forumu Avrupa Bölgesel Dokümanı - Özet Su altyapısı ve kurumları bakımından sürdürülebilir kalkınma ve ekonomik büyümeyi destekleyecek unsurların çoğu Avrupa da bulunmaktadır. Ancak iklim değişikliğine uyum sağlama, eskiyen altyapının kentsel su temini ve sanitasyon hizmetleri için yenilenmesi, atık suyu kaynak haline getirme ve su döngüsü yoluyla su ve enerji verimliliği sağlama gibi noktalarda birçok soru bulunmaktadır. 5. Dünya Su Forumu Avrupa hazırlık sürecinde Avrupa nın geleceği ile ilgili sekiz tematik alan belirlenmiştir. Bu alanlardan bazıları Avrupa nın (ve daha birçok bölgenin) karşı karşıya olduğu zorluklarını yansıtmaktadır. Bu alanlar iklim değişikliği, su-enerji ilişkisi, su kıtlığı, kuraklık ve sanitasyondur. Diğer alanlar olan Avrupa Su Vizyonu, havza yönetimi ve sınır aşan sular için işbirliği, finans, su araştırmaları ve teknolojileri ise çözüm unsuru taşımaktadır. Bölgesel dokümanda bu tematik alanlar ayrıntılı olarak ele alınmaktadır.

2 Su için sürdürülebilir bir gelecek konusundaki temel unsurlar Tematik bölümlerin her birinde Avrupa ve bütün dünya için belli mesajlar ve dersler açıklanmaktadır. Bu temaların çoğu belli olsa da aşağıdaki maddeler bölüm tavsiyelerinde tekrar tekrar yer almaktadır: Sektörler, paydaşlar, ülkeler ve bölgeler arasında işbirliği. Açık ara en önemli mesaj budur: Avrupa her düzeyde daha fazla işbirliğine ihtiyaç duymaktadır. Su kaynaklarının daha verimli ve sürdürülebilir kullanımı için teşvikler Cevap kısmen halk arasında farkındalık oluşturulmasında saklıdır, insanlar neden ve nasıl katkıda bulunabileceklerini anlamak istemektedir, cevabın bir kısmı da vergi ve tarifeler gibi finansal teşviklerle ve yasal araçlarla ilgilidir. Her düzeyde karar mekanizmalarını desteklemek için daha iyi bilgiler: Karar mercilerinden musluktan su kullananlara kadar. Su konulu araştırma ve verilerin erişilebilir, anlaşılır ve kullanıcıların gereksinimlerine ve sorunlarına uygun olması gerekmektedir. Su meselelerinde daha bütüncül yaklaşımlar: Aşağıdaki konularda değişim: Đklim değişikliğinin şiddetinin azaltılmasına yönelik bir yaklaşımdan, şiddet azaltılması ve uyum faaliyetlerini içeren bütüncül bir yaklaşıma; Yüzey sularının yönetimine odaklanan bir yaklaşımdan talep odaklı ve farklı kullanımlar için akılcı çözümler uygulamaya, mevcut su kaynaklarının kapsamına odaklanan bir yaklaşıma; Boru hattının sonunda standart boyutlarda sunulan sanitasyondan sürdürülebilir ve kaynak konusunda verimli nitelikte özel sanitasyon çözümlerine; Kentsel su yönetiminde geçici yaklaşımlardan daha tutarlı ve ileri görüşlü, nüfus ve iklimdeki değişikliklerin de göz önünde bulundurulduğu yaklaşımlara doğru kayan değişimler Eğitim ve öğretim: Su alanında gelecek neslin profesyonellerini yetiştirmek için Avrupa nın karşı karşıya olduğu zorluklar Đklim değişikliği: Uyuma yönelik faaliyetlerin desteklenmesi Đklim değişikliği senaryoları kapsamında Avrupa nın bazı bölgelerinin daha kurak olacağı ve bunun suya erişim ve su kalitesi konusunda çeşitli sonuçları beraberinde getireceği; bazı alanların daha yağışlı hale geleceği bu nedenle su ve taşkın yönetimine yönelik sonuçlara neden olacağı ve çoğu bölgenin kuraklık ve sel gibi daha aşırı olaylara maruz kalacağı öngörülmektedir.bu noktada iklim değişikliğiyle mücadeleye yönelik çalışmalar, etkilerin azaltılması konusunda ağırlık kazanmıştır. Ancak sadece etki azaltma faaliyetleri yeterli olmayacak, uyum konulu çalışmalar da gerekecektir. Ülkeler şimdi harekete geçerse uzun vadede maliyetleri azaltabileceklerdir.

3 Avrupa uyum konusunda liderlik edebilecek bir konumdadır ve bu konumu etki azaltma faaliyetlerinde de elinde bulundurmuştur. Birçok ülkede iklim değişikliğinin beraberinde getirdiği risklerin belirlenmesi ve uyum sağlanmasına yönelik programlar üzerinde çalışılmaktadır ancak bu ülkelerin çoğu hala planlama ve uygulama aşamalarının başındadır. En iyi uygulamaların paylaşımı, ortak gelişim, iklim değişikliği senaryoları üzerinde anlaşma ve sınır aşan su havzaları konusunda daha koordineli yaklaşımlar gibi faaliyetlerle kaydedilen ilerlemelerle bölgesel anlamda daha büyük çaplı işbirliği potansiyeli oluşturulabilir. AB Su Çerçeve Direktifi (SÇD) ve UNECE (BM Avrupa Ekonomik Komisyonu) Uluslar arası Suyolları Konvansiyonu, sınır aşan sular ve göller ile işbirliğine yönelik yaklaşımlar geliştirilebilmektedir. Su ve Enerji: Kaynakların Etkili Kullanımı Su, sürdürülebilir enerji üretiminde önemli bir role sahiptir ancak mevcut teknoloji ve idari yaklaşımlar sektörler arası koordinasyonu güçlendiremez ve dünyanın enerji / su sorunlarını çözmede yeterli değildir. Bu sorunlar iklim değişikliği nedeniyle iyiden iyiye artmaktadır. Su temini ve arıtma işlemlerinde enerji kullanımını azaltmak ve enerji üretiminde su kullanımını azaltmak için yeni teknolojiler ve koordinasyona dayalı politikalar gerekmektedir. Avrupa daki hükümetler, su-enerji dengesi için su/enerji kullanım değerlendirme araçları ile bütüncül karar ve idare yaklaşımı geliştirmek ve uygulamak durumundadır. Su ve enerji arasındaki bağ ile ilgili bilgiler hala yetersizdir. Gelecekte su, enerji, tarım ve iklim değişikliği alanları arasındaki etkileşim ve paylaşım; ülkeler biyofuel ve hidroenerji gibi alternatif enerji kaynakları arasında zor seçimler yapmak durumunda kalacağından giderek önem kazanacaktır. Ticari kurumlar, hükümet kurumları ve kamuoyunun daha iyi bilgilendirilmesi gerekmektedir. Özellikle iyi derecede bilgilendirilen tüketiciler olumlu yönde bir değişimin itici gücü olabilecektir. Suyun öneminin daha fazla farkında olan toplumlar oluşturmak için gereken araçlar Su konusunda karar mercileri ve politika yapanlardan su kullanıcılarına kadar her düzeyde kişi ve kurum, iklim değişikliğinin getirdiği zorlukları ve durumun aciliyetini, söz gelimi iklim değişikliğinin uzantılarını ve su tüketiminin azaltılması gibi konuları anlamak durumundadır. Bu tür bir anlayışla öncelikler ve politikalar konusunda paydaşların bilgilendirilmesi, uygulama önlemlerinin desteklenmesi ve yerel bilgileri kullanarak gelişmiş çözümler üretilmesi konularında diyalog kurulabilir. Su konusunda daha bilinçli toplumlar oluşturmak için gerekli araçlar: Standart uyarlamalar için senaryolar ve gönüllü planlar yapılarak veriler çevrilebilir ve erişilebilir/anlaşılır hale gelebilir. Bölgesel, ulusal ve yerel düzeydeki su ortaklıkları; tartışma ve bilgi paylaşımı için tarafsız platform işlevi görebilir.

4 Kamu ve özel sektör, araştırmacı ve politika yapanlar, hükümet ve sivil toplum, su sektörü ve finans, enerji ve tarım gibi diğer sektörler arasında köprü kuran ağlar ile su meseleleri ile ilgili işbirliği çalışmaları yapılabilir. Uluslararası Sanitasyon Yılı gibi farkındalık yaratan kampanyalarla ortak hedeflerin desteklenmesi ve bu tür faaliyetlerin sürat kazanması sağlanabilir. Medya ve diğer fikir üretici kurumlara ulaşarak halkın eğitilmesi ve politikacılara öncelikli konuların bildirilmesi sağlanabilir. Şampiyonlar ve su liderleri örnek kişiler olarak takdim edilebilir ve sürdürülebilir su yönetimi için örnek teşkil ederek en iyi uygulamaların iletilmesine yardımcı olabilir. Su kıtlığı ve kuraklık: Daha iyi planlama ve yönetim yollarının geliştirilmesi Su kıtlığı ve kuraklık Avrupa da başka bölgelerde olduğu kadar şiddetli olmasa da, insan sağlığı ve ekonomik kalkınma anlamında ciddi ve artan bir tehdit niteliğindedir. Son yıllarda kuraklığın AB ülkelerine yılda 6 milyar Euro gibi bir maliyet getirdiği yönünde tahminler bulunmaktadır. Su kıtlığı ve kuraklık koşullarında hem su taleplerini karşılamak hem de çevre standartlarına bağlı kalmak zor olabilir. Đklim değişikliği nedeniyle birçok Avrupa ülkesinde artması beklenen su kıtlığı ile mücadelede Avrupa su verimliliğini daha da geliştirmeli; vatandaşlar arasında su konusunda farkındalık ve sınır aşan su kaynaklarının yönetiminde işbirliği oluşturmalıdır. Ayrıca kuraklıkların etkilerini azaltmak için, ülkeler ve nehir havzalarına yönelik katılımcı süreçlerle belirlenen su kullanım öncelikleri ve eşik bazlı önlemler içeren kuraklık yönetim planları geliştirilmesi gerekmektedir. Avrupa da aynı zamanda erken uyarı sistemleri ve ortak su kıtlığı ve kuraklık izleme yöntemleri geliştirilmektedir. Sanitasyon: Sürdürülebilirliği sağlama ve yeniden kullanımı destekleme Avrupalıların çoğunluğu sanitasyon ve atıksu arıtma sistemlerine sahip iken, özellikle Doğu ve Güneydoğu Avrupa ve Kafkaslarda halen gelişmiş su hizmetlerinden yararlanamayan birçok insan bulunmaktadır. AB de 20 milyondan fazla vatandaşın uygun sanitasyon sistemlerine erişimi bulunmamaktadır çoğunluğu kırsal bölgelerde ve küçük yerleşim yerlerinde yaşamaktadır. Bu duruma hitap etmek için Avrupa mevzuatının, yenilikler yapılmasını teşvik etmesi gerekir; sabit çözümler sunması gerekmez. Teknoloji, kapasite geliştirme ve finansman, yerel atıksu yönetimini desteklemek için gereklidir. Sürdürülebilirlik

5 (ekonomik ve çevresel) ve kaynak verimliliği, özellikle de su ve besinlerin yeniden kullanımı, Avrupa da sanitasyonun geleceğidir. Avrupa için Geleceğe Yönelik Öngörüler Su konusundaki sorunlara karşı uyumlu bir strateji geliştirme Uyumlu bir strateji, Avrupa da yer alan birçok etkinliğe ve girişime rehberlik eder bu nedenle çatışmalar, kopyalama ve çelişkiler önlenir ve en iyi uygulamalar için daha iyi işbirliği ve değişim sağlanır. Böyle bir strateji, SÇD, UNECE Suyolları Konvansiyonu ve daha yakın zamanda da Avrupa süreci için Su Vizyonu (tabloya bakın) gibi mevcut çerçeveler ve çabalar üzerine yapılanmalıdır. Strateji, aşağıdakilere odaklanmalıdır: Politikaları uyumlaştırma ve sektörler arası işbirliğini teşvik etme. Farklı sektörlerden paydaşları bir araya getiren hedefe dayalı amaçları tanımlama. Paydaş katılımını teşvik etmeye yönelik platformlara ve bilgi paylaşımına ilişkin ağ oluşturma. Strateji, ayrıca sadece yüzey suyuyla sınırlı kalmamalı, yeraltı suyu kaynaklarını da göz önünde bulundurmalıdır; Avrupa nın kurumsal düzenlemeler ve coğrafya açısından çeşitliliğini de hesaba katmalıdır. Entegre ulusal ve bölgesel stratejilere duyulan gereksinim, özel sorunlar düzeyinde de açıktır. Örneğin, Đklim değişikliğinin etkilerini hafifletmeye ve uyum sağlamaya hitap eden entegre iklim değişikliği stratejileri. Su kıtlığını ve iklim değişikliğini ilgilendiren kuraklık yönetim planları. Arıtılmış atıksuyun güvenli kullanımını ve enerji, besinler gibi diğer kaynakların etkili kullanımını ilgilendiren su verimliliği planları. Avrupa için Su Vizyonu 5. Dünya Su Forumu na Avrupa hazırlığının bir parçası olarak Su Farkındalığı Programı, Avrupa için Su Vizyonu geliştirme sürecini başlattı. Amaç sorunlara, sektörler arası farkındalığa ve çözümlere bütüncül yaklaşımları teşvik etmek ve Avrupa yı bir araya getirecek ortak hedefleri tanımlamaktı. Bu sürecin sonuçları Forumda ve 2009 sonbaharında AB Komisyonuna sunulacaktır. Su Farkındalığı ve Avrupa hazırlık süreci koordinatörü Avrupa Su Ortaklığı, Vizyonu

6 yakalamadaki engelleri ve bu engelleri aşmak için olası eylemleri belirlemek için bir vizyon oluşturma sürecinden geçmektedir. Entegre nehir havza yönetimi ve sınır aşan sularda işbirliği Kuraklıklar, seller, kirlilik, su kıtlığı ve iklim değişikliği, politik ya da idari sınırları tanımıyor ve havza ölçeğinde çözümlenmeleri gerekiyor. Avrupa nın çoğu havzası başlıca 150 nehir, 40 göl ve 100 den fazla yeraltı suyu havzası - paylaşıldığı için, bu sorunları ele almak üzere, sınırları aşan sularda güçlü bir işbirliği gerekir. AB Su Çerçeve Direktifi, uluslar arası sınırlar kapsamında ve bu sınırlar boyunca uygun çözümleri bulmak ve uygulamak için etkili bir araçtır. Sınır aşan sularda işbirliği ayrıca UNECE Suyolları Konvansiyonu ve bölgenin birçok uluslararası sözleşmeleri ve havza komisyonları sayesinde kolaylaşmaktadır ancak özellikle de paylaşılan yeraltı suyu havzaları için daha fazla anlaşmaya gerek vardır. Đyi havza yönetimi, diyalog için havzaya dayalı platformlara gereksinim duyan paydaşların işbirliğini ve havza suyu vergilerinin toplanması ve havza kuruluşlarının finansmanının kurulması yoluyla finansman sağlamayı içerir. Avrupa nın havza yönetiminde ve sınır aşan sular için işbirliğinde deneyimleri, diğer ülkeler için yararlı olabilecek birçok ders sunmaktadır. Karşılıklı öğrenme, işbirliği ve kapasite geliştirme programları, Avrupa nın deneyimlerini paylaşmasını ve diğer bölgelerin deneyimlerinden bir şeyler öğrenmesini sağlamalıdır. Araştırma: Ağları genişletme Avrupa nın güçlü bir araştırma kapasitesi ve oldukça iyi veri toplama ve izleme kapasitesi bulunmasına rağmen, yine de gelişim gerektiren alanları bulunmaktadır. Đklim değişikliğinin etkileri ve su kaynaklarımızın giderek her yerinde rastlanan tıbbi ürünlerin, kişisel bakım ürünlerinin ve endüstriyel kimyasalların izlerinin, ekosistemler ve insan sağlığı üzerindeki etkileri gibi alanlarda daha fazla veriye gereksinim vardır. Suyun yeniden kullanımı ve nötral karbon yoluyla deniz suyunu tuzdan arındırma teknolojileri, Entegre Su Kaynakları Yönetimini uygulama ve su-enerji-iklim bağlantıları gibi alanlarda daha fazla araştırma gerekmektedir. Araştırma potansiyelini daha iyi kullanmak ve çabaların kopyalanmasını önlemek üzere Avrupa nın hem içinde hem de dışında daha fazla araştırma için işbirliğinin teşvik edilmesi gerekir. Araştırma düzeyindeki işbirliği, diğer düzeylerde daha fazla işbirliği için

7 baş etmen olabilir. WISE (Avrupa için Su Bilgi Sistemi) ve EMWIS (Su Sektöründe Yöntem Bilgisi Hakkında Avrupa-Akdeniz Bilgi Sistemi) gibi bilgi sistemleri, araştırmacılar ve su uzmanları arasında bilgi alışverişi için web-tabanlı platformlar sağlar. Finans: Đleriye yönelik bir yaklaşım benimseme Finans, bölgesel süreçte tanımlanan tüm temaları kapsayan bir konudur; iklim değişikliğine uyumu finanse etmek için, kırsal kesimlerde gelişmiş sanitasyonu yaygınlaştırmak için ve kentlerin eski su sistemlerini yenilemek için ve artan su kıtlığı ve kuraklık karşısında suyu etkili kullanmak için sürdürülebilir modeller gereklidir. Yeni yatırımlara olan gereksinim ve sürdürülebilirliğin zorluğu göz önünde bulundurulduğunda, su sektörünün finanse edilebilirliği için ileriye yönelik ve sektör çapında bir yaklaşım benimsemek eskiden olduğundan daha önemlidir. Özellikle düşük maliyetli, uzun vadeli borç için su sektörünün düşük riskli bir biçimde algılanmasını teşvik etmek ve kamu hizmetlerince erişimi kolaylaştırmak önemlidir. AB-12 ve ötesinde sektör bütünleştirme, gerekli yatırımların uygulanması ve kısa geçiş dönemlerinde ödeneklerin alınması için lojistik bir gerekliliktir. Ödenekler, gerekli sektör yapılandırmasında siyasi engellerin üstesinden gelmek için kazan-kazan senaryoları oluşturmakta kullanıldığında, işletimsel bütünleştirmeyi, maliyet etkin bölgesel çözümleri ve uzun vadeli verimlilik kazanımlarını teşvik edebilir. Su verimliliği, su hizmetlerinin uzun vadeli olmasının yanı sıra, su kıtlığını ve olası iklim risklerini ele almada önemli bir unsurdur. Ancak maliyeti karşılama ve maliyet verimliliğini sağlama işlerini birlikte yürütebilmek için, su hizmetlerinin maliyet yapısına daha fazla dikkat edilmelidir. Mali gereksinimleri artırmanın arkasında maliyet karşılama düzeylerine ücretleri artırmak, Avrupa nın bazı yerlerinde ödenebilirlik konularını artıracaktır. Alt ve minimum hizmet düzeyleri için hedeflenen desteklerin, tarifler ve vergiler konusunda genel tartışmalarda en tartışmalı konuların bazılarını yalıtarak, daha fazla gelir sağlamayı kolaylaştırma potansiyeli vardır. Bölgesel mevzuatı tanımlamada ve uygulamada Avrupa nın deneyimi Avrupa, bölgesel mevzuatlar konusunda, özellikle AB Su Çerçeve Direktifi ve UNECE Suyolları Konvansiyonu gibi kapsamlı örnekler sunar. UNECE Konvansiyonu, uluslararası işbirliği için bir çerçeve ve sınır aşan suların yönetimi için araçlar ve iyi uygulamalar sunar. SÇD, havza yönetimi ve sınır aşan işbirliği için işlevsel çerçeveler ve ülkeler arasında uygulamaları düzenlemek için araçlar sunmaktadır.

8 SÇD, paylaşılan havzalarda yönetimi güçlendirmek isteyen diğer bölgeler için yararlı olabilecek bazı anahtar ilkelere dayanır: Havza düzeyinde kamu katılımı, yönetim ve planlama; Son tarihlerin ve ölçülebilir amaçların tanımlanması; Ülkeler arasında uygun izlemenin ve bilgi alış verişinin geliştirilmesi; Maliyet karşılama ilkesinin tanıtımı. SÇD uygulamasında ortak ve şeffaf raporlama için entegre bir sistem, Avrupa düzeyinde geliştirilmektedir, dersler çoktan belgelendirilmiştir ve WISE yoluyla kullanılabilir durumdadır. Onaylandığı takdirde, BM Suyolları Konvansiyonu, Avrupa ve diğer bölgeler arasında işbirliği ve bilgi paylaşımı için bir platform sağlayabilir.