GELECEĞİN İNTERNETİ VE AVRUPA ARAŞTIRMA GÜNDEMİNDEKİ YERİ

Transkript

1 GELECEĞİN İNTERNETİ VE AVRUPA ARAŞTIRMA GÜNDEMİNDEKİ YERİ İnternet i günümüzün en kritik altyapılarından birisi olarak değerlendirebiliriz. Geride bıraktığımız yüzyılda sosyal ve ekonomik gelişim için demir yolu, karayolu, havayolu ağlarının sağladığı desteği günümüzde İnternet sağlamaktadır. Sağlık, ulaşım, çevre izleme ve enerji yönetimi gibi karmaşık kamu servis altyapıları İnternet desteği olmadan, geleneksel yöntemler ile tasarlanmış ve yönetilmektedirler. Bu servisleri daha akıllı bir hale getirmek, daha etkin, sürdürülebilir kılmak, İnternet teknolojilerinin bu yapıların temel fonksiyon ve süreçlerine entegre edilmesi ile mümkün olacaktır. Gelişmiş düzeydeki etkinlik ve verimlilik artışlarının önündeki engeller ancak disiplinler arası açık inovasyon yaklaşımı ile aşılabilir. Internet ile bir çok yenilikçilik dalgasına şahit olduk. Önce web, daha sonra iletişim ve işitselgörsel servislerin entegrasyonu (örn. VoIP ve IPTV) 1 ve son olarak çok yönlü çevrimiçi servis ve uygulamalar. Dağınık hesaplama platformları, web 2.0, noktadan noktaya servisler, yaygın genişbant erişim ağları, mobil araçlar ve sensörler gibi çoklu ve entegre Internet teknolojileri bizi 30 yıl önce düşünülen ve tasarlanan İnterent altyapısı konusunu yeniden düşünmeye itiyor. Güvenlik konusu da yeni cevaplara ihtiyaç duyduğumuz anahtar sorulardan bir tanesi, belki de en önemlisi. Dahası, yenilikçi uygulamaların gerçek zamanlı gereksinimlerini karşılamak için yüksek performanslı işlevlere ihtiyaç duymaktayız. Geleceğin İnterneti Future İnternet dünyanın önde gelen ülkelerinin araştırma ajandalarında, ABD, Japonya, Kore ve Çin.. stratejik bir öncelik halini almış durumdadır. Avrupa Birliği (AB) 7. Çerçeve Programları (7.ÇP) Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT) alanının toplam bütçesinin yaklaşık %20 si bu alandaki Ar-Ge faaliyetlerini desteklemektedir. Bir çok AB üye ülkesi, bu konuda iddialı girişimler başlatmıştır. Avrupa Birliği İnternet konusunda politik yaklaşımlar geliştirmekte, geleceğin İnternet teknolojileri konusunda pozisyon almaktadır, IPv6 2, Internet of Things IoT 3 ve İnternet yönetiminin açıklık ve birlikte işlerliği gibi konularda faaliyetler yürütmektedir. GELECEĞİN İNTERNETİ DAHA AKILLI BİR DÜNYA İÇİN BİR ARAÇ Akıllı Altyapılar Dünya genelinde altyapıları destekleyen uygulamalar geliştirilmesi yönündeki girişimler hız kazanmıştır. Bu altyapılar, sürdürülebilir ve etkin bir ekonomi, doğal kaynakların harmonize bir şekilde kullanılması, iklim değişiklikliğinin olumsuz etkilerini azaltmak ve çevremizi koruma hedeflerimize hizmet etmek için tasarlanmaktadır. 1. Akıllı Enerji Şebekeleri smart energy grids : Dünyadaki elektrik üretimi bugünkünün, 17.3 trilyon kwh, iki katına çıkarak 2030 yılında 33.3 triyon kwh a ulaşacak. Enerji şebekeleri izdiham ve kesintiler ile daha çok karşılaşacak. Bugün, üretilen enerjinin %40 a kadarki bir kısmı kullanıcıya ulaşana dek kaybolabilmektedir. İnternete bağlanabilirlik, yüksek hesaplama gücü, dijital sensörler ve iletim ve dağıtım sistemlerinin uzaktan kontrolü enerji şebekelerinin daha akıllı, daha çevreci ve daha etkili olmalarını sağlayacaktır. Geleceğin Enerji İnterneti bugünkünden daha duyarlı, etkileşimli ve şeffaf olabilir. Yeni 1 Voice over IP, IP television servisleri 2 COM(2008) 313 final, Action Plan for the deployment of Internet Protocol version 6 (IPv6) in Europe 3 COM(2009) 278 final; Internet of Things An action plan for Europe

2 yenilenebilir enerji kaynaklarına uyumlu, aygıtların koordineli bir şekilde çalıştırıldığı ve kullanıcılara enerji kullanım seviyelerine ilişkin bilgi verecek sistemler; ilgili kuruluşlara enerji ağlarını kontrol şansı verecek ve greenhouse gaz emisyonunu azaltmaya yardımcı olacaktır. Bugün bazı pilot projelerde, bugünün İnternet teknolojileri ile şebekelerdeki tepe yük %15 oranında azaltılabilmektedir. 2. Akıllı çevre gözlem bilgi sistemleri Smart environmental information systems : sensör ağları aracılığı ile gerçek zamanlı ya da gerçek zamana çok yakın çevresel bilginin toplanması büyüyen bir uygulama alanı haline gelmiştir. Datanın yönetimi, dağıtımı ve kompleks sistemlere entegrasyonu İnternet bağlantısı gerektirmektedir. Bu çevresel bilgi sistemleri, yenilenebilir enerji üretimi merkezlerinin yeri ve operasyonu, akıllı binaların etkili yönetimi, daha güvenli ulaşım sistemleri ya da toplumun çevresel risk ve tehlikelerden haberdar edilmesi konusunda destek sağlayacaktır. 3. Akıllı ulaşım ve hareketlilik sistemleri Smart systems for transport and mobility : Trafik sıkışıklığının Avrupa ya yılda 135 milyar Avro ya malolduğu düşünülüyor. Sadece Almanya da, trafik sıkışıklığı 33 milyon litre yakıt ve 13 milyon çalışılmayan saate tekabül ediyor ve bu da günde 250 milyon Avro luk bir ekonomik kayıp demek oluyor 4. Yeni yollar inşaa etmek çok geçerli bir çözüm gibi görünmüyor. Bunun yerine yollar ve arabaların içerisine zeka yerleştirilerek oluşturulan Akıllı Ulaşım Sistemleri, sensör ağları, radyo frekansı etiketleri ve konumlandırma sistemleri gibi teknolojileri kullanarak daha umut vaad edici alternatifler sunmaktadır. İnternet bu teknolojileri birleştirerek, kamu ve özel hareketlilik sistemlerinin, yolcu bilgilerinin ve karar verme araçlarının gerçek zamanlı yönetimini sağlayarak, mevcut çözümlerin kapasitesinin üzerinde işler başarabilir. Bazı şehirlerdeki mevcut pilot projeler bugünün teknolojileri ile trafik sıkışıklığında %20 ve gaz emüsyonunda %12 lik düşüş sağlamıştır bile. 4. Akıllı sağlık hizmetleri sistemleri smart healthcare systems : hastane giderlerini azaltmak ve hastanın daha rahat bir ortamda olmasını sağlamak için tedavi uygulamaları artan bir şekilde hastaneler yerine ev ortamında yapılmaktadır. Günümüzde araştırma faaliyetleri insanları çevreleyen, hastalara yardımcı olan ve onların bilgi ve iletişim ihtiyaçlarını karşılayan ortamlar oluşturmak üzerinde yoğunlaşmıştır. Bu teknolojiler, araçları, (sensörler, uyarıcılar, donanım ve araçlar) ağları ve servis platformlarını birleştirerek hastanın sağlık durumu, kayıtları, alerji ve hastalıkları ile ilgili bilgi donanımı sağlamaktadır. Bu devasa veri tabanı tedavi desteği veya istatistiksel amaçlar için kullanılabilir. Avrupa da bir çok şehirde yukarıda anlatılan ağlaşmış altyapıların pilot uygulamaları başlamıştır: Stokholm (ulaşım sistemleri), Amsterdam (hareketlilik ve iş), Malta (enerji şebekeleri), Paris (sağlık sistemleri); ve daha fazlası dünyanın bir çok kentinde uygulanmaktadır. İnternet ile güçlendirilmiş altyapılar ile ilgili çalışmalar gelecekte artarak devam edecektir ve kamu ve özel sektör oyuncuları için eşsiz fırsatlar sunacaktır. Gelişmekte olan Geleceğin İnternetindeki eğilimler Erişim hızları patlıyor. Bir dizi Avrupa ülkesi 2015 için 100 Mb/s lik bir erişim hızını hedefliyor. Dünyadaki diğer ülkeler (örn. Kore) bugünkü erişim hızının yaklaşık 250 katını, 1Gb/s yi hedeflemektedir. 4 en.html

3 Her yıl internetteki veri trafiği %60 oranında artıyor. Noktadan noktaya servisler, video paylaşımı ve yüksek çözünürlüklü çevrimiçi TV gibi uygulamalar bu büyüklüğün üstsel artışının devamlılığını sağlayacaktır. Altyapıya gerekli yatırım yapılmazsa dar boğazlar artarak karşımıza çıkmaya devam edecektir. Internet mobile kullanıcılar için tasarlanmamış olmasına rağmen, bu kullanıcılarla beraber 2012 yılında interent kullanıcıların sayısı 1 trilyon daha artacak. İnternet üzerindeki virüs ve saldırılar hızla artıyor. Kişisel ve kurumsal kimlik bilgilerinin uygunsuz bir şekilde kullanılmasına ilişkin olaylar her geçen gün çoğalmakta. Sensör tabanlı altyapıların artması, internete bağlı aygıt sayısının tırmanışa geçmesi, güvenlik endişesini ve sistemin zayıflıklarını arttırıyor ve siber suçların dramatik bir şekilde yükselmesine ortam hazırlıyor. İnternet servislerinin sayısı mantar gibi artıyor. Gmail, Facebook, Amazon, e-bay bunun tipik örnekleri. Bu durum açık innovasyon ve cloud computing-bulut hesaplama uygulamarı ile destekleniyor. Kaynakların bir servis sağlayıcısı tarafından değil de internet üzerinden sağlandığı hesaplama modeli olan Bulut Hesaplama özellikle KOBİler için pazara girmenin önündeki engelleri azaltıyor. Beklentiler trilyonlarca aygıt, sensör, servis ve şey in çevrimiçi duruma geçmesi yönünde. Bu mevcut altyapıları daha akıllı bir hale getirecek, ve bu servislerin vatandaşlar, iş dünyası ve kamu yönetimi tarafından kullanımını sağlayacaktır. Toplumsal uygulamalara karşı takınacak olduğumuz geniş kapsamlı yaklaşım kapasitemizi geliştirmemiz gerekmektedir. AVRUPA NIN GELECEĞİN İNTERNETİNE YAKLAŞIMI AB Çerçeve Programları İçerisinde Geleceğin İnterneti Geleceğin İnterneti konusunda her iki yıllık periyotta 400 M fon dağıtılmakta ve bu fonlar ile 90 civarında proje ve 500 civarında proje ortağı fonlanmaktadır. Bu faaliyetler Geleceğin İnterneti için büyük çaplı deneysel test ortamlarının desteklendiği FIRE 5 girişimi ile geleceğin gereksinimlerinin, bu teknolojilerin sosyal ve ekonomik yönlerinin incelenmesini de içermektedir. GEANT 6 ağı da yine bir test ortamı gibi değerlendirilebilmektedir. Ayrıca, Avrupa da Geleceğin İnterenti konusunda çalışanların federasyonu niteliğindeki Future Internet Assembly (FIA) 7 kurulmuştur. AB Üye Ülkelerindeki Geleceğin İnterneti Girişimleri Hatrı sayılır sayıdaki Avrupa ülkesi Geleceğin İnterneti konusunda ulusal girişimlerini oluşturmuş durumdalar. Bu girişimlerin beraber çalışabilmesini sağlamak, ortak ihtiyaçların ve çözümlerin paylaşılabilmesine olanak vermek ve Geleceğin İnternetini beraber geliştirmek için Future Internet Forum (FIF) 8 kurulmuştur. Avrupa Endüstrisinin rolü Avrupa Komisyonu bu konuda Endüstri-Akademi işbirliğini teşvik etmektedir. Beş adet Avrupa Teknoloji Platformu: emobility, NEM, NESSI, ISI ve EPoSS Geleceğin İnterneti ile

4 ilgili teknolojilerde aktif durumdadır. Bu platformlar Avrupa önceliklerini belirlemede önemli rol almaktadırlar. GELECEĞİN İNTERNETİ KONUSUNDA AVRUPA NIN GÜNDEMİNDEKİ AKSİYONLAR Avrupa dijital ajandasında Geleceğin İnternetine yönelik üç temel faaliyet öngörmektedir. 1. Geleceğin İnterneti konusundaki Ar-Ge faaliyetlerine destek AB Çerçeve Programları BİT alanında yılları arasında bu konu başlığına her yıl en az 200 M fon aktarılacaktır. Komisyon düzenleyici politikalarında ve araştırma politikalarında Geleceğin İnternetine yönelik Ar-Ge faaliyetlerine destek verecektir. Komisyon un FIA yı Ar-Ge çalışmalarının konsolide edildiği, çıktıların dağıtıldığı, geleceğe yönelik öncelik ve senaryoların belirlendiği bir yapı olarak öne çıkartması planlanmaktadır. 2. AB ülkelerinde oluşturulan Geleceğin İnterneti Girişimlerine ve Geleceğin İnternetinin uluslararası yönlerine destek Future Internet Forum tarafından bir çalışma programı hazırlanacak ve bu programdaki faaliyetlere Avrupa Komisyonu tarafından katkı sağlanacaktır. Komisyon lanse edilecek olan PPP yapısının faaliyetlerinden Future Internet Forum u haberdar edecektir. Komisyon, politikaları doğrultusunda Geleceğin İnterneti ile ilgili uluslararası işbirliklerine destrek verecek global standartların oluşturulmasına ve birlikteişlerliğin sağlanmasına özen gösterecektir. 3. Geleceğin İnterneti için yeni bir fon mekanizması lanse ediliyor: Public-private partnership on the Future Internet PPP Geleceğin İnterneti yeni bir endüstri devriminin habercisidir. Bu devrimde internet operatörleri, servis geliştiriciler ve ekipman üreticileri kamu iştirakleri ile işbirliği içerisinde çalışmak durumundadırlar. Bu bağlamda Avrupa da bir kamu ve özel kesim ortaklığı public private partnership PPP kurulmakta ve açık, standartlaşmış, sektörler arası servis paltformları geliştirmek üzere faaliyetlerini planlamaktadır 9. PPP uygulaması PPP orta vadede, 2015 yılına kadar ilk sonuçlarına ulaşmayı hedeflemektedir. Avrupa Komisyonu AB ÇP BİT çalışma programı içerisinde PPP hedeflerini tanımlayacak ve bu yolla yılları arasında başlangıç olarak PPP girişimine 300M fon sağlayacaktır. İlk PPP çağrısının 2010 yılı içerisinde açılması planlanmaktadır. 9

5 Geleceğin İnterneti konusundaki ulusal girişimler PPP hedeflerinin belirlenmesinde etkili olacaktır. Komisyon, PPP yi takiben, yine Geleceğin İnterneti konusunda bir Ortak Teknoloji Girişimi (Joint Technology Initiative JTI) kurulması olasılığı üzerindeki çalışmalarını hızlandıracaktır. PPP uzun vadeli çıktılar hedefleyen ÇP BİT alanı çalışmalarını tamamlayıcı, orta vadeli araştırma çıktılarını hedeflemektedir. AB ÇP BİT alanı ve PPP Geleceğin İnternetini geliştirmeye yönelik çalışmalar yapan araştırmacılar için yılları arasında 900M luk fon sağlayacaktır. Referans: COM(2009) 479 final, A public-private partnership on the Future Internet Hüseyin METİN AB Çerçeve Programları Ulusal Koordinasyon Ofisi Bilgi ve İletişim Teknolojileri Ulusal İrtibat Noktası huseyin.metin@tubitak.gov.tr ncpict@tubitak.gov.tr