Bipolar depresyonu ayırt etmek her zaman kolay mı?

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Bipolar depresyonu ayırt etmek her zaman kolay mı?"

Belgin Sönmez
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Bipolar depresyonu ayırt etmek her zaman kolay mı? Ömer AYDEMİR Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Manisa

2 Bipolar Depresyon Ayırt etmek çok kolay Mani/Hipomani

3 Bipolar Depresyon Ayırt etmek çok zor Tanı için operasyonel ölçütler Klinisyenlerin depresyon sırasında gördükleri hastada geçmiş mani/hipomani dönemlerini araştırmayı leri Hastaların manik/hipomanik dönemleri ları Ayrıntılı çevre bilgisi almayı Geriye dönük bilgilerin yeterince (özellikle eşikaltı sendromlar için)

4 Bipolar bozuklukta belirti dağılımı 13 yıllık izlem çalışmasında, izlem süresinin ne kadarında duygudurum belirtileri olduğu araştırılmış Bipolar I bozukluk hastalarında %47 Depresif belirtiler %67 Manik/hipomanik belirtiler %20 Karma belirtiler %13 Bipolar II bozukluk hastalarında %54 Depresif belirtiler %93 Hipomanik belirtiler %2.5 Karma belirtiler %4.5 (Judd et al, 2003)

5 Bipolar depresyonun önemi Bipolar depresyon bipolar bozukluğun tanı ve tedavisindeki halen en zorlayıcı alan Hastaların %60 ından fazlasında ilk hastalık dönemi depresyon Bipolar bozukluk hastalarının %25-50 si intihar girişiminde bulunur

6 Bipolar depresyonun önemi Hipomani bipolar bozukluğun yumuşak karnı BRIDGE çalışması (s=5635) HCL-32-R %47 DSM-IV-TR %16

7 Bipolar depresyonun önemi Kalıntı depresif belirtiler yaşam kalitesi ve işlevsellik ile ters bağıntı gösterir Özer et al. 2002, Michalak et al Eşik altı depresif belirtiler hem sosyal hem bilişsel işlevselliği bozar Kaya ve ark. 2009, Bonnin ve ark. 2010

8 Bipolar depresyonun önemi Tedaviye dirençli depresyonda HCL-32-R hipomani %43.9 MDQ hipomani %26.4 Rybakovski ve ark. 2012

9 Depresyonda bipolar tanısı

10 ABD Ulusal Depresif ve Manik Depresif Derneği Anketi (600 bipolar hasta) En sık konulan yanlış tanı Unipolar Depresyon (%60) %26 Anksiyete bozukluğu %18 Şizofreni %17 Borderline ve antisosyal KB %16 Alkol/madde kullanım bozukluğu %11 Şizoaffektif bozukluk Doğru tanıya kadar ort. 4 hekim değerlendirmesi %35 i tanı konmadan 10 yıldan fazla semptomatik (Hirschfeld, 2003) Tanı konma süreci 7.5 yıl (Ghaemi, 1999 ve 2000)

11 Hipomanik Dönem Ölçütleri Hipomanide aşırı etkinlik (OR:28.3) yükselmiş duyguduruma (OR:14.9) göre daha ayırt edicidir Aşırı etkinlik hipomaninin özgüllük ve duyarlılığını arttırmaktadır Benazzi. 2009

12 UP hastalarda BP den kuşkulanmak Hastalık olarak algılanmasa bile periyodlarının tanımlanması çeşitliliği ve yoğunluğu Bazı ın varlığı in varlığı, DEHB Anksiyete bozuklukları (panik b, OKB) Ör. Prepubertal panik atak varlığında ileride MDB 3 kat, BP 7.9 kat fazla Madde kullanım bozuklukları

13 UP hastalarda BP den kuşkulanmak Kişilik ve mizaç mizaç, Hipomanik kişilik arayışı, maceracılık mizaç AD ilaçlara

14 UP hastalarda BP den kuşkulanmak Bir manik/hipomanik dönemin sonucu olabilecek davranışlar ve sorunlar Yineleyici/dönemsel... Sorunlara yol açan aşırı dışa dönüklük Kişilerarası çatışmalar Yasal sorunlar Libidoda artış ve yoğun/çoğul cinsel ilişki Girişimcilikte artma ve ağır parasal kayıplar Ani ve sık meslek değişimleri

15 Atlanan BPD 250 hastada ayrıntılı değerlendirme ile %28 den %45 e yükselmiş (Hantouche, 1998) 112 major depresif bozukluk hastasının 21 inde (%19) hipomani varlığı saptandı (Kora, 2004)

16 Neden BDP doğru tanı? Doğru tanı konma süreci uzadıkça duygudurum dengeleyici vb. tedavilere erişimin gecikmesi Daha fazla antidepresif ilaç monoterapisine maruz kalma sonucu daha fazla M/m kayma riski ve frekans hızlanması, karma belirtiler vb. komplikasyonların artışı Ek tanılara yönelik girişimlerin yetersiz kalması ve bunlara bağlı komplikasyonlar

17 Neden BDP doğru tanı? Daha fazla hastalık dönemi = duygudurum dengeleyicilere direnç gelişiminde artış Daha fazla hastalık dönemi = daha fazla bilişsel bozulma İşlev kaybı, yaşam kalitesinde düşme, özkıyım riski artışı Alkol-madde kullanım bozuklukları

18 UPD BPD farklılıklar Duyarlık (%) Özgüllük (%) Farmakolojik hipomani Ailede bipolarite Retardasyon Psikotik belirtiler Postpartum başlangıç Başlangıç <26 yaş (Akiskal et al, 1983)

19 UPD BPD farklılıklar BPD UPD Yaygınlık %3 %15 (?) Cinsiyet K=E K>E Başlangıç yaşı 20 ler 40 lar Mizaç özellikleri Siklotimik Distimik Yinelemeler Sosyoekonomik durum Farksız* Farksız Postpartum başlangıç Dönem başlangıcı Ani Sinsi Sonlanım Ani Yavaş Dönem süresi 3-6 ay 3-12 ay Aile öyküsü BP-UP-(Alkol/Madde) (BP)-UP-Alkol/Madde *Bipolar bozukluğu olanların akrabalarında üretkenlik ve yaratıcılık daha fazla

20 UPD BPD farklılıklar BPD UPD Alkol-madde KK Özkıyım riski Mevsimsellik Stres ile tetiklenme Sosyal izolasyon

21 UPD BPD farklılıklar BPD UPD Psikotik belirtiler Psikomotor retardasyon Hipersomni Hiperfaji Karma belirtiler Diürnal değişim Somatizasyon Ağrıya duyarlılık Anksiyete

22 UPD BPD farklılıklar BPD UPD Kalıtsallık Tek yumurta ikizlerinde Mevsimsellik-diürnal ritm Noradrenerjik disfonksiyon Serotonerjik disfonksiyon

23 UPD BPD farklılıklar BPD UPD Lityum Antidepresifler (?) Atipik antipsikotikler Lamotrijin EKT CBT (?)

24 UPD BPD nesnel ayrım

25 UPD BPD nesnel ayrım

26 ISBD Task Force: Bipolar Depresyon için DSM-5 / ICD-11 e öneriler Bipolar depresyon için kategorik ayrım öne sürülemez Olasılık (ya da olabilirlik) yaklaşımı önerilmiş

27 Bipolar depresyon DSM-5 için revizyon önerisi A. Geçmişte manik ya da hipomanik dönem B. Major depresif dönem (ölçütlerden en az biri giriş ölçütü olmak üzere en az beş ölçüt) C. Belirtiler karma dönem ölçütlerini karşılamıyor D. Belirtiler klinik olarak anlamlı rahatsızlığa ya da sosyal, mesleki ya da diğer işlev alanlarında bozulmaya yol açmalı E. Belirtiler bir maddenin doğrudan fizyolojik etkisine ya da genel tıbbi bir duruma bağlı değildir F. Belirtiler bir yas durumu ile daha iyi açıklanamaz

28 Bipolar depresyon DSM-5 için revizyon önerisi G. Aşağıdakilerin varlığına özel önem verilmelidir: (i) atipik depresif belirtiler (hipersomni, hiperfaji ya da kurşun paralizi); (ii) psikomotor bozukluk; (iii) psikotik özellikler ya da patolojik suçluluk; (iv) pozitif bipolar bozukluk aile öyküsü

29 ...Sanrılar ya da varsanılar gibi psikotik belirtiler ortaya çıkabilir ya da çıkmayabilir. Yukarıdaki belirtilerin bazıları, UP depresyonun aksine BP depresyon için özellikle karakteristik olabilir Bu özellikler şunları içerir: Artmış uyku ve/veya iştah, belirgin psikomotor retardasyon, psikotik özellikler, duygudurumda oynaklık, depresyonun erken yaşta başlaması (<20 yaş), yüksek yineleme oranı ile gidiş (>5 dönem), psikomotor değişiklikler, kısa major depresif dönemler (<3 ay), hızlı döngülü seyir ve pozitif bipolar bozukluk aile öyküsü

30 Bipolar depresyon için ISBD Task Force revizyon önerisi: Olasılık Yaklaşımı Semptomatoloji Hipersomni 5 ve üstü (+) = Hiperfaji Olası BP Depresyon Diğer atipik belirtiler Psikomotor retardasyon Psikotik belirtiler ve/veya pat. suçluluk Duygudurumda oynaklık Hastalık gidişine ait özellikler Erken başlangıç (<25) Geçmiş çok sayıda epizod (>5) Pozitif aile öyküsü

31 Değerlendirme araçları Hipomani Soru Listesi 32 R Duygudurum Bozuklukları Ölçeği Bipolar Prodrom Belirti Ölçeği

32 Hipomani Soru Listesi Özbildirim ölçeği ilk 2 madde: likert tipi sorgulama genel duygudurum ve enerji/aktivite düzeyi 3. madde: evet/hayır olarak cevaplanan 32 ifade Boyutlar taşkınlık/enerji artışı riskli davranışlar/dürtüsellik (Angst J ve ark., 2005) Türkçe geçerlilik ve güvenilirlik çalışması Vahip S ve ark. ları tarafından yapılmıştır Kesme puanı 14 olarak hesaplanmıştır (Vahip S ve ark., baskıda)

33 Duygudurum Bozuklukları Ölçeği Amaç: Duygudurum bozuklularının taranması Öz bildirim ölçeği Yaşam boyu mani/hipomani öyküsü 1. kısım: evet/hayır olarak ifade edilen 13 madde 2. ve 3. kısım: bildirilen belirtilerin birliktelik ve sonuçları (Hirschfeld RM ve ark. 2000) Türkçe ye uyarlama çalışması Konuk ve ark. ları tarafındn yapılmış ve kesme noktası 7 olarak belirlenmiştir (Konuk N ve ark. 2007)

34 MDQ HCL-32-R Değerlendirme araçları özgüllük duyarlılık

35 Bipolar Prodrom Belirti Ölçeği 14 maddeli, 6-Likert tipi, özbildirim ölçeği Son 1 yıl içerisindeki dd belirtilerinin şiddet ve sıklığı Amaç: Risk taraması ve tanıya yatkınlığın araştırılması ağırlıklı olarak mani belirtileri Her madde:0-5 arasında puan (Max puan: 70 ) Şiddet ve sıklık alanlarında ayrı ayrı puanlama (Correl CU ve ark.; 2014) Türkçe geçerlilik ve güvenilirlik çalışması Aydemir ve ark. tarafından yapılmıştır (Aydemir ve ark.; yayında)

36 Son söz Depresyon en iyi bildiğimiz, en iyi tedavi ettiğimiz hastalık Ancak bipolar depresyonda aynı oranda başarı yok Tanı koymak halen dolaylı, atlanan hasta yüksek oranda Tanınmayan bipolar depresyonda yitimler çok fazla Peki ya tanınan hastalar için ne yapalım?

Benzer belgeler

BİPOLAR YAŞAM DERNEĞİ http://www.bipolaryasam.org/ Bipolar II Bozukluk

BİPOLAR YAŞAM DERNEĞİ http://www.bipolaryasam.org/ Bipolar II Bozukluk Doç. Dr. Sibel Çakır İstanbul Tıp Fakültesi, Psikiyatri A.D Duygudurum Bozuklukları Birimi Açıklama 2012-2013 Araştırmacı: ELAN Danışman: