Enerji İlişkileri Bağlamında Türkiye ve Orta Asya Ülkeleri

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Enerji İlişkileri Bağlamında Türkiye ve Orta Asya Ülkeleri"

Transkript

1 Trk Cuhuriyetleri'nin ağısızlıklarının 20. yılı vesilesiyle Enerji İlişkileri Bağlaında Trkiye ve Orta Asya Ülkeleri -Rapor- Yusuf Yazar Ankara, 2011

2 İncelee Araştıra Dizisi enerji ilişkileri ağlaında trkiye ve orta asya lkeleri rapor YAYIN NO: 01 Yazar Yusuf Yazar Editör Dr. Murat Yılaz Teknik Koordinasyon Mustafa Yeşilyurt Tasarı-Baskı SFN Televizyon Tanıtı Tasarı Yayıncılık Ltd. Şti. Tel: Enerji Bağlaında Trkiye ve Orta Asya Ülkeleri / Hoca Ahet Yesevi Uluslararası Trk-Kazak Üniversitesi - Ankara: Hoca Ahet Yesevi Uluslararası Trk-Kazak Üniversitesi, s: 20x28 c. (Hoca Ahet Yesevi Uluslararası Trk-Kazak Üniversitesi. İncelee-Araştıra dizisi; yayın no: 01) ISBN: Enerji politikası - Trkiye 2. Enerji politikası - Orta Asya I. Hoca Ahet Yesevi Uluslararası Trk-Kazak Üniversitesi Baskı Tarihi: Haziran 2011 Ahet Yesevi Üniversitesi Mtevelli Heyet Başkanlığı Adres: Taşkent Cad. 10. Sokak No: Bahçelievler/ANKARA Tel: Faks: tr yayinlar@yesevi.edu.tr

3 enerji İlişkileri ağlaında trkiye ve orta asya lkeleri rapor İçindekiler Özet...5 Giriş...11 B Dnya Enerji Kaynakları...16 İspatlanış Rezervlerin Dağılıı...16 Orta Asya Ülkelerinin Genel Rezerv Fotoğrafı ndaki Yeri...21 Varlığı İspatlanış Rezerv Miktarlarındaki Ykseleler...26 B Dnya Enerji Tketileri...28 Ülkelerin Üreti ve Petrol ve Doğal Gaz Ticareti Açısından 3 Duruları ve İhracat Potansiyelleri...30 Enerji Gvenliği...35 B Bgedeki Enerji İlişkileri Açısından Önde Gelen Aktörler...38 Rusya...38 AB nin ve AB lkelerinin Duru ve Tutuu...41 İran ın Duruu...44 ABD nin Bgeye İlgisi ve Bgeye İlişkin Politikası...46 Çin...48 Son Yıllarda Geliştiriliş ve Geliştirilekte Olan Yaklaşılar ve Projeler Işığında Orta Asya Ülkeleri ve Azeraycan...52 Trkiye...54 Trkiye nin Enerji Politikaları...60 Trkiye nin Hazar ve Orta Asya ya Bakışı, Yaklaşıı, Enerji Hedefleri, Trkiye - AB İlişkileri...63 Trkiye nin Nkleer Enerji Girişii...67 Kaynaklar...69

4 hoca ahet yesevi uluslararası trk-kazak niversitesi 4 TABLOLAR TABLO 1: Petrol Rezervleri...16 TABLO 2: Doğal Gaz Rezervleri...17 TABLO 3: Kör Rezervleri...18 TABLO 4: Hidroelektrik Enerji Tketileri...19 TABLO 5: Nkleer Enerji (elektrik) Tketileri...20 TABLO 6: Petrol Rezervleri Açısından Orta Asya Ülkeleri ve Azeraycan...21 TABLO 7: Doğal Gaz Rezervleri Açısından Orta Asya Ülkeleri ve Azeraycan...22 TABLO 8: Kör Rezervleri Açısından Orta Asya Ülkeleri ve Azeraycan...22 TABLO 9: Hidro-elektrik potansiyeli Orta Asya Ülkeleri ve Azeraycan...23 TABLO 10: Yıllık Karondioksit Salını Miktarları...24 TABLO 11: Birincil Enerji Tketileri Açısından Duru...25 TABLO 12: Dnya Birincil Enerji Tketii...29 TABLO 13: Orta Asya Ülkeleri ve Azeraycan ın Doğal Gaz İhracatı...32 TABLO 14: Dnya Doğal Gaz Üretii Talosu...33 TABLO 15: Kör Üreti ve Tketiinde Hazar Havzası Ülkeleri...35 TABLO 16: Trkiye nin Enerji Kaynakları ve İspatlanış Rezervleri...58 TABLO 17: Trkiye Elektrik Üretiinde Kaynakların Payı...59 TABLO 18: Trkiye Elektrik Talep Tahin Projeksiyonları...59 GRAFİKLER GRAFİK NO 1: Dnya Enerji Tketii...12 GRAFİK NO 2: Dnya İspatlanış Doğal Gaz Rezerv Gelişii...31 GRAFİK NO 3: Trkiye nin Enerjide Dışa Bağılılığı...56 GRAFİK NO 4: Trkiye Genel Enerji Talei Artış Projeksiyonu...57 GRAFİK NO 5: Enerji Taleindeki Artış Dışa Bağılılık...57 HARİTALAR HARİTA NO 1: Rusya dan Avrupa ya Gaz Sağlayan Boru Hatları...40 HARİTA NO 2: Trkenistan Çin Doğal Gaz Boru Hattı...51 HARİTA NO 3: Orta Asya ve Azeraycan dan Yeni İhraç Hatları...53 HARİTA NO 4: Enerji Gvenliği Bağlaında Trkiye nin Rol...62 HARİTA NO 5: Doğu yla Batı Arasında Enerji Koridoru Ola Yolunda Trkiye...63

5 ENERJİ İLİŞKİLERİ BAĞLAMINDA TÜRKİYE VE ORTA ASYA ÜLKELERİ özet

6 ÖZET 6 Öncelikle ve önele vurgulanası gereken şey ister kaynak zengini retici ir lke olsun isterse de kaynak yoksulu ithalatçı konuundaki ir lke olsun her lkede enerjinin aranıp-retilesinden son kullanıcı tarafından tketilesine kadar tn safhalarda kn olailecek olan verililik iyileştirelerinin yapılası için gerekli adıların atılası yönnde ihtiyaç duyulan siyasi iradenin sergilenesi, ilgili politikaların geliştirilesi gereğidir. Buna he ikli değişikliği tedirleri ağlaında ve he de kresel enerji gvenliğini artıra ağlaında gerek vardır. Trkiye u açıdan son ç yıl içerisinde kayda değer ir açılı yapış görnyor Orta Asya lkeleri ve Azeraycan ın da enerji verililiklerini artıraile potansiyellerinin çok yksek olduğunda uzanlar arasında utaakat vardır. Onyıllarca kendisine ayak ağı oluş sorunlarıyla yzleşerek iç istikrarını kuvvetlendiren Trkiye gesindeki hiçir gelişeye ilgisiz kalayacak olduğunu ortaya koyuştur. Yksek ye hızıyla ve giderek gçleniş olan ekonoisi ve uluslar arası ilişkiler içerisinde ağırlığını artırış politikasıyla Trkiye enerji alanındaki duru ve tutuuyla da gesinde giderek daha etkin ir rol oynaaktadır. Kazakistan, Azeraycan, Trkenistan ve Özekistan öneli hidrokaron rezervlerine ev sahipliği yapan retici lkeler olarak ön plana çıkıyor. Tacikistan ve Kırgızistan ın sahip olduğu hidroelektrik potansiyel sahip oldukları enerji kaynağı zenginliklerinin aşında geliyor. Orta Asya lkelerinin ve Azeraycan ın en yk açazı olan Rusya dışında alternatif ihraç hattı gzergahlarına sahip olayışları 2000 li yıllarla irlikte aşılış duruda. Petrol ve doğal gaz taşıyan, Grcistan zerinden Trkiye ye, İran a ve Çin e giden oru hatları iriri ardına taaen ya da kısen hizete giriş duruda; ir kısının inşası deva ediyor; ayrıca yeni projeler geliştiriliyor. Bu yeni taşıa hatlarından öneli ir kısı Trkiye ye ve Trkiye zerinden Avrupa ya ve diğer dnya pazarlarına taşıacılığı hedefliyor. Azeraycan ve Kazakistan da reti faaliyetlerinde de yer alan Trkiye illi petrol şirketi TPAO u taşıacılık projelerinde de enerji koridoru konsepti çerçevesinde Trkiye adına ortak olarak yer alıyor. Bu yeni ihraç hatları devreye girdikçe ge lkelerinin dnya piyasalarındaki ağırlıklarının artasına paralel içide u lke yönetilerinin de daha kendinden ein, daha st ir akışı edineceklerine kuşku yoktur. Trkiye ise, çok kutupluluk yönnde gelişeler yaşanan ir dnyada dış politikada çok yönllk şeklindeki açılıına paralel ir içide heen t lkelerle enerjide var olan işirliği potansiyellerini değerlendiriyor. Bunlar arasında en ilginç olanlardan irisiyse kuşkusuz ki Rusya yla olan enerji ilişkilerindeki derinleşedir.

7 enerji İlişkileri ağlaında trkiye ve orta asya lkeleri rapor Bgeye ilgileri açık olan lkelerden Rusya nın tutuu, he retici ge lkeleri ve he de ithal kaynak ağılısı duruundaki Avrupa lkeleri zerindeki kontroln zayıflataaya yöneliktir. Bgenin en etkili enerji gc olarak Rusya, unu Rusya zerinden geçeyen projeleri destekleeyerek, kn olduğundaysa engelleyerek sağlaaya çalışaktadır. ABD nin politikasıysa unun tersi ir yaklaşıı esas alır: Orta Asya ve Hazar Havzası ndan hidrokaron taşınasını aaçlayan projelerin Rusya dan geçeyen gzergahlarla gerçekleşesi. ABD nin u tutuu, he kendi petrol ihtiyacını karşılaada kaynak lke çeşitlenesini sağlaayı, he AB lkelerinin özellikle doğal gazda Rusya ya olan ağılılıklarının daha fazla artaasını sağlaayı, he de gede faaliyet gösteren ABD li şirketlerin enfaatlerinin korunasına katkı yapayı aaçlaaktadır. AB nin geye ilgisiyse Rusya ya giderek arta eğilii (özellikle doğal gazda) gösteren ithal ağılılığını kontrol altına ala aacıyla lke ve gzergah çeşitliliği sağlaa erkezlidir. Çin ise çok yksek olan enerji talei artışı karşısında enerji gvenliğini artıra aacıyla ge hidrokaron kaynaklarının Çin e ithaline yakın ilgi gösterektedir. He enerji gvenliği ve he de ikli değişikliği öngörleri t lkeler gii Trkiye, Azeraycan ve Orta Asya lkelerini de he enerji verililiğini ykselte ve he de kn olduğunca yenileneilir kaynak kullanaya zorluyor. Özellikle doğal gaz ve petrol ihraç potansiyeline sahip retici lkelerin özellikle de elektrik retiinde kullanılakta olan doğalgaz ve fuel oil yerine diğer alternatifleri (öncelikle yenileneilir; ikinci planda nkleer ya da kör yeni teiz teknolojilerle) kullanarak doğal gaz ve petrol ihraç kapasitelerini aksiuda tutak u lkelerin ekonoileri için daha doğru ir tercihi ortaya koyarken, doğal gaz ve petroln ihraç edileceği lkelerin enerji gvenliklerine katkıda ulunacak ve ikli değişikliği çerçevesindeki çaalara da katkı yapacaktır. 7 ö z e t 2001 yılından u yana Trkiye enerji sektör, rekaetçi, lieral ve şeffaf ir enerji sektör için refor niteliğinde dzenleelerle ir yeniden yapılana srecinden geçektedir. Piyasalara ilişkin yasalar çıkartılış, ilgili ikincil evzuat dzenleeleri yk çde taalanıştır. Böylece, hedeflenen rekaetçi ve şeffaf ir enerji piyasası için atılailecek adıların çok öneli ir atılış, hedeflenen piyasa öneli çde gerçekleşiş ulunulaktadır. Enerji verililiği ve he de yenileneilir enerji kaynaklarının (özellikle elektrik retiinde) kullanılarının artırılasında olduğu kadar rekaetçi lieral ve şeffaf ir enerji piyasasının oluşturulası yönnde Trkiye nin Orta Asya lkeleri ve Azeraycan la paylaşaileceği tecreleri ve irikileri vardır; u alanlar öneli işirlikleri fırsatları sunaktadır. Trkiye, geyle ilgili geliştirilen t uluslar arası projelerde aktif katılıcı olarak yer alakta, ve geliştirileilecek olan yeni projelerde yer alak ve u projelerin geliştirileilesine katkı vereilek için son derece yapıcı ir tutu sergileektedir.

8 hoca ahet yesevi uluslararası trk-kazak niversitesi Bugn geliniş olan noktada öneli ir gelişe Trken gazını Trkiye ye ve Trkiye zerinden Avrupa ya taşıayı hedefleyen projelerin önn kesen engellerin ertaraf edilesi yönndeki ir gelişe olacaktır. Trk diploasisinin u konuda zerine dşen rol oynaaktan kaçınadığına kuşku yoktur. Trkiye, Azeraycan ve Orta Asya lkeleri arasında geliştirilecek her proje u lkeler arasında yakınlaşanın ve karşılıklı ağılılığın artasına katkı yapacak, ortak kök ve kiliklerin okunasını kolaylaştıracak, irlikte aşka yeni adılar ata ikanını ortaya çıkaracaktır. Onun için, özellikle Trkiye ve u lkelerin ortaklığında geliştirilen ir enerji projesi ir enerji projesinden daha fazla ir şey olaya aşlar. Bundan dolayı u projeler ir dış göz n gördğnden daha önelidir. 8 ö z e t Byenin t trlerinin Asya da toplandığı ir döne olacağa enziyor önzdeki döne. Nfustaki yenin ağırlığı zaten Asya daydı; şidi dnya ekonoisinde ve enerji kullanıındaki ağırlığın da Asya ya kaydığına tanık oluyoruz. Bilisel yayınlarda ABD nin önclğ deva ediyor olsa da u alanda da Asya lehine ir gelişe olduğunu söyleek yanlış olaz. Citale Docuents sıralaasında 1996 da dokuzuncu sırada olan Çin 2009 sıralaasında heen ABD nin arkasında, 1996 yılında onçnc sırada ulunan Hindistan 2009 sıralaasında dokuzuncu sırada yer alaktadır ( ). Yani, şu ya da u lkenin değil, dnyanın erkezi kayıyor, ışığın geldiği doğuya kayıyor. ABD Enerji Enforasyon İdaresi nin yakınlarda yayınlanış olan raporunda (World Shale Gas Resources, 2011) yer alan kil/kaya gazı potansiyeli ilgilerinin doğrulanası, ve u potansiyellerin ispatlanarak retie dönştrleile ikanının ortaya çıkası önzdeki dönede Asya nın (nhasıran Çin in) ağırlık ve öneinin artasına katkıda ulunacak ir aşka öneli gelişe olacaktır. Böyle ir gelişenin uluslar arası gaz ticaretini ve hatta lkelerin enerji stratejilerini etkileesiyse kaçınılazdır. Enerji verililiğini artıra, yenileneilir enerji kaynaklarının kullanılasının desteklenesi, sera gazı salınılarının dşrlesi ve dşk-karon ekonoisine geçiş, enerji gvenliğinin artırılası, kaynak ve gzergah çeşitlendiresi, rekaetçi ve şeffaf piyasa, geleneksel-olayan gaz kaynakları: Bunlar önzdeki dönede enerji politikaları elirlenirken ya da ifade edilirken aşvurulası kaçınılaz olası uhteel olan Orta Asya lkeleri ve Trkiye için de u duruu dikkate alak kaçınılaaz ir gereklilik olarak ortaya çıkıyor. Anahtar Kelieler; Enerji, Orta Asya ağlaında enerji ilişkileri, Trkiye Orta Asya, ABD, Rusya, Çin.

9 enerji İlişkileri ağlaında trkiye ve orta asya lkeleri rapor Turkey and the Central Asıa States fro the Perspectıve of Energy Relatıons Astract If we were to express the energy geopolitics of Central Asia in a word, the one which suits the ost would e diversification. Having rich hydrocaron resources and a particular export potential; Central Asian countries (Including Azeraijan) ai at diversifying the arkets and the routes. This diversification is vital for the; oth allowing to increase the welfare levels and to strengthen the political independence and staility of their countries. Russia is firly opposed to any initiative or project which ight underine its econoic (energy-ased) and political control over the Central Asia and Europe. The sae arguents constitute a reason for the United States in supporting any projects aied at diversifying the pipeline routes fro Central Asia. The EU also favours the projects allowing to diversify the transport of hydrocarons fro Central Asia in order to eliinate its dependence on Russian energy and to increase the energy security of Europe. China has recently developed its relations with Central Asian countries in energy sector as well; its ojective is to enhance its own energy security and to quell its unitigated thirst for energy. Turkey supports and even gets involved in the projects diversifying energy routes to contriute to econoic welfare and political independence of the Central Asian countries which it dees as rethren, as well as to increase Turkish and European energy security. Key words: Energy, Central Asia energy relations, Turkey, Central Asia, USA, Russia, China. Турция и страны Центральной Азии в энергетическом контексте Аннотация Если выразить одним словом энергетическую геополитику Центральной Азии, то наиболее подходящим будет понятие «разнообразие». Страны Центральной Азии (включая Азербайджан), обладающие богатыми углеводородными ресурсами и определенным экспортным потенциалом, стремятся к разнообразию рынков и маршрутов. Это разнообразие для них имеет жизненно важное значение: оно служит улучшению экономического благосостояния и укреплению политической независимости и стабильности в стране. Россия выражает негативное отношение к инициативам и проектам, ослабляющим ее контроль Центральной Азии и Европы, это отношение имеет как экономическое, так и политическое измерение. Почти по тем же причинам Соединенные Штаты Америки поддерживают проекты трубопроводных маршрутов из Центральной Азии, имеющих разнообразные маршруты. ЕС в целях укрепления своей энергетической безопасности и уменьшения энергетической зависимости от России оказывает поддержку проектам транстпортировки углеводородов из Центральной Азии, обеспечивающим разнообразие. Китай также в целях повышения своей энергетической безопасности в последнее время активно развивает отношения со странами Центральной Азии в сфере энергетического сотрудничества. Турция с целью укрепления своей энергетической безопасности, внесения определенного вклада в повышение энергетической безопасности стран Евросоюза и в улучшение экономического благосостояния и политической независимости братственных стран Центральной Азии оказывает поддержку проектам, обеспечивающим разнообразие; при этом она не ограничивается только оказанием поддержки, по возможности старается принимать непосредственное участие и берет на себя ведущую роль в реализации проектов. 9 ö z e t Ключевые Слова энергия, энергия отношения, Турция, Средний Азия, США, Россия, Китай

10

11 Giriş Ülkelerin gelişişlik duruuyla enerjiyi kullanış duruları, elli çde enerji kaynaklarına sahip ola ve u kaynaklardan yararlanış kailiyet ve tarzları arasında ir ilişki var. En azından, ir lkenin gelişesini srdreilesi, ekonoik yesini srdrleilir kılası için, kendisi sahip olasa da ihtiyaç duyduğu enerji kaynaklarına zaanında erişiinin ir şekilde kn hale geliş olası gerektiğini söyleyeiliriz. Bu, gelişiş lkelerin evcut enerji tketii için gerekli kaynağın sağlanasına sreklilik kazandırılası anlaına gelirken, gelişekte olan lkeler için her yıl giderek daha da artan enerji kaynağı ihtiyacının ulunası/karşılanası anlaına geliyor. Kısaca, karşılandığı kaynaklardan ağısız olarak ifade edecek olursak, dnya topla enerji talei genel olarak her geçen gn giderek artıyor sonu itiariyle BP istatistiklerine göre topla ilyar ton petrol eşdeğeri (tep) olarak ifade ettiğiiz dnya topla enerji tketii 10 yıl önce u değerin yaklaşık %24 daha azıydı (9030 ilyar tep), 10 yıl sonraysa %17 daha fazlası (IEA referans senaryosuna göre) olası öngörlyor. IEA referans senaryosu dnya topla enerji tketiinin 2008 ile 2035 arasında %36 (her yıl ortalaa yaklaşık %1,4) artasını öngöryor (World Energy Outlook 2009 ve 2010, 1). 11 Kolay petroln giderek azalakta olduğu, aa diğer taraftan araa ve reti teknolojilerindeki gelişelerle petrol rezervlerinin he keşfinde ve he de retilesinde etkinliğin ve verililiğin artakta olduğu, doğal gazın genel enerji tketii içindeki ağırlığının artakta olduğu, ir tarafta ikli değişikliği konusunda dnya genelinde ir tedirginliğin ykselekte olduğu, aa diğer taraftan da u tedirginliği elli çde rahatlatailecek dzeyde yenileneilir enerji kaynaklarının tketiini ve enerji verililiğini artırıcı tedirlerin alınıp uygulanaya ve unun sonuçlarının alınaya aşlanış olduğuna dair giderek daha fazla vurgunun yapıldığı ve unun paralelinde ikli değişikliği tedirleriyle aynı hedefe hizet edecek ir gelişe olarak nkleer enerjiye olan ilginin yeniden artakta olduğu (aynı zaanda, Japonya daki nkleer felaketin kaçınılaz etkisi olarak nkleer teknoloji konusunda hassasiyetin ykseldiği) ir dönei yaşıyoruz. Enerji sektörnde önesiz ir faktörn oladığını, u sektörn kendi içindeki gelişelere olduğu kadar siyasal ve toplusal gelişelere karşı da alaildiğine hassas olduğunu varsayak gerekiyor. Dnyanın herhangi ir köşesinde ciddi ir doğal gaz rezervinin geliştirilip retie alınası, ya da tersi, herhangi ir lkedeki reti tesislerinin elli ir sre için devre dışı kaldığının ya da kalacak olduğunun anlaşılası

12 hoca ahet yesevi uluslararası trk-kazak niversitesi t dengeleri ve paraetreleri etkiler. Seraye yoğun ve uzun döneli yatırı ve anlaşaların içilendirdiği enerji dnyası politik istikrarsızlıklara karşı da özel ir içide duyarlıdır. Özellikle kaynak sahii retici/ihracatçı ir lkede siyasal istikrarın tehdit altında olduğu algısı öncelikle ve gecikesizin fiyatlara yansır, sonra da piyasadaki diğer yatırı kararı ve ilişkilere. GRAFİK NO 1: Dnya Enerji Tketii (tep) ( yıllara göre ve yakıt trne göre dağılııyla, ilyon ton petrol eşdeğeri iriiyle) 12 g ir i ş Sera gazı salınıı konusunda önde gelen rol dolayısıyla enerji alanı ikli değişikliği tedirlerinden ağısız değerlendirilez hale geliştir. Yenileneilir enerji ve enerji verililiği aşlıkları enerji gvenliğinin olduğu gii ikli değişikliği konulu değerlendirelerin de en öneli unsurları olarak algılanır oluştur. Enerji gvenliği konusu lkeler arası ilişkilerde öneli ve elirleyiciliği olan ir faktör olarak ağırlığını hissettireye deva etektedir. İkli değişikliği konusunun da ağırlığını giderek daha da artıracak ve gndelerin hep ön sıralarında yer alacak olduğunu söyleek kehanet olayacaktır. Gelişeler ikli değişikliği etkileri konusunda alınacak tedirlerle ilgili olarak lkelerin kendi hallerine ırakılayacağı gnlere doğru gitekte olduğuuz izleniini verektedir. Çeşitli faktörleri dikkate alan ve elli varsayılara dayalı olarak geliştirilen senaryolar sera gazı salını indirii konusunda 2035 ve 2050 yılları için hedefler telaffuz ediyor (World Energy Outlook , 14 ve Ek A). Bu senaryolar zerine tartışalar yoğun ir içide deva ediyor. Bu konuda her lke yeterli ya da yetersiz ir takı adılar atarak zerine dşen sorululuğu elli çde de olsa yerine getiriş ola duruunda. Atılacak adıların çoğu da ir şekilde enerji sektörn ilgilendirecektir. Madalyonun diğer yz olarak da u

13 enerji İlişkileri ağlaında trkiye ve orta asya lkeleri rapor gelişelerin genellikle Batı enşeli olan yeni ve yksek teknolojilere pazar hazırlaak gii elki iraz kaçınılaz ir gelişeyi esleekte olduğunu ifade etek gerekir. Bu rapor enerji açısından dnyanın çalkantılar yaşadığı ir döneinde yayınlanıyor. Bir tarafta Ortadoğu daki ayaklanaların özellikle petrol arzında ve dolayısıyla fiyatında neden olduğu etkiler, diğer taraftan Japonya deprei (11 Mart 2010) ve akainde eydana gelen tsunai ve onun seep olduğu nkleer kaza dnya enerji piyasalarında ciddi dalagalanalara seep oluş görnyor. Özellikle petrol arzı açısından dnya kauoyu daha hazırlıklı olduğu izleniini verişse de enerji gvenliği konusu öneini ir kez daha hissettiriş ulunuyor. Enerji odaklı tutu ve ilişkilerin uluslararası politika ve ilişkilerde her zaan ir yeri oluştur; aa ugn u tutu ve ilişkilerin uluslararası politikadaki ağırlığı ve elirleyiciliği her zaankinden çok daha fazladır. Enerjiyi enerji den iaret ir konu olarak dşneeye, enerji konusu olarak görnen konuların uluslararası ağlaına değinek şeklinde de olsa işaret eteyi ihal etediğiiz u raporla aaçlanış olan şeyse, içinde yaşıyor olduğuuz dönede Trkiye, Orta Asya lkeleri (Kazakistan, Trkenistan, Özekistan, Kırgızistan ve Tacikistan) ve Azeraycan ın enerji alanındaki durularının ve u lkelerin dnya enerji platforunda oynadıkları ve oynayailecekleri roln ne olduğu ve olaileceğini ortaya koyaya çalışaktır. Bu raporda kullanılan veriler genellikle ve yk çoğunlukla BP Statistical Review of World Energy June 2010 isili yayındaki talolardan alınıştır. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) nın her yıl yayınladığı ve artık çok popler ir el kitaı haline geliş olan Outlook (en son 2010 da yayınlandı) ve ABD Enerji Enforasyon İdaresi istatistik ve analizleri (EIA, U.S. Energy Inforation Adinistration Independent Statistics and Analysis-) de sık aş vurduğuuz kaynaklardan oldu. Bununla irlikte, veri ve analizlerinden yararlandığıız diğer kaynaklara da yeri geldikçe atıfta ulunuluştur. 13 g ir i ş

14

15 ENERJİ İLİŞKİLERİ BAĞLAMINDA TÜRKİYE VE ORTA ASYA ÜLKELERİ.BÖLÜMI Dnya Enerji Kaynakları İspatlanış Rezervlerin Dağılıı Orta Asya Ülkelerinin Genel Rezerv Fotoğrafı ndaki Yeri Varlığı İspatlanış Rezerv Miktarlarındaki Ykseleler

16 hoca ahet yesevi uluslararası trk-kazak niversitesi DÜNYA ENERJİ KAYNAKLARI İspatlanış Rezervlerin Dağılıı İspatlanış rezervlerin dnyadaki dağılıına akıldığında görleilen şey, ağırlığın Ortadoğu, Hazar çevresi ve Siirya gesinde olduğudur. Trkiye nin u kaynaklara yakınlığı ve sahip olduğu jeopolitik önese Trk siyasi elitinin ve uzanların sıkça vurgu yaptığı ir gerçekliktir. Gelişiş lkeler arasında ABD ir tarafa ırakılırsa kendi topraklarındaki rezervleri itiariyle kendine yeterli lke neredeyse yok giidir. Bunlar arasında Japonya, enerji kaynakları itiariyle ağılılığı en yksek olandır. Ancak, u lkelerin de kendi illi ya da uluslararası şirketler aracılığıyla kaynak sahii lkelerdeki retilerden pay alakta olduğu unutulaalıdır. 16 I. TABLO 1: Petrol Rezervleri (Belli ir yklğn stnde rezerve sahip lkeler): Dnya topla Rezerv Ülkeler rezervine oranı Milyar ton % Suudi Araistan Venezuella İran Irak Kuveyt Birleşik Ara Eirlikleri Rusya Liya Kazakistan Kanada Nijerya Aerika Birleşik Devletleri Katar Çin Brezilya Angola Meksika Cezayir Azeraycan Hindistan Diğer lkeler toplaı 11.0 Dnya Toplaı (Veriler BP Statistical Review of World Energy June 2010 dan alınıştır.)

17 enerji İlişkileri ağlaında trkiye ve orta asya lkeleri rapor TABLO 2: Doğal Gaz Rezervleri (Belli ir yklğn stnde rezerve sahip lkeler): Ülkeler Rezerv Dnya topla rezervine oranı Trilyon 3 % Rusya İran Katar Trkenistan Suudi Araistan Aerika Birleşik Devletleri Birleşik Arap Eirlikleri Venezuella Nijerya Cezayir Endenozya Irak Avustralya Çin Mısır Norveç Kazakistan Kuveyt Kanada Özekistan Liya Azeraycan Hindistan Hollanda Ukrayna Diğer lkeler toplaı Dnya Toplaı I. (Veriler BP Statistical Review of World Energy June 2010 dan alınıştır.)

18 hoca ahet yesevi uluslararası trk-kazak niversitesi TABLO 3: Kör Rezervleri (Belli ir yklğn stnde rezerve sahip lkeler): 18 I. Ülkeler Rezerv Dnya topla rezervine oranı Milyon ton % Aerika Birleşik Devletleri Rusya Çin Avustralya Hindistan Ukrayna Kazakistan Gney Afrika Polonya Brezilya Koloiya Alanya Kanada Diğer lkeler toplaı Dnya Toplaı (Veriler BP Statistical Review of World Energy June 2010 dan alınıştır.)

19 enerji İlişkileri ağlaında trkiye ve orta asya lkeleri rapor TABLO 4: Hidroelektrik Enerji Tketileri (Aşağıdaki taloda lkelerin hidroelektrik enerji tketileri ilyon ton petrol eşdeğeri (tep) karşılığıyla veriliştir.): Ülkeler Tketi Dnya topla tketiine oranı tep % Çin Kanada Brezilya Aerika Birleşik Devletleri Rusya Norveç Hindistan Venezuella Japonya İsveç Fransa İtalya Koloiya Arjantin İsviçre Trkiye Pakistan İspanya Meksika Şili Yeni Zelanda Peru Alanya Roanya Diğer lkeler toplaı Dnya Toplaı I. (Veriler BP Statistical Review of World Energy June 2010 dan alınıştır.) Dnya hidroelektrik potansiyelinin (retileilecek - ekonoik) yıllık topla 8082 TWh olduğu ve unun %33 nn devrede olduğu elirtiliyor. Hidroelektrik 65 lkenin tkettiği elektriğin %50 den fazlasını sağlıyor (Hydropower and the World s Energy Future).

20 hoca ahet yesevi uluslararası trk-kazak niversitesi 2008 yılında dnyada tketilen elektriğin %16 sı hidroelektrik olarak retildi. Bu oranın 2035 yılına kadar aynı kalası öngörlyor (Outlook 2010, 7). (4 nolu Hidroelektrik Tketi talosunda ençok kullananlar- sıralaada yer alıyor olsalar da, Orta Asya lkelerinin, özellikle Tacikistan ve Kırgızistan ın lke açısından öneli sayılacak iktarda ir hidro-enerji potansiyeli ulunaktadır. Elektrik retiine yönelik kurulu hidroelektrik kapasiteleri kçk olduğu (unda iç tketilerinin dşklğ de rol oynaaktadır) için u iki lke tketi değerlerine göre dzenleniş olan 4 nolu taloda yer alaaıştır. TABLO 5: Nkleer Enerji (elektrik) Tketileri (Bu taloda lkelerin tkettiği nkleer elektrik iktarları tep iriiyle verilektedir): 2O I. Dnya topla tketii Tketi Ülkeler içindeki Oranı tep % Aerika Birleşik Devletleri Fransa Japonya Rusya Gney Kore Alanya Kanada Ukrayna Çin İngiltere İspanya 12 2 İsveç Belçika&Lkseurg Tayvan İsviçre Çek Cuhuriyeti Finlandiya Hindistan Bulgaristan Macaristan Diğer 21.4 Dnya Toplaı (Veriler BP Statistical Review of World Energy June 2010 dan alınıştır.)

21 enerji İlişkileri ağlaında trkiye ve orta asya lkeleri rapor Orta Asya lkeleri ve Azeraycan da nkleer enerji retii ulunaaktadır. Bu ağlada dnya genelinde, artan elektrik enerjisi taleini karşılaada nkleer teknolojiye olan yönelişin ive kazandığını elirtek gerekir yılı sonu itiariyle 372 in MW lar dzeyinde olan kurulu nkleer kapasitenin önzdeki yıllarda ykselesi eklenektedir. Bu çerçevede Trkiye de de gelecek yıllarda elektrik enerjisi taleinin elli ir kısının (2023 yılı itiariyle iniu %5 ini) nkleer santrallardan yapılacak retile karşılanası yönnde ir siyasi irade ortaya konuştur. Orta Asya Ülkelerinin Genel Rezerv Fotoğrafı ndaki Yeri [sıralaalarda lkelerin duruları] Rezerv talolarına akıldığında gerek pertrolde ve gerekse de doğalgazda Kazakistan, Trkenistan ve Azeraycan ın kayda değer ir yerleri olduğu görlr. İç tketilerinin çok stnde ir reti yapaile ikan ve potansiyellerinin oluşu, u lkeleri yk tketici lkeler nezdinde daha da öneli kılaktadır. Özekistan ın da doğalgaz rezervleri açısından kayda değer ir zenginliği ulunaktadır. Bu dört lke irlikte ilinen dnya petrol rezervlerinin %3,6 sına ve ilinen doğalgaz rezervlerinin de %6,9 una sahiptir. Sahip oldukları u oranlar u lkelere diğer lkelerle ilişkilerinde ve dolayısıyla dnya siyasetinde elli ir rol oynayaile şansını verektedir. Bu lke yönetilerinin özellikle Sovyetler Birliği nin dağılışından sonra u rol daha etkin oynayarak kendi lkeleri lehine avantajlar elde ete çaası içinde olduklarını görek zor değildir. 21 I. TABLO 6: Petrol Rezervleri Açısından Orta Asya Ülkeleri ve Azeraycan : Dnya topla Rezerv Ülkeler rezervine oranı Milyar ton % Kazakistan Azeraycan Trkenistan 0.1 _ Özekistan ** Kırgızistan (5 Milyon Ton) - ** Tacikistan (2 Milyon Ton) - Ülkeler Toplaı (Veriler BP Statistical Review of World Energy June 2010 dan alınıştır.) ( ** 2010 Survey of Energy Resources (World Energy Council), 2008 yılı verileri)

22 hoca ahet yesevi uluslararası trk-kazak niversitesi TABLO 7: Doğal Gaz Rezervleri Açısından Orta Asya Ülkeleri ve Azeraycan: Ülkeler Rezerv Dnya topla rezervi içindeki oranı Trilyon 3 % Trkenistan Kazakistan Özekistan Azeraycan ** Kırgızistan 6 Milyar 3 - ** Tacikistan 6 Milyar 3 - Ülkeler Toplaı (Veriler BP Statistical Review of World Energy June 2010 dan alınıştır.) ** 2010 Survey of Energy Resources (World Energy Council) 2008 yılı verileri 22 I. TABLO 8: Kör Rezervleri Açısından Orta Asya Ülkeleri ve Azeraycan: Ülkeler Rezerv Dnya topla rezervi içindeki oranı Milyon Ton % Kazakistan Azeraycan - - Trkenistan - - ** Özekistan ** Kırgızistan ** Tacikistan Ülkeler Toplaı (Veriler BP Statistical Review of World Energy June 2010 dan alınıştır.) ** 2010 Survey of Energy Resources (World Energy Council) 2008 yılı verileri Görldğ gii Kazakistan öneli iktarda kör rezervine sahiptir. Kazakistan enerji profilini diğer Orta Asya lkelerinden çok farklı kılan şey u profil içinde körn oynadığı egeen roldr (World Energy Outlook 2010, Chapter 16, IEA): Kör Kazakistan ın topla irincil enerji tketiinde %44 gii ir orana sahiptir. Kazakistan ın 2008 yılı elektrik retiinde körn payıysa %79 dir.

23 enerji İlişkileri ağlaında trkiye ve orta asya lkeleri rapor TABLO 9 Hidro-elektrik potansiyeli Orta Asya Ülkeleri ve Azeraycan : Ülkeler 2008 HES Potansiyeli (TWh/yr) ** Tacikistan 264 ** Kırgızistan 55 ** Kazakistan 29 ** Özekistan 15 ** Azeraycan 7 (Veriler BP Statistical Review of World Energy June 2010 dan alınıştır.) ** 2010 Survey of Energy Resources (World Energy Council) Bu çalışada özellikle söz konusu edilen, topla yaklaşık 71 ilyonluk nfusa sahip u altı lkenin (dnya topla nfusunun %1 i) sahip olduğu hidrokaron rezervlerinin dnya rezerv toplaı içindeki oranına akıldığında ispatlanış petrol rezervlerinin %3,6 sının, ispatlanış doğal gaz rezervlerinin %6,9 unun ve ispatlanış kör rezervlerinin de %3,8 inin u lkeler gruunun toprakları içerisinde olduğu görlr. Bu altı lkenin topla irincil enerji tketiinin dnya topla irincil enerji tketii içindeki oranı da %1,4 dolayındadır. Yalnızca u rakalar ile u lkelerin özellikle enerji kaynağı açısından yoksul ve dışa ağılı lkeler açısından öneini ortaya koyaktadır. Çnk u rakalar u lkeler gruunun (tek tek değerlendirilirse Kazakistan, Trkenistan, Azereycan ve Özekistan ın) enerji kaynağı ihraç potansiyelini de ortaya koyaktadır. Bu lkeler gruunun topla irincil enerji tketii, topla gayrisafi illi hasılası ve seep oldukları topla karondioksit salınıı değerleri heen heen aynı nfus yklğne sahip Trkiye nin değerleriyle karşılaştırıldığında u lkelerin enerji verililiği uygulaaları açısından yk ir potansiyele sahip oldukları ve ikli değişikliği konusundaki tedirler çerçevesinde ataları gereken adılar olduğu görlr (World Energy Outlook 2010). 23 I. Karondioksit salınıı açısından akıldığında Orta Asya lkelerinin ve Azeraycan ın (nfsları ve gayrisafi illi hasılaları da dikkate alındığında) durularının çok iyi oladığı açıktır. Yıllık topla karondioksit ve kişi aşına dşen karondioksit salınıı değerlendiresinde u değerlerin yksekliğiyle Kazakistan dikkat çeker.

24 hoca ahet yesevi uluslararası trk-kazak niversitesi TABLO 10 : Yıllık Karondioksit Salını Miktarları (Nfus ve GSMH larıyla irlikte): 24 I. Ülke Yıllık CO 2 Dnya Toplaının Yzdesi Nfus in ton % Milyon Gayrisafi Milli Hasıla (2010) Milyon ABD Doları 1 Trkiye ,00 0,98 73,7 729,1 2 Kazakistan ,00 0,78 16,4 129,8 3 Özekistan ,00 0,40 27,8 37,7 4 Trkenistan ,00 0,16 5,2 28,0 5 Azeraycan ,00 0,11 9,0 52,2 6 Tacikistan 7.228,00 0,02 7,1 5,6 7 Kırgızistan 6.080,00 0,02 5,4 4,4 Dnya toplaı ,7 (Karondioksit Salını Miktar ilgileri 2007 yılına aittir. Nfus ilgileri Wikipedia dan alınış olup, 2010 yılı içinde yapılış tahinlere dayalıdır. Gayrisafi Milli Hasıla ilgileri CIA World Factook dan alınıştır.) Dnya sıralaasında 62 nci sırada yer alan kçk nfusuna rağen topla karondioksit salınıı iktarıyla Kazakistan yılda 228 ilyon ton eisyonla (2007 yılı verisi) dnya sıralaasında 25 inci sırada; Trkiye ise 288 ilyon tonla 22 nci sırada yer alaktadır (u veri 2008 yılında CDIAC tarafından Birleşiş Milletler için derleniştir). Kişi aşına dşen karondioksit sıralaasındaysa Kazakistan dnya lkeleri sıralaasında 12 nci sırada yer alaktadır (2007 yılı değeriyle 13,9 ton). Kazakistan gayrisafi illi hasıla sıralaasında dnya lkeleri arasında yaklaşık 130 ilyon dolarla 54 nc sırada yer alaktadır. Btn u veriler dikkate alındığında Kazakistan ın enerji verililiği ve karondioksit salınıını dşre ağlaında atası gereken radikal adılar olduğu rahatlıkla söyleneilir. Aynı şeyler diğer Orta Asya lkeleri, Azereycan ve Trkiye için de söyleneilir. Vurgunun Kazakistan için yapılış oluşu körn enerji tketii toplaı içinde oynaakta olduğu egeen rol dolayısıyladır. Önzdeki yiri-yirieş yıl için yapılan projeksiyonlarda ugn petrol ve/ya da doğal gaz ihracatçı staatsnde olan azı kaynak sahii lkelerin ilerleyen yıllar içerisinde artası eklenen iç tketileri (ve sahip oldukları rezervlerin yavaş yavaş tkenesi) nedeniyle ithalatçı duruuna dşesi eklenektedir (Sohet Karuz, Iportance of Turkey in Europe s Energy Future and Security -Energy Policies Towards isili sunudan alınıştır (25-26 Noveer 2010; Ankara, Turkey)). İşte ta da u perspektiften Orta Asya lkeleri ve Azeraycan öne kazanaktadır. Çnk u lkeler artırılaileceği görlen retileriyle uzun ir döne oyunca ihracat potansiyeline sahip görnektedirler.

25 enerji İlişkileri ağlaında trkiye ve orta asya lkeleri rapor Ayrıca, rezervleri ifade için 1, 2 ve 3 nolu talolarda verilen rakaların çok ihtiyatlı rakalar olduğunu da elirtek gerekiyor. Örneğin Trkenistan ın doğal gaz rezervi dendiğinde kullanılan rakalar yk ir değişkenlik gösterektedir. Bizi BP (2010) istatistik verilerinden alarak talo 2 de 8,1 trilyon etrekp olarak verdiğiiz Trkenistan ın doğal gaz rezervi azı kaynaklarda daha yk olarak gösterilektedir. Ortak olan kanaatse Trkenistan ın keşfedilecek yeni yk doğal gaz yataklarına sahip olduğu ve retiinin öneli iktarda artırılaileceği yönndedir (Jones, 2010). Tacikistan ve Kırgızistan ın su potansiyeli gede şidiye kadar oluşuş denkle ve ilişkilerde zaten ir şekilde yer alıştır. (World Energy Outlook 2010) Ancak, u iki lkenin sahip olduğu hidroelektrik potansiyel u denklelerde daha ağırlıklı olarak yer alayı ve dolayıyla daha fazla ilgiyi hak etektedir. Tacikistan ve Kırgızistan ın sahip olduğu hidroelektrik potansiyelin gesel ir planlaa ve işirliği içerisinde retie dönştrleilesi halinde gelecekte u iki lkede retileilecek hidroelektriğin Özekistan, Trkenistan ve Kazakistan gii lkelerde kullanılaileceği ve öylece u lkelerin ithal edeilecekleri iktar kadar elektriği retek için kullandıkları doğal gaz ve petrol ihraç edeilecekleri, unun da he ikli değişikliği politikaları açısından ve he de enerji gvenliği politikaları açısından dikkate değer ir husus olduğunun altı çizilelidir. Bu ağlada u lkelerin gelecek yıllarda, elektrik retiinde kullandıkları doğalgazı daha ekonoik şartlarda ir ihracat rn olarak değerlendireilek aacıyla elektrik retiinde nkleer enerjiye yer vere eğilii içine gireilecekleri not edileilir. 25 I. TABLO 11: Birincil Enerji Tketileri Açısından Duru: Dnya topla irincil Ülkeler Tketi (2009) enerji tketii içindeki Oranı tep % Kazakistan Özekistan Trkenistan Azeraycan Kırgızistan Tacikistan Ülkeler Toplaı (Veriler BP Statistical Review of World Energy June 2010 dan alınıştır. Kırgızistan ve Tacikistan değerleri IEA istatistik talolarından alınıştır.)

26 hoca ahet yesevi uluslararası trk-kazak niversitesi 26 I. Varlığı İspatlanış Rezerv Miktarlarındaki Ykseleler Neredeyse ir otuz yıldır petrol rezervlerinin azalakta olduğu, kalış olan petroln evcut tketi eğililerine göre ancak ir yıllık döne için yeterli olacağı söylenegelir. Ancak, kayıtlara ve istatistiklere yansıyan rezerv iktarları farklı ir resi ortaya koyar. Byk ve artan tketie (2010 yılında ortalaa gnlk talep 87,7 ilyon varil, (Oil Market Report, IEA, Ocak 2011) rağen dnya topla rezervi giderek artıyor görnektedir. Önde gelen irkaç lkenin yıllar içerisinde istatistiklere yansıyan rezerv iktarlarına akak u duruu göreilek için yeterlidir. Örneğin, en yk retici lkelerden irisi olan Suudi Araistan ın petrol rezervi 1980 de 168 ilyar varilken u iktar 1990 da 260,3 ilyar varil, 2000 yılında 262,8 ilyar varil ve en son 2009 yılı sonu itiariyle de 264,6 ilyar varil olarak istatistiklere yansııştır. Benzer şekilde, hidrokaron dnyasının son yıllarda yapılan keşiflerle yıldızı parlaış olan Venezuela nın da 1980 de 19,5 ilyar varil olan rezervi 2009 yılı sonu itiariyle 172,3 ilyar varile ykseliş görnektedir. Bir aşka hidrokaron devi İran ın da duruu daha farklı değildir: 1980 de 58,3 ilyar varil olan tezervi 2009 sonu itiariyle 137,6 ilyar varil olarak istatistiklerde yer alıştır. Rezerv iktarlarının u ykselişinde rezerv tahin yaklaşı ve heseplaalarında ortaya çıkan farklılaşalar kadar araa ve reti teknolojilerindeki gelişeler ve artan petrol fiyatının teşvik edici etkisiyle araa faaliyetlerindeki artış da etkin oluştur.

27 I1 ENERJİ İLİŞKİLERİ BAĞLAMINDA TÜRKİYE VE ORTA ASYA ÜLKELERİ.BÖLÜM Dnya Enerji Tketileri Ülkelerin Üreti ve Petrol ve Doğal Gaz Ticareti Açısından Duruları ve İhracat Potansiyelleri Enerji Gvenliği

28 hoca ahet yesevi uluslararası trk-kazak niversitesi Dnya Enerji Tketileri Yukarıda elirtiliş olduğu gii u raporda özellikle gözönnde ulundurulan altı lkenin topla irincil enerji tketii dnya topla irincil enerji tketii içerisinde yalnızca %1,4 n oluşturaktadır. 12 nolu talo dnyada enerji tketi yklğ açısından lkeleri sıralıyor. Bu yklkler genel olarak ir taraftan da yk enerji pazarlarının nereler olduğuna işaret ediyor. He enerji haaddeleri ve he de enerji altyapılarının oluşturulası ya da yenilenesinde kullanılacak donanıların arzedildiği ve arzedileye deva edilecek olduğu pazarlar. Çin ve ABD tarafından gerçekleştirilen tketi, dnya topla enerji tketiinin yaklaşık %40 ını oluşturuyor. Her iki lke, örneğin petrolde, kendi iç retileri de yksek olduğu halde dnyanın en yk iki ithalatçısı. 28 II. İkli değişikliği duruu ve politikaları açısından akıldığında dnyanın en yk iki tketicisi lkesi olan ABD ve Çin, aynı zaanda dnyanın en fazla karondioksit salınıı yapan iki lkesi ola konuundadır (irlikte dnya topla karondioksit salınıının %42 sine seep oluyorlar). Yalnızca u veriler ışığında akıldığında ile u iki lkenin eniseediği ir ikli değişikliği paketinin aşarılı olaktan uzak kalacağı sonucuna varılailir. Böyle akıldığında u iki lke arasında u konuda ir diyaloğun ve anlayış irliği sağlaanın ne kadar öneli olduğu açıktır. Ve her iki lkenin (özellikle de, gelişekte olan ir lke olarak Çin in) u konuda zerlerine gerçek anlada dşeni yapakta elli ve anlaşılailir nedenlerle çok da arzulu ve aceleci görnediklerini söyleek kndr. Bu isteksizliği kresel ekonoik krizinin sera gazı salınıını azalta çerçevesinde kullanıdaki reti tarz ve teknolojilerini öneli çde daha verili olanlarıyla değiştirek için yapılacak yatırılarda seep olduğu iptal ve tehirler iraz daha artırıştır (Shell Energy Scenarios to 2050, 2011).

29 enerji İlişkileri ağlaında trkiye ve orta asya lkeleri rapor TABLO 12: Dnya Birincil Enerji Tketii (2009): Ülkeler Tketi Oran Mtep % Aerika Birleşik Devletleri Çin Rusya Hindistan Japonya Kanada Alanya Fransa Gney Kore Brezilya İran İngiltere Suudi Araistan İtalya Meksika İspanya Endenozya Gney Afrika Avusturalya Ukrayna Tayvan Tayland Hollanda Trkiye Mısır Belçika&Lkseurg Kazakistan Norveç Dnya Toplaı II. (Veriler BP Statistical Review of World Energy June 2010 dan alınıştır.)

30 hoca ahet yesevi uluslararası trk-kazak niversitesi Pazarın öneli n he tketii yk ve he de kaynakları yetersiz olan lkelerin oluşturduğu açıktır. Önzdeki dönede (2030 lara kadar olan döne dşnlrse) dnya enerji taleindeki artışın gelişekte olan lkelerde ortaya çıkası eklenektedir (Shell Energy Scenarios to 2050, 2, 2011). Dolayısıyla, özellikle Trkiye açısından Avrupalı lkelerin çoğunun ithal kaynağa ihtiyacının olası ve çeşitlendire politikaları çerçevesinde Hazar ve Ortadoğu kaynaklarından (özellikle doğal gaz) yararlanaya öncelik veresi öneli ir duru ortaya çıkaraktadır. Bununla irlikte, kısa sre öncesine kadar pazar daha çok Batı da (özellikle Avrupa da) görnyordu. Aa son yıllarda, yksek ye ve enerji talep artış oranlarıyla Çin ve Hindistan dikkatleri zerinde toplaış duruda. Nfusları yk u iki yyen ekonoi kendi enerji kaynaklarıyla yetineeyecekleri ir talep artışıyla karşı karşıya. Bu da her iki lkeyi önde gelen ithalatçı lkeler duruuna getiriyor. Çin ugnk haliyle, kendi yk retiine rağen 2009 yılı itiariyle dnyanın ikinci petrol ithalatçısı (China, 2010) konuuna geliş ulunuyor. 3O II. Ülkelerin Üreti ve Petrol ve Doğal Gaz Ticareti Açısından Duruları ve İhracat Potansiyelleri Dnyada uluslararası ilişki ve ticaretin öneli ir, hidrokaron (ha petrol, petrol rnleri, doğal gaz, LNG ve kör) ticareti zerinden gerçekleşiyor dersek yanlış olaz. Bu ticaretteki veriler yıldan yıla hızla değişiyor. Byyen ekonoilerin u ticaretteki ağırlığı ve sıralaalardaki yeri ykseliyor. Birkaç yıl önce en yk petrol ithalatçısı lkeler listesinde ABD den sonra ikinci sırada Japonya yer alırken, yksek enerji talep artışıyla Çin, kendi yk iç retiine rağen, 2009 da ikinci yk ithalatçı lke konuuna geldi. Uluslararası petrol ticareti rakalarına akıldığında en yk ha petrol ihracatçılarının Rusya ve Ortadoğu lkeleri (aşta Suudi Araistan ve İran) olduğunu, en yk ha petrol ithalatçılarınınsa Aerika Birleşik Devletleri, Çin, Japonya, Hindistan, Alanya, Gney Kore, Fransa, İtalya ve İspanya olduğu görlr. Byk ihracat kailiyetinin yk rezervlere sahip olanın yanı sıra iç tketiin ötesinde ir yk retii kn kılacak altyapıya ve taşıa/ticaret altyapısına sahip olayı gerektirdiği açıktır. Bu açıdan akıldığında, son gerçekleşen projelerle (BTC ve Kazakistan Çin ha petrol oru hattı projeleri) Hazar Havzası lkelerinin dnya petrol ticaretindeki ağırlıkları artıştır (2009 yılında Kazakistan ın gnlk ihracatı 1,3 ilyon varile; Azeraycan ın gnlk ihracatı da 876 in varile değerinin yaklaşık 3 katıulaşıştır). Geçecek olduğu gelerdeki politik istikrarsızlık ve gvenlik prolei nedeniyle askıya alınış görnen Trkenistan Afganistan Pakistan ha petrol oru hattı (1600 k, gnlk 1 ilyon varil kapasiteli) gii gelecekte gerçekleşesi uhteel aşka projelerle Orta Asya lkelerinin uluslar arası petrol ticaretindeki ağırlıkları daha da artailecektir.

31 enerji İlişkileri ağlaında trkiye ve orta asya lkeleri rapor Doğal gazın son yirieş yıl içerisinde kullanılışının yaygınlaşasına paralel içide artan araa/geliştire faaliyetleri sonucu ispatlanış rezerv iktarları da artarak ugnk değerlere ulaşıştır (knz. Talo no:2) yılından 2009 yılına doğal gaz rezerv iktarlarının ne çde arttığı 2 nolu grafikte yansıtılıştır. GRAFİK NO 2: Dnya İspatlanış Doğal Gaz Rezerv Gelişii ( ): 1989 TOPLAM 122,40 trilyon TOPLAM 148,55 trilyon TOPLAM 187,49 trilyon 3 31 II. Kaynak: BP Statistical Review of World Energy June 2010 Rezervlere artış şeklinde yansıyan keşiflerin öneli ir nn Hazar Havzası ve Ortadoğu gelerinde yapılış olduğunu elirtek gerekir (örneğin, 1999 da 2,59 trilyon etrekp olarak gösterilen Trkenistan ispatlanış doğal gaz rezervleri 2009 yılı sonu itiariyle 8,10 trilyon etrekp olarak gösterilektedir; enzer şekilde, Katar ın ispatlanış doğal gaz rezervleri 1999 da istatistik talolarına 11,16 trilyon etrekp olarak yansırken u değer 2009 sonu itiariyle 25,37 trilyon etrekp olarak gösterilektedir). Taii ki, dnyanın dört ir köşesinde hidrokaron araacılığı, giderek gelişiş ve gelişekte olan teknolojilerin desteğinde deva etektedir. Bu da, rezerv iktarlarının gnden gne değişiklik gösteresini açıklaaktadır. Örneğin, urada kullanılış olan ispatlanış rezerv değerleri son 1 yıl içerisinde kanıtlana aşaasına geliş görnen Doğu Akdeniz deki (Leviathan ve Taar sahaları, yaklaşık 690 ilyar etrekp) ve Norveç Barents Denizi ndeki (yaklaşık 76 ilyar etrekp) doğal gaz rezerv iktarlarını içereektedir. 13 nolu talo Azeraycan ve Orta Asya lkelerinin lkeler arası petrol ve doğal gaz ticaretinde yerinin ne olduğunun anlaşılasına yardıcı olak zere hazırlandı.

32 hoca ahet yesevi uluslararası trk-kazak niversitesi Bu ticarette rol oynayan öneli faktörlerden irisinin lkelerin sahip olduğu rezerv iktarıysa, daha öneli diğer faktörn kaynak sahii lkelerin reti kapasitesi olduğudur. Bir aşka faktörse, kuşkusuz lkenin ne çde ir siyasal istikrara sahip olduğudur. Bir lkenin doğal gaz ihracat kailiyetinin ne olduğu sorusunun cevaını o lkenin rezervinin ne kadar yk olduğundan çok (ya da onun yanısıra) o lkenin reti kapasitesinin ve iç tketiinin ne olduğu ve u kapasite ve tketie ilişkin eklenen gelişelerin ne olaileceği sorularının cevaı elirliyor. TABLO 13: Orta Asya Ülkeleri ve Azeraycan ın Doğal Gaz İhracatı (2009 da ilyar etrekp olarak): Azeraycan Kazakistan Trkenistan Özekistan 32 II. İthal Edilen Ülkeler Trkiye Grcistan Yunanistan Rusya İran Moldova Kazakistan Polonya Kırgızistan Tacikistan Topla İhracat yılı topla ihracat: 49,9 ilyar etrekp (Kaynak: Değerler BP Statistical Review of World Energy, June 2010 dan alınıştır.) Yukarıda elirtiliş olduğu gii u lkelerin ihracat kapasitelerinin ne olduğunda en elirleyici faktörlerden ikisinin o lkenin reti kapasitesinin ne olduğu ve u kapasitenin arta ikanının ne çde kn olduğudur. Aslında, 2009 reti değerleri ir çde yanıltıcı olailir. Çnk, kresel ekonoik krizin etkileri dolayısıyla enerji genelinde olduğu gii doğal gaz taleinde de heen t dnyada ir darala eydana geliştir. Bu etkiler en çok 2008 ve 2009 yılında görlştr. Bundan dolayı, ir karşılaştırayı kn kılailek aacıyla taloda 2005 ve 2007 yılları retileri de gösteriliştir.

33 enerji İlişkileri ağlaında trkiye ve orta asya lkeleri rapor TABLO 14: Dnya Doğal Gaz Üretii Talosu: Ülkeler Dnya topla retii içindeki oranı (2009) ilyar 3 ilyar 3 ilyar 3 % Aerika Birleşik Devletleri 511,1 545,6 593,4 20,1 Rusya 580,1 592,0 527,5 17,6 Kanada 187,4 184,1 161,4 5,4 İran 103,1 111,9 131,2 4,4 Norveç 85,0 89,7 103,5 3,5 Katar 45,8 63,2 89,3 3 Çin 49,3 69,2 85,2 2,8 Cezayir 88,2 84,8 81,4 2,7 Suudi Araistan 71,2 74,4 77,5 2,6 Endenozya 71,2 67,6 71,9 2,4 Özekistan 54,0 59,1 64,4 2,2 Mısır 42,5 55,7 62,7 2,1 Hollanda 62,5 60,5 62,7 2,1 Malezya 61,1 64,6 62,7 2,1 İngiltere 88,2 72,1 59,6 2 B. Arap Eirlikleri 47,8 50,3 48,8 1,6 Avustralya 37,1 40,0 42,3 1,4 Hindistan 29,6 30,1 39,3 1,3 Pakistan 35,5 36,8 37,9 1,3 Trkenistan 57,0 65,4 36,4 1,2 Kazakistan 22,6 26,8 32,2 1,1 Venezuella 27,4 32,1 27,9 0,9 Nijerya 22,4 35,0 24,9 0,8 Uan 19,8 24,0 24,8 0,8 Ukrayna 18,6 18,7 19,3 0,6 Liya 11,3 15,3 15,3 0,5 Azeraycan 5,2 9,8 14,8 0,5 Dnya Toplaı 2779,5 2954, II.

34 hoca ahet yesevi uluslararası trk-kazak niversitesi 34 II. Sovyetler Birliği nin dağılışıyla irlikte hızlı ir dşş gösteriş olan Trkenistan ın doğal gaz retii sonraki yıllarda yeniden ykseleye aşlaıştır yılında 66,1 ilyar etrekpe ykseliş olan reti 2009 yılı içinde Rusya hattında eydana gelen patlaa (ve kresel ekonoik krizin etkisiyle genelde azalan talep) sonucu akışın kesilesi nedeniyle 36,4 ilyar etrekpe dşştr (BP istaistikleri 2010). Trkenistan ilan ettiği reti progralarına göre doğal gaz retiini giderek artırarak 2025 yılında 150 ilyar etrekplk ir reti kapasitesine ulaşayı hedefleektedir. Bazı kaynaklar 2030 yılı itiariyle Trkenistan ın 250 ilyar etrekp gii çok yksek ir doğal gaz ihracat hedefi ulunduğunu elirtektedir (Arınç İrahi, 2010). Bu da, o yıllarda irçok retici lkenin ihracat kailiyetinin dşeceği göz önnde tutulursa Trkenistan ın en yk ihracatçı lkeler arasına girecek olduğunu gösterektedir. TPAO Strateji Dairesi nin projeksiyonları 2020 yılı itiariyle Orta Asya lkelerinin (Azeraycan la irlikte) gnlk 3,5 ilyon varillik ir petrol ve yıllık 100 ilyar etrekp aşış olan ir doğal gaz ihracat potansiyeline sahip olduğunu öngörektedir. IEA (outlook 2010) verilerine göre 2008 yılı itiariyle dnya topla enerji ihtiyacının %27 si körden sağlanıştır. Ve ikli değişikliği tedirleri içeren yeni senaryolara göre de u oran önzdeki yıllarda dşş göstereyecektir. Kör çok yk çde elektrik retiinde kullanılaktadır. Son on yılda enerji taleinin karşılanasında kör, kullanıı en hızla artış olan kaynak oluştur. Dnya elektrik retiinin %42 si (World Energy Deand and Econoic Outlook,2010, eia) körden yapılaktadır. Orta Asya lkeleri içerisinde kör dikkate değer oranda yalnızca Kazakistan da retilip tketilektedir. Kazakistan da elektrik retii yk çde körl terik santrallar aracılığıyla yapılaktadır (2008 de topla elektrik retiinin %79 u).

(*Birincil Enerji: Herhangi bir dönüşümden geçmemiş enerji kaynağı) Şekil 1 Dünya Ekonomisi ve Birincil Enerji Tüketimi Arasındaki İlişki

(*Birincil Enerji: Herhangi bir dönüşümden geçmemiş enerji kaynağı) Şekil 1 Dünya Ekonomisi ve Birincil Enerji Tüketimi Arasındaki İlişki Nüfus artışı, kentsel gelişim ve sanayileşme ile birlikte dünyada enerji tüketimi gün geçtikçe artmaktadır. Dünya nüfusunun 2040 yılına geldiğimizde 1,6 milyarlık bir artış ile 9 milyar seviyesine ulaşması

Detaylı

Küresel Ekonomik Krizin Türkiye ve Orta Asya Türk Cumhuriyetleri nde Ekonomik Büyüme, İşgücü Piyasası ve Yoksullukla Mücadele Süreci Üzerine Etkileri

Küresel Ekonomik Krizin Türkiye ve Orta Asya Türk Cumhuriyetleri nde Ekonomik Büyüme, İşgücü Piyasası ve Yoksullukla Mücadele Süreci Üzerine Etkileri Kresel Ekonoik Krizin Trkiye ve Orta Asya Trk Cuhuriyetleri nde Ekonoik Bye, İşgc Piyasası ve Yoksullukla Mcadele Sreci Üzerine Etkileri -Rapor- Dr. Dilek Yiğit Ankara, 2013 İncelee Araştıra Dizisi YAYIN

Detaylı

TR33 Bölgesi nin Üretim Yapısının ve Düzeyinin Tespiti ve Analizi. Ek 5: Uluslararası Koşulların Analizi

TR33 Bölgesi nin Üretim Yapısının ve Düzeyinin Tespiti ve Analizi. Ek 5: Uluslararası Koşulların Analizi TR33 Bölgesi nin Üretim Yapısının ve Düzeyinin Tespiti ve Analizi Ek 5: Uluslararası Koşulların Analizi Sektörün genel özellikleri Kümes hayvanlarının etleri ve yenilen sakatatı Ürünler dünyada ortalama

Detaylı

PAGEV - PAGDER. Dünya Toplam PP İthalatı

PAGEV - PAGDER. Dünya Toplam PP İthalatı 1 DÜNYA ve TÜRKİYE POLİPROPİLEN ( PP ) DIŞ TİCARET ANALİZİ Barbaros Demirci ( Genel Müdür ) Neslihan Ergün ( Teknik Uzman Kimya Müh. ) PAGEV - PAGDER DÜNYA TOPLAM PP İTHALATI : Dünya toplam PP ithalatı

Detaylı

HALI SEKTÖRÜ. Nisan Ayı İhracat Bilgi Notu. TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği. Page 1

HALI SEKTÖRÜ. Nisan Ayı İhracat Bilgi Notu. TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği. Page 1 2017 HALI SEKTÖRÜ Nisan Ayı İhracat Bilgi Notu TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği Page 1 HALI SEKTÖRÜ 2017 NİSAN AYI İHRACAT PERFORMANSI 2017 yılı Ocak-Nisan döneminde Türkiye nin toplam

Detaylı

HALI SEKTÖRÜ. Mayıs Ayı İhracat Bilgi Notu. TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği. Page 1

HALI SEKTÖRÜ. Mayıs Ayı İhracat Bilgi Notu. TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği. Page 1 2017 HALI SEKTÖRÜ Mayıs Ayı İhracat Bilgi Notu TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği Page 1 HALI SEKTÖRÜ 2017 MAYIS AYI İHRACAT PERFORMANSI 2017 yılı Ocak-Mayıs döneminde Türkiye nin toplam

Detaylı

SERAMİK SEKTÖRÜ NOTU

SERAMİK SEKTÖRÜ NOTU 1. Dünya Seramik Sektörü 1.1 Seramik Kaplama Malzemeleri SERAMİK SEKTÖRÜ NOTU 2007 yılında 8,2 milyar m 2 olan dünya seramik kaplama malzemeleri üretimi, 2008 yılında bir önceki yıla oranla %3,5 artarak

Detaylı

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ Şubat - 2019 Hazırlayan: Aslı VAZ İÇİNDEKİLER 1. TÜRKİYE'YE VE DÖRT İLİMİZE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI... 1 1.1 TÜRKİYE YE GELEN YABANCI ZİYARETÇİLERİN

Detaylı

Enerji Ülkeleri.Rusya En Zengin..! 26 Ocak 2015

Enerji Ülkeleri.Rusya En Zengin..! 26 Ocak 2015 Enerji Ülkeleri.Rusya En Zengin..! 26 Ocak 2015 Dünyanın Enerji Kaynakları Konusunda En Zengin Ülkeleri A1 Capital Yorumu Coğrafya ve tarih kitaplarında ülkemiz için jeopolitik öneme sahip kilit ve kritik

Detaylı

HALI SEKTÖRÜ. Mart Ayı İhracat Bilgi Notu. TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği. Page 1

HALI SEKTÖRÜ. Mart Ayı İhracat Bilgi Notu. TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği. Page 1 2018 HALI SEKTÖRÜ Mart Ayı İhracat Bilgi Notu TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği Page 1 HALI SEKTÖRÜ 2018 MART AYI İHRACAT PERFORMANSI 2018 yılı Ocak-Mart döneminde Türkiye nin toplam ihracatı

Detaylı

HALI SEKTÖRÜ. Eylül Ayı İhracat Bilgi Notu. TDH Ar&Ge ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği. Page 1

HALI SEKTÖRÜ. Eylül Ayı İhracat Bilgi Notu. TDH Ar&Ge ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği. Page 1 2015 HALI SEKTÖRÜ Eylül Ayı İhracat Bilgi Notu TDH Ar&Ge ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği Page 1 HALI SEKTÖRÜ 2015 EYLÜL AYI İHRACAT PERFORMANSI Ülkemizin halı ihracatı 2014 yılını % 7,3 oranında

Detaylı

HALI SEKTÖRÜ. Ekim Ayı İhracat Bilgi Notu. TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği. Page 1

HALI SEKTÖRÜ. Ekim Ayı İhracat Bilgi Notu. TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği. Page 1 2015 HALI SEKTÖRÜ Ekim Ayı İhracat Bilgi Notu TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği Page 1 HALI SEKTÖRÜ 2015 EKİM AYI İHRACAT PERFORMANSI Ülkemizin halı ihracatı 2014 yılını % 7,3 oranında

Detaylı

HALI SEKTÖRÜ. Mart Ayı İhracat Bilgi Notu. TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği. Page 1

HALI SEKTÖRÜ. Mart Ayı İhracat Bilgi Notu. TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği. Page 1 2017 HALI SEKTÖRÜ Mart Ayı İhracat Bilgi Notu TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği Page 1 HALI SEKTÖRÜ 2017 MART AYI İHRACAT PERFORMANSI 2017 yılı Ocak-Mart döneminde Türkiye nin toplam ihracatı

Detaylı

SERAMİK KAPLAMA MALZEMELERİ VE SERAMİK SAĞLIK GEREÇLERİ SEKTÖRÜNDE DÜNYA İTHALAT RAKAMLARI ÇERÇEVESİNDE HEDEF PAZAR ÇALIŞMASI

SERAMİK KAPLAMA MALZEMELERİ VE SERAMİK SAĞLIK GEREÇLERİ SEKTÖRÜNDE DÜNYA İTHALAT RAKAMLARI ÇERÇEVESİNDE HEDEF PAZAR ÇALIŞMASI SERAMİK KAPLAMA MALZEMELERİ VE SERAMİK SAĞLIK GEREÇLERİ SEKTÖRÜNDE DÜNYA İTHALAT RAKAMLARI ÇERÇEVESİNDE HEDEF PAZAR ÇALIŞMASI ORTA ANADOLU İHRACATÇI BİRLİKLERİ GENEL SEKRETERLİĞİ Seramik sektörünün en

Detaylı

UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2015 LANSMANI 24 HAZİRAN 2015 İSTANBUL

UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2015 LANSMANI 24 HAZİRAN 2015 İSTANBUL UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2015 LANSMANI 24 HAZİRAN 2015 İSTANBUL UNCTAD Dünya Yatırım Raporu Türkiye Lansmanı Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü nün (UNCTAD) Uluslararası Doğrudan Yatırımlar

Detaylı

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ Eylül - 2018 Hazırlayan: Aslı VAZ İçindekiler 1. TÜRKİYE'YE VE DÖRT İLİMİZE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI... 1 1.1. TÜRKİYE YE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA

Detaylı

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ Ekim - 2018 Hazırlayan: Aslı VAZ İÇİNDEKİLER 1. TÜRKİYE'YE VE DÖRT İLİMİZE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI... 1 1.1.TÜRKİYE YE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA

Detaylı

HALI SEKTÖRÜ. Ocak Ayı İhracat Bilgi Notu. TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği. Page 1

HALI SEKTÖRÜ. Ocak Ayı İhracat Bilgi Notu. TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği. Page 1 2018 HALI SEKTÖRÜ Ayı İhracat Bilgi Notu TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği Page 1 HALI SEKTÖRÜ 2018 OCAK AYI İHRACAT PERFORMANSI 2017 yılında Türkiye nin toplam ihracatı 2016 yılına kıyasla

Detaylı

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ Mayıs - 2018 Hazırlayan: Aslı VAZ İÇİNDEKİLER 1. TÜRKİYE'YE VE DÖRT İLİMİZE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI... 1 1.1. TÜRKİYE YE GELEN YABANCI ZİYARETÇİLERİN

Detaylı

ENERJİ KAYNAKLARI ve TÜRKİYE DİYARBAKIR TİCARET VE SANAYİ ODASI

ENERJİ KAYNAKLARI ve TÜRKİYE DİYARBAKIR TİCARET VE SANAYİ ODASI ENERJİ KAYNAKLARI ve TÜRKİYE DİYARBAKIR TİCARET VE SANAYİ ODASI ENERJİ KAYNAKLARI ve TÜRKİYE Türkiye önümüzdeki yıllarda artan oranda enerji ihtiyacı daha da hissedecektir. Çünkü,ekonomik kriz dönemleri

Detaylı

İÇİNDEKİLER. 1 2007-2008-2009-2010-2011 Yılları Yassı Ürünler İthalat Rakamları. 2 2007-2008-2009-2010-2011 Yılları Yassı Ürünler İhracat Rakamları

İÇİNDEKİLER. 1 2007-2008-2009-2010-2011 Yılları Yassı Ürünler İthalat Rakamları. 2 2007-2008-2009-2010-2011 Yılları Yassı Ürünler İhracat Rakamları İÇİNDEKİLER 1 2007-2008-2009-2010-2011 Yılları Yassı Ürünler İthalat Rakamları 2 2007-2008-2009-2010-2011 Yılları Yassı Ürünler İhracat Rakamları 3 2007-2008-2009-2010-2011 Yılları çelik borular İthalat-İhracat

Detaylı

Ekonomik Özgürlükler ve TÜRK DÜNYASI

Ekonomik Özgürlükler ve TÜRK DÜNYASI Ekonoik Özgrlkler ve TÜRK DÜNYASI -Rapor- Prof. Dr. Mustafa Acar Arş. Gör. Hsn Bilir Ankara, 2014 İncelee Araştıra Dizisi YAYIN NO: 17 Ekonoik Özgrlkler ve TÜRK DÜNYASI rapor Yazar Prof. Dr. Mustafa Acar

Detaylı

A.ERDAL SARGUTAN EK TABLOLAR. Ek 1. Ek 1: Ek Tablolar 3123

A.ERDAL SARGUTAN EK TABLOLAR. Ek 1. Ek 1: Ek Tablolar 3123 Ek 1: Ek Tablolar 3123 Ek 1 EK TABLOLAR Tablolar, - (129) Dünya Sağlık Örgütü: WHO Dünya Sağlık Raporu - (123) Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı: UNDP İnsani Gelişme Raporu - (128) Dünya Bankası: WB

Detaylı

1/11. TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ VERİ TABANI Rapor tarih 30/03/2018 Yıl 01 Ocak - 28 Subat 2018

1/11. TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ VERİ TABANI Rapor tarih 30/03/2018 Yıl 01 Ocak - 28 Subat 2018 ve ye göre dış ticaret Miktar m2 Miktar m2 690721 ABD 29.636.682 1.428.016 0 0 8.481.569 6.912.337 690722 ABD 226.394 13.790 0 0 68.891 55.759 690723 ABD 826.034 61.902 0 0 349.614 285.071 690730 ABD 88.188

Detaylı

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ Kasım - 2018 Hazırlayan: Aslı VAZ İÇİNDEKİLER 1. TÜRKİYE'YE VE DÖRT İLİMİZE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI... 1 1.1.TÜRKİYE YE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA

Detaylı

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ Haziran - 2018 Hazırlayan: Aslı VAZ İçindekiler 1. TÜRKİYE'YE VE DÖRT İLİMİZE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI... 1 1.1. TÜRKİYE YE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA

Detaylı

2017 YILI İLK İKİ ÇEYREK BLOK MERMER TRAVERTEN DIŞ TİCARET VERİLERİ

2017 YILI İLK İKİ ÇEYREK BLOK MERMER TRAVERTEN DIŞ TİCARET VERİLERİ 2017 YILI İLK İKİ ÇEYREK BLOK MERMER TRAVERTEN DIŞ TİCARET VERİLERİ TUTAR 1000$ 'NİN DAKİ 1.203.101 466.269 38,756% YE 'NİN TUTAR BİRİM TUTAR 1 1 Çin 755.033 399.367 62,7572% Dünya 755.033 3.857.570 196

Detaylı

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ VERİ TABANI Rapor tarihi:11/02/2016 Yıl 2015 YILI (OCAK-ARALIK) HS6 ve Ülkeye göre dış ticaret

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ VERİ TABANI Rapor tarihi:11/02/2016 Yıl 2015 YILI (OCAK-ARALIK) HS6 ve Ülkeye göre dış ticaret Rapor tarihi:11/02/2016 ABD 1.213.773 78.470 109 5 869.143 775.224 511 467 690810 ABD 2.411 139 100 5 2.074 1.841 3.205 2.844 ABD 153.405.707 7.747.676 77.068 3.951 52.525.397 47.327.904 75.673 67.506

Detaylı

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Dolar Euro Dolar Euro 381600 400 ABD 7.173.384 508.337 2.238.359 2.028.858 1.031.457 930.108 681591 400 ABD 23.110 0 24.277 21.649 681599 400 ABD 4.378 60.671 50.504 45.428 219.208 197.245 690210 400 ABD

Detaylı

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ VERİ TABANI

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ VERİ TABANI ve Ülkeye göre dış ticaret İhracat Dolar İhracat Euro İthalat Dolar İthalat Euro 691010 ABD 0 2.595 0 0 100.977 91.002 ABD 5.202.084 16.444 10.298.622 9.300.856 138.768 126.892 TOPLAM 5.202.084 19.039

Detaylı

HALI SEKTÖRÜ 2015 YILI İHRACATI

HALI SEKTÖRÜ 2015 YILI İHRACATI HALI SEKTÖRÜ 2015 YILI İHRACATI Ülkemizin halı ihracatı 2014 yılında % 7,3 oranında bir artışla kapanmış ve 2,4 milyar dolar olarak gerçekleşmişti. 2015 yılında ise halı ihracatımız bir önceki yıla kıyasla

Detaylı

Dünya Halı Pazarları ve Türkiye nin Durum Tespiti. Fazıl ALKAN Ar-Ge ve Mevzuat Şubesi 2008

Dünya Halı Pazarları ve Türkiye nin Durum Tespiti. Fazıl ALKAN Ar-Ge ve Mevzuat Şubesi 2008 Dünya Halı Pazarları ve Türkiye nin Durum Tespiti Fazıl ALKAN Ar-Ge ve Mevzuat Şubesi 2008 Dünya Halı İthalatı (Milyon $) 12.000 10.000 8.000 7.621 8.562 9.924 10.536 11.241 6.000 4.000 2.000 0 2002 2003

Detaylı

HALI SEKTÖRÜ. Kasım Ayı İhracat Bilgi Notu. TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği. Page 1

HALI SEKTÖRÜ. Kasım Ayı İhracat Bilgi Notu. TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği. Page 1 2016 HALI SEKTÖRÜ Kasım Ayı İhracat Bilgi Notu TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği Page 1 HALI SEKTÖRÜ 2016 KASIM AYI İHRACAT PERFORMANSI 2016 yılı Ocak-Kasım döneminde Türkiye nin toplam

Detaylı

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Rapor tarihi:10/02/2014 İhracat Miktar Miktar İhracat İhracat Euro 250610 Kuvars 3 Hollanda 0 490.700 0 0 180.149 136.413 4 Almanya 429.387 336.598 64.931 47.605 173.941 131.141 5 İtalya 18.984.512 23.250

Detaylı

GTİP 392310: PLASTİKTEN KUTULAR, KASALAR, SANDIKLAR VB. EŞYA

GTİP 392310: PLASTİKTEN KUTULAR, KASALAR, SANDIKLAR VB. EŞYA GTİP 392310: PLASTİKTEN KUTULAR, KASALAR, SANDIKLAR VB. EŞYA TEMMUZ 2009 Hazırlayan: Mesut DÖNMEZ 1 GENEL KOD BİLGİSİ: 392310 GTIP kodunun üst kodu olan 3923 GTİP koduna ait alt kodlar ve ürünler aşağıda

Detaylı

2002 ENERJİ İSTATİSTİKLERİ

2002 ENERJİ İSTATİSTİKLERİ World Energy Council CONSEIL MONDIAL DE L'ENERGIE Turkish National Committee COMITE NATIONAL TURC Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi 22 ENERJİ İSTATİSTİKLERİ TÜRKİYE 9. ENERJİ KONGRESİ ENERJİ İSTATİSTİKLERİ

Detaylı

Dünyada Enerji Görünümü

Dünyada Enerji Görünümü 09 Nisan 2014 Çarşamba Dünyada Enerji Görünümü Dünyada, artan gelir ve nüfus artışına paralel olarak birincil enerji talebindeki yükseliş hız kazanmaktadır. Nüfus artışının özellikle OECD Dışı ülkelerden

Detaylı

Deri ve Deri Ürünleri Sektörü 2015 Nisan Ayı İhracat Bilgi Notu

Deri ve Deri Ürünleri Sektörü 2015 Nisan Ayı İhracat Bilgi Notu Deri ve Deri Ürünleri Sektörü Nisan Ayı İhracat Bilgi Notu Tekstil, Deri ve Halı Şubesi İTKİB Genel Sekreterliği 05/ DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ YILI AYI İHRACAT PERFORMANSI yılı Nisan ayında, Türkiye

Detaylı

TÜRKİYE DEKİ YABANCI ÜLKE TEMSİLCİLİKLERİ

TÜRKİYE DEKİ YABANCI ÜLKE TEMSİLCİLİKLERİ Ülke TÜRKİYE DEKİ YABANCI ÜLKE TEMSİLCİLİKLERİ Temsilcilik Türü Şehir Telefon Faks e-posta A.B.D. Başkonsolosluk Adana (0322) 346 62 62 (0322) 346 79 16 A.B.D. Büyükelçilik Ankara 455 55 55 467 00 19 A.B.D.

Detaylı

TÜİK VERİLERİNE GÖRE ESKİŞEHİR'İN SON 5 YILDA YAPTIĞI İHRACATIN ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (ABD DOLARI) Ülke

TÜİK VERİLERİNE GÖRE ESKİŞEHİR'İN SON 5 YILDA YAPTIĞI İHRACATIN ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (ABD DOLARI) Ülke TÜİK VERİLERİNE GÖRE ESKİŞEHİR'İN SON 5 YILDA YAPTIĞI İHRACATIN ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (ABD DOLARI) Ülke 2008 Yılı 2009 Yılı 2010 Yılı 2011 Yılı 2012 Yılı Sayısı Ulke adı İhracat Ulke adı İhracat Ulke

Detaylı

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ VERİ TABANI

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ VERİ TABANI ve ye göre dış ticaret İhracat İhracat İhracat 690721 ABD 205.907.319 10.016.491 545.647 26.090 61.237.372 54.367.866 442.498 388.194 690722 ABD 3.805.776 224.607 67.890 3.140 1.177.009 1.052.756 82.674

Detaylı

Son 5 yıldır Orta Doğu pazarında %48 gibi bir Pazar kaybı yaşayan Türkiye, bu pazarı tekrar kazanabileceği değerlendirilmektedir.

Son 5 yıldır Orta Doğu pazarında %48 gibi bir Pazar kaybı yaşayan Türkiye, bu pazarı tekrar kazanabileceği değerlendirilmektedir. 1 12 Mart 2019 SIPRI 2018 GÜNCELLEMESİ SIPRI Mart 2019 tarihi itibari ile 2018 yılı ihracat ve ithalat verilerini güncellemiştir. Bu güncellemede dikkati çeken husus 2014-2018 döneminde Türk Savunma ve

Detaylı

DÜNYA SERAMİK KAPLAMA MALZEMELERİ SEKTÖRÜNE GENEL BAKIŞ

DÜNYA SERAMİK KAPLAMA MALZEMELERİ SEKTÖRÜNE GENEL BAKIŞ DÜNYA SERAMİK KAPLAMA MALZEMELERİ SEKTÖRÜNE GENEL BAKIŞ Hazırlayan ve Derleyen: Zehra N.ÖZBİLGİN Ar-Ge Şube Müdürlüğü Kasım 2012 DÜNYA SERAMİK KAPLAMA MALZEMELERİNDE ÜRETİM VE TÜKETİM yılında 9.546 milyon

Detaylı

Endişeye mahal yok (mu?)

Endişeye mahal yok (mu?) tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Endişeye mahal yok (mu?) Güven Sak İstanbul, 19 Ekim 2011 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 Reel milli gelir (1960=100) www.tepav.org.tr

Detaylı

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ VERİ TABANI. İthalat Miktar Kg. İthalat Miktar m2

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ VERİ TABANI. İthalat Miktar Kg. İthalat Miktar m2 690721 ABD 121.201.978 5.919.468 183.351 9.561 36.358.373 33.291.590 60.931 55.611 690722 ABD 2.013.654 112.572 67.890 3.140 654.446 609.369 82.674 78.128 690723 ABD 2.805.625 204.888 17.952 1.700 1.092.601

Detaylı

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ VERİ TABANI

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ VERİ TABANI 691010 ABD 0 463 0 0 9.273 7.644 691090 ABD 783.096 190 1.634.689 1.330.333 3.869 3.102 TOPLAM 783.096 653 1.634.689 1.330.333 13.142 10.746 691090 Afganistan 6.557 0 24.223 19.558 691010 Almanya 885 1.068

Detaylı

YÜRÜRLÜKTE BULUNAN ÇİFTE VERGİLENDİRMEYİ ÖNLEME ANLAŞMALARI. ( tarihi İtibariyle) Yayımlandığı Resmi Gazete

YÜRÜRLÜKTE BULUNAN ÇİFTE VERGİLENDİRMEYİ ÖNLEME ANLAŞMALARI. ( tarihi İtibariyle) Yayımlandığı Resmi Gazete YÜRÜRLÜKTE BULUNAN ÇİFTE VERGİLENDİRMEYİ ÖNLEME ANLAŞMALARI (21.01.2016 tarihi İtibariyle) Taraf Devlet Anlaşmanın İmza Edildiği Tarih Yayımlandığı Resmi Gazete Tarih No Yürürlük Tarihi Vergiler Açısından

Detaylı

BETON SANTRALİ SEKTÖRÜ NOTU

BETON SANTRALİ SEKTÖRÜ NOTU BETON SANTRALİ SEKTÖRÜ NOTU Bu çalışmada beton santrali sektörü olarak GTIP tanımları aşağıda belirtilen kalemlerin toplamı olarak ele alınmıştır. GTIP GTIP TANIMI 847431 BETON/HARÇ KARIŞTIRICILAR 847490

Detaylı

2016 ARALIK DIŞ TİCARET RAPORU

2016 ARALIK DIŞ TİCARET RAPORU 2016 ARALIK DIŞ TİCARET RAPORU ATSO DIŞ TİCARET SERVİSİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2016 ARALIK /

Detaylı

KURU MEYVE RAPOR (EGE)

KURU MEYVE RAPOR (EGE) Sayı : 73445262-TİM.EİB.GSK.15.1/6686 İzmir, 03/08/2015 Konu : Kuru Meyve Haftalık İhracat İstatistikleri SİRKÜLER EGE KURU MEYVE VE MAMULLERİ İHRACATÇILARI BİRLİĞİ ÜYELERİNE Sayın Üyemiz, 2014/15 sezonu

Detaylı

Rapor tarihi:13/06/ HS6 ve Ülkeye göre dış ticaret. İhracat Miktar 1. İhracat Miktar 2. Yıl HS6 HS6 adı Ulke Ulke adı Ölçü adı

Rapor tarihi:13/06/ HS6 ve Ülkeye göre dış ticaret. İhracat Miktar 1. İhracat Miktar 2. Yıl HS6 HS6 adı Ulke Ulke adı Ölçü adı TÜRKİYE İSTATİ DIŞ TİCARET İSTATİST Rapor tarihi:13/06/ 2017 HS6 ve Ülkeye göre dış ticaret Yıl HS6 HS6 adı Ulke Ulke adı Ölçü adı İhracat Miktar 1 İhracat Miktar 2 2017 690721 Seramikten döşeme veya kaplama

Detaylı

Çin in Orta Asya Politikaları

Çin in Orta Asya Politikaları Trk Cuhuriyetleri'nin ağısızlıklarının 20. yılında Çin in Orta Asya Politikaları -Rapor- Doç.Dr. Erkin Ekre Ankara, 2011 İncelee Araştıra Dizisi Çin in Orta Asya Politikaları rapor YAYIN NO: 04 Yazar Doç.Dr.

Detaylı

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ Haziran - 2017 Hazırlayan: Sezin Ulusoy İÇİNDEKİLER 1. TÜRKİYE'YE VE DÖRT İLİMİZE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI... 1 1.1. TÜRKİYE'YE GELEN ZİYARETÇİLERİN

Detaylı

2017 YILI İLK İKİ ÇEYREK BLOK GRANİT DIŞ TİCARET VERİLERİ

2017 YILI İLK İKİ ÇEYREK BLOK GRANİT DIŞ TİCARET VERİLERİ 2017 YILI İLK İKİ ÇEYREK BLOK GRANİT DIŞ TİCARET VERİLERİ DÜNYA DÜNYA PAZARINDA 1.406.544 2.178 0,155% DÜNYA ÇI ÇI NİN MEVCUT YE ÇI NİN DÜNYA INDAKİ ÇI MEVCUT DEKİ RAKİP ÇILAR MİKTAR 1 - Çin 521.837 0

Detaylı

Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı,

Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2014 0 HUBUBAT ÜRÜNLERİN TANIMI Hububat grubu ürünler dünyada stratejik önemi en yüksek olan ürünler olup ilk çağlardan beri insanlar tarafından kültürü yapılarak

Detaylı

Deri ve Deri Ürünleri Sektörü 2015 Mart Ayı İhracat Bilgi Notu

Deri ve Deri Ürünleri Sektörü 2015 Mart Ayı İhracat Bilgi Notu Deri ve Deri Ürünleri Sektörü Mart Ayı İhracat Bilgi Notu Tekstil, Deri ve Halı Şubesi İTKİB Genel Sekreterliği 04/ DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ YILI AYI İHRACAT PERFORMANSI yılı Mart ayında, Türkiye

Detaylı

PLASTİK POŞET ÜRETİCİLERİ İÇİN ALTERNATİF PAZARLAR ARAŞTIRMA RAPORU

PLASTİK POŞET ÜRETİCİLERİ İÇİN ALTERNATİF PAZARLAR ARAŞTIRMA RAPORU PLASTİK POŞET ÜRETİCİLERİ İÇİN ALTERNATİF PAZARLAR ARAŞTIRMA RAPORU 392321 GTİP kodlu (Etilen polimerlerinden torbalar ve çantalar) 22.02.2019 Seçilmiş Ürünü İthal eden Ülkeler Listesi Ürün: 392321 Etilen

Detaylı

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2011 OCAK - ARALIK İHRACAT PERFORMANSI ÜZERİNE KISA DEĞERLENDİRME

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2011 OCAK - ARALIK İHRACAT PERFORMANSI ÜZERİNE KISA DEĞERLENDİRME HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2011 ARALIK AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU İİTKİİB GENEL SEKRETERLİİĞİİ AR & GE VE MEVZUAT ŞUBESİİ Ocak 2012 HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2011 OCAK - ARALIK İHRACAT

Detaylı

MÜCEVHER İHRACATÇILARI BİRLİĞİ MAL GRUBU ÜLKE RAPORU (TÜRKİYE GENELİ) - (KÜMÜLATİF)

MÜCEVHER İHRACATÇILARI BİRLİĞİ MAL GRUBU ÜLKE RAPORU (TÜRKİYE GENELİ) - (KÜMÜLATİF) ALTINDAN MAMUL MÜCEVHERCİ VE KUYUMCU EŞYASI 1 BİRLEŞİK ARAP EMİRLİ 269.665.223,68 305.580.419,69 13,32 ALTINDAN MAMUL MÜCEVHERCİ VE KUYUMCU EŞYASI 2 IRAK 155.240.675,64 92.044.938,69-40,71 ALTINDAN MAMUL

Detaylı

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ Şubat - 2017 Hazırlayan: Sezin Ulusoy İÇİNDEKİLER 1. TÜRKİYE'YE VE DÖRT İLİMİZE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI... 1 1.1. TÜRKİYE'YE GELEN ZİYARETÇİLERİN

Detaylı

FAO SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ FİYAT VE TİCARET GÜNCELLEME: KASIM 2014

FAO SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ FİYAT VE TİCARET GÜNCELLEME: KASIM 2014 FAO SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ FİYAT VE TİCARET GÜNCELLEME: KASIM 2014 FAO süt fiyat endeksi 184,3 ile Ekim ayında bir önceki aya göre %1,9 geriledi. Böylece geçen yıl aynı dönemin % 26,6 gerisinde kaldı. Tereyağı,

Detaylı

ELEVATÖRLER-KONVEYÖRLER SEKTÖR NOTU

ELEVATÖRLER-KONVEYÖRLER SEKTÖR NOTU ELEVATÖRLER-KONVEYÖRLER SEKTÖR NOTU Bu çalışmada elevetörler-konveyörler sektörü, GTIP tanımları aşağıda belirtilen kalemlerin toplamı olarak ele alınmıştır. 8428.20 Pnömatik elevatörler ve konveyörler

Detaylı

DEĞERLENDİRME NOTU: İsmail ÜNVER Mevlana Kalkınma Ajansı, Konya Yatırım Destek Ofisi Koordinatörü

DEĞERLENDİRME NOTU: İsmail ÜNVER Mevlana Kalkınma Ajansı, Konya Yatırım Destek Ofisi Koordinatörü DEĞERLENDİRME NOTU: İsmail ÜNVER Mevlana Kalkınma Ajansı, Konya Yatırım Destek Ofisi Koordinatörü KONYA ÖZELİNDE YABANCI SERMAYELİ FİRMALARIN ÜLKE BAZLI ANALİZİ 06.08.2014 1 DEĞERLENDİRME NOTU: İsmail

Detaylı

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ Mart - 2018 Hazırlayan: Aslı VAZ İÇİNDEKİLER 1. TÜRKİYE'YE VE DÖRT İLİMİZE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI.. Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 1.1. TÜRKİYE'YE

Detaylı

ASFALT PLENTİ SEKTÖRÜ NOTU

ASFALT PLENTİ SEKTÖRÜ NOTU ASFALT PLENTİ SEKTÖRÜ NOTU Bu çalışmada asfalt plenti sektörü olarak GTIP tanımları aşağıda belirtilen kalemlerin toplamı olarak ele alınmıştır. GTIP GTIP TANIMI 8474.10 Tasnif etmeye, elemeye, ayırmaya

Detaylı

DEMİR-ÇELİK SEKTÖRÜNDE BİRLİĞİMİZİN BAŞLICA İHRACAT ÜRÜNLERİNE YÖNELİK HEDEF PAZAR ÇALIŞMASI

DEMİR-ÇELİK SEKTÖRÜNDE BİRLİĞİMİZİN BAŞLICA İHRACAT ÜRÜNLERİNE YÖNELİK HEDEF PAZAR ÇALIŞMASI DEMİR-ÇELİK SEKTÖRÜNDE BİRLİĞİMİZİN BAŞLICA İHRACAT ÜRÜNLERİNE YÖNELİK HEDEF PAZAR ÇALIŞMASI Hazırlayan: Sinem ALAN AR-GE ŞUBESİ EYLÜL 2012 Raporu PDF Formatında İndirmek İçin Lütfen Tıklayınız Türkiye'nin

Detaylı

Amerika Birleşik Devletleri'nin Orta Asya Politikaları

Amerika Birleşik Devletleri'nin Orta Asya Politikaları Trk Cuhuriyetleri'nin ağısızlıklarının 20. yılında Aerika Birleşik Devletleri'nin Orta Asya Politikaları -Rapor- M. Akif Kireçci Ankara, 2011 İncelee Araştıra Dizisi aerika irleşik devletleri'nin orta

Detaylı

2018 HAZİRAN DIŞ TİCARET RAPORU

2018 HAZİRAN DIŞ TİCARET RAPORU 2018 HAZİRAN DIŞ TİCARET RAPORU ATSO AR-GE VE DIŞ İLİŞKİLER BİRİMİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2018

Detaylı

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ VERİ TABANI. İthalat İthalat Ulke adı

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ VERİ TABANI. İthalat İthalat Ulke adı 691010 ABD 355 2.625 1.691 1.530 35.205 31.976 691090 ABD 2.525.971 116 5.177.455 4.765.696 491 465 TOPLAM 2.526.326 2.741 5.179.146 4.767.226 35.696 32.441 691090 Afganistan 1.230 0 2.570 2.376 691010

Detaylı

2017 EKİM DIŞ TİCARET RAPORU

2017 EKİM DIŞ TİCARET RAPORU 2017 EKİM DIŞ TİCARET RAPORU ATSO DIŞ TİCARET SERVİSİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2017 EKİM / TÜRKİYE

Detaylı

Deri ve Deri Ürünleri Sektörü 2015 Haziran Ayı İhracat Bilgi Notu

Deri ve Deri Ürünleri Sektörü 2015 Haziran Ayı İhracat Bilgi Notu Deri ve Deri Ürünleri Sektörü Haziran Ayı İhracat Bilgi Notu Tekstil, Deri ve Halı Şubesi İTKİB Genel Sekreterliği 07/ DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ YILI AYI İHRACAT PERFORMANSI yılı Haziran ayında, Türkiye

Detaylı

Deri ve Deri Ürünleri Sektörü 2016 Mayıs Ayı İhracat Bilgi Notu

Deri ve Deri Ürünleri Sektörü 2016 Mayıs Ayı İhracat Bilgi Notu Deri ve Deri Ürünleri Sektörü Mayıs Ayı İhracat Bilgi Notu TDH Ar&Ge ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜMÜZÜN YILI MAYIS AYI İHRACAT PERFORMANSI yılı mayıs ayında, Türkiye

Detaylı

2018 NİSAN DIŞ TİCARET RAPORU

2018 NİSAN DIŞ TİCARET RAPORU 2018 NİSAN DIŞ TİCARET RAPORU ATSO AR-GE VE DIŞ İLİŞKİLER BİRİMİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2018

Detaylı

2017 YILI İLK İKİ ÇEYREK İŞLENMİŞ MERMER VE TRAVERTEN DIŞ TİCARET VERİLERİ

2017 YILI İLK İKİ ÇEYREK İŞLENMİŞ MERMER VE TRAVERTEN DIŞ TİCARET VERİLERİ 2017 YILI İLK İKİ ÇEYREK İŞLENMİŞ MERMER VE TRAVERTEN DIŞ TİCARET VERİLERİ DÜNYA TUTARI DÜNYADAKİ 1.264.850 452.261 36% DÜNYA 1 1 Amerika Birleşik MEVCUT YE TUTARI NİN NİN DÜNYA MEVCUT DEKİ LAR TUTAR TUTAR

Detaylı

2015 de enerji tüketimi yavaşladı, dünya daha düşük karbonlu yakıtlara yöneldi

2015 de enerji tüketimi yavaşladı, dünya daha düşük karbonlu yakıtlara yöneldi Basın Bülteni 13 Haziran 2016 2016 BP Dünya Enerji İstatistikleri Raporu yayınlandı 2015 de enerji tüketimi yavaşladı, dünya daha düşük karbonlu yakıtlara yöneldi 2015 yılının enerji verilerini ortaya

Detaylı

Deri ve Deri Ürünleri Sektörü

Deri ve Deri Ürünleri Sektörü Deri ve Deri Ürünleri Sektörü Aralık Ayı İhracat Bilgi Notu TDH Ar&Ge ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ YILI AYI İHRACAT PERFORMANSI yılı Aralık ayında, Türkiye nin

Detaylı

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2012 NİSAN İHRACAT PERFORMANSI ÜZERİNE KISA DEĞERLENDİRME

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2012 NİSAN İHRACAT PERFORMANSI ÜZERİNE KISA DEĞERLENDİRME HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ NİSAN AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU İİTKİİB GENEL SEKRETERLİİĞİİ AR & GE VE MEVZUAT ŞUBESİİ Mayııs HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN NİSAN İHRACAT PERFORMANSI ÜZERİNE KISA

Detaylı

2014 AĞUSTOS DIŞ TİCARET RAPORU

2014 AĞUSTOS DIŞ TİCARET RAPORU 2014 AĞUSTOS DIŞ TİCARET RAPORU ATSO DIŞ TİCARET SERVİSİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2014 AĞUSTOS

Detaylı

TÜRKİYE NİN İHTİYAÇ DUYDUĞU FUAR 3.ELECTRONIST FUARI

TÜRKİYE NİN İHTİYAÇ DUYDUĞU FUAR 3.ELECTRONIST FUARI TÜRKİYE NİN İHTİYAÇ DUYDUĞU FUAR 3.ELECTRONIST FUARI Sektörlerindeki ürünlerin, en son teknolojik gelişmelerin, dünyadaki trendlerin ve son uygulamaların sergilendiği, 25-28 Eylül 2014 tarihleri arasında

Detaylı

ÇORAP SEKTÖRÜ 2016 YILI VE 2017 OCAK AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU

ÇORAP SEKTÖRÜ 2016 YILI VE 2017 OCAK AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU ÇORAP SEKTÖRÜ YILI VE OCAK AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU İTKİB GENEL SEKRETERLİĞİ HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON ARGE ŞUBESİ Şubat ÇORAP SEKTÖRÜNÜN YILI VE OCAK AYI İHRACAT PERFORMANSI ÜZERİNE KISA DEĞERLENDİRME

Detaylı

2016 EKİM DIŞ TİCARET RAPORU

2016 EKİM DIŞ TİCARET RAPORU 2016 EKİM DIŞ TİCARET RAPORU ATSO DIŞ TİCARET SERVİSİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2016 EKİM / TÜRKİYE

Detaylı

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ Mayıs - 2017 Hazırlayan: Sezin Ulusoy İÇİNDEKİLER 1. TÜRKİYE'YE VE DÖRT İLİMİZE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI... 1 1.1. TÜRKİYE'YE GELEN ZİYARETÇİLERİN

Detaylı

2018 TEMMUZ DIŞ TİCARET RAPORU

2018 TEMMUZ DIŞ TİCARET RAPORU 2018 TEMMUZ DIŞ TİCARET RAPORU ATSO AR-GE VE DIŞ İLİŞKİLER BİRİMİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2018

Detaylı

İthalat Miktar Kg. İthalat Miktar m2

İthalat Miktar Kg. İthalat Miktar m2 ve ye göre dış ticaret Miktar Euro 690710 ABD 1.019 74 0 0 1.880 1.707 690790 ABD 3.197.164 190.462 0 0 1.422.439 1.299.514 Euro 690810 ABD 78.284 3.850 1.848 118 43.314 38.735 5.575 5.168 690890 ABD 178.045.692

Detaylı

ÖZET 1. 2015 yılı Ağustos Ayında 2014 yılı Ağustos Ayına Göre:

ÖZET 1. 2015 yılı Ağustos Ayında 2014 yılı Ağustos Ayına Göre: ÖZET 1 Toplam İthalat 2015 yılı Ocak-Ağustos Döneminde 2014 yılı Ocak-Ağustos Dönemine Göre: Ham petrol ithalatı %47,07 artarak 15.842.395 ton olarak gerçekleşmiştir. Motorin (biodizel ihtiva eden motorin

Detaylı

KÜRESEL DOĞAL GAZ PİYASASI

KÜRESEL DOĞAL GAZ PİYASASI KÜRESEL DOĞAL GAZ PİYASASI DOĞALGAZ - 101 WEC ANKARA 31 OCAK 2019 GÖKHAN YARDIM ADG Anadolu Doğalgaz Danışmanlık Ticaret Ltd. SUNUM KAPSAMI 1. DÜNYA DOĞAL GAZ ARZ TALEBİ 2. GLOBAL PİYASA 3. ASYA 4. AMERİKA

Detaylı

Deri ve Deri Ürünleri Sektörü

Deri ve Deri Ürünleri Sektörü 2015 Deri ve Deri Ürünleri Sektörü 2015 Mayıs Ayı İhracat Bilgi Notu Tekstil, Deri ve Halı Şubesi İTKİB Genel Sekreterliği 06/2015 DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ 2015 YILI AYI İHRACAT PERFORMANSI 2015 yılı

Detaylı

2016 KASIM DIŞ TİCARET RAPORU

2016 KASIM DIŞ TİCARET RAPORU 2016 KASIM DIŞ TİCARET RAPORU ATSO DIŞ TİCARET SERVİSİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2016 KASIM / TÜRKİYE

Detaylı

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ VERİ TABANI

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ VERİ TABANI ve Ülkeye göre dış ticaret İhracat Dolar İhracat Euro İthalat Dolar İthalat Euro 691010 Antalya Serbest Bölgesi 152 0 246 233 Antalya Serbest Bölgesi 5.610 0 20.211 18.934 TOPLAM 5.762 0 20.457 19.167

Detaylı

2014 EYLÜL DIŞ TİCARET RAPORU

2014 EYLÜL DIŞ TİCARET RAPORU 2014 EYLÜL DIŞ TİCARET RAPORU ATSO DIŞ TİCARET SERVİSİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2014 EYLÜL / TÜRKİYE

Detaylı

2014 HAZİRAN DIŞ TİCARET RAPORU

2014 HAZİRAN DIŞ TİCARET RAPORU 2014 HAZİRAN DIŞ TİCARET RAPORU ATSO DIŞ TİCARET SERVİSİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2014 HAZİRAN

Detaylı

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2012 TEMMUZ İHRACAT PERFORMANSI ÜZERİNE KISA DEĞERLENDİRME

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2012 TEMMUZ İHRACAT PERFORMANSI ÜZERİNE KISA DEĞERLENDİRME HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2012 TEMMUZ AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU İİTKİİB GENEL SEKRETERLİİĞİİ AR & GE VE MEVZUAT ŞUBESİİ Ağusttos 2012 HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2012 TEMMUZ İHRACAT PERFORMANSI

Detaylı

International Cartographic Association-ICA

International Cartographic Association-ICA International Cartographic Association-ICA 1.AMAÇ: Uluslararası Kartografya Birliği (International Cartographic Association-ICA), 1959 yılında kurulmuştur. Hükümetler dışı bir kuruluş olan ICA nın ana

Detaylı

2019 ŞUBAT DIŞ TİCARET RAPORU

2019 ŞUBAT DIŞ TİCARET RAPORU 2019 ŞUBAT DIŞ TİCARET RAPORU ATSO AR-GE VE DIŞ İLİŞKİLER BİRİMİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2019

Detaylı

2018 MART DIŞ TİCARET RAPORU

2018 MART DIŞ TİCARET RAPORU 2018 MART DIŞ TİCARET RAPORU ATSO AR-GE VE DIŞ İLİŞKİLER BİRİMİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2018

Detaylı

2012/4 SAYILI DÖVİZ KAZANDIRICI HİZMET TİCARETİNİN DESTEKLENMESİ HAKKINDA TEBLİĞ

2012/4 SAYILI DÖVİZ KAZANDIRICI HİZMET TİCARETİNİN DESTEKLENMESİ HAKKINDA TEBLİĞ 2012/4 SAYILI DÖVİZ KAZANDIRICI HİZMET TİCARETİNİN DESTEKLENMESİ HAKKINDA TEBLİĞ SUNUM PLANI Hizmet Sektörünün Desteklenmesi Vizyonu Dünya da ve Türkiye de Sağlık Turizmi Film, Bilişim ve Eğitim Sektörlerine

Detaylı

2019 MART DIŞ TİCARET RAPORU

2019 MART DIŞ TİCARET RAPORU 2019 MART DIŞ TİCARET RAPORU ATSO AR-GE VE DIŞ İLİŞKİLER BİRİMİ *Tablo ve listeler TİM ve TUİK istatistikleri ihracat ve ithalat verilerine göre ATSO- Dış Ticaret Servisi tarafından derlenmiştir. 2019

Detaylı

4. ULUSLARARASI ELECTRONIST FUARINDAN 2016 YILI İÇİN ÜMİT VADEDİCİ KAPANIŞ

4. ULUSLARARASI ELECTRONIST FUARINDAN 2016 YILI İÇİN ÜMİT VADEDİCİ KAPANIŞ 4. ULUSLARARASI ELECTRONIST FUARINDAN 2016 YILI İÇİN ÜMİT VADEDİCİ KAPANIŞ Elektronik yan sanayi sektörünü bir araya getiren tek organizasyon Uluslararası Electronist Fuarı yerliyabancı birçok farklı şehir

Detaylı

TÜRKİYE TAVUK ETİ ÜRETİMİ VE İHRACATI : Yeni Hedefler ve Potansiyel Problemler

TÜRKİYE TAVUK ETİ ÜRETİMİ VE İHRACATI : Yeni Hedefler ve Potansiyel Problemler TÜRKİYE TAVUK ETİ ÜRETİMİ VE İHRACATI : Yeni Hedefler ve Potansiyel Problemler Dr. Sait KOCA Beypiliç Genel Müdürü Tavuk Eti ve Yumurta Üretimi: Hedefler ve Potansiyel Problemler Sempozyumu Bilkent Otel

Detaylı

Sn. Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci

Sn. Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci Sn. Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci Bilgilendirme Sunumu 22 Temmuz 214 Ankara 1 AJANDA 1) Dünya ve Türkiye Ekonomisindeki Görünüm 2) Dış Ticaretimizdeki Gelişmeler 3) Bölgesel Gelişmelerin Dış Ticaretimize

Detaylı