ÖĞRETMEN ADAYLARININ DUYGUSAL ZEKA VE SOSYAL BECERİ DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ. Yrd. Doç.Dr. Nilüfer ÖZABACI

Transkript

1 XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya ÖĞRETMEN ADAYLARININ DUYGUSAL ZEKA VE SOSYAL BECERİ DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ Yrd. Doç.Dr. Nilüfer ÖZABACI Öğretmelik mesleğini yapacak olan kişilerin çocuk ve gençlerin eğitiminde önemli bir model olduğu ve düşünülürse öğretmenlerin duygusal zeka ve sosyal beceri değişkenleri arasındaki ilişkiyi belirlemek bu araştırmanın amacını oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini; İstanbul ili evreninden seçilen 153 öğretmen adayı oluşturmuştur. Veriler; Ergin ve ark. ; (1999) tarafından geliştirilen Duygusal Zeka Ölçeği ile Yüksel (1999) tarafından geliştirilen Kendini tanımlanma envanteri ile toplanmıştır.verilerin analizinde; Partial Korelasyon Katsayısı, tekniğinden yararlanılmıştır. Elde edilen bulgulardan hareketle öğretmen adaylarının duygusal zeka ve sosyal becerileri arasındaki ilişkinin hangi yönde ve ne düzeyde bir ilişki bulunduğuna ilişkin sonuçlar ile demografik değişkenlere göre belirlenecektir. Sonuçlara bağlı olarak öğretmen seçimi ve eğitimine dönük olarak öneriler geliştirilecektir. GİRİŞ İnsan; sosyal bir varlık olma özelliği ile diğer insanlarla etkileşim içinde yaşama ihtiyacındadır. Sosyal bir varlık olan bireylerin en büyük ihtiyacı; herhangi bir etkiye uygun tepkiler verebilme ve bu tepkilerini düzenleyerek sosyal çevreden kabul görebilmektir. Sosyal etkileşim dönemi olarak adlandırılan sosyal gelişim dönemi insanın çevresine uyumunda çok önemli bir rol oynar. Çocukluk döneminde başlayan bu süreç, eğer başarıyla başlar ve sürdürülürse, sosyal bir varlık olan bireyin sağlıklı ve uyumlu ilişkiler sürdürmesi açısından yarar sağlar. Çocukluk dönemindeki sosyal beceri özelliği; aileden, okuldan ve arkadaş grubundan kazanılır. Bu yüzden sosyal beceri eğitiminde, özellikle okulun, öğretmenin önemi unutulmamalıdır. Sosyal beceri; başkaları ile iletişimi mümkün kılacak, sosyal açıdan kabul edilebilir ve öğrenilmiş davranışlar olarak tanımlanabilir. Sosyal beceriler, bireyin yaşam kalitesini arttırır, hedeflerine ulaştırır ve yaşam boyu yararlanabileceği bir hizmet olarak kabul edilir (Yüksel; 1999).Ancak, sosyal becerilerin kazanılması sürecinde bireyin kendindenlik dediğimiz kendine özgü davranışları sergilemesi azalır. Spontanlık ortadan kalkar. Daha çok sosyal olarak kabul gören davranışlar tercih edilir. Burada duygusal anlamda bireyin kendini gözden geçirmesi ihtiyacı da doğar. Duygular, sağlıklı fonksiyonlar, motive olma, organize olma kapasitesini kazandırmasına rağmen gelişim ve davranışın oluşmasında önemli rol oynar. Duygular genellikle başkaları tarafından düzenlenir. Fakat erken gelişim döneminde nöro fizyolojik gelişim, bilinç, dil gelişimi ile duygusal olarak kendini fark etme ve kendini düzenleme oluşur. Duygusal düzenlemeler üzerine yapılan

2 çalışmalar duygusal düzeydeki gelişmeleri ve bunun kişisel gelişimle olan bağını gösterir. Duygu, davranışsal düzenleyicidir ve gelişimsel olarak düzenlenir. Bireylerin duygularına uyum sağlarken kullandıkları duygusal kendini düzenleme stratejileri (emotional self regulation) ve zihinsel kontrolle yakından ilgili olan kavram ise Duygusal Zeka olarak isimlendirilmektedir. Duygusal zeka kavramının temelinde insanların duygusal yaşamlarını kontrol etme becerilerinde farklılıklar olabileceği görüşü benimsenmiştir (Mayer, ve Salovey, 1993). Duygusal Zeka ve Sosyal Beceri insan davranışlarını belirleyen ve kişiler arası ilişkileri düzenleyen çok önemli iki kavramdır ve birbirleri ile yakından ilgilidir.sosyal beceri kazanımında, Sosyal Öğrenme kuramından söz etmek uygun olabilir. Sosyal öğrenme kuramına gore, öğrenme işlemi 4 aşamada gerçekleşir: dikkat, hatırda tutma, yeniden üretme ve ödüllendirme öğrenme aşamalardır. Çocuklar, öğrenme sürecinde önce çevrelerindeki en yakın modellere (anne-baba, akranlara) dikkat ederler. Modellerin davranışlarını dikkat ederek gözlemleyip, taklit ederler daha sonra yeniden modele uygun davranış üretirler. Modelin davranışını ne kadar iyi sergilerlerse, sosyal çevreleri tarafından ödüllendirilerek, o davranışı tekrar etmeleri sağlanır (Gage ve Berliner, 1988). Duyguların nasıl oluştuğu ve bireysel veya sosyal olup olmadığı düşünülürse, duyguların kültürden aldığı parçaların bir araya getirilmesiyle, sosyal olarak yapılandırılmış olduğu kabul edilir. Duygulara bu bakış açısı ile bakıldığında, duygu repertuarının lisan repertuarına benzetildiği görülmektedir. Bütün insanlar bir lisan konuşabilme kapasitesine sahip olarak doğmasına rağmen, içinde yaşadığı kültürün kendine özgü sözcük yapısından deyim ve anlamlarından etkilenerek o kültüre özgü dili öğrenirler. Bununla birlikte, her kültürün sosyal yaşantılarla kazanılan ayırt edici duygusal yapıları olduğu ve o kültürün üyelerine duyguların anlamlarının etkileşimle kazandırıldığından söz edilebilir. Stenhouse (1994) alt sosyo ekonomik düzeydeki ailelerde yetişen çocukların sosyal becerilerininin olumsuz yönde etkilendiğini belirlemiştir. Bacanlı (1999), sosyal becerinin bir alt boyutu olduğunu belirttiği kendini ayarlama becerisinin farklı değişkenlerle olan ilişkisine bakmıştır. Cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmamakla birlikte, sosyo-ekonomik düzeyin kendini ayarlama becerisi üzerindeki etkisini ortaya koymuştur. Sosyo-ekonomik düzey yükseldikçe kendini ayarlama beceriside yükselmektedir.elliot ve Busse (1991); çocuklukta sergilenen sosyal beceri ve duyuşsal davranış örüntülerinde ki eksikliklerinin, ergenlikteki düşük sosyal uyum, olumsuz tepki verme, düşük akademik performans, sosyal ve duygusal yetersizlikler şeklinde kendini göstermiş olduğunu belirlemişlerdir. Altunbaş, (2002) Üniversite öğrencilerinin yalnızlık ve sosyal beceri düzeyleri ile ilgili olarak yaptığı çalışmasında sosyal beceri düzeyinin cinsiyete göre farklılaşmadığını, öğrencilerin öğrenim gördükleri bölümlerin sosyal beceri düzeyleri üzerinde etkili olduğunu ve sosyal beceri ile yalnızlık düzeyi arasında bir ilişki olduğunu bulmuştur.

3 Yüksel (1998), sosyal beceri eğitiminin üniversite öğrencilerinin sosyal beceri düzeylerine etkisini incelemiştir. Araştırma sonucunda sosyal beceri eğitiminin, öğrencilerin sosyal beceri düzeylerini genel olarak olumlu yönde etkilediğini saptamıştır. Ayrıca, sosyal beceri eğitiminin, sosyal becerinin bir alt boyutu olan, duyuşsal duyarlılık düzeyi üzerinde etkili olduğunu, ancak sosyal becerinin diğer boyutları olan; duyuşsal anlatımcılık, sosyal duyarlılık ve sosyal kontrol düzeyleri üzerinde etkili olmadığını bulmuştur Benzer bir çalışmada ise Altunbaş (2002), grupla sosyal beceri eğitiminin üniversite öğrencilerinin yalnızlık düzeylerine etkisini incelemiştir. Araştırma sonucunda, grupla sosyal beceri eğitimi alan öğrencilerin yalnızlıklarında anlamlı düzeyde bir azalma olduğu saptanmıştır Son yıllarda öğretmen adaylarında bulunması gereken roller konusunda üç alan belirlenmektedir. Bu alanlar: 1. Organizasyon-plânlama ve öğretim yaklaşımları, 2. Meslekî profesyonellik ve 3. Sosyal beceriler. Bu davranışlar Capel ve arkadaşları tarafından yeni göreve başlayan öğretmenlerden beklenen üç grup davranıştır (Yüksel, G. 2001). 1. Organizasyon-plânlama ve öğretim yaklaşımı Ders için gerekli olan kitapları, diğer materyalleri hazırlamak ve öğrencilerin gelişim süreçleri ve kendi çalışmaları hakkında yöneticilerle konuşmak, temizlik ve güvenlik önlemlerini kontrol etmek için okula zamanından önce gelmek. Sınıfın özelliklerine göre hangi konuları öğreteceğini plânlama ve hazırlamak. Kendi dosyasında düzenli kayıtları tutabilmek ve bu kayıtları güncelleştirmek. Kendi özel alan bilgisine sahip olmak. Değişik öğretim teknikleri denemek 2. Meslekî Profesyonellik Yeni öğrenmelere açık olmak. Esnek olmak. Uygun kıyafet giymek. Okul işleyişi ve politikası hakkında bilgili olmak.

4 Liderlik rolü almak. Kendini geliştirme ile ilgili sorumluluk almak. Özel alan bilgisini güncelleştirmek. Öğrencilerin öğrenmelerini sağlayacak etkinlikleri kullanmak. Öğrenci aileleri ile çocukların gelişim süreçlerini tartışmak 3. Sosyal Beceriler Öğrenciler ve diğer görevlilerle iyi iletişim geliştirmek. Espri anlayışına sahip olmak. Takımla iyi ilişkiler kurarak çalışmak. Çocukların yanı sıra yetişkinlerle de iyi iletişim kurmak. Güç durumları zararsız hâle getirmeyi öğrenmek. Bu yazıda öğretmenlerde bulunması gereken üç unsurdan biri olan "sosyal beceriler" ele alınıp incelenmiştir. Kişiler arası ilişkilerin iyi olması bazı değişkenlerle ilişkilidir. Değişkenlerden birisi de sosyal becerilerdir. Sosyal beceriler tüm insanlar için önemli olmasına rağmen bazı meslek mensupları için daha da önemli görülmektedir. Bu mesleklerden birisi de öğretmenliktir. Öğretmenler de, başkalarıyla etkileşimi mümkün kılacak sosyal açıdan kabul edilebilir olan davranışlara sahip olmak ister. Etkili Öğretmenlerin Rolleri ve Sosyal Beceriler Arasındaki İlişki : Yukarıda öğretmenlerin çeşitli rolleri üzerinde durulmuştur. Burada ise bu roller ile sosyal beceriler arasındaki ilişki ele alınıp tartışılacaktır. Öğretmenin, öğrencinin kişisel problemleri ve endişeleriyle ilgilenirken duyuşsal ve sosyal yönden duyarlılığı ön plâna çıkar. Duyuşsal yönden duyarlı olan öğretmen öğrencilerin içinde bulunduğu dönemin kültürünü anlar ve ona göre davranır. Gelişmeye açık etkin bir öğretmen öğrencilerin duygularına değer verir, onların olumlu benlik kavramı geliştirmelerine yardımcı olur. Öğrencilerin sözel ve sözel olmayan tepkilerine değer verir ve dinler. Öğretmenlerin dinleyici ve ilk iletişimi kuran kişi olarak adlandırılan rolü duyuşsal ve sosyal yönden duyarlı olmasını gerektirir Öğretmen bütün sınıfı içeren faaliyetler organize ederken, dersi öğrenciyi aktif kılacak şekilde plânlarken, grup etkinliklerini organize ederken, beklenmeyen bir durumla ya da plânların bozulması halinde ortama ayak uydururken sosyal kontrol becerilerine gereksinme duyar Her öğrenciye beklentilerini açıkca belirtirken sosyal ve duyuşsal anlatımcılık söz konusudur. Sosyal ve duyuşsal anlatımcılık aynı zamanda iletişimde netlik, beklenileni tam olarak açıklama, duygu ve düşüncelerini açıklamada gerekli olan beceri unsurlarıdır. Öğrenci ve diğer

5 personelle iyi iletişim kurabilmesi, duyuşsal ve sosyal yönden anlatımcı ve duyarlı olması ile ilgilidir(yüksel, G. 2001). Sosyal Beceri ve duygusal zeka birbiriyle yakın ilişki içindedir. Buradan yola çıkarak, öğretmenlerin bu önemli özellikleri geliştirmedeki etkileri göz önüne alınarak iki değişken arasındaki ilişkinin incelenmesi bu çalışmanın problemini oluşturmaktadır. AMAÇ Bu çalışma, Tezsiz yüksek lisans programına devam eden öğrencilerin öğretmen adayı olarak Sosyal Beceri düzeyleri ile Duygusal Zeka düzeyleri arasındaki ilişkiyi değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır: Tezsiz yüksek lisans programına devam eden öğrencilerin 8öğretmen adaylarının; 1.Sosyal beceri düzeyleri ile duygusal zeka düzeyleri arasında bir ilişki var mıdır? 2. Sosyal beceri düzeyleri ile duygusal zeka düzeyleri arasında cinsiyete göre bir ilişki var mıdır? YÖNTEM Araştırmada tarama yöntemi kullanılarak öğretmen adaylarının sosyal beceri düzeyleri ile duygusal zeka düzeyleri belirlenmiştir. Araştırmanın evrenini İstanbul üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü ve Fen Bilimleri Enstitüsüne devam eden öğretmen adayı öğrenciler oluşturmuştur. Bu fakülte ve enstitülerden kümeleme yöntemiyle örneklem tayinine gidilmiştir. Kümelerden raslantısal yolla seçilen öğrenci sayısı 153 olarak belirlenmiştir.. Bu araştırmada elde edilen verilerin analizi için istatistik teknikleri olarak aritmetik ortalama, standart sapma, t testi ve Varyans analizi teknikleri kullanılmıştır. Veri Toplama Araçları Veri toplamak amacıyla iki ölçme aracından yararlanılmıştır. Duygusal Zeka yı belirlemek için EQ-NED. Sosyal Beceri Düzeyini belirlemek üzere Sosyal Beceri Envanteri kullanılmıştır. 1. Sosyal Beceri Envanteri: Ebeveynlerin sosyal beceri düzeylerini belirlemek için uygulanan, bu araç, Riqqio (1986) tarafından geliştirilen Social Skills Inventory (SSI) nin Türkçeye uyarlanmış şeklidir.yüksel tarafından Türkçeye uyarlanmış ve kullanılabilir düzeye getirilmiştir. 90 maddelik altı alt boyutu olan 4 lü likert tipi bir envanterdir. Alt boyutları; duyuşsal anlatımcılık, duyuşsal duyarlık, duyuşsal kontrol, sosyal anlatımcılık, sosyal duyarlık, sosyal kontrol olarak adlandırılmıştır. Geçerlik ve güvenirlilik çalışmaları yapılan ölçeğin, Cronbach Alpha katsayısı 0,85 olarak bulunmuştur. Alt

6 ölçeklere göre elde edilen iç tutarlılık katsayıları ise 0,56 ile 0.82 arasında değişmektedir (Yüksel, 1999). EQ-NED EQ-NED ; Ergin ve ark.,(1999) tarafından duygusal zeka düzeyini belirlemek amacıyla geliştirilmiştir. EQ-NED, 108 madde den oluşan likert tipi bir ölçektir. EQ-NED in alt boyutları; EQ- 1: kendi duygularını tanımlama, EQ-2: başkalarının duygularını tanımlama, EQ-3: duyguları yönlendirme olarak oluşmaktadır. Geçerlilik ve güvenirlik çalışmaları yapılmıştır. Cronbach alpha katsayısı toplamda:.60 olarak belirlenmiştir. BULGULAR Bu bölümde araştırmada cevap aranan sorulara ilişkin toplanan veriler, belirlenen istatistik teknikleri ile analiz edilerek tablolarda sunularak açıklanmıştır. Tablo 1. Öğretmen Adaylarının Sosyal Beceri ve Duygusal Zeka Ortalama ve Sapmaları X S N Duyuşsal Anlatım 3,1455, DuyuşsalDuyarlık 3,2580, Duyuşsal Kontrol 2,5660, Sosyal anlatımcıl 3,0593, Sosyal duyarlık 3,0802, Sosyal Kontrol 3,5015, Kendi Duyg.anlama 2,9321, Başkal Duyg.anlama 2,8431, Duyguları Yönetme 2,9599, Tablo 1 de, Öğretmen adaylarının sosyal beceri ölçeğinin alt boyutlarından duyuşsal anlatımcılık alt boyutunda ki ortalama puanlarının X= 3,1455 (S=,4224); duyuşsal duyarlık alt boyutunda ki ortalama puanlarının X= 3,2580 (Sd =,4501) ; duyuşsal kontrol alt boyutundaki ortalama puanlarının X= 2,5660 (Sd=,4380), Sosyal anlatımcılık alt boyutundaki ortalama puanlarının X= 3,0593 (Sd=,5810); sosyal duyarlık alt boyutunda ki ortalama puanlarının X= 3,0802 (S=4878); sosyal kontrol alt boyutunda ki ortalama puanlarının X=3,5015 (S=4937) olduğu görülmektedir.öğretmen adaylarının Duygusal zeka ölçeğinin alt boyutlarından kendi duygularını anlama alt boyutunda ki ortalama puanlarının X= 2,9321 (S=,1809); başkalarının duygularını anlama alt boyutunda ki ortalama puanlarının X= 2,8431 (S=,1943);olarak belirlenmiştir.duyguları yönetme

7 alt boyutunda ki ortalama puanlarının X= 2,9599 (S=,2125); Öğretmen adaylarının sosyal beceri düzeyleri ile Duygusal Zeka düzeyleri arasındaki ilişkiyi belirlemek üzere sosyal beceri alt boyutları ve duygusal zeka düzeyleri arasındaki korelasyona bakılmış, bulgular tablo 2 de sunulmuştur. Tablo 2. Öğretmen Adaylarının Sosyal Beceri ve Duygusal Zeka Düzeyleri Arasındaki İlişki Kendi Başkalarının Duyguları Duyg.anlama Duygularını Anlama Yönetme R,035,028,086 Duyuşsal Anlatım p,665,732,291 N R,305,340,287 Duyuşsal Duyarlık p,000,000,000 N R -,075,017,030 Duyuşsal Kontrol p,358,831,715 N R,239,233,342 Sosyal anlatımcılık p,003,004,000 N R,069,163 -,052 Sosyal duyarlık p,396,044,521 N R,042,139,283 Sosyal Kontrol p,610,086,000 N Tablo 2 de görüldüğü gibi öğretmen adaylarının Sosyal Beceri alt boyutları ortalamaları ile Duygusal Zeka alt boyutları arasında ki ilişki şöyle oluşmuştur; öğretmen adaylarının sosyal beceri düzeyleri ile duygusal zeka düzeyleri duyuşsal anlatımcılık alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r= -,035); duyuşsal anlatımcılık alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,028); duyuşsal anlatımcılık alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon r=,086 olarak belirlenmiştir. Duyuşsal anlatımcılık alt boyutu ile duygusal zeka alt boyutları arasında ki korelasyonun düşük olduğu görülmektedir. öğretmen adaylarının Sosyal Beceri alt boyutları ortalamaları ile Duygusal Zeka alt boyutları arasında ki ilişki şöyle oluşmuştur; öğretmen adaylarının sosyal beceri düzeyleri ile duygusal zeka düzeyleri duyuşsal duyarlık alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r=,305); duyuşsal duyarlık alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon r=,340; duyuşsal anlatımcılık alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon r=,287 olarak belirlenmiştir. Duyuşsal duyarlılık alt boyutu ile duygusal zeka alt boyutları arasında ki korelasyonun düşük olduğu görülmektedir. Öğretmen adaylarının sosyal beceri düzeyleri ile duygusal zeka düzeyleri

8 duyuşsal kontrol alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r= -,035); duyuşsal kontrol alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,017); duyuşsal kontrol alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,030) olarak belirlenmiştir. Duyuşsal kontrol alt boyutu ile duygusal zeka alt boyutları arasında ki korelasyonun düşük olduğu görülmektedir. Öğretmen adaylarının sosyal anlatımcılık alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r=,239); sosyal anlatımcılık alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,233) sosyal anlatımcılık alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r=342)olarak belirlenmiştir. Sosyal anlatımcılık alt boyutu ile duygusal zeka alt boyutları arasında ki korelasyonun yüksek olduğu görülmektedir. Öğretmen adaylarının sosyal duyarlık alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r=,069); sosyal duyarlık alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,163) sosyal duyarlık alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r=-052)olarak belirlenmiştir. sosyal duyarlık alt boyutu ile duygusal zeka alt boyutları arasında ki korelasyonun düşük olduğu görülmektedir. Öğretmen adaylarının sosyal kontrol alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r=,042); sosyal kontrol alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,139) sosyal kontrol alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r=-283)olarak belirlenmiştir. sosyal kontrol alt boyutu ile duygusal zeka alt boyutlarından duyguları anlama ve duyguları yönetme alt boyutları arasında ki korelasyonun yüksek olduğu görülmektedir. Tablo 3. Öğretmen Adaylarının Cinsiyetlerine göre Sosyal Beceri ve Duygusal Zeka Düzeyleri Arasındaki İlişki Kendi Duyg.anlama Başkalarının Duygularını Anlama Duyguları Yönetme r,0437 -,0046,0482 Duyuşsal Anlatım p,593,955,556 N r,3165,3206,2622 Duyuşsal Duyarlık p,000,000,000 N r -,0793,0353,0523 Duyuşsal Kontrol p,331,666,522

9 N r,2359,2662,3874 Sosyal anlatımcılık p,003,001,000 N r,0727,1521 -,0714 Sosyal duyarlık p,373,061,382 N r,0439,1318,2782 Sosyal Kontrol p,591,105,001 N Tablo 3 de görüldüğü gibi öğretmen adaylarının cinsiyetlerine göre Sosyal Beceri alt boyutları ortalamaları ile Duygusal Zeka alt boyutları arasında ki ilişki şöyle oluşmuştur; öğretmen adaylarının sosyal beceri düzeyleri ile duygusal zeka düzeyleri duyuşsal anlatımcılık alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r= -,043); duyuşsal anlatımcılık alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=-,004); duyuşsal anlatımcılık alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,048) olarak belirlenmiştir. Duyuşsal anlatımcılık alt boyutu ile duygusal zeka alt boyutları arasında ki korelasyonun düşük olduğu görülmektedir. Öğretmen adaylarının cinsiyetlerine göre Sosyal Beceri alt boyutları ortalamaları ile Duygusal Zeka alt boyutları arasında ki ilişki şöyle oluşmuştur; öğretmen adaylarının sosyal beceri düzeyleri ile duygusal zeka düzeyleri duyuşsal duyarlık alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r=,316); duyuşsal duyarlık alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,322); duyuşsal anlatımcılık alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,262) olarak belirlenmiştir. Duyuşsal duyarlılık alt boyutu ile duygusal zeka alt boyutları arasında korelasyonun olduğu görülmektedir. Öğretmen adaylarının cinsiyetlerine göre sosyal beceri düzeyleri ile duygusal zeka düzeyleri duyuşsal kontrol alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r= -,079); duyuşsal kontrol alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,035); duyuşsal kontrol alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,052) olarak belirlenmiştir. Duyuşsal kontrol alt boyutu ile duygusal zeka alt boyutları arasında ki korelasyonun düşük olduğu görülmektedir. Öğretmen adaylarının cinsiyetlerine göre sosyal anlatımcılık alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r=,235); sosyal anlatımcılık alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,266) sosyal anlatımcılık alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,387)olarak belirlenmiştir. Sosyal anlatımcılık alt boyutu ile duygusal zeka alt boyutları arasında ki korelasyonun yüksek olduğu görülmektedir. Öğretmen adaylarının sosyal duyarlık alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r=,072); sosyal duyarlık alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,152) sosyal duyarlık alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r= -,071)olarak belirlenmiştir. sosyal duyarlık

10 alt boyutu ile duygusal zeka alt boyutları arasında ki korelasyonun düşük olduğu görülmektedir. Öğretmen adaylarının sosyal kontrol alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r=,043); sosyal kontrol alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,131) sosyal kontrol alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,178)olarak belirlenmiştir. sosyal kontrol alt boyutu ile duygusal zeka alt boyutlarından duyguları anlama ve duyguları yönetme alt boyutları arasında ki korelasyonun düşük olduğu görülmektedir. Tablo 4. Kadın Öğretmen Adaylarının Sosyal Beceri ve Duygusal Zeka Ortalama ve Sapmaları X S N Duyuşsal Anlatım 3,2106, DuyuşsalDuyarlık 3,3189, Duyuşsal Kontrol 2,5303, Sosyal anlatımcıl 2,9864, Sosyal duyarlık 3,1129, Sosyal Kontrol 3,5242, Kendi Duyg.anlama 2,9255, Başkal Duyg.anlama 2,8731, Duyguları Yönetme 3,0000, Tablo 4 de, Kadın öğretmen adaylarının sosyal beceri ölçeğinin alt boyutlarından duyuşsal anlatımcılık alt boyutunda ki ortalama puanlarının X= 3,2106 (S=,4298); duyuşsal duyarlık alt boyutunda ki ortalama puanlarının X= 3,3189 (S =,4549) ; duyuşsal kontrol alt boyutundaki ortalama puanlarının X= 2,5303 (Sd=,4346), Sosyal anlatımcılık alt boyutundaki ortalama puanlarının X= 3,9864 (Sd=,5991); sosyal duyarlık alt boyutunda ki ortalama puanlarının X= 3,1129 (S=5346); sosyal kontrol alt boyutunda ki ortalama puanlarının X=3,5242 (S=,4894) olduğu görülmektedir.kadın öğretmen adaylarının duygusal zeka ölçeğinin alt boyutlarından kendi duygularını anlama alt boyutunda ki ortalama puanlarının X= 2,9255 (S=,1753); başkalarının duygularını anlama alt boyutunda ki ortalama puanlarının X= 2,8731 (S=,1855);olarak belirlenmiştir. Duyguları yönetme alt boyutunda ki ortalama puanlarının X= 3,000 (S=,2019);Kadın öğretmen adaylarının sosyal beceri düzeyleri ile duygusal Zeka düzeyleri arasındaki ilişkiyi belirlemek üzere sosyal beceri alt boyutları ve duygusal zeka düzeyleri arasındaki korelasyona bakılmış, bulgular tablo 5 de sunulmuştur.

11 Tablo 5. Kadın Öğretmen Adaylarının Sosyal Beceri ve Duygusal Zeka Düzeyleri Arasındaki İlişki Kendi Duyg.anlama Başkalarının Duygularını Anlama Duyguları Yönetme r,028 -,116,043 Duyuşsal Anlatım p,793,284,690 N r,238,259,196 Duyuşsal Duyarlık p,025,015,068 N r -,067,124,038 Duyuşsal Kontrol p,537,251,728 N r,237,226,373 Sosyal anlatımcılık p,026,034,000 N r,015,194 -,049 Sosyal duyarlık p,889,070,647 N r,014,043,192 Sosyal Kontrol p,898,691,073 N Tablo 5 de görüldüğü gibi kadın öğretmen adaylarının sosyal Beceri alt boyutları ortalamaları ile duygusal zeka alt boyutları arasında ki ilişki şöyle oluşmuştur; öğretmen adaylarının sosyal beceri düzeyleri ile duygusal zeka düzeyleri duyuşsal anlatımcılık alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r= -,028); duyuşsal anlatımcılık alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r= -,116); duyuşsal anlatımcılık alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,043) olarak belirlenmiştir. Duyuşsal anlatımcılık alt boyutu ile duygusal zeka alt boyutları arasında ki korelasyonun düşük olduğu görülmektedir. Kadın öğretmen adaylarının cinsiyetlerine göre sosyal beceri alt boyutları ortalamaları ile duygusal zeka alt boyutları arasında ki ilişki şöyle oluşmuştur; öğretmen adaylarının sosyal beceri düzeyleri ile duygusal zeka düzeyleri duyuşsal duyarlık alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r=,238); duyuşsal duyarlık alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,259); duyuşsal anlatımcılık alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,196) olarak belirlenmiştir. Duyuşsal duyarlılık alt boyutu ile duygusal zeka alt boyutları arasında korelasyonun yüksek olduğu görülmektedir. Kadın öğretmen adaylarının sosyal beceri düzeyleri ile duygusal zeka düzeyleri duyuşsal kontrol alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r= -,067); duyuşsal kontrol alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,124); duyuşsal kontrol alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,038) olarak belirlenmiştir. Duyuşsal kontrol alt boyutu ile duygusal zekanın duyguları yönetme alt boyutu arasında ki korelasyonun düşük, başkalarının

12 duygularını anlama alt boyutundaki korelasyon orta düzeyde, duyguları anlama alt boyutu ile korelasyonun ise ters yönde olduğu görülmektedir. Kadın öğretmen adaylarının sosyal anlatımcılık alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r=,237); sosyal anlatımcılık alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,226) sosyal anlatımcılık alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,373)olarak belirlenmiştir. Sosyal anlatımcılık alt boyutu ile duygusal zeka alt boyutları arasında ki korelasyonun yüksek olduğu görülmektedir. Öğretmen adaylarının sosyal duyarlık alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r=,015); sosyal duyarlık alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,194) sosyal duyarlık alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r= -,049)olarak belirlenmiştir. Sosyal duyarlık alt boyutu ile duygusal zekanın kendi duygularını anlama alt boyutu düşük, başkalarının duygularını anlama boyutu orta duyguları yönetme boyutu ise ters yönde bir korelasyon göstermiştir.kadın öğretmen adaylarının sosyal kontrol alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r=,014); sosyal kontrol alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,043) sosyal kontrol alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,192)olarak belirlenmiştir. Sosyal kontrol alt boyutu ile duygusal zeka alt boyutlarından duyguları anlama ve duyguları yönetme alt boyutları arasında ki korelasyonun düşük olduğu görülmektedir. Tablo 6. Erkek Öğretmen Adaylarının Sosyal Beceri ve Duygusal Zeka Ortalama ve Sapmaları X S N Duyuşsal Anlatım 3,0574, DuyuşsalDuyarlık 3,1754, Duyuşsal Kontrol 2,6144, Sosyal anlatımcıl 3,1579, Sosyal duyarlık 3,0359, Sosyal Kontrol 3,4708, Kendi Duyg.anlama 2,9410, Başkal Duyg.anlama 2,8026, Duyguları Yönetme 2,9056, Tablo 6 da,erkek öğretmen adaylarının sosyal beceri ölçeğinin alt boyutlarından duyuşsal anlatımcılık alt boyutunda ki ortalama puanlarının X= 3,0574 (Sd=,3988); duyuşsal duyarlık alt boyutunda ki ortalama puanlarının X= 3,1754 (Sd =,4334) ; duyuşsal kontrol alt boyutundaki ortalama puanlarının X= 2,6144 (Sd=,4412), Sosyal anlatımcılık alt boyutundaki ortalama puanlarının X= 3,0593 (Sd=,5810); sosyal duyarlık alt boyutunda ki ortalama puanlarının X= 3,1579 (S=,5446); sosyal kontrol alt boyutunda ki ortalama puanlarının X=3,4708 (S=,5016) olduğu

13 görülmektedir.erkek öğretmen adaylarının Duygusal zeka ölçeğinin alt boyutlarından kendi duygularını anlama alt boyutunda ki ortalama puanlarının X= 2,9410 (S=,1893); başkalarının duygularını anlama alt boyutunda ki ortalama puanlarının X= 2,8026 (S=,1999);olarak belirlenmiştir.duyguları yönetme alt boyutunda ki ortalama puanlarının X= 2,9056 (S=,2158); Erkek öğretmen adaylarının sosyal beceri düzeyleri ile Duygusal Zeka düzeyleri arasındaki ilişkiyi belirlemek üzere sosyal beceri alt boyutları ve duygusal zeka düzeyleri arasındaki korelasyona bakılmış, bulgular tablo 7 de sunulmuştur. Tablo 7.Erkek Öğretmen Adaylarının Sosyal Beceri ve Duygusal Zeka Düzeyleri Arasındaki İlişki Kendi Başkalarının Duyguları Duyg.anlama Duygularını Yönetme Anlama r,065,146,055 Duyuşsal Anlatım p,608,245,662 N r,421,404,352 Duyuşsal Duyarlık p,000,001,004 N r -,095 -,075,071 Duyuşsal Kontrol p,452,555,576 N r,237,325,411 Sosyal anlatımcılık p,057,008,001 N r,168,089 -,110 Sosyal duyarlık p,180,483,385 N r,081,241,385 Sosyal Kontrol p,522,053,002 N Tablo 7 de görüldüğü gibi erkek öğretmen adaylarının sosyal beceri alt boyutları ortalamaları ile duygusal zeka alt boyutları arasında ki ilişki şöyle oluşmuştur; erkek öğretmen adaylarının sosyal beceri düzeyleri ile duygusal zeka düzeyleri duyuşsal anlatımcılık alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r=,065); duyuşsal anlatımcılık alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,146); duyuşsal anlatımcılık alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,055) olarak belirlenmiştir. Duyuşsal anlatımcılık alt boyutu ile duygusal zeka alt boyutları arasında ki korelasyonun duyguları anlama ve duyguları yönetme alt boyutunda düşük olduğu görülmektedir. Erkek öğretmen adaylarının cinsiyetlerine göre sosyal beceri alt boyutları ortalamaları ile duygusal zeka alt boyutları arasında ki

14 ilişki şöyle oluşmuştur; öğretmen adaylarının sosyal beceri düzeyleri ile duygusal zeka düzeyleri duyuşsal duyarlık alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r=,421); duyuşsal duyarlık alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,404); duyuşsal anlatımcılık alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,352) olarak belirlenmiştir. Duyuşsal duyarlılık alt boyutu ile duygusal zeka alt boyutları arasında korelasyonun yüksek olduğu görülmektedir. Erkek öğretmen adaylarının sosyal beceri düzeyleri ile duygusal zeka düzeyleri duyuşsal kontrol alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r= -,095); duyuşsal kontrol alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=-,075); duyuşsal kontrol alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,071) olarak belirlenmiştir. Duyuşsal kontrol alt boyutu ile duygusal zekanın duyguları yönetme alt boyutu arasında ki korelasyonun düşük, başkalarının duygularını anlama ve duyguları anlama alt boyutu ile korelasyonun ise ters yönde olduğu görülmektedir. Erkek öğretmen adaylarının sosyal anlatımcılık alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r=,237); sosyal anlatımcılık alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,325) sosyal anlatımcılık alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,411)olarak belirlenmiştir. Sosyal anlatımcılık alt boyutu ile duygusal zeka alt boyutları arasında ki korelasyonun yüksek olduğu görülmektedir. Erkek öğretmen adaylarının sosyal duyarlık alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r=,168); sosyal duyarlık alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,088) sosyal duyarlık alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r= -,110) olarak belirlenmiştir. Sosyal duyarlık alt boyutu ile duygusal zekanın kendi duygularını anlama alt boyutu orta, başkalarının duygularını anlama boyutu düşük, duyguları yönetme boyutu ise ters yönde bir korelasyon göstermiştir.erkek öğretmen adaylarının sosyal kontrol alt boyutu ile kendi duygularını anlama alt boyutu arasında ki korelasyon (r=,081); sosyal kontrol alt boyutu ile başkalarının duygularını anlama alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,241) sosyal kontrol alt boyutu ile duyguları yönetme alt boyutu arasındaki korelasyon (r=,385)olarak belirlenmiştir. Sosyal kontrol alt boyutu ile duygusal zeka alt boyutlarından başkalarının duygularını anlama ve duyguları yönetme alt boyutları arasında ki korelasyonun yüksek olduğu görülmektedir. SONUÇ Öğretmen adaylarının duygusal zeka ve sosyal beceri düzeyleri arasındaki ilişkiye belirlenmesine dönük olarak yapılan çalışmada Öğretmen adaylarının;

15 1.Sosyal becerinin Duyuşsal duyarlılık ve sosyal anlatımcılık boyutlar ile duygusal zekanın kendi duygularını anlama, başkalarının duygularını anlama ve davranışları yönetme boyutlarında yüksek ilişki gösterdiği görülmüştür. 2.Sosyal becerinin duyuşsal anlatımcılık ve duyuşsal kontrol boyutları duygusal zeka ile düşük düzeyde bir ilişki göstermiştir. 3. Cinsiyetlerine göre öğretmen adaylarının sosyal becerinin duyuşsal duyarlık, sosyal anlatımcılık ve sosyal kontrol alt boyutlarının başkalarının duygularını anlama ile duyguları yönetme boyutlarının duygusal zeka ile yüksek bir ilişki gösterdiği görülmüştür. 4.Cinsiyetlerine göre öğretmen adaylarının sosyal becerinin duyuşsal duyarlılık, duyuşsal anlatımcılık ve sosyal duyarlık boyutlarının duygusal zeka ile düşük düzeyde bir ilişki gösterdiği belirlenmiştir. 5. Kadın öğretmen adaylarında ki sosyal becerinin duyuşsal duyarlılık ve sosyal anlatımcılık boyutları ile duygusal zekanın kendi duygularını anlama, başkalarının duygularını anlama ve davranışları yönetme boyutları arasında yüksek ilişki gösterdiği görülmüştür. 6. Kadın öğretmen adaylarında ki sosyal becerinin duyuşsal anlatımcılık sosyal duyarlık ve sosyal kontrol boyutları ile duygusal zeka arasında düşük bir ilişki görülmüştür. 7. Erkek öğretmen adaylarında ki sosyal becerinin duyuşsal duyarlılık ve sosyal anlatımcılık duygusal zeka ile yüksek ilişki gösterdiği görülmüştür. 8.Erkek öğretmen adaylarında ki sosyal becerinin duyuşsal anlatımcılık ve duyuşsal kontrol alt boyutları düşük bir ilişki gösterirken ve duyuşsal kontrolün kendi duygularını anlama ve başkalarının duygularını anlam alt boyutlarında tersine bir ilişki göstermiştir. KAYNAKÇA Altunbaş G.,(2002), Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Destek Düzeylerinin Bazı Kişisel Özelikleri ve Sosyal Beceri Düzeyleri ile İlişkisi, Yüksek Lisan Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Elliot,S. N. ve Busse, R.T. (1991). Social skills assessment and intervention with children and adolescents:guidelines for assessment and training procedures.school Pschology International, 12, (5)63-83.

16 Gage,N.L. ve Berliner, D.C. (1988). Educational Pschology, (4 th Ed.). Boston, MA: Houghton Mifflin Company. Mayer, J., Salovey, P.(1993). The Intelligence of emotional Intelligence.Intelligence,17 (5), Stenhouse, G. (1994). Confident Children- Developing Your Children s Self-Esteem. Auckland: Oxford University Press. Yüksel G. (1999) Sosyal Beceri eğitiminin Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Beceri Düzeyine Etkisi. Türk Psikolojik Danışma Ve Rehberlik Dergisi, 2(11), Yüksel. G. (2001) Öğretmenlerin Sahip Olmaları gereken Davranış Olarak Sosyal Beceri,Milli Eğitim Dergisi, Sayı 150