KÜRESEL REKABETÇİLİK RAPORU

Transkript

1 KÜRESEL REKABETÇİLİK RAPORU A Publication of the World Economic Forum T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI RYKGM - EKONOMİK ANALİZ VE DEĞERLENDİRME DAİRESİ ANKARA YAYIN NO: 570 1

2 İçindekiler 1. KÜRESEL REKABETÇİLİK RAPORU ii 1.1. GİRİŞ REKABETÇİLİĞİN ON İKİ ALT ENDEKSİ GELİŞMİŞLİK DÜZEYİ REKABETÇİLİK ENDEKSİ BAŞARILI ÜLKE ÖRNEKLERİ VE BÖLGELERE İLİŞKİN BİLGİLER İLK ON ÜLKE İSVİÇRE SİNGAPUR AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ FİNLANDİYA ALMANYA JAPONYA HONG KONG HOLLANDA BİRLEŞİK KRALLIK İSVEÇ BÖLGELERE İLİŞKİN BİLGİLER AVRUPA VE KUZEY AMERİKA ASYA ve PASİFİK LATİN AMERİKA VE KARAYİPLER ORTA DOĞU VE KUZEY AFRİKA SAHRAALTI AFRİKA Kutu: Küresel Ekonominin Çekici Güçleri: Gelişen Ekonomiler TÜRKİYE NİN ÜLKE PROFİLİ VE KARŞILAŞTIRMA TÜRKİYE ÜLKE PROFİLİ TEMEL GEREKSİNİMLER ETKİNLİĞİ ARTIRICILAR YENİLİKÇİLİK VE GELİŞMİŞLİK FAKTÖRLERİ i

3 YÖNETİCİ ÖZETİ Dünya Ekonomik Forumu her yıl, küresel ekonomilerin can damarlarından biri haline gelen rekabetçiliğe ilişkin olarak ülkelerin üretkenlik düzeylerini, kurumlarının, politikalarının ve faktörlerinin birbirleriyle etkin çalışıp çalışmadığını analiz ederek Küresel Rekabetçilik Raporu nu yayınlamaktadır. Rekabet edebilirlik, bir ekonominin serbest ticaret ve piyasa koşullarında, yerel ve uluslararası piyasaların taleplerini karşılayan mal ve hizmetleri üretebilme gücüne ne derece sahip olduğunu anlatan bir kavramdır. Bir ülkenin rekabet edebilme gücü, o ülkede yakalanan yaşam standardının seviyesini de göstermektir. Rekabet edebilirlik ülkeler seviyesinde ekonomik bütünleşme ve küreselleşme sürecinin yoğunlaştığı bu dönemde, ekonomilerin bu sürece ne derece uyum sağlayabildikleri, vatandaşlarına sürdürülebilir gelir artışı yanında yüksek istihdamı hangi ölçüde sağlayabildikleriyle ilgilidir. Ekonomilerin rekabet edebilirliği, üretim faktörlerinin etkin ve verimli kullanılmasıyla belirlenir. Bunun yanında ekonomide ilgili ve destekleyici sektörler olması, ülke rekabet edebilirliğini olumlu etkilemektedir. Bu kapsamda Dünya Ekonomik Forumu tarafından rekabet edebilirlik; bir ülkenin üretkenlik seviyesini gösteren kurumların, politikaların ve faktörlerin bir birleşimi olarak tanımlanmaktadır. Dünya Ekonomik Forumu 30 yıldan fazla süredir dünya çapında ülkelerin üretim potansiyellerine ilişkin değerlendirmeler yaparak kalkınma ve büyüme süreçlerinde kolaylaştırıcı bir rol oynamaktadır. Söz konusu rapor ekonomik büyümenin temel faktörlerini anlamak konusundan katkıda bulunmakta, bazı ülkelerin gelir seviyesini artırmadaki başarısını açıklamada yardımcı olmakta ve politika uygulayıcıları ile iş dünyası liderlerine gelişmiş bir ekonomi için gerekli olan enstrümanlar konusunda fikir vermektedir. Günümüz ekonomik ortamında yaşanan karışıklık büyümenin nicel açıları kadar nitel açılarının da öneminin anlaşılmasına sahne olmuştur. Çevresel sürdürülebilirlik gibi konularla bütünleşmenin sağlanması, ne yapılması gerektiği ve sistemde nelerin işlediği konularında tam resmin görülmesini sağlamaktadır. Nitelikli büyüme ve sürdürülebilir rekabet gücü Dünya Ekonomik Forumu tarafından yürütülen araştırmaların önemli bir ayağı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu kapsamda Dünya Ekonomik Forumu küresel rekabet edebilirlik çerçevesinde uzun dönemde ülkelerin rekabet edebilirliklerini garantiye almak için hangi faktörlerin gerekli olduğunu araştırmaya başlamıştır. Raporda ekonomik, sosyal ve çevresel açılardan sürdürülebilir rekabet ii

4 edebilirliğin büyüme yönünden nasıl anlaşılması ve ölçülmesi gerektiğine ilişkin öncelikli fikirlere yer verilmiştir. Bu yılın raporu, 144 ekonomiyi kapsayarak türünün en kapsamlı değerlendirmesi olma özelliğine sahiptir. Çalışmada belirtilen söz konusu her bir ekonomi için ayrıntılı profillere ve 100 kadar küresel gösterge kullanılarak hazırlanan tablolara yer verilmiştir. Üretkenliği ve rekabetçiliği belirleyen birçok faktör bulunmaktadır. Bu nedenle Küresel Rekabet Edebilirlik Endeksinde birçok farklı unsurun ağırlıklı ortalaması dikkate alınarak, 12 alt endeks oluşturulmuştur. Bunlar şöyledir; Temel Gereksinimler: Kurumlar, Altyapı, Makroekonomik Çevre, Sağlık ve Temel Eğitim Etkinliği Arttırıcılar: Yüksek Eğitim ve Öğretim, Mal Piyasası Etkinliği, Emek Piyasası Etkinliği, Finansal Piyasa Gelişimi, Teknolojik Hazırlık, Piyasa Büyüklüğü Yenilikçilik ve Gelişmişlik Faktörler: İş Gelişmişliği ve Yenilikçilik. Belirtilen bu alt endeksler tüm ülkeler açısından geçerli olmasına rağmen, her ülkeyi farklı yollarda etkilemektedirler. Örneğin Vietnam ın rekabetçiliğini artırmak için izlemesi gereken yol ile Kanada nınki aynı değildir dönemi için yayınlanan Küresel Rekabetçilik Raporu nda ilk sırayı geçen rapor döneminde olduğu gibi İsviçre almıştır. Singapur ikinci sırada, ABD üçüncü sırada, Finlandiya dördüncü sırada, Almanya ise beşinci sırada yer almıştır. Küresel Rekabetçilik Endeksi in ilk on sırasına bakıldığında Avrupa ülkelerinin ağırlığı dikkat çekmektedir. İlk 10 sırada yer alan ülkelerin altısı Avrupa ülkesi iken, üç ülke ise küresel ekonomilerin yükselen gücü olarak adlandırılan Güneydoğu Asya Bölgesi nde yer almaktadır. Raporda ülkeler farklı kalkınma aşamalarında gruplandırılmışlardır. Bu aşamalar; İlk Aşama Faktör Çekişli Ekonomiler Kategorisi İlk Aşamadan İkinci Aşamaya Geçiş Ekonomileri Kategorisi İkinci Aşama Etkinlik Çekişli Ekonomiler Kategorisi İkinci Aşamadan Üçüncü Aşamaya Geçiş Ekonomileri Kategorisi Üçüncü Aşama Yenilikçilik Çekişli Ekonomiler Kategorisi Raporda bu kategoriler belirlenirken, ülkelerin bulundukları kalkınmışlık düzeylerine ve kişi başına GSYH miktarlarına bakılarak üç ana başlık olan temel gereksinimler, etkinliği artırıcılar ile yenilikçilik ve gelişmişlik faktörleri başlıklarına farklı iii

5 ağırlıklandırmalar yapılmaktadır. Örneğin, ikinci aşamadan üçüncü aşamaya geçiş evresinde olan ülkemiz için puanlama yapılırken temel gereksinimler ana başlığı %35,5, etkinliği artırıcılar ana başlığı %50 ve yenilikçilik ve gelişmişlik faktörleri ana başlığı ise %14,5 ağırlığına sahiptir. Bu sistem ile birbirinden farklı gelişmişlik düzeylerine ve farklı avantajlara sahip olan ülkeler arasındaki karşılaştırmanın daha sağlıklı bir yapıda olması sağlanmaktadır. Türkiye ikinci aşama olan etkinlik çekişli ülke kategorisinden üçüncü aşama olan yenilikçilik çekişli ülke kategorisine geçiş evresinde olan ülkeler kapsamındadır (Transition 2-3). Kendisi ile aynı aşamada yer alan ülkelerle kıyaslandığında ülkemiz, genel olarak türdeşi ülkelerle paralel bir seyir izlemekle birlikte Türkiye pazar büyüklüğünde önemli bir ayrım göstermektedir. Ülkemiz döneminde 59. sırada yer alırken döneminde 16 basamak birden yükselerek endekste 43. sırada yer almıştır. Ancak dönemiyle beraber bu yükseliş eğilimi azalmış; ülkemiz döneminde 44. sırada, rapor döneminde ise geçen rapor dönemine göre bir sıra gerileyerek 45. sırada yer almıştır. Küresel Rekabetçilik Raporu nun bileşenlerine bakıldığında ülkemiz temel gereksinimler kategorisinde 56. sırada yer alırken etkinliği artıran bileşenler kategorisinde ise 45. sırada yer almıştır. Geçtiğimiz rapor dönemine göre en yüksek iyileşmenin görüldüğü alan 18 sıra yükseldiğimiz makroekonomik çevre kategorisi olurken ülkemiz yüksek eğitim ve öğretim kategorisinde 15 sıra, teknolojik hazırlık bileşeninde ise üç sıra yükselmiştir. Öte yandan ülkemiz iş gelişmişliği ve yenilikçilik kategorilerinde sırasıyla 7 ve 6 sıra gerilerken kurumlar bileşeninde 9, sağlık ve temel eğitim kategorisinde 10 ve finansal piyasa gelişimi kategorisinde 7 sıra gerilemiştir. Küresel Rekabetçilik Endeksi Raporu nda Türkiye nin iş yapma için sorunlu alanları olarak etkin olmayan bürokrasi, politika istikrarsızlığı ve eğitimli işgücünün eksikliğinden bahsedilmektedir. KRE Raporu nda Türkiye nin en iyi performans gösterdiği kriterler kamu politikalarının şeffaflığı (42.sıra), altyapı kalitesi (33.sıra), yerel rekabetin yoğunluğu (11.sıra), tekelleşmeye karşı politikalar (26.sıra) ve yerel pazarın büyüklüğü (16.sıra) olmuştur. iv

6 1.1. GİRİŞ KÜRESEL REKABETÇİLİK RAPORU Rekabet edebilirlik, bir ekonominin serbest ticaret ve piyasa koşullarında, yerel ve uluslararası piyasaların taleplerini karşılayan mal ve hizmetleri üretebilme gücüne ne derece sahip olduğunu anlatan bir kavramdır. Bu tanımla eş zamanlı olarak rekabet edebilirlik, ülkelerin üretimi ve reel geliri artırmayı ve bu artışı sürdürmeyi ne derece sağlayabildiğiyle ilgilidir. Bir ülkenin rekabet edebilme gücü, o ülkede yakalanan yaşam standardının seviyesini de göstermektir. Ülkelerin yaşam standartları büyük ölçüde verimliliklerine dayalı olduğundan rekabet edebilirliğin de temel olarak dayandığı nokta verimliliktir. Rekabet edebilirlik ülkeler seviyesinde ekonomik bütünleşme ve küreselleşme sürecinin yoğunlaştığı bu dönemde, ekonomilerin bu sürece ne derece uyum sağlayabildikleri, vatandaşlarına sürdürülebilir gelir artışı yanında yüksek istihdamı hangi ölçüde sağlayabildikleriyle ilgilidir. Ekonomilerin rekabet edebilirliği, üretim faktörlerinin etkin ve verimli kullanılmasıyla belirlenir. Bunun yanında ekonomide ilgili ve destekleyici sektörler olması, ülke rekabet edebilirliğini olumlu etkilemektedir. Özetle, rekabet edebilir olmak, ülkedeki firmaların ürettikleri malları kaliteli, uygun maliyetlerde üretmeleri ve rekabet edebilir fiyatlarla yerel ve uluslararası piyasalarda satabilmeleri demektir. Bununla birlikte, ekonomideki üretim faktörlerinin etkin ve doğru alanlarda kullanılmasıyla verimliliğin artması ülke gelirini ve vatandaşların satın alma gücünü artıracağı gibi, hayat standartlarının da iyileşmesini destekleyecektir. Rekabet edebilirlik, günümüz ekonomik bütünleşme ve küreselleşme sürecinde sürdürülebilir bir ekonomik büyümeyi ve nihayetinde vatandaşlara istenilen refahı sağlamak için üzerinde önemle durulması gereken temel unsurların başında gelmektedir. Bu kapsamda Dünya Ekonomik Forumu tarafından rekabet edebilirlik; bir ülkenin üretkenlik seviyesini gösteren kurumların, politikaların ve faktörlerin bir birleşimi olarak tanımlanmaktadır. Üretkenlik seviyesi ve büyümenin temel etmenlerinden olan verimlilik refahı simgelemektedir. Başka bir deyişle daha rekabetçi bir ekonomi zaman içerisinde daha hızlı büyüyen bir ekonomi demektir. 1

7 Küresel Rekabetçilik Raporu , dünya ekonomisinin son 80 yılın en uzun süren ve en ağır finansal ve ekonomik krizini geride bırakmaya başlamış gibi göründüğü bir zamanda yayınlandı. Yine de, bu canlanma daha önceki ekonomik gerilemeleri takip eden canlanmalara göre daha az kararlı bir tempoyla ilerlemekte ve ufukta belirmiş yükselen riskler küresel toparlanmayı raydan çıkarabilir görünmektedir. Son yıllardaki büyümenin çoğu ABD, Japonya ve Birleşik Krallık gibi ülkelerin takip ettikleri sıra dışı ve cesur para politikaları sayesinde gerçekleşmiştir. Bu ülke ekonomileri iyileştikçe, sıkılaşan mali durum ile birlikte para politikalarındaki normalleşmenin hem gelişmiş hem de gelişen ekonomiler üzerinde bir etki bırakabileceği belirtilmiştir. Ayrıca, çok sayıda bölgede artan gerilimler sonucu gerginleşen jeopolitik senaryoların küresel ekonomik görünüm açısından olumsuz sonuçlar doğurabileceği vurgulanmaktadır. Son olarak, yapılan değerlendirmeye göre, bu dönemde birçok ülke hızlanan gelir eşitsizliğiyle boğuşmaktadır. Genellikle krizin süren etkileri olan ve ülkelerin içinde toplumsal gerilimler yaratan bu eşitsizlikler küresel sonuçlar doğurabilme potansiyeline sahiplerdir. Rapor, mevcut durumda daha kapsamlı ekonomileri destekleyen sağlam ekonomik büyümeyi temin etmek için politika yapıcılar ile iş ve sivil toplum liderlerinin birlikte çalışması gerektiğini söylemektedir. Ekonomik ve sosyal gündemin bir arada ele alınması, ekonomileri daha üretken duruma getirecek ve toplumun tüm katmanları için yeni ve daha iyi iş imkanları yaratacak reformlara odaklanılması gerektiği raporda belirtilen bir başka husustur. Mevcut kaynakların üretim faaliyetlerine daha iyi bir dağılımla tahsis edilmesi iyi işleyen pazarların varlığını gerektirir ve oldukça önemlidir. Ayrıca, önceki raporlarda da belirtildiği gibi, güçlü kurumlar, yetenekli insan kaynağı ve yüksek yenilikçilik kapasitesi ekonomilerin başarıya ulaşmasındaki anahtar öğeler olarak vurgulanmaktadır ve gelecekte bu unsurların öneminin daha da artacağı belirtilmektedir. Dünya Ekonomik Forumu 30 yıldan fazla süredir dünya çapında ülkelerin üretim potansiyellerine ilişkin değerlendirmeler yaparak kalkınma ve büyüme süreçlerinde kolaylaştırıcı bir rol oynamaktadır. Söz konusu rapor ekonomik büyümenin temel faktörlerini anlamak konusundan katkıda bulunmakta, bazı ülkelerin gelir seviyesini artırmadaki başarısını açıklamada yardımcı olmakta ve politika uygulayıcılarına, iş dünyası liderlerine gelişmiş bir ekonomi için gerekli olan enstrümanlar konusunda fikir vermektedir. 2

8 Raporda ekonomik, sosyal ve çevresel açılardan sürdürülebilir rekabet edebilirliğin büyüme yönünden nasıl anlaşılması ve ölçülmesi gerektiğine ilişkin öncelikli fikirlere yer verilmiştir. Bu yılın raporu 144 ekonomiyi kapsayarak türünün en kapsamlı değerlendirmesi olma özelliğine sahiptir. Çalışmada belirtilen söz konusu her bir ekonomi için ayrıntılı profillere ve 100 kadar küresel gösterge kullanılarak hazırlanmış tablolara yer verilmiştir. Küresel Rekabetçilik Endeksi bir ülkenin değişik alanlardaki reformları ile geliştirilebilecek olan ulusal rekabet gücünün, ülkelerin uzun dönemli üretkenliğini nasıl etkileyeceğine dair araştırmalar yapmayı hedef edinmiştir. Küresel Rekabetçilik Endeksi 2005 yılında yayımlandığından bu yana artan sayıda ülke ve kurum tarafından ulusal rekabet gücü konusunda kıstas olarak göz önünde bulundurulmaktadır. Endeksin net yapısı her ülkenin ulusal rekabet gücünü, zayıf ve güçlü yönlerini belirlemesinde yardımcı olarak politika reformları süreçlerinde yol gösterici olmaktadır. Ayrıca hükümetlerin, iş dünyasının ve sivil toplumun bir araya gelebileceği bir platform oluşturmakta ve tüm insanların yaşam standartlarını geliştirmek için gerekli olan reformların oluşturulmasında bir katalizör görevi görmektedir. Endeks kapsamında, veri eksikliğinden veya sürdürülebilir rekabet ile değişken arasındaki ilişki tam olarak kesinleşmediğinden dolayı dikkate alınmamış kavramlar bulunmaktadır. Bu nedenle verilerin ilk adım olarak göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Forum, çalışmalarını ve yöntemlerini daha sağlıklı ve kesin veri vermek amacıyla güncellemekte ve geri bildirimleri toplayarak çalışmaları ileri düzeye taşıma çabası gütmektedir. 3

9 1.2. REKABETÇİLİĞİN ON İKİ ALT ENDEKSİ Üretkenliği ve rekabetçiliği belirleyen birçok faktör bulunmaktadır. Bunlar; yatırım, altyapı, eğitim, teknolojik ilerleme, makroekonomik istikrar, iyi yönetim, piyasa etkinliği ve benzeri diğer hususlardır. Tüm bu faktörler rekabetçilik ve büyüme için önemli olmakla birlikte, bunlardan ikisi veya daha fazlası da aynı anda önemli olabilir. Bu nedenle küresel rekabetçilik endeksinde birçok farklı unsurun ağırlıklı ortalaması dikkate alınarak, rekabet edebilirliğin 12 alt endeksi oluşturulmuştur. Alt Endeks 1: Kurumlar Kurumsal ortam; bireyler, firmalar ve devletin etkileşim içinde bulunduğu yasal ve idare çerçeve tarafından belirlenmektedir. Sağlam ve adil bir kurumsal ortamın önemi ekonomik kriz boyunca daha da belirgin hale gelmiştir. Kurumların kalitesi yatırım kararlarını ve üretim organizasyonunu etkilediğinden rekabetçilik ve büyüme üzerinde kuvvetli bir etkisi vardır. Piyasalara ve özgürlüklere yönelik devletin tutumu ve devletin işlemlerinin etkinliği de çok önemlidir. Aşırı bürokrasi ve kırtasiyecilik, hukuki düzenlemelerin fazlalığı, yolsuzluk, şeffaflığın bulunmaması gibi hususların önemli ekonomik maliyetleri vardır ve ekonomik gelişme sürecini yavaşlatırlar. Ayrıca ekonomi literatürü kamusal ve özel kuruluşların refahı artırma sürecindeki konumlarına özellikle önem vermektedir. Son küresel finansal krizde ortaya çıkan sayısız skandallar da denetim ve raporlamanın, yolsuzluğun önlenebilmesi için şeffaflığın, iyi yönetimin, sürdürülebilir yatırımcı ve tüketici güveninin öneminin altını çizmiştir. Alt Endeks 2: Altyapı Gelişen ve etkin bir altyapı, ekonomik faaliyetin seviyesini belirleyen önemli bir faktör olması nedeniyle ekonominin verimli işlemesi için kritik öneme sahiptir. İyi altyapı, bölgeler arasındaki mesafenin etkisini azaltır. Ulusal pazarı düşük maliyet ile birbirine bağlar ve diğer ülke ve bölgelerle ticareti kolaylaştırır. Ayrıca, altyapı ağlarının kalitesi ekonomik gelişmeyi önemli biçimde etkiler ve birçok açıdan gelir eşitsizliğini ve fakirliği azaltır. 4

10 Verimli taşıma türleri, girişimcilerin, mallarını ve hizmetlerini güvenli ve zamanında almalarını sağlar, ayrıca çalışanların en uygun işlere yönelik hareketlerini kolaylaştırır. Geniş iletişim ağları bilgi akışının hızlı ve serbestçe gerçekleşmesini sağlar. Ekonomilerin iş dünyasının engelsiz şekilde çalışmasını sağlayacak olan kesintiden ve kıtlıktan uzak elektrik arzını temin etmesi de hayati önem taşımaktadır. Son olarak bütünleşik ve yaygın telekomünikasyon ağı iş dünyasına hızlı ve ucuz bilgi akışını sağlayarak sahip olunabilecek tüm bilginin elde edilmesini mümkün kılarak ekonomik etkinliği artıracaktır. Alt Endeks 3: Makroekonomik Çevre Makroekonomik istikrar iş dünyası için önemli olduğu gibi, ülkenin rekabetçiliği açısından da önemlidir. Hükümet, geçmişte aldığı borçlar nedeniyle yüksek faiz ödemeleri yapmak zorundaysa hizmetlerini verimli bir biçimde yerine getiremez. Enflasyon oranları yüksekse, firmalar verimli bir biçimde çalışamaz. Kısacası, makroekonomi istikrarlı değilse ekonomi sürdürülebilir bir biçimde büyüyemez. Makroekonomik yapı son zamanlarda bazı Avrupa ülkelerinin IMF yardımlarına başvurması ve bazı Avro Bölgesi ülkelerinin de borçlarını ödeyememesi sonucu oldukça dikkat çekmiştir. Bu alt endeks sadece ülkelerin borçlarını nasıl çevireceğini değil aynı zamanda makroekonomik istikrar için gereken ve birbirleri ile ilişki içinde olan bir dizi göstergeyi de içermektedir. Alt Endeks 4: Sağlık ve Temel Eğitim Sağlıklı bir işgücü bir ülkenin rekabetçiliği ve üretkenliği için hayati derece de önemlidir. Hasta olan çalışanlar potansiyellerine göre verimsiz çalışırlar. Sağlık durumunun zayıf olması işletmeler için maliyet unsurudur. Sağlığa ilave olarak, bu alt endekste ülke insanına sağlanan temel eğitimin niceliği ve niteliği de dikkate alınmıştır. Temel eğitim, her bir bireyin verimliliğini yükseltir. Temel eğitim eksikliği çeken kişiler ancak basit işlemleri yerine getirmekte ve ileri teknolojiye adapte olmakta sorun yaşamaktadır. Bu da ülkenin yenilikçilik alt endeksini de olumsuz etkilemektedir. Uzun dönemde bu kritik alanlara ayrılan kaynaklarda ve bu kaynakların kullanımında ortaya çıkan zorlukların bertaraf edilmesi önemlidir. 5

11 Alt Endeks 5: Yüksek Eğitim ve Öğretim Bugünün küreselleşen dünyası, değişen şartlara ve üretim sisteminin artan ihtiyaçlarına hızlı bir biçimde uyum sağlayan çalışanları gerekli kılmaktadır. Bu alt endekste, orta ve yükseköğretime kayıt oranları ile verilen eğitimin iş dünyası tarafından değerlendirilmesine yer verilmiştir. Birçok ülkede ihmal edilen sürdürülebilir mesleki eğitim de çalışanların niteliklerini artırma yönünden ayrıca bu alt endekste de göz önünde bulundurulmuştur. Alt Endeks 6: Mal Piyasası Etkinliği Sağlıklı bir piyasa rekabeti, piyasa etkinliğini ilerletme açısından önemlidir. Malların değişimi için en iyi ortamın sağlanabilmesi için, piyasaya yönelik devlet müdahalesin minimum düzeyde olması gerekir. İç ve dış piyasalarda sağlıklı bir rekabet, pazar etkinliğinin sağlanması ve verimli, piyasanın talepleri ile uyumlu bir yapının oluşturulması açısından önemli bir yere sahiptir. Son dönemde dünyanın karşı karşıya kaldığı ekonomik kriz ekonomilerin dünya çapında birbirlerine olan bağımlılıklarının ve büyümenin dünya ticaretinin serbestliği ile yakın ilişkisinin altını çizmiştir. Müdahaleci uygulamaların ekonomik aktivitelerin toplulaştırılıp kümelenmesinde yıpratıcı bir etkiye neden olduğu gözler önüne serilmiştir. Piyasa etkinliği ayrıca tüketici bilinci gibi başka etmenlerle de ilişkilidir. Örneğin kültürel veya tarihi nedenler bazı ülkelerdeki tüketicilerin talep yapısını etkileyebilmektedir. Bu gibi hususlar firmaları daha yenilikçi ve müşteri odaklı olmaya yönlendirerek rekabetçilik açısından avantaj sağlamaktadır. Alt Endeks 7: Emek Piyasası Etkinliği Emek piyasasının etkinliği ve esnekliği, işçileri en verimli oldukları alanlara sevk etmek açısından önemlidir. Emek piyasalarında işçilerin bir ekonomik faaliyetten diğerine daha hızlı ve düşük maliyetle kaydırılabilmesini sağlayacak esnekliğe sahip olmalıdır. Arap ülkelerinde son dönemde yaşanan genç işsizliğindeki artık tüm bölgeyi etkilemiş ve sosyal sonuçlara neden olmuştur. 6

12 Başarılı bir işgücü piyasasında; işçi ve işveren ilişkisinin sağlıklı olması, kişilerin yeteneklerine uygun alanlarda çalıştırılması, iş ortamında kadın erkek eşitliğinin sağlanması gibi faktörler de önem kazanmaktadır. Alt Endeks 8: Finansal Piyasa Gelişimi Mevcut ekonomik kriz, ekonomik faaliyetler için sağlam ve iyi işleyen bir finans sektörünün merkezi rolünü öne çıkarmıştır. Etkili bir finans sektörü, ülke vatandaşlarınca tasarruf edilen kaynakların en üretken biçimde kullanımını ve dışarıdan sağlanan kaynakların en verimli alanlara yönlendirilmesini sağlar. Finansal piyasaların sağlıklı işlemesi kaynakların politik olarak ilişkili olduğu noktalara değil girişimciliğe ve yatırımlara en uygun alanlara yönlendirilmesini sağlayarak en yüksek beklenen getirinin elde edilmesini sağlar. Uygun bir risk değerlendirmesi finansal piyasaların gücü açısından önemli bir bileşendir. Alt Endeks 9: Teknolojik Hazırlık Bugünün küreselleşen dünyasında firmalar için rekabet etmek ve zenginleşmek bakımından teknoloji artan biçimde öneme sahiptir. Teknolojik gelişmişlik üretkenliğini artırmak amacıyla hangi ekonomilerin yeni teknolojilere geçiş yaptığını ortaya koyar. Alt Endeks 10: Piyasa Büyüklüğü Büyük piyasalar firmaların ölçek ekonomisinden istifade etmesine izin verdiği için, piyasanın büyüklüğü üretkenliği etkiler. Küreselleşme çağında uluslararası piyasalar, özellikle de küçük ülkeler için, yerel piyasaların ikamesi haline gelmiştir. Piyasa büyüklüğünün ölçümünde hem iç hem de dış talebe yer verilmiş olup, böylece ihracat çekişli ülkelerin ve coğrafi bölgelerin (Avrupa Birliği gibi) de hakkı teslim edilmiştir. Alt Endeks 11: İş Gelişmişliği Şüphe yok ki, gelişmiş işletme uygulamaları mal ve hizmet üretiminde daha yüksek bir etkinliğin oluşmasına olanak sağlamaktadır. İş dünyası gelişmişliği birbiri ile ilişkili olan iki kavram ile ilgilenir: (a) ülkenin tüm iş ağlarının kalitesi, (b) tek tek firmaların 7

13 faaliyetleri ve stratejileri. Bu faktörler, ileri düzeyde gelişmiş ülkelerde özellikle önemlidir. Alt Endeks 12: Yenilikçilik Rekabet edebilirliğin son alt endeksi yenilikçiliktir. Kurumların iyileştirilmesi, altyapının yapılması, makroekonomik istikrarsızlığın azaltılması ya da beşeri sermayenin iyileştirilmesi sayesinde ciddi kazanımlar elde edilebilir, ancak tüm bu faktörler nihayetinde azalan bir verim sağlayacaktır. Uzun vadede yaşam kalitesi sadece teknolojik inovasyon sayesinde artırılabilir GELİŞMİŞLİK DÜZEYİ Belirtilen bu alt endeksler tüm ülkeler açısından geçerli olmasına rağmen, her ülkeyi farklı yollarda etkilemektedirler. Örneğin Vietnam ın rekabetçiliğini artırmak için izlemesi gerek yol ile Kanada nınki aynı değildir. Düzey 1: İlk aşamada ekonomi faktör-çekişlidir (factor-driven) ve ülkeler faktör kaynaklarına (temel olarak vasıfsız işgücü ve doğal kaynaklar) bağlı olarak rekabet etmektedir. Şirketler düşük ücretlerin yansıması olan zayıf üretkenlik sayesinde basit ürünleri satarlar ve fiyat temelinde rekabet ederler. Yukarıda belirtilen alt endekslerden ilk 4 ü bu aşama açısından önemlidir. Düzey 2: Gelişmişliğin artması ile üretkenlik artar ve ücretler yükselir. Daha sonra ülkeler gelişmişliğin etkinlik-çekişli (efficiency-driven) aşamasına girer. Bu noktada rekabetçilik artan bir biçimde yüksek eğitim ve öğretim, etkin mal piyasaları, iyi işleyen emek piyasaları, gelişmiş finans piyasaları, teknoloji ile geniş iç ve dış piyasa ile ilerletilir. Düzey 3: En sonunda ülkeler yenilikçilik-çekişli (inovation-driven) aşamaya geçerler. Bu aşamada şirketler en gelişmiş üretim süreçlerinin kullanarak yeni ve farklı ürünler üreterek rekabet etmek zorundadır. Türkiye, gelişmişlik düzeyi açısından yapılan ve 5 kademeden oluşan sınıflandırmada düzey 2 den düzey 3 e geçiş aşamasındadır. Bu aşamadaki ülkelerden bazıları Arjantin, Brezilya, Rusya Federasyonu, Malezya, Polonya, Macaristan, Kazakistan ve Meksika dır. 8

14 Şekil 1: Rekabet Edebilirliğin 12 Alt Endeksi TEMEL GEREKSİNİMLER Kurumlar Altyapı Makroekonomik çevre Sağlık ve temel eğitim Faktör-çekişli ekonomiler ETKİNLİĞİ ARTIRICILAR Yüksek eğitim ve öğretim Mal piyasası etkinliği Emek piyasası etkinliği Finansal piyasa gelişimi Teknolojik hazırlık Piyasa büyüklüğü Etkinlik-çekişli ekonomiler YENİLİKÇİLİK VE GELİŞMİŞLİK FAKTÖRLERİ İş gelişmişliği Yenilikçilik İnovasyon-çekişli ekonomiler 9

15 Tablo 1: Ülkelerin Kalkınma Aşamalarında Ana Başlıkların Ağırlığı ve Gelir Düzeyi Eşiği KALKINMA AŞAMALARI İlk Aşama Faktör Çekişli İlk Aşamadan İkinci Aşamaya Geçiş İkinci Aşama Etkinlik Çekişli İkinci Aşamadan Üçüncü Aşamaya Geçiş Üçüncü Aşama Yenilikçilik Çekişli Kişi Başına GSYH (ABD Doları) < > Temel Gereksinimlerin Ağırlığı Etkinliği Artırıcıların Ağırlığı Yenilikçilik ve Gelişmişlik Faktörlerinin Ağırlığı %60 %40-60 %40 %20-40 %20 %35 %35-50 %50 %50 %50 %5 %5-10 %10 %10-30 %30 Ülkelerin bulundukları kalkınmışlık düzeylerine ve kişi başına GSYH miktarlarına bakılarak üç ana başlık olan temel gereksinimler, etkinliği artırıcılar ile yenilikçilik ve gelişmişlik faktörleri başlıklarına farklı ağırlıklandırmalar yapılmaktadır. Örneğin, ikinci aşamadan üçüncü aşamaya geçiş evresinde olan ülkemiz için puanlama yapılırken temel gereksinimler ana başlığı %35,5, etkinliği artırıcılar ana başlığı %50 ve yenilikçilik ve gelişmişlik faktörleri ana başlığı ise %14,5 ağırlığına sahiptir. Bu sistem ile birbirinden farklı gelişmişlik düzeylerine ve farklı avantajlara sahip olan ülkeler arasındaki karşılaştırmanın daha sağlıklı bir yapıda olması sağlanmaktadır. Ülkemiz ikinci aşama olan etkinlik çekişli ülke kategorisinden üçüncü aşama olan yenilikçilik çekişli ülke kategorisine geçiş evresinde olan ülkeler kapsamındadır 10

16 (Transition 2-3). Kendisi ile aynı aşamada yer alan ülkelerle kıyaslandığında ülkemiz, genel olarak türdeşi ülkelerle paralel bir seyir izlemekle birlikte Türkiye pazar büyüklüğünde önemli bir ayrım göstermektedir. Etkinlik çekişli ülke kategorisinde Rusya, Brezilya ve Meksika dan sonra dördüncü olan ülkemiz pazar büyüklüğü sıralamasında 144 ülke arasından 16. sırada yer almaktadır. Söz konusu ülkelere kıyasla daha büyük bir iç ve dış pazara sahip olan ülkemizin bunu avantaja çevirmesi önem arz etmektedir. Diğer tüm alt endekslerde genelde ortalamaya yakın puanlara sahip olan ülkemizin işgücü piyasası etkinliği ve yüksek eğitim ve öğretim alt endekslerindeki performansı türdeşi ülkelere göre zayıf kalmaktadır. Rusya, Brezilya, Polonya, Hırvatistan ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi 24 ülkenin bulunduğu bu ara aşamada söz konusu ülkelerin ortak özellik olarak en zayıf olduğu alt endeksin emek piyasası etkinliği ve yenilikçilik, en başarılı oldukları alt endeksin ise yine ortak şekilde sağlık ve temel eğitim olduğu görülmektedir. Tablo 2: Raporu na Göre Ülkelerin Kalkınma Aşamaları 11

17 1.4. REKABETÇİLİK ENDEKSİ Küresel Rekabetçilik Endeksinin hesaplanmasında yaklaşık veri kullanılmaktadır. Bunların bir kısmı ulusal istatistik birimlerinden, ajanslardan, bakanlıklardan, Dünya Ekonomik Forumunun işbirliği içinde çalıştığı enstitülerden, Economist Intelligence Unit ten, IMF den ve bölgesel kalkınma bankaları gibi kurum ve kuruluşlardan sağlanmaktadır. Örneğin makroekonomik verilerin tamamı IMF nin Dünya Ekonomik Görünümü raporundan elde edilmektedir. Böylece uluslararası arenada ortak bir sistem ile elde edilen veriler kullanılmakta ve karşılaştırma açısından avantaj sağlamaktadır. Bunun dışında kurum ve kuruluşlardan küresel düzeyde veri elde edilemediğinde veriler Dünya Ekonomik Forumu tarafından yapılan anket ile derlenmektedir. Bu anket ile yaklaşık veri sağlanmaktadır. Anket ile sağlanan bilginin dışında kalan kayıp veri genel olarak %0,5 in altında kalmaktadır. Anketin yapılmasında Dünya Ekonomik Forumunun işbirliği içinde çalıştığı kurum ve kuruluşların belirlenmesinde söz konusu ortakların iş dünyasına ulaşma başarıları, veri toplama ve derleme kapasiteleri, ekonomik ortamı kavrama yetenekleri göz önünde bulundurulmaktadır. Forum Türkiye de TÜSİAD Sabancı Üniversitesi Rekabetçilik Forumu ile işbirliği içinde çalışmaktadır. Ayrıca Forum, 2008 yılından bu yana uluslararası düzeyde tanınan bir anket şirketinden danışmanlık hizmeti alarak çalışmalarını sürdürmektedir. Anket kapsamında soru yöneltilen ana başlıklar şu şekildedir; - Firmanız bilgileri, operasyonları ve stratejisi - Ülke ekonominiz hakkında genel algı - Kamu ve özel kuruluşlar - Altyapı - Yenilikçilik ve teknoloji - Finansal Çevre - Bölgesel rekabet - Eğitim ve beşeri sermaye - Yolsuzluk, etik ve sosyal sorumluluklar - Seyahat ve turizm - Çevre 12

18 2. BAŞARILI ÜLKE ÖRNEKLERİ VE BÖLGELERE İLİŞKİN BİLGİLER 2.1. İLK ON ÜLKE İSVİÇRE İsviçre süregelen güçlü performansının bir sonucu olarak önceki beş yıl gibi bu sene de ilk sıradaki yerini muhafaza etmiştir. Sekiz alt endekste ilk on ülke içinde yer alan ülkenin göze çarpan en güçlü özellikleri inovasyon, işgücü piyasasının etkin yapısı ve özel sektörün sofistikasyonu olmuştur. Birinci sınıf akademik kurumları, Ar-Ge çalışmalarına ayırdığı yüksek ödenekler, bilim ve iş dünyası arasındaki güçlü işbirliği İsviçre nin inovasyon alanında birinci sıradaki konumunda büyük paya sahiptir. Bu güçlü yaratıcı kapasitesini yüksek patentleme ile birleştiren İsviçre, kişi başına düşen en çok patent alma açısından ilk sırada yer almaktadır. Ülkenin iş gelişmişliği alanında edindiği ikincilik güçlü yanlarından bir diğeridir. Üretkenlik, çok başarılı bir eğitim sistemi ve personel eğitimi olanakları sağlamada mükemmel bir iş sektörünün varlığıyla daha da arttırılmaktadır. Yüksek üretkenlik, işgücü piyasasında işçi ve işveren arasındaki denge (1. sırada) ile olduğu kadar iş dünyası ve hanehalkının proaktif ve son teknolojiye hızlı adapte olma özellikleri ile de desteklenmektedir. Emek piyasası, işçi haklarının korunmasını esneklik ve ülkenin iş ihtiyaçları ile dengelemektedir (1. sırada). İsviçre, kamu kurumların etkinliği ve şeffaflığı açısından da dünyada başı çeken ülkeler arasındadır (7. sıra). Ülkenin rekabet gücü mükemmel bir altyapı (5. sırada) ve ileri düzeyde gelişmiş finansal piyasalar (11. sırada) ile desteklenmektedir. Son olarak, İsviçre nin ekonomisi birçok komşusunun ekonomik karışıklıklar ile boğuştuğu durumda dahi en istikrarlı (12. sırada) ülke ekonomilerinden biri olmuştur. Ülkenin rekabet gücüne potansiyel bir tehdit, iş dünyası ve araştırma enstitülerinin inovasyon kapasitelerini sürdürebilmek için ihtiyaç duydukları yeteneklere erişimlerindeki artan zorluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Forum un Yönetici Görüşleri Anketi ne verilen cevaplara göre, kalifiye çalışan bulmakta yaşanan zorluk ülkede iş yapabilmenin önündeki tek başına en problematik unsur olarak görülmüştür. İsviçre vatandaşlarının yakın zamanda kabul ettiği AB işçilerinin ülkeye 13

19 göçünü kota uygulaması başlatarak kısıtlama yönündeki girişimi bu problemin şiddetlenmesine ve İsviçre nin rekabetçilikteki avantajının aşınmasına neden olabilir SİNGAPUR Singapur, tüm endeks karşısında gösterdiği göze çarpan performansının sonucu olarak üst üste dördüncü yıldır 2. sıradaki yerini korumuştur. Ülke geçen senelerde olduğu gibi bu sene de, on iki kategorinin yedisinde ilk 3 te, ikisinde ise ilk 10 da yer alan tek ülke olmayı başarmıştır. Mal ve işgücü piyasalarındaki etkinlik açısından Singapur 1. sırada yer alırken emek piyasasındaki etkinlik ve finansal piyasa gelişimi açısından da 2. sırada bulunmaktadır. Ayrıca, bu şehir devleti, dünyanın en iyi kurumsal çerçevelerinden birine sahiptir (3. sırada). Ülkenin altyapısı kusursuz yolları, limanları ve hava ulaşımı ile dünya standartlarındadır (2. sırada). Bunların yanında, makroekonomik yapı ve mali yönetim kriterlerinde 15. sırada yer alan Singapur da 2013 yılında bütçe fazlası toplam gelirin yüzde 6,9 u oranındadır. Ülke ekonomisinde, ülkenin rekabet gücü eğitime olan güçlü odaklanma ile desteklenmektedir ki, bu durum da hızla değişen küresel ekonomi için gerekli olan yeteneklere haiz bireyler yetiştirerek, yüksek eğitim ve öğretim alt endeksinde son yıllarda düzenli ilerlemeye dönüşüm sağlamıştır (2. sırada). Singapur da özel sektör de son yıllarda hızla gelişmiştir (19. sırada) ve ülke en yenilikçi 9. ülke olmayı başarmıştır. Yine de bu iki mecrada da hala gelişime açık alanlar vardır. Singapur un gelecekteki refahında bu alanların anahtar konumda olduğu göz önüne alınırsa, ülke bu mecralarda gelişimini sürdürmelidir AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ Amerika Birleşik Devletleri bir önceki rapor dönemine göre iki sıra daha yükselerek üçüncü sıraya yerleşmiştir. Bunda, öncelikle kurumsal çerçevenin (kurumlar alt endeksinin) bazı hususlarında (35. likten 30. sıraya) ve iş gelişmişliği (6. lıktan 4. sıraya) ile yenilikçilik (7. likten 5. sıraya) alanlarında görülen ilerlemeler etkili olmuştur. Kriz sonrası toparlanma sürecinde olan ABD, ekonomisini bu denli üretken yapan yapısal özelliklerini üzerine eklemeler yaparak geliştirebilir. Ülke şirketleri oldukça gelişmiş ve yenilikçi olmalarının yanı sıra Ar-Ge çalışmalarında iş dünyası ile işbirliği içinde çalışan 14

20 mükemmel bir üniversite sistemi ile de desteklenmektedir. Esnek işgücü piyasası ve dünyanın en büyük iç piyasasına sahip olmasının sağladığı avantajlar ABD yi rekabetçi bir ülke kılan unsurlardandır. Diğer yandan, belli alanlardaki zayıflıklar hala sürmektedir ve bunların üzerinde durulması gerekmektedir. İş dünyası yönetime eleştirel bakışını sürdürmekte, ülkede politikacılara karşı güven yüksek değilken (48. sırada), devlet görevlilerinin yaptıkları seçimlerde ayrımcılık yaptığı endişeleri (47. sırada) ve devlet harcamalarında israf olduğu kanaati (73. sırada) devam etmektedir. Bütçe açığı kapanmaya devam etmekte ve kamu borcu krizden beridir ilk kez bir parça azalmakta ise de, makroekonomide görülen istikrarsızlığın ABD nin en zayıf alanı olması hali devam etmektedir (113. sırada) FİNLANDİYA Finlandiya geçen seneye göre bir sıra kaybederek dördüncülüğe gerilediyse de tüm alanlarda oldukça güçlü bir performans sergilemeye devam etmektedir. Bu düşüşün başlıca nedeninin, bazı kredi derecelendirme kuruluşlarının bu İskandinav ekonominin görünüm notunu düşürmesine de sebep olan, makroekonomide görülen az oranda kötüleşme olduğu öne sürülebilir. Bu kötüleşmeyi açıklamak gerekirse, Finlandiya idare edilebilir de olsa yüksek bütçe açığı ve kamu borcu ile boğuşmakta ve aynı zamanda tasarruf oranlarında hafif bir düşüş görülmektedir. Bunlara rağmen, ülke iyi işleyen ve yüksek şeffaflığa sahip kamu kurumları ile (1. sırada), birçok alanda üst sıralarda yer almasıyla, yüksek kaliteli altyapısıyla (19. sırada), başarılı mal piyasasıyla (18. sırada), oldukça yüksek finansal piyasa gelişimiyle (5. sırada) göz doldurmaktadır. Ülke, emek piyasası katılığını korumasına rağmen, mevcut yeteneklerinden verimli bir şekilde faydalanmaktadır (7. sırada). Bu alanda özellikle ücret ayarlamalarındaki esneklikten yoksunluk (143. sırada) iş yapabilme açısında ülkede karşılaşılan en problematik konu olarak karşılanmaktadır. Finlandiya nın en önemli rekabet gücü yenilikçilik kapasitesinden gelmektedir (1. sırada). Bu alandaki birinciliğin arkasında yatan nedenler olarak ülkenin Ar-Ge ye ayrılan hem devlet hem de özel sektör yatırımlarının oldukça yüksek oluşu (3. sırada), üniversite endüstri işbirliğindeki liderliği (1. sırada), mükemmel eğitim sistemi (1. sırada) ve teknolojik hazırlık (11. sırada) olarak sıralanabilir. 15

21 ALMANYA Almanya bu sene bir önceki rapor dönemine göre bir sıra düşerek 5. sıraya inmiştir. Bu, kurumlar (15. likten 17. liğe) ve altyapı (3. lükten 7. liğe) alanında ortaya çıkan bazı kaygılardan kaynaklanmaktadır ve bu alanlardaki gerilemeyi dengeleyerek ülkenin pozisyonunu beşinci sırada tutan makroekonomide ve finansal alanda görülen ilerlemeler olmuştur. Bunlara ek olarak, Alman eğitim sistemi (3. lükten 16. lığa) de geçmiş yıllara kıyasla daha düşük bir konumda değerlendirilmiştir (bu düşüşte daha önce Alman eğitim sisteminin değerlendirilmesine veri noksanlığı dolayısıyla katılamayan bir alt veri olan Yüksek öğretime kayıt oranlarının bu rapor itibarıyla hesaplamaya dahil edilmesi de önemli bir etmendir). Genel olarak, ülkenin rekabet gücünün lokomotiflerinden olan yüksek iş gelişmişliği (3. sırada) ve yüksek Ar-Ge inovasyon seviyeleri (6. sırada) sayesinde Almanya son yılların küresel ekonomik krizinin etkilerini oldukça iyi bir şekilde savuşturabilmiştir. Alman firmaların Ar-Ge çalışmalarına yaptıkları yüksek yatırımlar (5. sırada) üniversiteler (10. sırada) ve araştırma laboratuvarlarıyla (8. sırada) sağladıkları yüksek işbirliğine dayanmaktadır. Ülkenin yenilikçilik alanında başarısı, şirketlerinin çoğunlukla niş pazarda faaliyet göstermesi ve coğrafi yakınlığa sahip olmaları (kümelenme gelişiminde 3. sırada) ile de ilgilidir. Zira bu durum iş yerleri arasında bilgi değişimini kolaylaştırmakta ve yeni mal ve hizmetlerin geliştirilmesini teşvik etmektedir. Yüksek altyapı kalitesi (7. sırada) ve oldukça başarılı personel eğitimi (6. sırada) ülkenin güçlü yönlerini tamamlayan unsurlardır. Alman ekonomisi, eğer emek piyasası daha verimli bir hale getirilebilirse daha da rekabetçi olabilir. Son yıllarda, emek piyasası etkinliği 2012 yılındaki 53. lükten bu yıl 35. liğe tırmanarak önemli derecede geliştiğini göstermektedir. Buna rağmen, asgari ücret uygulaması gibi yakın zamanda alınan bazı kararlar bu pozitif trendi geri çevirebilir. Düşmekte olan nüfus artış oranı konusunda, Almanya nın göçmenlik konusunda daha bütüncü bir yaklaşım takınarak ve kadınların emek piyasasındaki etkinliklerini sürdürmelerini teşvik edici politikalar belirleyerek hareket etmesi ülkenin yetenek arzının sürdürülebilmesi için hayati önem arz etmektedir. Son olarak önemli bir diğer nokta da, ülkenin yüksek kamu borcunun (118. sırada) azaltılmasında mali durumun güçlendirilmesi için sürekli bir çaba gösterilmesi kilit bir konu olmayı sürdürecektir. 16

22 JAPONYA Japonya geçen seneye göre üç sıra yükselerek 6. olmuş ve tüm alanlarda elde ettiği küçük ilerlemeler sayesinde ilk 10 ülke arasında en büyük gelişme kat eden ülke olmuştur. Ülke iş hayatındaki gelişmişlik ve yenilikçilik alanlarında sırasıyla 1. (son 6 yıldır) ve 4. sıradadır. Firmaların yüksek Ar-Ge harcamaları (2. sırada), bilim adamı ve mühendis sayısının fazlalığı (3. sırada), birinci sınıf araştırma enstitüleri (7. sırada) ve yüksek inovasyon kapasitesi (7. sırada) gibi faktörler yenilikçilik ve gelişmişlik açısından Japonya ya büyük fayda sağlamaktadır. İnovasyon çıktısı açısından, yapılan tüm bu harcamaların meyvelerinin toplandığı kişi başına düşen en çok patent alma açısından Japonya nın dünya ikinci olmasından anlaşılmaktadır. Bunun ötesinde, firmalar değer zincirinin en üst katmanında bulunarak yüksek katma değerli mal ve hizmet üretmektedirler. Ülkenin toplamdaki rekabet edebilirlik performansı yüksek bütçe açıkları gibi bir takım makroekonomik zayıflıklar dolayısıyla düşüş göstermektedir (127. sırada). Son 5 yıldır Japonya nın bütçe açığı dünyadaki en yüksek açık oranlardan biri olarak GSYH nin %10 u dolaylarında seyretmekteyken, kamu borcu GSYH nin yaklaşık %240 ı seviyelerine ulaşmıştır. Hiç değilse, ülkenin deflasyon ile savaşı meyvelerini vermeye başlamıştır: 5 yıldan beri ilk kez 2013 yılında fiyatlar %0,4 gibi küçük bir oranda da olsa yükseliş göstermiştir. Diğer bir kaygı noktası işgücü piyasasında gözlemlenmektedir (22. sırada). Japonya işe alma ve işten çıkarma uygulamalarında 133. sıradadır. İlaveten, kadınların işgücüne katılımında (88. sırada) Japonya, OECD (Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü) ülkeleri arasında en düşük sıradakilerden biridir HONG KONG 2012 yılından beri ilk 10 da yer alan Hong Kong Özel İdari Bölgesi, 7. sıradaki yerini bu yıl da korumuştur. Önceki yıllarda olduğu gibi, ülke, tüm taşıma türleri ile telefon ve elektrik altyapısındaki kalite ile altyapı göstergesinde başı çekmektedir. Dahası, finansal piyasalar, bankacılık sektörünün etkinliği, dürüstlüğü ve istikrarı ile hepsinden iyi bir durumdadır. Hong Kong un mal piyasası ve iş gücü piyasasındaki etkinlik ve dinamizmi, ekonominin iyi durumuna katkı sağlamaktadır. Ayrıca, ülke dünyanın en açık ekonomilerinden biri konumundadır. Rekabetçiliğini korumak ve hatta ilerletmek için iki önemli alanda 17

23 ilerlemelere devam edilmesi gerekmektedir: Yükseköğretim (22. sırada) ve yenilikçilik (bu yıl üç basamak birden gerileyerek 26. sırada). Yenilikçilik alanında, araştırma merkezlerinin kalitesi (bir basamak gerileyerek 32. sırada) ve mühendisler ile bilim insanlarının kısıtlı olması (dört basamak gerileyerek 36. sırada) önem verilmesi gereken ana hususlar olarak dikkat çekmektedir. Tam anlamıyla inovasyon-çekişli bir ekonomi inşa etme sürecinde, Hong Kong yüksek derecedeki teknolojik hazırlık seviyesine (5. sırada) bel bağlayabilir HOLLANDA Hollanda, bir önceki rapor döneminde olduğu gibi 8. sırada yer almış, böylelikle istikrarlı bir profil çizmiştir. Genel olarak, ülke bir dizi önemli rekabet gücü öğesinde başarısını koruyarak ekonomisinin yüksek verimliliğini sürdürmüştür. Oldukça başarılı bir eğitim sistemi (3. sırada), bilgi ve iletişim teknolojileri (8. sırada) gibi alanlarda teknolojiye adaptasyondaki güç (9. sırada) ve yüksek yenilikçilik kapasitesi (8. sırada) uluslararası tedarik zincirlerinde en üst noktada rekabet edebilecek gelişmişlikte bir iş dünyasının yapı taşları olmuşlardır. Bunlara ek olarak, kurumların kalitesi (10. sırada), birinci sınıf altyapısı (4. sırada) ve ileri düzeyde rekabetçi (5. sırada) ve açık (6.sırada) mal piyasası ile Hollanda etkileyici bir görünüme sahiptir. Bu güçlü yönlere karşın, özellikle işe alma ve işten çıkarma uygulamaları (123. sırada) ve ücret belirlemede (135. sırada) karşılaşılan emek piyasasında esnekliği azaltan bazı noktalar ülke ekonomisinin güçlü performansına gölge düşürmektedir. Ayrıca, emlak balonunun bir sonucu olarak ortaya çıkan finansal yapıdaki mevcut zayıflıklar (80. sırada) fonlara erişimi daha da zorlaştırmıştır (48. sırada) BİRLEŞİK KRALLIK Birleşik Krallık bu sene, geçen rapor dönemine göre bir sıra yükselerek 9. sırada yer almıştır. Ülkenin en rekabetçi ilk on ülke içerisinde yer almasına neden olarak makroekonomik durumu ve finansal piyasalar gösterilmektedir. Bu elverişli makroekonomik ortama ilaveten, bankacılık sisteminde yeni yeni ortaya çıkan bazı sorunlara (89. sırada) ve fonlara erişimin zorluğuna (82. sırada) rağmen ülke gelişmiş emek piyasası (5. sırada) ve ileri düzeyde gelişmiş finansal piyasasının (15. sırada) gücünden faydalanmaya devam etmektedir. Ayrıca, bilgi ve iletişim teknolojilerindeki yükseliş (2. sırada) oldukça rekabetçi (5. sırada) ve büyük (6. sırada) mal piyasasının da 18

24 katkısıyla birlikte ileri derecede gelişmiş (6. sırada) ve yenilikçi (12. sırada) bir iş dünyasının türeyip gelişmesine olanak sağlamıştır. Makroekonomik durumunu (107. sırada) geliştirmenin yanı sıra, ülke, özellikle matematik ve bilim alanında (63. sırada) olmak üzere eğitim sisteminin kalitesini (23. sırada) yükseltmenin uygun yollarını bulmalıdır. Zira bu, ülkede yenilikçiliğin beslenip gelişmesinin sürdürülebilmesi için zaruri görünmektedir İSVEÇ İsveç, tüm alanlarda istikrarlı bir rekabetçilik profili çizmesine rağmen bu rapor döneminde dört sıra gerileyerek ilk onu tamamlamıştır. Genel olarak, ülke tüm alanlarda güçlü bir duruş sergilemektedir. Şeffaf ve etkin kurumları (13. sırada), oldukça iyi altyapısı (22. sırada) ve yakın zamanın finansal-ekonomik krizi sürecinde dahi kredi notunu AAA seviyesinde tutmayı başarmasına olanak sağlayan düşük seviyedeki mali açık ve kamu borcuyla sağlıklı makroekonomik ortamı bunun göstergesi olmuştur. Ayrıca, belki daha da önemlisi, İsveç inovasyon için uygun ortamı sağlamayı başarmış ve beklenildiği gibi bilgi tabanlı bir toplum yaratımında anahtar olan birçok konuda çok yüksek sonuçlar elde etmiştir. Çok yüksek kalitesiyle İsveç eğitim sistemi (14. sırada) inovasyon tabanlı bir ekonomi için gerekli yetenekleri yetiştirebilmekte; ülke, bilgi ve iletişim teknolojilerine adaptasyonda dünyanın ileri gelenleri arasında bulunmakta (3. sırada) ve İsveç firmaları yenilikçilik kapasitesinde (6. sırada) dünyanın en iyileri arasında yer almayı sürdürmektedir. İlaveten, İsveç mevcut bilgi birikimini yüksek katma değerli yeni mal ve hizmetlere dönüştüren gerekli teşvikleri yaratma becerisine sahip oldukça rekabetçi pazarlar oluşturmayı bilmiştir (21. sırada). İleriye dönük olarak, ülke emek piyasasında karşılaştığı problemler (59. sırada) ile yüksek vergi oranı sisteminin (119. Sırada) yaratabileceği potansiyel bozulmalara odaklanmalıdır ki, bu konular ülkede iş yapabilirlik açısından karşılaşılan en problemli faktörler olarak görülmektedirler. 19

25 2.2. BÖLGELERE İLİŞKİN BİLGİLER AVRUPA VE KUZEY AMERİKA Avrupa ülkeleri dünyanın en rekabet edebilir ülkeleri arasında yerini almaktadır. 6 Avrupa ülkesi ilk 10 ülke içerisinde yer bulurken toplamda 10 tanesi ise ilk 20 ülke içindedir. Bu ülkeler: İsviçre (1. sırada), Finlandiya (4. sırada), Almanya (5. sırada), Hollanda (8. sırada), Birleşik Krallık (9. sırada), İsveç (10. sırada), Norveç (11. sırada), Danimarka (13. sırada), Belçika (18. sırada) ve Lüksemburg (19. sırada) şeklinde sıralanmaktadır. Bu yüksek başarının yanında bölgede rekabet edebilirlik konusunda bir dengesizlik de söz konusudur. Güney, Orta ve Doğu Avrupa daki Portekiz (36. sırada), İtalya (49. sırada), Bulgaristan (54. sırada), Romanya (59. sırada) ve Yunanistan (81. sırada) gibi ülkelerin sıralamalarda görece olarak çok daha aşağı sıralarda yer aldığı görülmektedir. Türkiye ise geçtiğimiz rapor döneminde de olduğu gibi geçen yıla göre bir sıra daha gerileyerek 45. sırada yer almıştır. Avrupa ülkeleri arasındaki bu performans farklılıkları Avrupa da rekabetçilik alanında var olan kalıcı bölünmenin altını çizmektedir. Bu bölünme, oldukça rekabetçi bir Kuzey Avrupa ile daha az rekabetçi Güney ve Doğu Avrupa şeklinde gözlemlenebilmektedir. Bu sonuçlar daha ayrıntılı bir analizi tabi tutulduğunda görülmektedir ki, rekabetçilikte geri kalan ekonomiler arasında yeni bir bölünme meydana gelmektedir. Bu yeni bölünme daha rekabetçi olabilmek için gerekli reformları adapte edip uygulayan ekonomiler (bu gruba Yunanistan ve Portekiz gibi her geçen yıl sıralamada hızla yükselen ülkeler örnek verilebilir) ile pek de ilerleme kaydedemeyenler (örneğin Fransa ve İtalya) arasında gibi görünmektedir. Kuzey Amerika ya bakıldığında ise, önceki yıllarda olduğu gibi bu bölgede yer alan ülkelerin (ABD 3. sırada ve Kanada 15. sırada) dünyanın önde gelen rekabetçi ekonomileri arasında yer aldığı görülmektedir. 20

26 2.2.2 ASYA ve PASİFİK Bölgedeki birçok ülke son yıllarda Küresel Rekabetçilik Endeksi nde önemli ilerlemeler kaydetmişlerdir. Özellikle Singapur (2. sırada), Hong Kong (7. sırada), Japonya (6. sırada), Tayvan (14.), Yeni Zelanda (17. sırada), ve Malezya (20. sırada) yüksek performans sergileyerek ilk 20 de yer almıştır. Ancak bu bölgede de var olan dengesizliğe örnek olarak Hindistan (71. sırada), Pakistan (129. sırada) ve Myanmar (134. Sırada) gösterilebilir. Güney Asya ülkeleriyle Güneydoğu Asya ülkeleri arasındaki rekabetçilik uçurumu eskisinden de daha derin bir hal almıştır. Güneydoğu Asya ekonomileri sıralamada devamlı yükselirken, 2009 dan beridir Güney Asya ülkelerinin performansındaki tıkanıklık giderilebilmiş görünmemektedir LATİN AMERİKA VE KARAYİPLER 2012 yılında Latin Amerika ve Karayipler Bölgesi ortalama yüzde 3 lük bir oranda gelişim göstermiştir de başlayan büyüme hızındaki yavaşlama 2013 te de devam etmiştir ve yüzde 3 ün altında bir büyüme oranı beklenmektedir. IMF ye göre 2014 yılında büyümenin yüzde 2,5 u geçmeyeceği ve böylece son yılların trendinin altında kalınacağı düşünülmektedir. Bu bölgede gelişmeyi olumsuz etkileyen faktörler yatırımların özellikle büyümeyi geliştirici alanlar olan altyapı, yetenek geliştirme ve inovasyonda yetersizliği, ihracat ve eşya fiyatlarındaki düşüş, finansal kaynaklara ulaşmada karşılaşılan zorluklar, iş ortamının ve kaynak dağılımının iyileştirilmesi için gerekli reformların yetersizliği veya gecikmesi olarak sıralanabilmektedir. Bölge ekonomilerinden Şili 33. sırada, Panama 48. sırada, Kosta Rika 51. sırada ve Barbados 55. Sırada, Brezilya 57. sırada yer almaktadır ORTADOĞU VE KUZEY AFRİKA Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesinin büyük bir kısmı jeopolitik çatışma ortamı ve türbülanstan etkilenmeye devam etmektedir. Mısır ve Tunus gibi bazı Kuzey Afrika ekonomileri yavaş yavaş istikrarı yakalayıp ekonomik reformlara odaklanmaya başlamıştır. Bölgenin geçiş döneminde olan ülkelerinde yapısal reformlar ve iş ortamında iyileşme hala sarsılmış vaziyetteki yatırımcı güveninin onarılmasına yardımcı olacaktır. 21

27 Libya ve Lübnan gibi diğer ekonomiler, ülkelerinde veya komşularında süregelen çatışma ve kargaşa ortamından olumsuz bir şekilde etkilenmekten kurtulamamış durumdadırlar. Bunun yanında, bazı küçük, enerji zengini ekonomiler kaynak odaklı servetlerinin yardımıyla yapısal reformlar gerçekleştirip rekabetçiliği geliştirici yatırımlar yaparak sıralamada başarılı performans sergilemeye devam etmektedirler. Bu girişimler özel sektör istihdamını güçlendirerek bu ülkelerin vatandaşlarına yeterli sayıda kazançlı ve sürekli iş şansını sağlayacaktır. Bu rapor döneminde, Birleşik Arap Emirlikleri 19. lıktan 12.sıraya yükselerek bölgedeki en rekabetçi ülke konumunu kazanırken, Katar üç sıra gerileyerek 16. sıraya yerleşmiştir. Bölge ekonomilerinden Suudi Arabistan 24., İsrail 27. sırada yer almaktadır SAHRAALTI AFRİKA Sahraaltı Afrika bölgesi gelişmiş ekonomileri etkileyen ekonomik çalkantıdan yüzde 5 civarında seyreden büyüme oranları ile çıkarak küresel ortalamayı aşmış ve bu ekonomik gerileme döneminde bir umut ışığı doğurmuştur. Yine de, önemli bir takım aşağı yönlü riskler mevcudiyetlerini sürdürmektedir. Enflasyon, ihtiyatlı para politikası ve azalan gıda fiyatları sayesinde geçmiş iki yılın yüksek oranlarına göre düşüşe geçmişse de artan bütçe açıkları (en şiddetlileri Zambiya, Gana ve Gambiya da görülmektedir) ve yükselen piyasalardaki yavaşlama özellikle kaynakça zengin ekonomilerde olmak üzere büyüme beklentilerini köreltebilir. Mühim olan, son yıllarda görülen büyümenin uzun dönemli ve kalıcı bir büyümeye dönüştürülebilmesidir. Bölge ülkelerinin bunun için gerekli altyapı, sağlık ve temel eğitim gibi birçok temel ihtiyaçtan yoksun oldukları görülmektedir. Bu sebeple, sürdürülebilir ve kapsayıcı bir büyüme için odaklanılması gereken nokta, uzun dönem büyümeye yardımcı olacak en temel gerekliliklerin güçlendirilmesi için büyük çaba sarf edilmesidir. Bu çabalar öncelikle altyapı eksikliğini azaltmak ve bölgenin genç nüfusunu yüksek katma değerli istihdamı yürütebilmeye yetecek yeteneklerle donatmak olmalıdır. Genel olarak Sahraaltı Afrika rekabet edebilirlik kapsamında dünyanın geri kalanına kıyasla zayıf bir profil çizmektedir. Rapor sıralamasının en altındaki 20 ülkenin yarısından fazlası Sahraaltı Afrika bölgesindendir. Bölge ekonomilerinden en iyi performansı sergileyen Mauritius 39. sıradayken, Güney Afrika 56. Sırada, Botsvana 74. sırada yer almaktadır. 22

28 Kutu: Küresel Ekonominin Çekici Güçleri: Gelişen Ekonomiler Raporda ayrıca belirtilen Rekabetçilik ve Gelişen Büyük Ekonomilerde Yapısal Reform İhtiyacı başlıklı bölümde gelişen ekonomilerin hızlı ekonomik büyüme performanslarından yararlanarak yıllar boyunca kriz dönemlerindeki küresel büyümenin yükünü sırtladıkları, küresel ekonomik eksenin gelişmiş ekonomilerden gelişen ekonomilere kaydığını belirtilmiştir. Ancak Türkiye nin de içinde bulunduğu gelişen ekonomilerin 2010 dan itibaren büyüme performanslarının yavaşlamasının ardında yatan nedenler, küresel ekonomik görünümün geleceğine dair yapılan analizde önemle incelenmesi gereken konulardan biri haline gelmiştir. Buna göre, ilk etken petrol fiyatları haricindeki eşya fiyatlarının durgunlaşması veya düşüşe geçmesi iken, bu ülkelerden sermaye çıkışı ve ABD nin yatıştırıcı para politikasını aşamalı olarak terk etmesinin istikrarsızlığı arttırması ile gelişen ekonomilerin kredi olanaklarına ulaşmada zorluklar yaşaması diğer bir önemli etken olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunlara ilaveten, gelişen ekonomiler ekseriyetle yaşadıkları bu büyümenin getirilerini üretimi arttırmak ve rekabetçi olmak için gereken yapısal reformları hayata geçirmek amacıyla kullanmamışlardır. Rapora göre, gelişen ekonomiler özellikle üç alanda reforma ihtiyaç duymaktadırlar: 1) ekonominin özellikle stratejik sektörlerine girişe engel ve kotaları kaldırarak rekabeti arttırmak, 2) mevcut yetenekleri iyi kullanabilmek için emek piyasasını daha esnek ve verimli hale getirmek, 3) kamu kurumlarının etkinliğini geliştirmek. Rapora göre, Küresel Rekabetçilik Endeksi bu 20 ülkenin özellikle kurumlarının işleyişi ve verimli mal ve emek piyasası oluşturulması konularındaki yetersiz performansını açığa çıkarmıştır ve gelişen ekonomilerin geleceği için yapısal reformların gerekliliğini vurgulamaya çalışmıştır. 23

29 Tablo 3: En Büyük 20 Gelişen Ekonominin Küresel Rekabetçilik Endeksinin Seçili Bileşenlerinde Gösterdikleri Performansa Göre Sıralaması GCI Ülke Kurumlar Piyasa Rekabeti İşgücü Piyasası Rekabeti 2015 Sıralama Sıra 2010'dan beri Sıra 2010'dan beri Sıra 2010'dan beri 20 Malezya Suudi Arabistan 28 Çin Tayland Endonezya Polonya Türkiye Filipinler Rusya Federasyonu 56 Güney Afrika Brezilya Meksika Kolombiya Hindistan İran Arjantin Mısır Nijerya Pakistan Venezuela Kaynak: The Global Competitiveness Report

30 Tablo 4: Ülkelerin Küresel Rekabetçilik Endeksi Raporu ndaki Sıralamaları 25

31 3. TÜRKİYE NİN ÜLKE PROFİLİ VE KARŞILAŞTIRMA 3.1. TÜRKİYE ÜLKE PROFİLİ Ülkemiz 2013 yılı sonu itibariyle 76,5 milyon nüfusa sahiptir ve kişi başına düşen gelirimiz dolar olarak belirtilmiştir. Tablo 5: 2013 Yılı Temel Göstergeleri Nüfus (milyon) 76,5 Gayrisafi Yurtiçi Hâsıla (milyar dolar) 827,2 Kişi Başına Düşen Milli Gelir (dolar) 10,815 Satın Alma Gücü Paritesine göre hesaplanan GSYH nin dünya toplamındaki payı (%) Kaynak: Dünya Ekonomik Forumu 1,35 Şekil 2: Türkiye nin Yılları Arasında Kişi Başına Milli Geliri *Rapor, IMF tarafından Nisan 2014 te yayınlanan Dünya Ekonomik Görünümü Raporu nda yapılan sınıflamayı baz alarak Türkiye yi Gelişen ve Gelişmekte olan Avrupa kategorisi altında incelemiştir. 26

32 Tablo 6: Küresel Rekabetçilik Endeksi ve Türkiye (GCI) Sıralama Puan(1-7) GCI ,5 GCI ,5 GCI ,5 GCI , GCI Ana Kategorileri İtibarıyla Sıralama Puan A. Temel Gereksinimler (%35,5) 56 4,8 Kurumlar 64 3,9 Altyapı 51 4,6 Makroekonomik çevre 58 4,8 Sağlık ve temel eğitim 69 5,8 B. Etkinliği Artırıcılar (%50) 45 4,4 Yüksek eğitim ve öğretim 50 4,7 Mal piyasası etkinliği 43 4,6 Emek piyasası etkinliği 131 3,5 Finansal piyasa gelişimi 58 4,2 Teknolojik hazırlık 55 4,3 Piyasa büyüklüğü 16 5,3 C. Yenilikçilik ve Gelişmişlik Faktörleri (%14,5) 51 3,9 İş gelişmişliği 50 4,3 Yenilikçilik 56 3,4 27

33 Şekil 3: Türkiye de İş Yapmada Karşılaşılabilecek En Problemli Alanlar ( Rapor Dönemi) Vergi Oranları Niteliksiz İşgücü Bürokrasi Finansa Erişim Vergi Düzenlemeleri Altyapı Yetersizliği İşgücünü Sınırlayıcı Uyg. Döviz Düzenlemeleri Yetersiz Yenilikçilik Kapasitesi İşgücü Etik Eksikliği Rüşvet Enflasyon Siyasi İstikrarsızlık Hükümet İstikrarsz. Zayıf Kamu Sağlığı Cinayet ve Hırsızlık 2,4 2 1,8 1,7 1,1 0,3 5 4,6 5,9 7,3 7,8 8,6 11,7 12,8 12,4 14, Şekil 4: Türkiye de İş Yapmada Karşılaşılabilecek En Problemli Alanlar ( Rapor Dönemi) Bürokrasi Siyasi İstikrarsızlık Niteliksiz İşgücü Vergi Oranları Finansa Erişim Döviz Düzenlemeleri Altyapı Yetersizliği Vergi Düzenlemeleri Rüşvet Hükümet İstikrarsızlığı İşgücünü Sınırlayıcı Uygulamalar Enflasyon Yetersiz Yenilikçilik Kapasitesi İşgücü Etik Eksikliği Zayıf Kamu Sağlığı Cinayet ve Hırsızlık 1 0,9 2,8 2, ,4 5,1 7,1 6,7 6,6 9,2 11,7 11,5 10,9 10,

34 3.2. TEMEL GEREKSİNİMLER Türkiye 2. aşama olan etkinlik çekişli ülke kategorisinden 3. aşama olan yenilikçilik çekişli ülke kategorisine geçiş evresinde bulunması nedeniyle; temel gereksinimler ana başlığında ülkemiz puanlamasındaki etkisi %35,5 tir. Ülkemiz bu ana başlıkta geçen sene olduğu gibi 56. sırada yer almakta olup; Küresel Rekabetçilik Endeksi ndeki genel sıralamamız olan 44. sıranın daha gerisinde yer almaktadır. Temel gereksinimler ana başlığında bulunan Kurumlar, Altyapı, Makroekonomik Çevre ile Sağlık ve Temel Eğitim alt endekslerinde ülkemizin en başarılı olduğu alan, 144 ülke içinden 51. sırada bulunduğu Altyapı alt endeksi olup Kurumlar ile Sağlık ve Temel Eğitim alt endekslerinin, temel gereksinimler ana başlığında geri sıralarda yer almamızda etkisinin büyük olduğu gözlemlenmektedir. Geçen sene Kurumlar alt endeksinde 8 sıralık bir iyileşme gözlemlenirken, bu sene geçen sene kazanılan bu 8 sıranın kaybedildiği gözlemlenmektedir. Altyapı alt endeksinde de bir önceki rapor dönemindeki 2 sıralık iyileşmenin yitirildiği görülmektedir. Kurumlar alt endeksinde skorumuzun düşük olmasında en önemli etkenler; terörizmin iş hayatına olan yüksek maliyeti, polis teşkilatının güvenilirliği, organize suçlarla mücadeledeki zaaflar, kurumsal yönetimlerin etkinliğinin düşük düzeyde kalması, kamu fonlarının çevrimi ve fikri mülkiyet haklarının korunması konusunda ortaya çıkan sorunlar ve zayıflıklardır. Aynı alt endekste en güçlü olduğumuz konular ise; devlet politikalarının şeffaflığı, devlet harcamalarında israfın azalması ve yatırımcıları korumak için alınan tedbirler olarak ortaya çıkmaktadır. 29

35 Tablo 7: Kurumlar Alt Endeksi GÖSTERGELER TÜRKİYE 2015 TÜRKİYE 2014 TÜRKİYE 2013 TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2011 KURUMLAR Mülkiyet Hakları Fikri Mülkiyet Haklarının Korunması Kamu Fonlarının Çevrimi Kamuoyunun Politikacılara Duyduğu Güven Usulsüz Ödemeler ve Rüşvet Yargının Bağımsızlığı Devlet Görevlilerinin Seçiminde Ayrımcılık Devlet Harcamalarında İsraf Hükümet Düzenlemelerinin Zorluğu 71 Uyuşmazlıkların Çözümünde Yasal Çerçevenin Etkinliği 56 Uygulamaların Zorluğunda Yasal Çerçevenin Etkinliği Devlet Politikalarının Şeffaflığı Terörizmin İş hayatına Maliyeti Suç ve Şiddetin İş hayatına Maliyeti Organize Suçlar Polis Teşkilatının Güvenilirliği Firmaların Etik Davranışları Denetim ve Raporlama Standartlarının Etkinliği Kurumsal Yönetimlerin Etkinliği Azınlık Payına Sahip Hissedarların Korunması 57 Yatırımcıları Korumak İçin Alınan Tedbirler Kaynak: The Global Competitiveness Report

36 Rapora göre ülkemizin sıralamada fazlaca gerilediği alanlar; 25 sıralık gerilemeyle kamuoyunun politikacılara duyduğu güven, 23 sıralık gerilemeyle polis teşkilatının güvenilirliği, 18 sıralık gerilemeyle firmaların etik davranışları, 16 sıralık gerilemeyle kamu fonlarının çevrimi ve 16 sıralık gerilemeyle denetim ve raporlama standartlarının etkinliği göstergeleridir. Ülkemizin sıralamada ilerleme kaydettiği alanlar ise, 23 sıralık ilerlemeyle yatırımcıları korumak için alınan tedbirler, 13 sıralık ilerlemeyle kurumsal yönetimlerin etkinliği, 5 sıralık ilerlemeyle suç ve şiddetin iş hayatına maliyeti, 4 sıralık ilerlemeyle organize suçlarla mücadele, 3 sıralık ilerlemeyle uyuşmazlıkların çözümünde yasal çerçevenin etkinliği ve 2 sıralık ilerleme ile fikri mülkiyet haklarının korunması olarak sıralanabilir. Yargının Bağımsızlığı göstergesi sıralamasında ülkemiz 2010 yılından bu yana sürekli olarak gerilerken bu sene de geçen seneye göre 16 sıra gerileyerek 101. sırada yer almıştır. Bunun yanı sıra ülkemizin 2008 yılından bu yana süregelen küresel ekonomik krizler nedeniyle ortaya çıkan sorunlara karşı aldığı önlemlerin işlerliğinin bir göstergesi olarak Devlet Harcamalarında İsraf göstergesinde 2010 yılında 101. sırada olan ülkemiz bu sene 37. sıraya yükselmiştir. Ülkemiz ile aynı değere sahip ülkeler Fildişi Sahili, Leshoto ve Kazakistan dır. Bu göstergede Katar 6,0 değer ile birinci ülkedir. Dünya ülkeleri devlet borçlarının sürdürülebilirliği konusunda büyük sorunlar yaşarken harcamalarında israftan kaçınan ülkemiz yaptığı harcamaları ve uyguladığı politikaları da en şeffaf ve hesap verebilir şekilde kamuoyu ile paylaşmıştır. Ülkemizin Devlet Politikalarının Şeffaflığı göstergesindeki sıralaması da bunu onaylar şekilde 2010 yılında 67. sıradan 2011 yılında 54., 2012 yılında 44., 2013 yılında 40., 2014 yılında 37. sıraya kadar yükselmiştir. Ancak ülkemiz bu yıl 5 sıra gerileyerek bu göstergede 42. sırada yer almıştır. Singapur bu kategoride 6,1 değer ile birinci sıradadır. 31

37 Tablo 8: Altyapı Alt Endeksi (Sıralama) GÖSTERGELER TÜRKİYE 2015 TÜRKİYE 2014 TÜRKİYE 2013 TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2011 ALTYAPI Genel Olarak Altyapının Kalitesi Karayollarının Kalitesi Demiryolu Altyapısının Kalitesi Liman Altyapısının Kalitesi Hava Taşımacılığı Altyapısının Kalitesi Havayolu İle Taşınan Yolcu Sayısı (Km/Hafta)(Milyon) Elektrik Arzının Kalitesi Mobil Telefon Aboneliği (Her 100 Milyon Kişiye) Sabit Hat(Her 100 milyon kişiye) Kaynak: The Global Competitiveness Report Genel olarak altyapının kalitesi göstergesinde iyi bir sırada yer alan ülkemiz (33.sıra), bu alanda Yunanistan, Çek Cumhuriyeti, Güney Afrika ve Polonya nın önünde yer almaktadır. Ayrıca ülkemiz, havayolu ile taşınan yolcu sayısı alt göstergesinde de oldukça başarılı bir konumdadır (17.sıra). Bu alt göstergede birinci ABD, ikinci Çin Halk Cumhuriyeti dir. Ülkemiz hava taşımacılığı altyapısının kalitesi göstergesinde Güney Kore, Lüksemburg, Avusturya ve Litvanya ile aynı puana (5,4) sahip olup 34. sırada yer almakta iken, Singapur 6,8 puan ile bu göstergede birinci sıradaki ülkedir. Liman Altyapısını kalitesinde ülkemiz Yunanistan ın 8, Hırvatistan ın 6, İtalya nın 2 sıra gerisindedir. Ülkemiz, diğer kriterlere kıyasla elektrik arzının kalitesi ve mobil telefon aboneliği göstergelerinde ise geri bir konumda bulunmaktadır. 32

38 Tablo 9: Makroekonomik Çevre Alt Endeksi (Sıralama) GÖSTERGELER TÜRKİYE 2015 TÜRKİYE 2014 TÜRKİYE 2013 TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2011 MAKROEKONOMİK ÇEVRE Bütçe Dengesi ( %GSYH) Toplam Ulusal Tasarruflar (%GSYH) Enflasyon (Yıllık % Değişim) Devlet Borcu (%GSYH) Ülke Kredi Değerlendirmesi Kaynak: The Global Competitiveness Report Makroekonomik Çevre alt endeksinde geçen yıl bir önceki yıla göre 41 basamaklık bir düşüş yaşayarak 96. sıraya gerileyen ülkemiz, bu yıl bu alanda toparlanarak 38 sıra kazanıp 58. liğe yükselmiştir. Dikkat çeken bir husus, 2010 yılında 64. sırada olduğumuz toplam ulusal tasarrufların GSYH ya oranı göstergesinde ülkemizin son yıllarda olduğu gibi bu yıl da istenilen düzeyde olmayarak 117. sırada yerini almış olmasıdır. Bu göstergede bir önceki yıl görülen hafif toparlanma yitirilerek 23 sıra gerilendiği gözlemlenmektedir. Para ve maliye politikalarında ortaya çıkan gelişmenin sürdürülebilir bir büyüme için makroekonomik verilerle de desteklenmesi gerekliliği bu alt göstergede ortaya çıkmaktadır. Ayrıca 2013 yılında 93., 2014 yılında ise 99. sırada yer aldığımız enflasyon oranındaki yıllık % değişim alt göstergesinde de ülkemiz geçen seneye göre düşüş kaydederek 122. sıraya gelmiştir. Türkiye nin yıllık %7,5 lik bir enflasyon değişimine sahip olduğu görülmektedir. (WEF bu alt göstergenin verilerini IMF nin Dünya Ekonomik Görünümü veri tabanından sağlamıştır. Sıralama Nisan 2014 yılı verilerine göre yapılmıştır.) Bir diğer dikkat çeken husus da ülkemizin bütçe dengesi göstergesinde 2014 yılında 117. sıradayken, bu yıl 74 basamak yükselerek 43. sıraya yerleşmesidir. Bu da ülkemizin harcamalarında israftan kaçındığını ve etkin bir bütçe politikası uyguladığını göstermektedir. Nitekim ülkemiz resmi verilerine göre bütçe açığının toplam GSYH ye oranının 2014 yılında 1,39 olacağı tahmin edilmektedir. Bu rakamın 2015 yılı için beklenen değeri ise 1,08 dir. 33

39 Tablo 10: Sağlık vetemel Eğitim Alt Endeksi (Sıralama) GÖSTERGELER TÜRKİYE 2015 TÜRKİYE 2014 TÜRKİYE 2013 TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2011 SAĞLIK VE TEMEL EĞITIM Sıtmanın İş Yapabilirliğe Etkisi Sıtma Vakaları (100 Milyon kişide) Veremin İş Yapabilirliğe Etkisi Verem Vakaları (100 milyon kişide) AIDS in İş Yapabilirliğe Etkisi AIDS in Yaygınlığı(% Yetişkin Nüfus) Yeni Doğan ölümleri (Ölüm/1000 Canlı Doğum) Beklenen Yaşam Süresi (Yıl) Temel Eğitimin Kalitesi Temel Eğitime Kayıt Olma (%) Kaynak: The Global Competitiveness Report Sağlık ve Temel Eğitim alt endeksinde 5,8 olan puanımızın (69. sıra) rekabet edebilirlik açısından ülkemize dezavantaj yaratmasında beklenen yaşam süresinin görece düşük olması ve özellikle ilköğretim kalitesinde yaşanan sorunlar ön plana çıkmaktadır. Bunun yanında 2014 yılında temel eğitimdeki katılım oranında %98,9 ile 23. sırada yer alıyorken bu yıl %94 ile 68. sıraya gerilemiş olmamız da dikkat çeken bir başka unsur olmaktadır. HIV virüsünün yetişkinlerde yaygınlığı oranının % 0,1 olması ülkemiz adına bir avantaj olmaktadır. Bunun yanında, Sıtmanın iş yapabilirliğe etkisi göstergesinde oldukça başarılı bir performans sergileyerek 75. sıradan 7. sıraya yükselen ülkemiz, veremin (27. likten 49. luğa) ve AIDS in (12. likten 41. liğe) iş yapabilirliğe etkisini ölçen göstergelerde oldukça gerilemiştir. 34

40 3.3. ETKİNLİĞİ ARTIRICILAR Etkinliği Artırıcılar ana başlığında ülkemiz geçen yıl olduğu gibi bu yıl da 4,4 lük skorla 45. sırada yer almaktadır. Söz konusu ana başlığın ülkemizin Küresel Rekabetçilik Endeksindeki sıralama ve puanına etkisi %50 dir. Bu ana başlık altında Yüksek Eğitim ve Öğretim, Mal Piyasası Etkinliği, Emek Piyasası Etkinliği, Finansal Piyasa Gelişimi, Teknolojik Hazırlık, Piyasa Büyüklüğü alt endeksleri mevcuttur. Özellikle emek piyasası etkinliği alt endeksinde ülkemizin 144 ülke arasında 131. sırada olması bu alt endeksin göstergelerini önemli kılmaktadır. Ülkemizin bu ana başlık altında en avantajlı olduğu alt endeks ise piyasa büyüklüğü endeksidir. Bu endekste Türkiye 5,3 puan ile 16. sırada yer almaktadır. Emek Piyasası Etkinliği alt endeksinde ülkemizin olumsuz bir tablo çizmesinin en önemli nedenlerinden biri kadınların işgücü piyasasında temsilinin az olmasıdır. Bunun dışında işsizliğin maliyetinin haftalık ödeme bazında yüksek olması, işçi ve işverenler arasında işbirliğinin düşük düzeyde olması da skorumuzu olumsuz etkileyen sorunlar arasındadır. Bu alt endekste en iyi skoru sağladığımız alan ise ücret belirlemelerindeki esnekliktir. Yüksek eğitim ve öğretim alt endeksinde ülkemiz 7 üzerinden 4,7 puan ile 50. sırada yer almaktadır. Söz konusu alt endekste geri sıralarda yer almamızda matematik ve fen bilimleri eğitimlerinin (98. sırada) ve yönetim bilimleri okullarının kalitesinde (100. sırada) mevcut olan görece zayıflık etkili olmaktadır. Bu sene ayrıca son iki yıl 65. Sırada yer aldığımız personel eğitiminin kapsamı göstergesinde 91. sırada yer alarak oldukça gerilediğimiz gözlemlenmektedir. Bunu yanında, yükseköğretime kayıt oranında 46. lıktan 28. liğe çıkmamız ve araştırma ve eğitim servislerinin elverişliliğinde 13 sıra yükselerek 57. sırayı almamız raporda karşılaştığımız olumlu noktalardır. 35

41 Tablo 11: Yüksek Eğitim ve Öğretim Alt Endeksi (Sıralama) GÖSTERGELER TÜRKİYE 2015 TÜRKİYE 2014 TÜRKİYE 2013 TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2011 YÜKSEK EĞİTİM VE ÖĞRETİM Orta Öğretime Kayıt (Toplam %) Yükseköğretim Kayıt (Toplam %) Eğitim Sisteminin Kalitesi Matematik ve Fen Bilimleri Eğitiminin Kalitesi Yönetim Bilimleri Okullarının Kalitesi Okullarda İnternete Erişim Araştırma ve Eğitim Servislerinin Elverişliliği Personel Eğitiminin Kapsamı Kaynak: The Global Competitiveness Report Yüksek Eğitim ve Öğretim alt endeksinde sıralamada geçen seneye göre 15 sıra yükselerek 50. sırada bulunan ülkemizin bu alt endeksin göstergelerinde en başarılı olduğu gösterge yükseköğretime kayıt göstergesidir (28. sırada). Mal piyasası etkinliği alt endeksi kapsamında; yerel rekabetin yoğunluğu, pazar hâkimiyetinin boyutu, anti tekel politikaların etkinliği, iş kurmak için gereken gün sayısı, müşteri odağının derecesi göstergelerinde ülkemiz avantajlı konumdadır. Bu alt endeksi incelediğimizde; Yerel rekabetin yoğunluğu göstergesinde 5,9 luk değer ile 11. sırada yer alan ülkemiz, Amerika Birleşik Devletleri, Almanya, Güney Kore ve Hollanda ile aynı değere sahiptir. İş kurmak için yerine getirilmesi gereken prosedürlerin ülkemizde 6 olduğu ve 144 ülke arasında bir önceki seneye göre 10 basamak gerileyerek 57. sırada olduğumuz görülmektedir. İş kurmak için gereken gün sayısı göstergesinde ise ülkemiz 21. sırada yer almaktadır. 36

42 Tablo 12: Mal Piyasası Etkinliği Alt Endeksi (Sıralama) GÖSTERGELER TÜRKİYE 2014 TÜRKİYE 2013 TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2011 TÜRKİYE 2010 MAL PİYASASI ETKİNLİĞİ Yerel Rekabetin Yoğunluğu Pazar Hâkimiyetinin Boyutu Anti-Tekel Politikaların Etkinliği Vergilendirmenin Boyutu ve Etkisi Toplam Vergi Oranı (%Kar) İş Kurmak İçin Gereken Prosedürlerin Sayısı İşe Kurmak İçin Gereken Gün Sayısı Tarımsal Politikaların Maliyeti Ticaret Sınırlamalarının Yaygınlığı Ticaret Tarifeleri (% Gümrük Vergisi) Yabancı Payının Hâkimiyeti Doğrudan Yabancı Yatırım Uygulamalarının İş Yapabilirliğe Etkisi Gümrük Prosedürlerinin Zorluğu İthalat/GSYH Müşteri Odağının Derecesi Tüketici Bilinci Kaynak: The Global Competitiveness Report Ayrıca; ülkemizin ticaret tarifeleri göstergesinde 2011 yılından bu yana 9 sıra gerileyerek 5,1 lik değerle 69. sırada olduğu görülmektedir. Bu kategoride Çek Cumhuriyeti ve Almanya gibi Avrupa Birliği ülkeleri 0,8 lik değer ile 5. sırada yer almaktadır. Ülkemizin AB ile gümrük birliğinin sadece sanayi ürünlerini içermesi ve serbest ticaret anlaşmalarında ortaya çıkan farklılıklar gibi nedenlerden oluşan bu durum dikkat çekicidir. Hong Kong ve Libya ise 0 değeri ile birinci sırayı paylaşmaktadırlar. 37

43 Tablo 13:Emek Piyasası Etkinliği Alt Endeksi (Sıralama) GÖSTERGELER TÜRKİYE 2015 TÜRKİYE 2014 TÜRKİYE 2013 TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2011 EMEK PİYASASI ETKİNLİĞİ İşveren-İşçi İlişkisinde İşbirliği Ücret Belirlemede Esneklik İşe Alma ve İşten Çıkarma Uygulamaları İşsizliğin Maliyeti (Haftalık Ödeme) Ücret ve Verimlilik Profesyonel Yönetimlere Duyulan Güven Beyin Göçü Kadınların İşgücü Piyasasındaki Yeri (Erkeklere Göre Oranı) Kaynak: The Global Competitiveness Report Ülkemiz emek piyasası etkinliği alt endeksinde geçen seneye göre bir sıra gerileyerek 131. sırada yer almıştır. İşveren-İşçi ilişkisinde işbirliği kategorisinde 11 sıra gerileyen Türkiye, ücret belirlemede esneklik kategorisinde 17 sıra ve ücret ve verimlilik göstergesinde 20 sıra gerilemiştir. Ülkemiz en büyük gerilemeyi kadınların işgücü piyasasındaki yeri kategorisinde yaşamıştır. Geçen sene 89. sırayı alarak bir önceki seneye göre 42 sıra yükselen ülkemiz, bu sene önceki sene kazanımlarını kaybederek 41 sıra birden gerilemiştir. Finansal piyasa gelişimi alt endeksinde ülkemiz bu sene 7 sıra kaybetmiştir. Bunda, 5 sıra kazandığımız yasal haklar göstergesi dışındaki tüm göstergelerde yaşadığımız gerileme ana etkendir. Bu alt endeks kapsamında; finansal hizmetlerin mevcudiyeti, finansal hizmetlerin karşılanabilirliği, yerel hisse senedi piyasası aracılığıyla finansman, bankaların istikrarlılığı, menkul kıymetler borsası düzenlemeleri göstergelerinde ülkemiz ön sıralarda yer almaktadır. Finansal hizmetlerin mevcudiyeti göstergesinde 35. sırada yer alan ülkemiz Brezilya, Mauritius ve Estonya ile aynı puanı paylaşmaktadır (5,2 puan). Finansal hizmetlerin mevcudiyeti göstergesinde birinci ülke 6,5 puan ile İsviçre dir. 38

44 Tablo 14: Finansal Piyasa Gelişimi Alt Endeksi (Sıralama) GÖSTERGELER TÜRKİYE 2015 TÜRKİYE 2014 TÜRKİYE 2013 TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2011 FİNANSAL PİYASA GELİŞİMİ Finansal Hizmetlerin Mevcudiyeti Finansal Hizmetlerin Karşılanabilirliği Yerel Hisse Senedi Piyasası Aracılığı İle Finansman Fonlara Erişimin Kolaylığı Risk Sermayesinin Mevcudiyeti Bankaların İstikrarlılığı Menkul Kıymetler Borsası Düzenlemeleri Yasal Haklar Endeksi (En iyi) Kaynak: The Global Competitiveness Report Finansal hizmetlerin karşılanabilirliği göstergesinde 37. sırada olan ve Estonya, Litvanya, Maritus, Endonezya ve Şili ile aynı puana sahip ülkemiz (4,9), yerel hisse senedi piyasası aracılığıyla finansman göstergesinde ise 45. sırada bulunmakta ve Kuveyt, Danimarka, İsrail, Belçika ve Vietnam ile aynı puana sahip olmaktadır. 38. sırada yer aldığımız bankaların istikrarlılığı göstergesinde birinci ülke 6,7 puan ile Kanada dır. Portekiz ve Filipinler ile aynı puanda (4,6) olduğumuz menkul kıymetler borsası düzenlemeleri göstergesinde ise Güney Afrika 6,4 puan ile ilk sırada yer almaktadır. 39

45 Tablo 15: Teknolojik Hazırlık Alt Endeksi (Sıralama) GÖSTERGELER TÜRKİYE 2015 TÜRKİYE 2014 TÜRKİYE 2013 TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2011 TEKNOLOJİK HAZIRLIK Son Teknolojinin Mevcudiyeti Firmaların Teknolojiye Adaptasyon Seviyesi Doğrudan Yabancı Yatırım ve Teknoloji Transferi İnternet Kullanıcısı/100 kişi Geniş bantlı İnternet Abonelikleri/100 kişi İnternet Bant Genişliği (Kb/Kişi) Genişbantlı Cep Telefonu Abonelikleri/100 kişi Kaynak: The Global Competitiveness Report Teknolojik hazırlık endeksinde ülkemiz geçen yıla göre 3 sıra ilerleyerek 55. sırada bulunmaktadır. Bu alt endekste özellikle doğrudan yabancı yatırım ve teknoloji transferi alanı (19 sıra yükselme) ile geniş bantlı cep telefonu abonelikleri alanındaki (11 sıra yükselme) gelişmemiz kayda değerdir. Tablo 16: Piyasa Büyüklüğü Alt Endeksi (Sıralama) GÖSTERGELER TÜRKİYE 2015 TÜRKİYE 2014 TÜRKİYE 2013 TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2011 PİYASA BÜYÜKLÜĞÜ İç Pazar Büyüklüğü Endeksi (En İyi) Dış Pazar Büyüklüğü endeksi (En İyi) Kaynak: The Global Competitiveness Report Ülkemizin etkinliği artırıcılar ana başlığı altında en avantajlı olduğu alt endeks ise piyasa büyüklüğü endeksidir. Bu endekste Türkiye 5,3 puan ile 16. sırada yer almaktadır. İç Pazar büyüklüğü endeksi göstergesinde Endonezya ile aynı puanda bulunan ülkemiz dış pazar büyüklüğü endeksi göstergesinde ise Brezilya ve İran ile aynı puana sahip durumdadır. 40

46 3.4 YENİLİKÇİLİK VE GELİŞMİŞLİK FAKTÖRLERİ Yenilikçilik ve Gelişmişlik Faktörleri ana başlığının Küresel Rekabetçilik sıralamamıza ve puanımıza etkisi %14,5 tur. Bu ana başlık yenilikçilik çekişli 3 üncü aşama ülkelerinde %30 ile en fazla etkiyi sağlamaktadır. Bu başlık altında İş Gelişmişliği ve Yenilikçilik alt endeksleri bulunmaktadır. Bu alt endeksler itibariyle ülkemiz orta seviyede gözükmektedir. Ana başlıkta ülkemiz 3,9 puan ile 51. sırada yer almaktadır. Tablo 17: İş Gelişmişliği Alt Endeksi (Sıralama) GÖSTERGELER TÜRKİYE 2015 TÜRKİYE 2014 TÜRKİYE 2013 TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2011 İŞ GELİŞMİŞLİĞİ İç Tedarikçi Miktarı İç Tedarikçi Kalitesi Kümelenme Gelişiminin Durumu Rekabet Üstünlüğünün Yapısı Değer Zinciri Genişliği Uluslararası Dağıtımın Kontrolü Üretim Aşamalarının Gelişimi Pazarlama Alanının Genişliği Yetki Devrinde Gönüllülük Kaynak: The Global Competitiveness Report İş gelişmişliği alt endeksinde 43. Sıradaki yerini koruyan ülkemiz, endeks kapsamında; iç tedarikçi miktarı açısından geçen rapor dönemine göre dört basamak yükselerek 14. sıraya yerleşmiştir. Uluslararası dağıtımın kontrolü göstergesinde iki basamak ilerleyerek 26. sıraya, iç tedarikçi kalitesinde ise 7 basamak ilerleyerek 49. sıraya çıkan Türkiye, kümelenme gelişiminin durumunda altı sıra, üretim aşamalarının gelişiminde üç sıra gerilemişse de, her ikisinde de 36. sıradaki konumuyla hala başarılı bir tablo çizmektedir. Rekabet üstünlüğünün yapısı göstergesinde son beş yıldır sürekli kan kaybeden ülkemiz bu sene de tam 8 basamak gerileyerek edindiği 95. sıra ile en düşük performansı bu alanda göstermeye devam etmektedir. 41

47 Ülkemizin Sri Lanka, Avusturya, Hollanda ve Katar gibi ülkelerle aynı puanı (5,3) paylaştığı iç tedarikçi miktarı göstergesinde birinci sırada yer alan Japonya nın puanı 6,3 tür. Kanada, Bahreyn ve Polonya gibi ülkelerle aynı puanı (4,0) paylaştığımız değer zinciri genişliği göstergesinde de birinci sırada yer alan Japonya nın puanı ise 6,1 dir. Tablo 18: Yenilikçilik Alt Endeksi (Sıralama) GÖSTERGELER TÜRKİYE 2015 TÜRKİYE 2014 TÜRKİYE 2013 TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2011 YENİLİKÇİLİK Yaratıcılık Kapasitesi Bilimsel Araştırma Enstitülerinin Kalitesi Firmaların Ar-Ge Harcamaları Ar-Ge de Üniversite ve Endüstri İşbirliği İleri Teknoloji Ürünlerin Devletçe Temini Mühendis ve Bilim Adamlarının Mevcudiyeti Patent Başvuruları Kaynak: The Global Competitiveness Report Yenilikçilik alt endeksinde bir sıra gerileyen Türkiye, geçen seneye kıyasla çok da iyi bir performans sergileyememiştir. İleri teknoloji ürünlerinin devletçe temini konusunda 6 sıra yükselerek 17. liğe çıkan ülkemiz, bu alt endeksin diğer göstergelerinde mevzi kaybetmiştir. Rapora göre, ülkemizin yaratıcılık kapasitesi geçen seneye göre tam 32 basamak düşmüştür (77. sıra). Yine önemli bir kayıp da firmaların Ar-Ge harcamaları konusunda yaşanmaktadır ki, Ar-Ge ye yapılan yatırımlar önceki iki dönemde de gittikçe azalırken bu sene itibariyle hızla düşmüştür (68.likte 89. luğa). Bu alt endeks kapsamında Türkiye; mühendis ve bilim adamlarının mevcudiyeti ve patentler göstergelerinde avantajlı durumda bulunmaktadır. Ülkemizin Norveç, Almanya ve Azerbaycan gibi ülkeler ile birlikte 4,2 puan alarak 17. sırada bulunduğu ileri teknoloji ürünlerin devletçe temini endeksinde birinci sırada 5,7 puan ile Katar bulunmaktadır. Rusya Federasyonu nun hemen ardında 42. sırada yer aldığımız patent başvuruları endeksinde ise ilk sırayı 315 puan ile İsviçre alırken bu ülkeyi 308 puan ile Japonya ve 300,8 puan ile İsveç izlemektedir. 42

48 Tablo 19: Ülkelerin ve Küresel Rekabetçilik Endekslerindeki Karşılaştırmalı Sıralamaları 43