9. Sınıflar. Deney Kitapçığı. Biraz bilgi, biraz hayal gücüdür FEN, aslında hayattır FEN

Transkript

1 9. Sınıflar Deney Kitapçığı Biraz bilgi, biraz hayal gücüdür FEN, aslında hayattır FEN......

2 Ünite Adı: Fizik Bilimine Giriş Doğru Ölçüm Aletinin Kullanılması Cetvel (30 cm) Şerit metre Mezura Kumpas Hesap Makinesi Bilye 0,5-1 m arasında ince plastik su borusu 1. Öğretmeninizden kumpasla ölçüm yapmayı öğreniniz. 2. İnce su borusunun uzunluğunu, et kalınlığını ve çapını ölçerek bulduğunuz ölçme sonuçlarını verilen çizelgeye benzer bir çizelgeyi defterinize oluşturarak uygun yerlere yazınız. 3. Üçüncü adımdaki ölçme sonuçlarının ortalamasını hesap makinesi ile bularak çizelgedeki yerine yazınız. 4. Bilyenin çapını hangi araçla ölçülmesi gerektiğini tartışınız Etkinlik 1 Su Borusunun Uzunluğu Şerit metre Cetvel Mezura Kumpas 1. Ölçüm 2. Ölçüm 3. Ölçüm 4. Ölçüm Fizik Su Borusunun Çapı Şerit metre Cetvel Mezura Kumpas 1. Ölçüm 2. Ölçüm 3. Ölçüm 4. Ölçüm 2

3 Su Borusunun Et Kalınlığı Şerit metre Cetvel Mezura Kumpas 1. Ölçüm 2. Ölçüm 3. Ölçüm 4. Ölçüm 1. Bütün ölçme sonuçları aynı mıdır? 2. Ölçme sonuçları farklıysa bu durumu nasıl açıklarsınız? 3. Ölçme sonuçlarının birbirine çok yakın olduğu durumlar var mıdır? Varsa bu durum hangi araçla ölçülmesinde gerçekleşmiştir? 4. Su borusunun uzunluğu, çapı ve et kalınlığı ölçülürken hangi ölçüm aracı kullanıldığında daha anlamlı bir sonuca ulaşılmıştır? Fizik 3

4 Hangisi Sıkıştırılabilir? Ünite Adı: Madde ve Özellikleri Çelik veya cam bilye Enjektör Su Not Etkinlikte kullanılan enjektörün iğnesiz olmasına dikkat ediniz. Etkinlik 2 Fizik 4 1. Enjektörün pistonunu çıkararak içine bir bilye koyunuz. Pistonu yerine koyup ittiğinizde bilyenin hacminin değişip değişmeyeceğini tartışınız. 2. Pistonu iterek bilyenin hacminin değişip değişmediğini gözleyiniz. 3. Enjektörün pistonunu çekerek içine hava dolmasını sağlayınız. Parmağınızla enjektörün ucunu kapatınız. Enjektörün pistonunu itince içindeki havanın hacminin değişip değişmeyeceğini tartışarak bir öngörüde bulununuz. 4. Enjektörün pistonunu iterek içindeki havanın hacminin değişip değişmediğini gözlemleyiniz. 5. Enjektörün pistonunu çekerek içine su dolmasını sağlayınız. Parmağınızla enjektörün ucunu kapatınız. Enjektörün pistonu itilince içindeki suyun hacminin değişip değişmeyeceğini tartışarak bir öngörüde bulununuz. 6. Enjektörün pistonunu iterek suyun hacminin değişip değişmediğini gözlemleyiniz. 1. Üzerine kuvvet uygulanan bilyenin hacminde bir değişme gözlemlediniz mi? 2. Enjektörün pistonunun itilmesi ile havanın hacminde bir değişme gözlemlediniz mi? 3. Enjektörün pistonunun itilmesi ile suyun hacminde bir değişme gözlemlediniz mi? 4. Yaptığınız gözlemlere göre katı, sıvı ve gaz maddelerin sıkıştırılabilirliği hakkında ne söyleyebilirsiniz?

5 Ünite Adı: Madde ve Özellikleri Düzgün Geometrik Şekle Sahip Katıların Hacimlerinin Ölçülmesi Dereceli silindir Kullanılmamış silgi Renklendirilmiş su Cetvel 1. Dört veya beş kişilik gruplar oluşturunuz ve görev paylaşımı yapınız. 2. Her gruba, kullanılmamış silginin boyutlarını, ayrı ayrı ölçtürünüz. 3. V=a.b.c eşitliğinden yararlanarak silginin hacmini hesaplayıp sonuçları çizelgeye yazınız. 4. Dereceli silindire bir miktar su koyunuz. Suyun seviyesini okuyarak çizelgenize yazınız. Daha sonra silgiyi dikkatlice dereceli silindirin içine bırakınız. Su seviyesini tekrar okuyarak çizelgenize yazınız. 5. Su seviyeleri arasındaki farkı hesaplayarak çizelgenize yazınız 1. Grup 2. Grup 3. Grup 4. Grup 5. Grup Silginin boyutları (a b c) Hesaplanmış Hacim (cm 3 ) Suyun İlk Seviyesi (cm 3 ) Suyun Son Seviyesi (cm 3 ) Su Seviyeleri Farkı (cm 3 ) 1. Suyun ilk ve son seviyeleri arasında bir fark var mı? Bu fark neyin ifadesidir? Etkinlik 3 2. Hesaplanan ve ölçülen silgi hacimleri arasında fark var mı? Varsa bunu nasıl yorumlarsınız? Fizik 5

6 Ünite Adı: Madde ve Özellikleri Katı Maddelerde Kütle Hacim İlişkisi Etkinlik 4 Aynı maddeden yapılmış farklı boyutlarda prizmalar A (2cm x 3 cm x 4 cm) B (2cm x 3 cm x 5 cm) C (2cm x 3 cm x 6 cm) D (2 cm x 3 cm x7 cm) Eşit kollu terazi ve ağırlık takımı Cetvel 1. Prizmaların kütlelerini tartarak çizelgeye yazınız. 2. Prizmaların hacimlerini hesaplayarak çizelgedeki uygun yerlere yazınız. 3. Ölçme sonuçlarınızı kullanarak kütle/hacim oranlarını bulunuz. 4. Kütle-hacim grafiğini defterinize çiziniz. 5. Kütle-hacim grafiğinin eğimini bulunuz. m (g) Çizelge Kütle (g) Hacim (cm3) Kütle/Hacim (g/cm3) A B C D Fizik v (cm 3 ) 6

7 1. Çizelgenizi incelediğinizde kütle ile hacim arasında nasıl bir ilişki gözlemlediniz? 2. Her bir prizmanın kütle/hacim oranı aynı mı? 3. Çizmiş olduğunuz kütle-hacim grafiğini nasıl yorumlarsınız? 4. Bu grafiğin eğimi ile ölçme sonuçlarınızı kullanarak bulduğunuz kütle/hacim oranları arasında bir ilişki var mıdır? 5. Prizmalar aynı boyutlarda ancak farklı maddelerden yapılmış olsaydı kütle/hacim oranı için ne söyleyebilirdiniz? 7

8 Acaba Yüzecek mi? 3 adet cam su bardağı Tuz 3 adet toplu iğne Soğuk su Sıcak su Ünite Adı: Madde ve Özellikleri 1. Dört veya beş kişilik gruplar oluşturunuz ve aşağıdaki etkinlik basamaklarını dikkate alarak görev paylaşımı yapınız. 2. Bardakları musluk suyu, sıcak su ve tuzlu suyla doldurunuz. 3. Toplu iğneyi su yüzeyine paralel olacak şekilde su dolu bardağın üzerine bıraktığınızı varsayarak toplu iğnenin hareketiyle ilgili bir hipotez kurunuz. 4. Kurduğunuz hipotezi test etmek amacıyla toplu iğneyi elinizle yatay olacak şekilde su dolu bardağın üzerine yavaşça bırakıp iğnenin hareketini gözlemleyiniz. 5. Üçüncü ve dördüncü adımdaki işlemleri tuzlu su ve sıcak su dolu bardaklar için tekrar layınız. Etkinlik 5 Fizik 8 1. Toplu iğnelerin su yüzeylerindeki hareket durumlarını nasıl açıklarsınız? 2. Tüm bardaklar için toplu iğne hareketi aynı mıdır? Eğer hareket durumları farklı ise bu durumu nasıl açıklarsınız?

9 Ünite Adı: Madde ve Özellikleri Yüzey Gerilimini Yenebilir miyiz? Sıvı bulaşık deterjanı Biberlik (Karabiber dolu) Su bardağı Su 1. Bardağı su ile dolduralım. 2. Suyun tüm yüzeyini kaplayacak şekilde biber serpelim. 3. Su yüzeyinin merkezine bir damla sıvı deterjan damlatalım. 1. Su yüzeyindeki biberlerin, deterjan damlatıldıktan sonraki hareketini nasıl açıklarsınız? Etkinlik 6 Fizik 9

10 Motorsuz Yüzen Bot Yapalım Geniş kova ya da leğen A4 kâğıdı Sıvı bulaşık deterjanı Ünite Adı: Madde ve Özellikleri Su Makas 1. Kağıt üzerine, üstten görünen bir deniz botu resmi çizelim. Resmi keserek çıkartalım. 2. Botun orta kısmına bir delik açalım. Delikten botun arka kısmına ince bir kanal açalım. 3. Botu kovadaki suyun yüzeyine bırakarak yüzmesini sağlayalım. 4. Botun ortasındaki deliğe bir damla deterjan damlatalım. 1. Bot hareket etmeye başladı mı? Etkinlik 7 2. Bir cismin hareket edebilmesi için enerji gerektiğine göre botun hareketini sağlayan enerjinin kaynağı nedir? Bu enerji botu nasıl hareket ettirmiştir? 3. Botun orta kısmında yalnızca bir delik açıp kanal açmasaydık bot yine hareket eder miydi? Neden? Fizik 10

11 Ünite Adı: Madde ve Özellikleri Hayret! Su Yükseliyor Cam su bardağı Soğuk su Kağıt peçete Kılcal cam boru veya kılcal şeffaf pipet 1. Dört veya beş kişilik gruplar oluşturunuz ve aşağıdaki etkinlik basamaklarını dikkate alarak görev paylaşımı yapınız. 2. Suyla dolu bardağa kılcal cam boruyu veya kılcal şeffaf pipeti batırınız. 3. Bardaktaki ve kılcal borudaki su seviyelerini gözlemleyiniz. 4. Grup üyeleriyle gözlemlerinizi tartışınız. 5. Kağıt peçetenin ucunu suya daldırınız. 1. Kılcal cam borudaki ve bardaktaki su seviyeleri aynı mı? Aynı değilse bu durumu nasıl açıklarsınız? 2. Kağıt peçetedeki ıslaklık yukarı doğru yükseldi mi? Yükseldi ise bunu nasıl açıklarsınız? 3. Başka hangi olaylarda suyun yükseldiğine örnek veriniz Etkinlik 8 Fizik 11

12 Sürtünen Yüzeylerin Sürtünme Kuvvetine Etkisi Ünite Adı: : Kuvvet ve Hareket Büyüteç Cam ve tahta levha Beton zemin Halıfleks Zımpara kâğıdı Dinamometre Tahta takoz (5cmx10cmx10cm) Etkinlik 9 Fizik 1. Günlük hayattaki deneyimlerinizden hareketle etkinlikte kullanacağınız yüzeyleri az pürüzlülükten çok pürüzlülüğe doğru sıralayınız. 2. Yüzeylere elinizle dokunarak yüzeyleri az pürüzlülükten çok pürüzlülüğe doğru yeniden sıralayınız. 3. Yüzeyleri büyüteçle inceleyerek az pürüzlülükten çok pürüzlülüğe doğru tekrar sıralayınız. 4. 1, 2 ve 3. basamaklarda sizden istenilenleri çizelge hâlinde defterinize yazınız. 5. Resimde görüldüğü gibi takozun ucuna dinamometreyi bağlayarak farklı zeminler üzerinde takozun harekete geçtiği andaki değerleri okuyunuz ve aşağıdakine benzer bir çizelge haline getirerek aşağıdaki çizelgeye yazınız. 6. Dinamometreden okuduğunuz değerlere göre az pürüzlülükten çok pürüzlülüğe doğru yeniden bir sıralama yapınız. Cam Yüzey Tahta Yüzey Beton Yüzey Halıfleks Zımpara 12

13 1. Deneyimlerinize dayanarak, dokunarak ve büyüteç kullanarak yaptığınız sıralamaları karşılaştırdığınızda sıralamalar arasında farklılıklar oluştu mu? 2. Dinamometreden okuduğunuz değerler ile yaptığınız sıralamalar arasında bir ilişki var mı? 3. Yaptığınız sıralamalardan hangisi dinamometreden okuduğunuz değerlerin sıralamasına en yakın sıralamadır? 4. Dinamometre kullanarak yaptığınız sıralama ile bu sıralamaya en yakın sıralamanın yakınlığı sizce neyi ifade eder? 13

14 Ünite Adı: Kuvvet ve Hareket Sürtünme Kuvvetinin Ağırlıkla İlişkisi Üç adet tahta takoz (5cmx10cmx15cm) Dinamometre Etkinlik Resimdeki düzeneği kurunuz. 2. Dinamometreyi tahta takozun ucuna bağlayarak çekiniz. Takozun harekete geçtiği anda dinamometrenin gösterdiği değeri okuyunuz. 3. Tahta takozun üzerine bir diğer tahta takozu koyarak aynı şekilde çekiniz. Sistem harekete geçirildiğinde dinamometrenin göstereceği değerin değişip değişmeyeceğini tartışarak bir öngörüde bulununuz. 4. Sistemi harekete geçirip dinamometrenin gösterdiği değeri okuyunuz. 5. Aynı işlemleri sistem üzerine bir takoz daha ilave ederek tekrarlayınız. 6. Öngörü ve ölçümlerinizi çizelgeye yazınız. Fizik Tahta Takoz Sayısı Öngörü Ölçme Sonuçları 1 tane 2 tane 3 tane 14

15 1. Öngörüleriniz ile ölçümleriniz arasında bir fark var mı? Varsa bunun sebebi ne olabilir? 2. Tahta takoz üzerine bir diğer tahta takozun eklenmesi, neyin değişmesine sebep olmuştur? 3. Takoz sayısı artırılınca dinamometreden okunan değer değişti mi? Şayet değişmişse bu durum ne anlama gelir? 4. Tahta takoz sayısı ile dinamometrenin gösterdiği değer arasında matematiksel bir ilişki var mı? 15

16 Ünite Adı: Kuvvet ve Hareket Dengelenmiş Kuvvetin Etkisinde Cisim Nasıl Davranır? Etkinlik 11 Fizik 16 Tahta blok (5cmx5cmx10cm) 2 adet makara 2 adet masa kıskacı İp (1 m) 2 adet çengelli kütle 1. Dört veya beş kişilik gruplar oluşturunuz ve aşağıdaki etkinlik basamaklarını dikkate alarak görev paylaşımı yapınız. 2. Resimdeki düzeneği A ve B yerine sırasıyla 100 g ve 50 g lık kütleler koyarak kurunuz. 3. Serbest bırakılan sistemin hareket edip etmeyeceğini tartışarak bir öngörüde bulununuz. 4. Sistemi serbest bırakarak gözlemleyiniz. 5. Resimdeki düzeneği A ve B yerine yüzer gramlık kütleler koyarak kurunuz. 6. İkinci ve üçüncü adımdaki işlemleri tekrarlayınız. 1. Öngörüleriniz ile gözlemleriniz arasında farklılık var mı? Varsa bunun sebebi nedir? 2. Kullanılan kütleler ile tahta takoza uygulanan kuvvetler arasında bir ilişki var mıdır? 3. Tahta takozun farklı kuvvetler ve aynı kuvvetler etkisinde kalması hareket durumunu nasıl etkiliyor?

17 Ünite Adı: Isı ve Sıcaklık Neden Farklı? Gravzant halkası İspirto ocağı Sacayağı 25 cm bakır tel 25 cm alüminyum tel 100 ml lik beherglas Tahta maşa ve cetvel Su Kibrit 1. Dört veya beş kişilik gruplar oluşturunuz ve görev paylaşımı yapınız 2. İspirto ocağını sacayağının altına koyunuz. Üzerine alüminyum ve bakır telleri birbirine paralel olacak şekilde yerleştiriniz. İspirto ocağını yakınız ve 3 dakika boyunca tellerdeki değişimi gözlemleyiniz. Tellerin boyunu cetvel yardımıyla duyarlılıkla ölçünüz. 3. Gravzant halkasının, yuvasına girip girmediğini kontrol ediniz. İspirto ocağını yakarak gravzant halkasını yaklaşık 2 dakika ocağın üstünde bekletiniz. Daha sonra yuvasına girip girmediğini kontrol ediniz. 4. İspirto ocağında bekletilmiş gravzant halkasını suyla dolu beherglasın içine koyunuz ve 2 dakika bekletiniz. Daha sonra gravzant halkasının yuvasına girip girmediğini kontrol ediniz. 1. İspirto ocağının üzerinde 3 dakika boyunca ısıtılan bakır ve alüminyum tellerin uzun luklarında herhangi bir değişiklik oldu mu? 2. İspirto ocağında 2 dakika bekletilen gravzant halkası, yuvasına rahatlıkla girdi mi? Etkinlik Beherglastaki suda bekletilen gravzant halkası, yuvasına rahatlıkla girdi mi? Fizik 17

18 Ünite Adı: Kimya Bilimi Bir Bileşiğin Elementlerinden Oluştuğunu Görmek Bakır tozu Porselen kapsül Terazi Üç ayak gram bakır tozunu porselen kapsüle koyup tartın. 2. Bakırın rengi tamamen değişinceye kadar ısıtın ve tekrar tartın. 1. Bakırda nasıl bir değişme gözlenir? 2. Bu reaksiyonlara ne ad verilir? Etkinlik 1 3. Bakırdaki değişikliğin nedeni nedir? 4. Tartımlar arasında fark var mı? Neden? 5. Bakırın kütlesindeki artışın nedeni nedir? Kimya Kütlenin daha fazla değişmemesi neyi gösterir?

19 Ünite Adı: Madde ve Özellikleri Bir Bileşiğin Elementlerinden Nasıl Oluştuğunu ve Toplam Kütlenin Değişmediğini Görmek Demir tozu Kükürt tozu Deney tüpü Mıknatıs Saat camı Cam çubuk Terazi Bunzen beki ve desteği 1.Demir ve kükürt karışımını karıştırıp mıknatıs tutun. 2.Birlikte tüpe koyup tarttıktan sonra karıştırıp ısıtılır. 3.Deney tüpü ısıtıldıktan sonra tekrar tartılır. 4.Oluşan maddeye mıknatıs yaklaştırılır. Çekilip çekilmediği kontrol edilir. 1. Reaksiyon nedir? 2. Oluşan madde neden mıknatıs tarafından çekilmedi? 3. Kükürtü karbon tetra klorüre atınca çözünür ama demir (I)I sülfürde çözünmez. Neden? 4. Demir sülfürün özelliği ilk duruma benzer mi? Etkinlik 2 5. Renk değişimi olur mu? 6. Kütlenin korunumunu bu reaksiyonda nasıl gösterebiliriz? Kimya 19

20 Ünite Adı: Atom ve Periyodik Sistem Kapalı Bir Kutuda Model Geliştirilmesi Cetvel Kapalı kutu Terazi Şiş Çivi 1. Kapalı iki tane kutu alın ve içinde ne olduğunu çivi sokarak yada başka yöntemler deneyerek anlamaya çalışın. 1. Burada geliştirilen modele bir ad veriniz. 2. Dolaylı yollardan tahmin nasıl olur? 3. Modeller her zaman gerçeği yansıtır mı? Etkinlik 3 Kimya Kutuların içindeki maddeler aynı boyda olabilir mi? 5. Kutular tamamen dolu mudur? 6. Şekilleri hakkında tahminler oluşturun. 7. Cinsleri aynı olabilir mi? 8. Sertlikleri ile ilgili yorum yapılabilir mi? 9. Mıknatısla çekilen maddeler var mı? 10. Işığa tuttuğunuzda bir şey görebiliyomusunuz? 11. Siz de buna benzer bir model önerin.

21 Ünite Adı: Atomun Yapısı ve Periyodik Tablo Maddeler Isıtılınca Işıma Yapar Mı? Sodyum klorür Sodyum karbonat Lityum klorür Potasyum klorür Sodyum Nitrat Potasyum sülfat Sodyum klorür Deney tüpü Spatül Damlalık Bunzen beki Maşa Hidroklorik asit 1. Deney tüplerinin her birine sırasıyla yukarıdaki kimyasal maddelerden spatül ucu kadar koyunuz.1-2 ml suda çözünüz. Birkaç damla HCl damlatınız. 2. Telin ucunu önce hidroklorik asit çözeltisine sonra ateşe tutup teli temizleyin. 3. Sonra her biri çözeltiye ayrı ayrı benzer işlemleri yapıp, ateşte renge bakın. 1. Neden farklı renklerde sonuçlar elde edildi? 2. Kendine özgü ışık yayma ne demektir? 3. Elektron protondan ne kadar uzaksa sistemin potansiyel enerjisi o kadar fazladır ilkesi ile açıklanabilir mi? Etkinlik 4 4. Başka maddelerle deneseniz farklı sonuçlar alabilir misiniz? Kimya 21

22 Ünite Adı: Maddenin Halleri NH 3 ve HCl Gazlarının Yayılma Hızlarını Karşılaştırabilmek Bağlama parçası Saat HCl ve NH 3 Derişik Cam Boru Cetvel Saat camı Bunzen kıskacı Deliksiz tıpa 1. Düzeneği kurduktan sonra, iki küçük pamuk parçasını lastik tıpalara iğneyle tutturduktan sonra saat camlarına amonyak ve hidroklorik asit çözeltisi koyunuz. 2. Bunların her birine ayrı ayrı pamukları değdirin ve cam boruya takın. 3. Cam borunun içinde meydana gelecek beyaz renkli dumanın oluştuğu anı ve başlangıç noktalarına uzaklıklarını tespit ediniz. Etkinlik 5 1. Reaksiyonun denklemini yazınız. 2. Cam boruda oluşan bileşik nedir? Kimya Aynı koşullarda H 2 ve CH 4 gazlarının yayılma hızları arasında nasıl bir ilişki vardır? (H:1,C:12)

23 Ünite Adı: Kimyasal Türler Arası Etkileşimler Fiziksel ve Kimyasal Değişmeler Naftalin Sodyum Tepegöz Fenolftalein Petri kabı Su 1. Naftalini bir deney tüpüne 5-10 gram koyup ısıtın. Bu arada tüpün ağzını pamukla kapayın. Sonuçları yazın. 2. Bir petri kabına su koyun içine fenolftalein damlatın. Sonra onu tepegözle yansıtacak şekilde yerleştirin. 3. Pirinç tanesi büyüklüğünde sodyumu bu kaba atın ve reaksiyonu gözleyin. 1. Hangisinde kimyasal değişme oldu? 2. Suyun rengi değişti mi? Neden? 3. Buradaki reaksiyonlar nelerdir? 4. Fiziksel ve kimyasal değişmelere sizde örnekler veriniz. Etkinlik 6 Kimya 23

24 Ünite Adı: Kimyasal Türler Arası Etkileşimler Metal Asit Reaksiyonları Deney tüpü Tüplük Hidroklorik asit Çinko granül Balon 1.Balon jojeye asiti koyun. Sonra balonun içine çinko parçalarını koyun. 2.Çıkan gazın balonu şişirebileceği şekilde çinkoyu Hidroklorik asitin içine boşaltın. 3.Balonu şişmeye başlayacaktır. Çıkarıp ağzını bağlayınız. 1. Reaksiyonu yazınız. Etkinlik 7 2. Çıkan gaz nedir? 3. Balon uçar mı? 4. Bu tür reaksiyonlara ne ad verilir? Kimya 24

25 Ünite Adı: Maddenin Hâlleri Saf Maddenin Erime ve Kaynama Noktası Naftalin Tüplük Beher Grafik kağıdı Su Bunzen 1. Tüpe 1-2 çay kaşığı naftalin koyulur. 2. Tüpe termometre batırınız. 3. Tüp su banyosuna konarak ısıtılırken her bir dakikada bir sıcaklık okunur ve kayıt edilir. 4. Sonuçlar sıcaklık-zaman grafiğine yazılır. 5. Erimiş naftalin soğumaya bırakılır ve her bir dakikada sıcaklık okunur ve sıcaklık zaman grafiği çizilir. 1. Sıcaklık zaman grafiğini çiziniz. Etkinlik 8 Kimya 25

26 Ünite Adı: Maddenin Hâlleri Buzun Erime ve Suyun Kaynama Noktasının Bulunması Buz Termometre Beher Bunzen Üç ayak Grafik kağıdı 1. Boş bir beheri tarttıktan sonra içine bir miktar buz koyunuz ve tekrar tartınız. Buzun kütlesini hesaplayınız. 2. Termometre ile sıcaklığını ölçünüz. 3. Beheri ısıtarak termometredeki sıcaklık 2 şer dakika arayla ölçünüz. 4. Beherdeki su kaynayıncaya kadar işlemi tekrarlayınız. 1. Hangi sıcaklıkta sabit kaldı? Etkinlik 9 2. Sıcaklık ne zaman yükselmeye başladı? 3. Erime ve kaynama noktası madde miktarına bağlımıdır? Kimya Kaynama oluncaya kadar sıcaklık zaman grafiğini çiziniz.

27 Ünite Adı: Hücre, Organizma, Metabolizma Nişasta Testi Ekmek Salatalık Domates Mandalina Biber Damlalık Patates Elma Limon Soğan Lügol 1. Ölçüm yapılacak maddeler camın üzerine konulur. 2. Damlalık aracılığıyla, her besin üzerine bir damla lügol damlatılır. 3. Renk değişimi gözlenir. 1. Beliren renk lacivert ise bu besinde ne olduğunu gösterir? 2. Besinlerimizi içerdikleri nişasta miktarına göre çoktan aza doğru sıralayın. Etkinlik 1 Biyoloji 27

28 1. Besinler deney tüplerine konulur. 2. Üzerlerine fehling çözeltisi damlatılır. 3. Sıcak suda bir süre bekletilir. 4. Renk değişimi gözlenir. Glikoz Testi Ünite Adı: Hücre, Organizma, Metabolizma Bal Elma Domates Üzüm Mandalina Deney tüpleri Beher Limon Isı kaynağı Su Fehling çözeltisi Etkinlik 2 1. Beliren renk kırmızı ise, bu besinin içerisinde ne vardır? 2. Besinlerimizi içerdikleri glikoz miktarına göre çoktan aza doğru sıralayın. Biyoloji 28

29 Ünite Adı: Hücre, Organizma, Metabolizma Protein Testi Yumurta akı Bisküvi Mercimek Et Elma Deney tüpleri Beher Çikolata Ekmek Çavdar Üzüm Biber Isı kaynağı Su HNO 3 1. Besinler deney tüplerine koyulur. 2. Üzerlerine HNO 3 koyulur. 3. Renk değişimi gözlenir. 1. Beliren renk sarı ise, bu besinin içerisinde ne vardır? 2. Besinlerimizi içerdikleri protein miktarına göre çoktan aza doğru sıralayın. Etkinlik 3 Biyoloji 29

30 Ünite Adı: Hücre, Organizma, Metabolizma Sıcaklığın Enzimlere Etkisi Sıcak su banyosu İnce doğranmış karaciğer Deney tüpleri H 2 O 2 Pens Jilet Beher 1. Karaciğer küçük parçalara ayrılıp, yarısı, su dolu bir kapta kaynatılır. 2. Bu karaciğer parçaları, deney tüpünde bulunan H 2 O 2 nin üzerine koyulur. 3. Ayrıca kaynatılmamış diğer karaciğer parçaları da başka bir tüpte bulunan H 2 O 2 nin üzerine koyulur. 1. Hangi tüpte baloncuklar olmuştur? Etkinlik 4 Biyoloji Bu baloncuklarda hangi gaz bulunur? 3. Hangi tüpte baloncuk çıkmamıştır? Neden?

31 Ünite Adı: Hücre, Organizma, Metabolizma Enzim Miktarının Reaksiyon Hızına Etkisi Karaciğer (normal doğranmış, ince doğranmış, ezilmiş), 3 tane deney tüpü, H 2 O 2 (hidrojen peroksit), Saat 1. Ayrı deney tüplerinde bulunan eşit miktarda H 2 O 2 olan tüplere kütlesi eşit 3 ayrı karaciğer parçaları koyulur. 2. Bu 3 reaksiyon zamanları ölçülür. Tabloyu Dolduralım Karaciğer çeşidi Reaksiyon hızı Reaksiyon süresi (dk) Normal doğranmış İnce doğranmış Ezilmiş 1. Karaciğer parçaları aynı olmasına rağmen, reaksiyon hızları neden farklı oldu? Etkinlik 5 2. Enzim miktarının reaksiyon hızına etkisini grafik ile açıklayın. Biyoloji 31

32 Ünite Adı: Hücre, Organizma, Metabolizma Substrat Miktarının Reaksiyon Hızına Etkisi 2 Deney tüpü Doğranmış karaciğer H 2 O 2 Saat 1. Doğranmış karaciğerler eşit miktarda deney tüpüne konur. 2. Birinciye 200 ml H 2 O 2 konur ve reaksiyon süresi ölçülür. 3. İkinci deney tüpüne 400 ml H 2 O 2 konur ve reaksiyon süresi ölçülür. Tabloyu Dolduralım H 2 O 2 Miktarı Reaksiyon hızı Reaksiyon süresi (dk) 100 ml 200 ml Etkinlik 6 1. Boşta enzim kalmayacak şekilde substrat miktarı arttıkça reaksiyon hızı nasıl değişir? 2. Substart miktarı hala artmaya devam ederse reaksiyon hızı nasıl değişir? Neden? Biyoloji 3. Substart miktarının reaksiyon hızına etkisini grafik ile açıklayın. 32

33 Ünite Adı: Hücre, Organizma, Metabolizma Hayvansal Hücre Mikroskop Lamel Lam Yanak içi epiteli 1. Yıkanmış ve kurulanmış lam üzerine küçük bir damla su konur. 2. Temiz kürdanla yanak içinden alınan numune lam üzerindeki suya karıştırılır. 3. Üzerine bir damla metilen mavisi ya da çözelti ilave edilir. 4. Lamelle kapatıp küçük objektifte incelenir. 1. En iyi görünen bir kaç hücrenin şeklini çizin. Etkinlik 7 2. Hücrenin kısımlarından öğrendiklerinizi adlandırın. Biyoloji 33

34 Ünite Adı: Hücre, Organizma, Metabolizma Zardan Difüzyonla Geçiş Kurutulmuş bağırsak Nişasta çözeltisi Spor düzeneği Saf su Lügol çözeltisi Beher cm uzunluğunda hayvan bağırsağı bir gün önceden temin edilir. 2. Bağırsak parçası bir gece suda bekletilir. 3. Nişasta çözeltisi hazırlanır. 4. Bir beher içerisine saf su ve lügol çözeltisi doldurulur. 5. Bağırsak parçasının bir ucu sıkıca bağlanır. 6. Açık ucunda 5 cm kalıncaya kadar nişasta çözeltisiyle doldurulur. 7. Daha sonra bu ucu da bağlanıp spor düzeneği yardımıyla içi nişasta çözeltisi ile dolu bağırsak lügol-su çözeltisi içine sallandırılır. 8. Hazırlanan bu düzenek bir gün beklemeye bırakılır. Etkinlik 8 Biyoloji Bir gün bekledikten sonra nerelerin boyandığını yazın. 2. Bu durumun nedenini açıklayın.

35 Ünite Adı: Hücre, Organizma, Metabolizma Plazmoliz ve Deplazmoliz Mikroskop Lam Lamel Soğan Tuzlu su Saf su Damlalık 1. Bir soğanın katından çıkarılan zar, lam üzerine düz bir şekilde koyulur ve üzerine lameli kapatılır. 2. Hazırlanan bu düzenek mikroskopla inceledikten sonra soğan zarının üzerine damlalık yardımı ile bir miktar tuzlu su damlatılır. 3. Yaklaşık 1 dakika sonra soğanın üzerine lamel kapatılarak zar mikroskopta tekrar incelenir. 4. Lam üzerine başka bir soğan zarı koyulur ve üzerine damlalık yardımıyla bu kez saf su damlatılır. 5. Bu şekilde 1 dakika kadar beklettikten sonra lamel üzerine kapatılır ve mikroskopta incelenir. 1. Soğan zarı hücrelerinin 3 durumdaki resimlerini çizin. 2. Bu farklılıkların sebebini açıklayın. Etkinlik 9 Biyoloji 35

36 Ünite Adı: Canlıların Sınıflandırılması ve Biyoçeşitlilik Karışık Protista Kültürünün Hazırlanması 3 4 litrelik geniş ağızlı kavanoz Mikroskop Kavanozu kapatmak için cam Lam ve lameller Damlalık ve pamuk 1. Kullanılacak kavanoz iyice temizlendikten sonra, bir havuzdan alınan su, ot ve yapraklar (muz kabuğu vs.), yarısına kadar koyulur. 2. Kavanozun ağzı bir tarafı hafifçe aralık kalacak şekilde kapatılır. 3. Hazırlanan kültür kavanozunun üzerine ad, soyad ve kültüre başlanan tarih yazılır. 4. Kültürlerin hazırlanmasından 4 5 gün sonra, kültürden alınan bir damla numune, mikroskobun küçük ve büyük objektifleri ile incelenir. Etkinlik Kavanozdaki organizmalar nereden gelmiştir? 2. Gördüğünüz canlılardan birinin resmini çizin. Biyoloji 36