TOKAT İLİ NİKSAR İLÇESİ CEVİZ ÜRETİM VE PAZARLAMA YAPISI

Transkript

1 TOKAT İLİ NİKSAR İLÇESİ CEVİZ ÜRETİM VE PAZARLAMA YAPISI Mehmet KİLCİ 1 Halil KIZILASLAN 2 mkilci@tagem.gov.tr halil.kizilaslan@gop.edu.tr 1 Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı - TAGEM 2 Gazi Osman Paşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi ÖZET Çalışma; Tokat ili Niksar ilçesindeki ceviz üretim ve pazarlama yapısının incelenmesi ve karşılaşılan sorunlara çözüm önerileri getirilmesi amacıyla yapılmıştır. Niksar ilçesinde kapama bahçede ceviz yetiştiriciliği yapan 84 işletme ile tam sayım yöntemiyle anket yapılarak birincil veriler toplanmıştır. Anketler 2013 yılı Temmuz ayında çiftçilerle yüz yüze görüşülerek yapılmıştır. Toplanan verilerin analizinde yüzde (%), frekans (f) hesaplamaları ile ki-kare testinden yararlanılmıştır. Çalışma sonuçlarına göre, 8 işletmenin tarımsal gelirinin olmadığı, 14 işletmenin ceviz üretiminden gelirinin olmadığı, 12 işletmenin ise tarım dışı gelirinin olmadığı belirlenmiştir. Çalışmada, üreticilerin % 26,2 sinin iyi gelir getirmesi nedeniyle ceviz üretimini seçtikleri, % 22,5 inin ceviz üretiminin kolay olmasından dolayı tercih ettikleri, % 19,5 inin ise cevizin pazarlama sorununun olmayışından dolayı tercih ettikleri belirlenmiştir. İşletmelerin % 94,4 ü sattıkları cevizin bedelini peşin olarak almaktadır. İşletmelerin %73,8 inin yerli çeşitleri, %26,2 sinin ise yabancı çeşitleri kullandıkları belirlenmiş olup yeni tesis edilen bahçelerde özellikle yabancı çeşitlerin tercih edildiği gözlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Pazarlama yapısı, Tokat-Niksar, ceviz, PRODUCTION and MARKETING STRUCTURE of WALNUT in NİKSAR DISTRICT TOKAT PROVINCE ABSTRACT This survey was carried out to determine the production and marketing situation of walnut production in Niksar district Tokat province and scope out the problems in doing this. There was a survey among all the 84 walnut producers and primary data was gained. The survey was carried out by face to face meeting with the producers July, Percentage (%), frequency accounting (f) and Ki-Square was used for the analysis of the survey. It is found 50 percent of the producers are aged below 58. It is observed Organic Fruit Producers Cooperation in the district contributed much to the producers. According to the data it is found the rate of soil analysis and insurance are highly low. The survey showed that 8 percent of the producers do not have agricultural income, 12 percent of the producers do not have non-agricultural income and 14 percent of the producers do not have an income from walnut production. Keywords: Marketing structure, Tokat-Niksar, walnut, production 427

2 1.GİRİŞ Dünyada ceviz Karpat Dağlarından, Türkiye, İran, Irak, Afganistan, Güney Rusya, Hindistan dan, Kore ye kadar uzanan geniş bir coğrafyada yetiştirilmektedir (Sen, S.M. ve ark. 2006). Birçok bilimsel yayında, Anadolu da yasayan insanların en az 3000 yıldır bu bitkiyi tanıdıkları ve bu bitkinin çeşitli ürünlerinden yararlandıkları bilinmekle birlikte, günümüzde İsviçre Alplerinin m yüksekliklerinde ve Türkiye de ise Munzur dağlarının 1730 m yüksekliklerinde ceviz yetiştiriciliği yapıldığı kaydedilmektedir (Ferhatoglu, Y., 2001) Türkiye nin ceviz üretimi 2014 yılında 180 bin ton, 2015 yılında ise 190 bin olarak gerçekleşmiştir (TÜİK, 2016). FAO nun 2013 verilerine göre dünyada yaklaşık 3,5 milyon ton ceviz üretimi yapılmakta olup Türkiye 212 bin ton ceviz üretimiyle dünya üretiminden yaklaşık % 6 lık bir pay alarak Çin, İran ve ABD den sonra dördüncü sırada yer almaktadır (FAO,2016). Türkiye de ceviz yetiştiriciliği daha çok aile içi tüketim ve yurt içi tüketime yönelik olarak yapılmaktadır. Üretilen ceviz tüketimi karşılayamamakta, özellikle son yıllarda gittikçe artan oranlarda ceviz ithal edilmekte, ancak yıllara göre değişmekle birlikte çok az bir kısmı kabuklu ve iç ceviz olarak değişik ülkelere ihraç edilmektedir (Akça, Y., 2001). Türkiye için önemli bir ürün olan ceviz, Tokat ili Niksar ilçesi ekonomisinde ve kültüründe de önemli bir yer tutmaktadır. Niksar; Karadeniz Bölgesi nin Orta Karadeniz Bölümü nün iç kesiminde yer alan, Tokat iline bağlı bir ilçedir yılı adrese dayalı nüfus sayım sonuçlarına göre Niksar ilçesinin toplam nüfusu 'dır. Bu nüfusun 'si şehir merkezinde, i köy ve beldelerde yaşamaktadır. Kuzeyinde Canik Dağları, güneyinde Dönek Dağı ve bu iki dağın arasında ise Niksar Ovası yer almaktadır. Ilıman bir iklimin hüküm sürdüğü bölgede kışlar yağışlı ve ılık, yazlar ise sıcak geçmekte, yağışlar daha çok ilkbahar ve kış aylarında görülmektedir. Niksar ilçesi, agro-ekolojik bölgelendirmede II. Alt Bölge içerisinde yer almaktadır (Adıman, M., 2013). Agronomistler tarafından Niksar ilçesinde ceviz yetiştiriciliği ile ilgili akademik çalışmalar yapılmaktadır ancak ekonomik açıdan ele alınan güncel akademik bir çalışmaya rastlanılamadığından bu araştırma yapılmıştır. Bu yönüyle çalışma, Niksar ilçesindeki ceviz ekonomisini ortaya koyacak olan güncel bir çalışma olduğundan araştırmacılara, sektöre yatırım yapacaklara ve ilçeyle ilgili plan, proje ve politika oluşturacak tüm kesimlere bir rehber olabileceği düşünülmektedir. Bu çalışma Tokat ili Niksar ilçesinde kapama bahçede ceviz yetiştiriciliği yapan işletmelerin sosyo-ekonomik yapıları ile üretim ve pazarlama yapılarını ortaya koyarak üretim ve pazarlamada etkili olan faktörlerin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. 2. MATERYAL VE YÖNTEM Araştırmanın ilk aşamasında, anket yapılacak işletmeler tespit edilirken yörede uzun yıllar görev yapan Niksar İlçe Gıda Tarım Hayvancılık Müdürlüğü teknik elemanlarının da görüşü alınmıştır. Çiftçi Kayıt Sistemi (ÇKS) kayıtlarına göre Niksar ilçesinde kapama bahçede ceviz üretimi yapan 84 işletme ile tam sayım yapılarak örnek hacmi belirlenmiştir. Anketler, 2013 yılı Temmuz ayında tam sayım yöntemi kullanılarak köylere gidilip yüz yüze gerçekleştirilmiştir. Kullanılan anket formlarının hazırlanmasında literatür esas alınmış ve deneme anketleri sonrası anket formunda konu ile ilgili gerekli düzeltmeler yapılmıştır. Verilerin analizinde; tanımlayıcı istatistiklerden ve ki-kare testinden yararlanılmıştır. Tanımlayıcı istatistikler olarak bazı değişkenler için frekans (f), yüzde (%) ve ortalama gibi istatistikler kullanılmıştır. Çalışmada ayrıca yararlanılan t testi ile iki grubun ortalamaları karşılaştırılmakta, aradaki farkın rastlantısal mı, yoksa istatistiksel olarak anlamlı mı olduğuna karar verilmektedir (Kaptan, S ve Anonim 2015). 428

3 Çalışmanın sonunda araştırmacı gözlemine dayalı olarak Niksar ilçesindeki ceviz üretim ve pazarlama yapısına ilişkin SWOT analizi yapılmıştır. Yapılan analiz ile ceviz üretim ve pazarlama yapısına ilişkin iç ve dış faktörler belirlenerek güçlü ve zayıf yönler ile fırsatlar ve tehditler ortaya konulmuştur. 3. ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA 3.1. Üreticilerin Demografik Bazı Özellikleri Tarımsal üretimde gerekli üretim faktörlerinden ikisi, emek ve müteşebbistir. Söz konusu üretim vasıtaları doğrudan insan varlığı ile ilgilidir. Tarım işletmelerindeki nüfus varlığı, aynı zamanda işletmelerin aile işgücü kaynağını meydana getirmektedir (Açıl F. ve Demirci R., 1984). Yaş, eğitim durumu, aile nüfusu ve tarımla uğraşan aile iş gücü gibi özellikler bu bölümde incelenmiştir. İncelenen işletmelerde üreticilerin demografik bazı özellikleri Çizelge 1 de incelenmiştir. Bu kapsamda; incelenen 84 işletmenin üreticilerinin yarısının yaşları 58 yaş ve altında diğer yarısı da 59 yaş ve üzerinde olduğu tespit edilmiştir. Bu kapsamda 58 yaş ve altında 42 işletmenin ise büyük çoğunluğu 50 yaş ve üzerindedir. İncelenen işletmelerdeki sonuçlara göre üreticilerin daha çok yaşlı bireylerden oluştuğu ve yaşlı bireylerin sayısının zamanla artacağı söylenebilir. Bu işletmelerde işletme sahiplerinin eğitim durumu incelendiğinde ilkokul mezunlarının sayısı 54, ortaokul mezunu 3 ve lise ve üzeri mezunların sayısı ise 27 dir. Çizelgeye göre; incelenen işletmelerde tarımla uğraşan kişi sayısı da ayrıca incelendiğinde 30 işletme 2 kişilik ailelerden oluşmaktadır. 25 işletme de ise 5 kişi ve üzerinde kişi yaşamaktadır. Çizelge 1. İncelenen işletmelerde üreticilerin demografik bazı özellikleri 58 Yaş ve altı 59 Yaş ve üzeri İşletme Sahiplerinin Yaşı İşletme Sahiplerinin Eğitim Durumu İlkokul Orta Lise ve üzeri Ailede Tarımla Uğraşan Kişi Sayısı ve üzeri Toprak analizi, Tarım Sigortası Yaptırma ve STK lara Üyelik Durumu İncelenen işletmelerde toprak analizi, tarım sigortası yaptırma ve STK lara üyelik durumu Çizelge 2 de incelenmiştir. Çizelge incelendiğinde toprak analizi yaptıran işletme 11 iken tarım sigortası yaptıran işletme sayısı ise 3 tür. Bu rakamlar göz önüne alındığında tarımsal üretim için 2 önemli faaliyetin oldukça yetersiz olduğu düşünülmektedir. İşletmelerin tarımsal örgütlere üyelik durumları incelendiğinde 84 işletmenin hepsinin Ziraat Odasına kayıtlı olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca çizelgede de gösterildiği gibi 29 işletme Organik Meyve Üreticileri Birliğine, 14 işletmede Tarım Kredi Kooperatifine üye olduğu belirlenmiştir. 429

4 Çizelge 2. İşletmelerde toprak analizi, tarım sigortası yaptırma ve STK lara üyelik durumu Evet Hayır Toprak Analiz Tarım Sigortası 3 81 Organik Meyve Üreticileri Birliği Tarım Kredi Kooperatifi İncelenen İşletmelerin Yıllık Tarımsal Gelir Durumu İncelenen işletmelerdeki yıllık tarımsal gelir durumu Çizelge 3 te incelenmiştir. Çalışmada yıllık tarımsal gelir, 100 ağacın altında ve 101 ağacın üzerinde ceviz sayısına sahip işletmeleri temsil edebilmek amacıyla 3 farklı gruba bölünmüştür. Birinci grupta (5.000 TL ve altı), daha çok 100 ağacın altında ceviz sayısına sahip işletmeler temsil edilirken, ikinci grupta (5.001 TL ve TL arası) 100 ağacın altında ve 101 ağacın üzerinde ceviz sayısına sahip işletmelerin ortalama gelirleri temsil edilmektedir. Son grup ( TL ve üzeri) daha çok 101 ağacın üzerinde ceviz sayısına sahip işletmeleri temsil etmektedir. Bu bağlamda elde edilen çizelgeye göre birinci gruptaki işletmelerin %50 sinin yıllık tarımsal geliri TL ve altındadır. İkinci gruptaki işletmelerin ise %42,9 unun tarımsal geliri TL ve üzerindedir. Her iki grubu birlikte değerlendirdiğimizde ise işletmelerin % 40,8 inin yıllık tarımsal geliri TL ve altındadır. Gruplar arasında yıllık tarımsal gelir durumu açısından istatistiki olarak bir fark bulunmaktadır. Çizelge 3. İncelenen işletmelerde yıllık tarımsal gelir durumu Yıllık Tarımsal Gelir (TL) ve altı ve üzeri Sayı % 50,0 35,3 14,7 100 I Sayı % 33,3 23,8 42,9 100 Sayı % 40,8 28,9 30,3 100 p=0,029 Sonuç: p<0,05 düzeyinde anlamlıdır. Yapılan t testi analizine göre 100 ağaç altında cevize sahip işletmelerin, ortalama 6.551,4 TL yıllık tarımsal gelire sahip oldukları, 100 ağaç üzerinde cevize sahip işletmelerin ise, ortalama ,7 TL yıllık tarımsal gelire sahip oldukları belirlenmiştir. Bu fark istatistiki açıdan da anlamlıdır. 100 ceviz ağacı altında ve üzerinde ceviz ağacı sayısına sahip işletmelerin yıllık gelirleri ortalamalarında istatistiki açıdan bir fark bulunmaktadır. Ayrıca birinci gruptaki 3 işletmenin ikinci grupta da 5 işletmenin tarımsal geliri bulunmadığından ve ceviz bahçeleri de henüz tesis döneminde olduğundan analizlere dâhil edilmemiştir İncelenen İşletmelerin Yıllık Ceviz Üretiminden Sağladıkları Geliri İncelenen işletmelerdeki yıllık ceviz üretiminden sağladıkları gelir durumu Çizelge 4 te incelenmiştir. Çalışmada yıllık ceviz üretiminden sağlanan gelir, 100 ağacın altında ve 101 ağacın üzerinde ceviz sayısına sahip işletmeleri temsil edebilmek amacıyla 3 farklı gruba bölünmüştür. Birinci grupta (2000 TL ve altı) daha çok 100 ağacın altında ceviz sayısına sahip işletmeler temsil edilirken, ikinci grupta ( TL arası) 100 ağacın altında ve 101 ağacın üzerinde ceviz sayısına sahip işletmelerin ortalama gelirleri temsil edilmektedir. Son grup 430

5 (5001 TL ve üzeri) daha çok 101 ağacın üzerinde ceviz sayısına sahip işletmeleri temsil etmektedir. Çizelge 4. İncelenen işletmelerde yıllık ceviz üretimi gelir durumu Yıllık Ceviz Üretimi Geliri TL 2000 TL ve altı 5001 TL ve üzeri arası Sayı % 65,5 31,0 3,4 100 Sayı I % 24,4 17,1 58,5 100 Sayı % 41,4 22,9 35,7 100 p=0,000 Sonuç: p<0,05 düzeyinde anlamlıdır. Çizelgeye göre birinci gruptaki işletmelerin % 65,5 inin yıllık ceviz üretimi geliri TL ve altındadır. İkinci gruptaki işletmelerin ise % 58,5 inin ceviz üretimi geliri TL ve üzerindedir. Her iki grubu birlikte değerlendirdiğimizde ise işletmelerin % 41,4 ünün yıllık ceviz üretimi geliri TL ve altında, % 22,9 u TL arasında, % 35,7 si TL ve üzerindedir. Gruplar arasında yıllık tarımsal gelir durumu açısından istatistiki olarak bir fark bulunmaktadır. Ayrıca birinci grupta 8 ve ikinci grupta 6 işletmenin ceviz geliri bulunmamakta olup bahçeleri tesis dönemindedir. Yapılan t testi analizine göre 100 ağaç altında cevize sahip işletmelerin, ortalama TL yıllık cevizden gelire sahip oldukları, 100 ağaç üzerinde cevize sahip işletmelerin ise, ortalama TL yıllık cevizden gelire sahip oldukları belirlenmiştir. Bu fark istatistiki açıdan da anlamlıdır. 100 ceviz ağacı altında ve üzerinde ceviz ağacı sayısına sahip işletmelerin yıllık ceviz gelirleri ortalamalarında istatistiki açıdan bir fark bulunmaktadır İncelenen İşletmelerin Ürün Bedelini Nasıl Aldığı İncelenen işletmelerdeki ürün bedeli ödeme şekli durumu Çizelge 5 te incelenmiştir. Çizelgeye göre birinci gruptaki işletmelerin % 86,2 sinin ürün bedelini peşin olarak aldığı görülmektedir. İkinci gruptaki işletmelerin ise tamamının ürün bedelini peşin olarak aldığı görülmektedir. Her iki grubu birlikte değerlendirdiğimizde ise işletmelerin % 94,3 ünün ürün bedelini peşin olarak aldığı görülmektedir. Gruplar arasında ürün bedelinin peşin alınması açısından istatistiki olarak bir fark bulunmaktadır. Yapılan incelemelerde ürün bedelinin ödenmesinde vadenin en fazla otuz gün olduğu belirlenmiştir. Çizelge 5. İncelenen işletmelerin ürün bedelini nasıl aldığı Ürün Bedeli Ödenme Şekli Peşin Vadeli Sayı % 86,2 13,8 100 Sayı I % Sayı % 94,3 5,7 100 p=0,031 Sonuç: p<0,05 düzeyinde anlamlıdır Üreticilerin Ceviz Üretimini Seçme Nedenleri İncelenen işletmelerin ceviz üretimini seçme nedenleri Çizelge 6 da incelenmiştir. Yapılan incelemelerde üreticilerin % 83 ünün iyi gelir getirmesi nedeniyle ceviz üretimini 431

6 seçtikleri, % 71 inin ceviz üretiminin kolay olmasından dolayı tercih ettikleri, % 62 sinin ise cevizin pazarlama sorununun olmayışından dolayı tercih ettikleri belirlenmiştir. Çizelge 6. İncelenen işletmelerde üreticilerin ceviz üretimini seçme nedenleri Ceviz üretimini seçme nedenleri Sayı Yüzde İyi gelir getirmesi Üretimi kolay Pazarlama sorununun olmayışı Arazinin ceviz için elverişli olması Geleneksel ürünün haline geldiği için Yayım faaliyetleri Tarımsal desteklemeler Bahçe Tesisi Yaparken Eğitim/Bilgi Alma Durumu İncelenen işletmelerde bahçe tesisi yaparken eğitim/bilgi alma durumu, o işletmenin ceviz üretimi yapmasına etki edebilecek ve dolayısıyla bireylerin uyguladıkları tarım tekniklerini etkileyen önemli bir faktördür. Saha çalışmaları sırasında Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İl ve İlçe Müdürlüğü konu uzmanlarının çeşitli tarımsal konularda üreticilere eğitim faaliyetleri yaptıkları gözlemlenmiştir. İncelenen işletmelerde işletmelerinin bahçe tesisi yaparken eğitim/bilgi alma durumu Çizelge 7 de gösterilmiştir. Çizelge 7. Bahçe tesisi yaparken eğitim/bilgi alma durumu Bahçe tesisi Yaparken Eğitim/Bilgi Alma Durumu Eğitim aldı Eğitim almadı Sayı % 32,4 67,6 100 I Sayı % Sayı % 33,3 66,7 100 p=0,532 Sonuç: p>0,05 düzeyinde anlamsızdır. Birinci gruptaki işletmelerin % 32,4 ünün bahçe tesisi yaparken eğitim/bilgi aldıkları, % 67,6 sının ise bahçe tesisi yaparken eğitim/bilgi almadıkları belirlenmiştir. İkinci gruptaki işletmelerin ise % 34 ünün bahçe tesisi yaparken eğitim/bilgi aldıkları, % 66 sının ise bahçe tesisi yaparken eğitim/bilgi almadıkları belirlenmiştir. Gruplar arasında bahçe tesisi yaparken eğitim/bilgi alma değişkeni açısından istatistiki açıdan anlamlı bir fark bulunmamaktadır Üreticilerin Yetiştirdikleri Cevizlerin Çeşitleri İncelenen işletmelerde ceviz çeşidi durumu, o işletmenin gelirine etki edebilecek önemli bir faktördür. İncelenen işletmelerde üreticilerin yetiştirdikleri cevizlerin çeşitleri Çizelge 8 de gösterilmiştir. 432

7 Çizelge 8. Üreticilerin yetiştirdikleri cevizlerin çeşitleri Ceviz Çeşidi Yerli Yabancı Sayı % 81,1 18,9 100 I Sayı % 68,1 31,9 100 Sayı % 73,8 26,2 100 p=0,137 Sonuç: p>0,05 düzeyinde anlamsızdır. Birinci gruptaki işletmelerin % 81,1 inin yerli çeşitleri kullandıkları, % 18,9 unun ise yabancı çeşitleri kullandıkları belirlenmiştir. İkinci gruptaki işletmelerin % 68,1 inin yerli çeşitleri kullandıkları, % 31,9 unun ise yabancı çeşitleri kullandıkları belirlenmiştir. Gruplar arasında üretim teknikleri konusunda eğitim alma değişkeni açısından istatistiki açıdan anlamlı bir fark bulunmamaktadır. Ayrıca yabancı çeşitlerin daha çok yeni tesis edilen bahçelerde ve eski bahçelerde de aşılama ile çeşit değiştirme çalışmaları yapıldığı işletmeler ile yapılan görüşmelerde tespit edilmiştir Üreticilerin Ceviz Yetiştirdikleri Alan İncelenen işletmelerde ceviz yetiştirilen alan durumu Çizelge 9 da gösterilmiştir. Birinci gruptaki işletmelerin % 94,6 sının 5 da ve altındaki alanlarda ceviz yetiştirdikleri, % 5,4 ünün ise 5,1 da ve üzerindeki alanlarda ceviz yetiştirdikleri belirlenmiştir. İkinci gruptaki işletmelerin % 36,2 sinin 5 da ve altındaki alanlarda ceviz yetiştirdikleri, % 63,8 inin ise 5,1 da ve üzerindeki alanlarda ceviz yetiştirdikleri belirlenmiştir. Gruplar arasında üreticilerin ceviz yetiştirdikleri alan açısından istatistiki açıdan anlamlı bir fark bulunmaktadır. Çizelge 9. Üreticilerin ceviz yetiştirdikleri alan Ceviz Yetiştirilen Alan 5 da altı 5,1 da ve üstü Sayı % 94,6 5,4 100 I Sayı % 36,2 63,8 100 Sayı % 61,9 38,1 100 p=0,000 Sonuç: p<0,05 düzeyinde anlamlıdır Üretilen Cevizi Değerlendirme Şekli İncelenen 84 işletmenin 70 tanesi cevizi pazarlamakta olup geri kalan 14 işletmenin ağaçları verim döneminde olmadığı verime başlayanların ise aile içi tüketimi ancak karşılamakta olduğundan bu 14 işletmede ceviz satışı olmamaktadır. İncelenen işletmelerde, üretilen cevizi değerlendirme şekilleri incelenmiş ve Çizelge 10 da verilmiştir. Çizelgeye göre birinci gruptaki işletmelerin % 96,9 unun, cevizi kabuklu olarak değerlendiği görülmektedir. İkinci gruptaki işletmelerin ise % 97,7 sinin cevizi kabuklu olarak değerlendiği görülmektedir. 433

8 Her iki grubu birlikte değerlendirildiğinde ise işletmelerin % 97,3 ünün cevizi kabuklu olarak değerlendiği görülmektedir. Gruplar arasında üretilen cevizi değerlendirme şekli açısından istatistiki olarak bir fark bulunmamaktadır. Çizelge 10. İncelenen işletmelerde üretilen cevizi değerlendirme şekli Üretilen Cevizi Değerlendirme Şekli Kabuklu İç Sayı % 96,5 3,5 100 I Sayı % 97,6 2,4 100 Sayı % 97,1 2,9 100 p=0,675 Sonuç: p>0,05 düzeyinde anlamsızdır. Bu noktada üreticilerin cevizi iç olarak değerlendirmemelerinde en önemli etkenin alıcıların bu şekilde talep etmeleri ve üreticilerin cevizi kırmak için yeterli işgücüne sahip olmamalarına bağlanabilir Pazarlama kanalı İncelenen işletmelerdeki pazarlama kanalları Çizelge 11 de incelenmiştir. Çizelgeye göre birinci gruptaki işletmelerin % 48,6 sının üreticiden direkt tüketiciye ürün sattıkları, ikinci gruptaki işletmelerin ise % 59,6 sının üretici- tüccar (toptancı) pazarlama kanalını kullandıkları belirtmektedir. Her iki grup birlikte değerlendirildiğinde ise işletmelerin % 48,8 inin üreticitüccar (toptancı) pazarlama kanalını kullandıkları belirlenmiştir. Gruplar arasında pazarlama kanalları açısından istatistiki olarak bir fark bulunmaktadır. Çizelge 11. İncelenen işletmelerde pazarlama kanalı Pazarlama Kanalı Üretici Tüketici Üretici Tüccar (toptancı) Üretici Kooperatif Üretici Perakendeci Sayı % 48,6 35,1 5,4 10,8 100 I Sayı % 23,4 59,6 10,6 6,4 100 Sayı % 34,5 48,8 8,3 8,3 100 p=0,037 Sonuç: p<0,05 düzeyinde anlamlıdır Niksar İlçesi Ceviz Yetiştiriciliği SWOT Analizi SWOT Analizi; Niksar ilçesindeki ceviz üretimimin iyi yerlere ulaşılabilmesinde etkili olacak iç ve dış faktörleri belirlemek amacıyla hazırlanmıştır. Analiz de toplanan bilgileri iç faktörler ve dış faktörler olmak üzere iki temel kategoride Çizelge 12 de değerlendirilmiştir. 434

9 Çizelge 12. Tokat ili Niksar ilçesine ait ceviz yetiştiriciliği SWOT analizi GÜÇLÜ YÖNLER ZAYIF YÖNLER 1. İklim şartlarının ceviz yetiştiriciliğine uygun olması 2. Niksar da ceviz ağacı sayısının ve kapama ceviz bahçesinin giderek artması 3. Çiftçiler tarafından bilinen geleneksel bir ürün olması 4. Niksar Cevizinin yerel pazarda bir marka olması 5. Üretimi kolay ve işçilik az olması 6. Niksar Cevizine Coğrafi İşaret Sertifikasının alınmış olması 7. Pazarlama sorununun olmayışı 8. Büyük şehirlerde yerel tat olarak bilinirliğinin olması FIRSATLAR 1. Niksar da ceviz pazarlama ağının kurulmuş olması 2. Alternatif pazarlama seçeneklerinin olması 3. Yoğun girdi kullanılmaması 4. Genç ve dinamik yayım personelinin varlığı 5. Örgütlenmenin sağlanmış olması 6. Niksar da ceviz paketleme tesislerinin varlığı 7. Kurumsal yapılanmanın bölge için yeterli olması 8. Organik Meyve Üreticileri Birliğinin kurulması 9. Yöre için uygun çeşit denemelerinin yapılmış olması 10. Ar-GE çalışmalarının yapılıyor olması 11. GTHB desteklemeleri 12. Ceviz ağacının kesilmesinin izne tabi olması 1. Geleneksel yetiştiricilik yöntemlerinin hâkim olması 2. Dağınık ağaç sayısının oldukça fazla olması 3. Ağaçların genelde yaşlı olması 4. Yerli çeşitlerin veriminin düşük olması 5. Yetiştiricilerin yaş ortalamasının yüksek olması ve yeniliği benimsemede direnç göstermeleri 6. Çiftçiler ceviz üretimini işletmenin ana üretim faaliyeti olarak görmemesi TEHDİTLER 1. İklimsel faktörler (don, dolu, kuraklık, aşırı yağış, aşırı sıcaklar vb.) 2. Hastalık ve zararlılar 3. Mobilya ve kereste sektörünün hammadde talebi 4. İthal cevizlerin fiyat avantajı 5. Alternatif ürünlerin baskısı (diğer meyve türleri) 4. SONUÇ İncelenen işletmelerde işletme sahiplerinin % 50 si 58 yaş ve altında olduğu, yapılan gözlemlerde ve anket verilerinde işletme sahiplerinin yaş ortalamasının oldukça yüksek olduğu belirlenmiştir. İncelenen işletmelerin % 100 ünün Ziraat Odasına üye olduğu, % 17 sinin Tarım Kredi Kooperatifine üye olduğu, % 35 inin ise Organik Meyve Üreticileri Birliğine üye olduğu belirlenmiştir. Organik Meyve Üreticileri Birliği nin ilçeye önemli katkılarının olduğu ve örgütlenme sorununun olmadığı gözlemlenmiştir. Bu durum pazarlamada tüketici lehine önemli avantajlar sağlamaktadır. İncelenen 84 işletmenin % 13,1 i toprak analizi, % 3,6 sıda tarım sigortası yaptırdığı tespit edilmiştir. Bu sonuçlardan da anlaşıldığı üzere toprak analizi ve tarım sigortası yaptırma oranları oldukça düşüktür. Yapılan çalışmada, üreticilerin % 26,2 sinin iyi gelir getirmesi nedeniyle ceviz üretimini seçtikleri, 22,5 inin ceviz üretiminin kolay olmasından dolayı tercih ettikleri, % 19,5 inin ise cevizin pazarlama sorununun olmayışından dolayı tercih ettikleri belirlenmiştir. Bu noktada ürün bedelinin peşin alındığı da önemli bir faktör olarak düşünülmektedir. İşletmelerin % 94,4 ü sattıkları cevizin bedelini peşin olarak almaktadır. Vadeli verenler ise otuz gün içerisinde cevizin bedelini almaktadırlar. İşletmelerde üretimde karşılaşılan problemleri değerlendirildiğinde işletmelerin % 77,1 inin teknik bilgi eksikliği olduğu belirlenmiştir. Bu kapsamda ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına bu eksikliğin giderilmesi konusunda büyük görevler düşmektedir. İncelenen işletmelerin % 64,2 si ceviz fidanlarının temin edildiği kaynak olarak kendi üretimi ve mevcut ağaçlarını aşılayarak sağladığı, % 30,3 ü ise aşılı ceviz fidanını dışarıdan satın aldıkları belirlenmiştir. Ayrıca yapılan çalışmada fidan temininde herhangi bir sorunla 435

10 karşılaşılmadığı, istenilen nitelikte fidanın üreticiler tarafından temin edilebildiği tespit edilmiştir. Üreticiler fidan temin etme davranışlarını kişisel tercih olarak değerlendirilmektedir. Araştırma bölgesinde incelenen işletmelerin bahçelerindeki cevizlerin % 73,8 inin yerli çeşitleri, % 26,2 sinin ise yabancı çeşitler oldukları belirlenmiştir. Yapılan çalışmada yeni tesis edilen bahçelerde özellikle yabancı çeşitlerin tercih edildiği gözlenmiştir. İncelenen işletmelerde, üretilen cevizi değerlendirme şekilleri incelenmiş işletmelerin % 97,3 ünün cevizi kabuklu olarak değerlendiği görülmektedir. Üreticilerin cevizi iç olarak değerlendirmemelerinde en önemli etkenin alıcıların bu şekilde talep etmeleri ve üreticilerin cevizi kırmak için yeterli işgücüne sahip olmamalarına bağlanabilir. Araştırma bulguları yukarıda özetlenmiştir. Bu bilgiler ışığında Niksar ceviz yetiştiriciliği için çeşitli öneriler sıralanmıştır. - Öncelikle ilgili kamu kurumları tarafından Niksar da arazi kullanım kabiliyetlerine ceviz yetiştirilecek öncelikli alanlar belirlenmelidir. Bu alanların gerek coğrafi ve iklimsel üstünlükler gerekse çeşitlerin üstünlükleri en iyi şekilde değerlendirilmelidir. - Bu alanlarda ceviz yetiştiriciliği çeşitli destekleme mekanizmalarıyla özendirilmelidir. Bu destekleme mekanizmalarında genç çiftçiler öncelikli olarak ayrıca değerlendirilmelidir. - Yerli çeşitlerin verimsizliği önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmakta olup bunun için ilgili kamu kurumları bir çalışma başlatarak mevcut ağaçların çeşitleri verimli çeşitlere dönüştürülmelidir. - Araştırma bulgularında yer alan eğitim ve bilgi eksikliği konusunda bölgedeki kamu yayım elemanları etkin bir şekilde kullanılarak bu eksiklik giderilmelidir. - Yayım personeli tarafından yeni tesis edilecek bahçelere çeşit önerileri araştırma bulguları doğrultusunda yapılmalıdır. Bu konuda literatürde bir eksikli gözlenirse araştırma kuruluşlarıyla ortaklaşa projeler yürütülmelidir. - Araştırma bulgularında üreticilerin toprak analizi ve tarım sigortası yaptırma oranları oldukça düşük çıkmıştır. Bu konuda da ilgili kurumlar tarafından farkındalık faaliyetleri yapılmalıdır. - Niksar da ceviz konusunda herhangi bir farkındalık faaliyetinin yapılmaması önemli bir eksiklik olarak görülmektedir. Cevizin pazarlama sorunun olmaması ve oldukça karlı bir ürün olmasından dolayı ekstra bir tanıtım veya reklam faaliyetine gerek duyulmamıştır. Ancak Niksar cevizinin yöresel bir marka olması için kamu ve sivil toplum kuruluşları tarafından farkındalık faaliyetleri yapılmalıdır. Bu faaliyetler ceviz festivalleri, hasat şenlikleri, basılı, görsel ve işitsel yayınlar, ilçe merkezinde ceviz temsili alanların oluşturulması vb. şeklinde sıralanabilir. KAYNAKLAR Açıl F. ve Demirci R., Tarım Ekonomisi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Yayın No:880, Ders Kitabı, No:245, 352s, Ankara. Adıman, M., Tokat İli Niksar İlçesi Ceviz Bahçelerinin Mineral Beslenme Durumlarının Belirlenmesi. Gazi Osman Paşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tokat. Akça, Y., Türkiye Ceviz Yetiştiriciliği ne Genel Bakış. Türkiye I. Ulusal Ceviz Sempozyumu, 5-8 Eylül 2001, Tokat. Anonim 2015, (Erişim Tarihi: ) FAO, (Erişim Tarihi: ) Ferhatoglu, Y., Ceviz Yetistiriciligi. Tarım ve Köyisleri Bakanlıgı Yayınları, 1 Kaptan, S. (1993). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikleri. Ankara. Sen, S.M., Kazankaya, A., Yarılgaç, T., Dogan, A., Bahçeden Mutfaga Ceviz. Maji Yayınları (1), 233 TÜİK, ttps://biruni.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul (Erişim Tarihi: ) 436