MUHTASAR KAFİYE KELİMENİN KISIMLARI İSİM, FİİL, HARF

Transkript

1 MUHTASAR KAFİYE KELİMENİN KISIMLARI İSİM, FİİL, HARF İsmin Tarifi ve Hususiyetleri Lam, Harfi Cer ve Tenvin in dahil olması, İsmin Müsnedin ileyh ve Muzaf olması MUREBİN NEVİLERİ Müfret Munsarıf, Cemi Mükesseri Munsarıf Haleti Raf ı Zamme Nasbı Fetha Cerri Kesre iledir. رجال ديز gibi. Gayrı Munsarıf. Haleti Raf ı Zamme Nasbı ve Cerri Fetha iledir. Cem i Müennes Salim Haleti Raf ı Zamme Nasbı ve Cerri Kesre iledir. Esma-i Sitte-i Mu telle. و Haleti Raf ı ا Nasbı Cerri. iledir ي Cemi Müzekker -و Raf ı Nasbı ve Cerri ي iledir. GAYRI MUNSARIF İLLETLERİ (tarifi nedir?) Adil, Vasıf, Te nis, Maarife, Ucme, Cemi, Terkip, Elif Nun Zaide, Vezni Fiil. GAYRI MUNSARIFIN MUNSARIF OLMA SEBEBLERİ Şiir zarureti (İnzihaf, İnkisar, Kafiyeye riayet) Misalleri? Tenasüb السالس) (الالغاو gibi.

2 MERFUÂT Raf alâmetleri nelerdir, ve nerelerde bulunurlar? Mamül-ü Merfu'yu sayınız. FAİLİN TARİFİ VE MEF UL ÜZERİNE TAKADDÜM ETTİĞİ YERLER ن صرمو سى ع ي سى) 1. Fail ve Mefulde lafzen i rab ve karine olmadığı zaman. (.ibig زي د ن صر).ibig اديز ترصن) olursa. 2. Fail Fiile muttasıl zamir 3. Failin mef ulu الا dan sonra vaki olursa. ( الا ديز برض ام (اورمع gibi. 4. Failin Mef ulu الا manasından sonra vaki olursa. ( ديز برض امنا (اورمع gibi MEF ULUN FAİL ÜZERİNE TAKADDÜM ETİĞİ YERLER 1. Faile Meful zamiri bitiştiği zaman. ( ضرب زي دا غ المه ) gibi. 2. Fail الا dan sonra vaki olursa.( الا اورمع برض ام (ديز gibi. 3. Fail الا manasından sonra vaki olursa. ديز اورمع برض امنا) ) gibi. 4. Fail gayrı muttasıl olup, meful fiile muttasıl zamir olursa. ديز كبرض) ) gibi. TENAZU NE DEMEKTİR, KAÇ YERDEDİR? İki fiilin kendilerinden sonra gelen ismi zahirde amel etme hususundaki ihtilaflarıdır. Üç yerde olur. 1. Failde ( ديز ىنمركاو ينرض ) gibi. 2. Mefulde اديز تمركاوتبرض) ) gibi. 3. Hem Failde hem de Mefulde olur. ( اديز تبرضو ىنمركا ) gibi. MÜBTEDANIN TARİFİ NEDİR? HABER ÜZERİNE TAKADDÜM ETTİĞİ YERLER 1. Mübteda sadrı kelam vaki olan şeye şamil olursa. ( كوبا نم ) gibi 2. Mübteda ve Haber Maarife olurlarsa.( قلطنملا ديز ) gibi. 3. Mübteda ve Haber Umumîlikte ve Hususîlikte müsavi olurlarsa. gibi. ) ضل منك افضل منلضفا) 4. Haber Mübteda için fiil olursa. ( ماق ديز ) gibi. HABERİN MÜBTEDA ÜZERİNE TAKADDÜM ETTİĞİ YERLER 1. Müfret Haber sadrı kelam vaki olan şeye şamil olursa.( ديز نيا ) gibi. 2. Haber Mübteda nın Mübteda lığını sahihleyici olursa. ( لجر رادلا ىف ) gibi. 3. Mübteda da Haberin Müteallıkı için zamir olursa. gibi. ) ادبز اهلثم ةرمتلا ىلع (

3 أن.asrulo rebah ned ) ع ندى ان ك ق اءم (.ibig 4. Eğer Haber HABERE ف NIN DUHULUNÜN CAİZ OLDUĞU YERLER Kendisinde şart manası bulunan Mübtedalar. Bunlar kendisine fiil cümlesi veya zarf cümlesiyle sıla getirilmiş isimlerdir. Veya fiil ve zarf cümleleriyle sıfatlanmış nekrelerdir. 1. Mübteda fille sılalanmış isim olursa.( مهرد هلف ىنيتأي ىذلا ) gibi. 2. Mübteda zarf ile sılalanmış isim olursa. مهرد هلف رادلا ىف ىذلا) ) gibi. 3. Mübteda fiil ile vasıflanmış nekre olursa. ( مهرد هلف ىنيتأي لجر لك ) gibi. 4. Mübteda zarf ile vasıflanmış nekre olursa. مهرد هلف ىنيتأي لجر لك) ) gibi. Tenbih: تيل ve لعل bil ittifak ف nin duhulüne mani olurlar. Niçin? MÜBTEDANIN TARİFİ VE HAZFİ.1 Cevazen olur. هللاو لالهلا اذه ىا هللاو لالهلا) ) gibi. اهللدمدل ( zamandır. 2. Vucuben olur. Bu medih veya zem kasdıyla sıfat raf kılınarak mevsufundan kesildiği وه ىا / ديز لجلا معن gibi. Ve mahsus mahzuf bir mübtedanın haberidir diyenlere göre (-اى دو اد حل اهللدمد gibi. زي د HABERİN TARİFİ VE HAZFİ Cevazen olur. Bu durum mahzuf olan haberin makamına başka bir kelime kaim olmadığı zamandır. اى واق ف (.ibig \ عبسلا اذاف تجرخ) Vucuben olur. Bu durum mahzuf olan haberin makamına başka bir kelime kaim olduğu zamandır. Bu da dört yerdedir. nın الول dan sonra gelen Mübteda nın haberi, umumi fiillerden olursa vucuben hazf edilir, çünkü هلل وال ك ذا (.ibig rebah fuzham موجود.rıdızfal ناكل ديز الول ( kaimdir. cevabı haber makamına Kendisinden sonra hal gelen ve faile veya mefule veya her ikisine birden nispet edilen, sureten mastar olan veya mastar tevilinde olan her Mübteda dır.. ibiاى دا صل ق ائ ما ( g \امئاق اديز ىبرض ( Haberi mukarenet manası taşıyan ve üzerine عم manasındaki ile و bir şey atfedilen her Mübteda dır. اى م قرون مع ض ي ع ته (.ibig \هتعيضو لجر لك (

4 Haberi kasem kendisi Muksemun bih olan her Mübteda dır. اى هلل عمرك ق سمى (.ibig \اذك نلعفال كرمعل) MENSUBÂT Nasb alâmetleri nelerdir, ve nerelerde bulunurlar? Mamül-ü Mensub'u sayınız. MEF ULU MUTLAK tarifi nedir,kaç kısımdır? 1. Tekit için olur. ( اسولج تسلج )gibi. 2. Nev i için olur. جسست لجسسج) ) gibi. 3. Adet için olur. جسست تجسسج) ) gibi. MEF ULU MUTLAK IN FİİLİNİN HAZFİ 1. Karine kaim olduğu zaman Cevazen hazfedilir. اى ق دمت ق دوما خ ير م قدم (.ibig.zinide hazi ilasim ub \ مدقم ريخ) 2. Vucuben olarak hazfedilir. Bu semaen ve kıyasen olmak üzere ikiye ayrılır سقيا اى سقاك ا سقيا ق رعيا اى رعاك ا رعيا ق خييج اى خاب اهللرجل خييج ق جدعا اى حج لدع جدعا ق دمدا اى دمدت دمدا ق ( Semaen ش كرا اى ش كرت ش كرا ق عج يا اى عج يت عج يا Kıyasen olur. Bu altı yerdedir. (Nurlu Minhalar) 1. Mef ulu Mutlağın kendisinden haber olmayan isim üzerine dâhil olan nefi den veya nefi manasından sonra müsbet veya mükerrer olarak vaki olduğu yerde. ( اريسريست ىا اريس الا تنا ام nefiyden sonra اريس ديز //. dirان ما ان ت س يرا lasim eneleg arnos nadnısanam yifen -اى ت س ير س يرا misaldir.// gelene س يرا اى ي س ير س يرا س يرا.ridlasim enelide rarket فشدوا اهللو اق فلاما تمنا يعدح.( mutlak 2. Evvel geçen cümlenin manasının gayesini açıklamak için vaki olan mef ulu şeklindedir. اء لااما تمنون منا يعدت اهللش لد واما يندون فلدا gibi ibarenin aslı وامافدا اء 3. Azalarla yapılan bir iş olduğu halde kendisine bir şey benzetilsin diye mef ulu mutlağın manasında olan مررت يزيد فاذا هلله صو رت ( mutlak. bir isme ve o ismin sahibine şamil olan bir cümleden sonra vaki olan mefulü şeklindedir. يصوت صو تت دما ور ibarenin takdiri صو تت دما ور هلله عسض اهللف درد وم mutlak. 4. Başkasına ihtimali olmayan bir cümlenin manası olarak vaki olan mefulü şeklindedir. اعتترف حت اعترافا takdiri اعترافاا دقاتا دقا takdiri زيد قاءم دقا mutlak. 5. Başkasına ihtimali olan bir cümlenin manası olarak vaki olan mefulü

5 şeklindedir. اح اس لعدحك لا اسعادا يعدت اسعا ود ve الهلل بب هللك اهلليايينح Takdirleri. gibi. سعديك هللييك mutlak..5 Tesniye olarak vaki olan mefulü şeklindedir. MEFULÜ BİH İN TARİFİ VE FİİLİNİN HAZFİ Bazen Cevazen hazfedilir. Bu durum karine mevcut olduğu zamandır. şeklindedir. لاضر اب زيدا diye cevap vermek gibi. Takdiri زيدا sualine من اضر حب ( Bazende Vucuben hazfedilir. Bu durum dört yerdedir. -1 Semaen: ال امرأ وننسه gibi takdiri احت حر لك ا امرأ وننسه şeklindedir. -2 Münadadır: يا زيدح اى ادعو زيدا gibi. 3- Tefsir şartı üzerine amili hazfedilen M.bih: هتبرض اديز gibi. Takdiri هتبرض اديز تبرض şeklindedir. يق اهللطريق اى اهلل طر اياك واالسد اى ي لع اد ننسك من االسد demektir. -4 Tahzirdir: Tahzir sakındırmak kaçındırmak gibi. ات لق MÜNADANIN TARİFİ VE İ RABI 1. Müfret maarife olan münada raf olduğu şey üzere mebnidir. gibi. ي ا زي دون ي ازي دان - يا زيدح 2. Kendisine Lam-ı İstiğase bitişen münada mecrurdur. يا هللزي ود gibi. Yardım talep etmek manasındadır. 3. Kendisine Elif-i İstiğase bitişen münada fetha üzere mebnidir. هاديز اي gibi he harfi vakıf için eklenmiştir..4 Bunların dışında ise mensuptur. (mebni değil)! ي ا طاهلل عا ج يال يا رجالا يا عيدتا gibi. MÜNADA DA TERHİM ت رخ يم اهلل م نادى Münada da terhim caiz olup gayrisinde ise zaruret halinde caiz olur. Terhim tahfif için yapılır. Üç şartı vardır. 1. Münada; Muzaf, Müsteğase, Mendüp ve Cümle olmayacak. 2. Üç harf üzerine zaid olan Alem olacak..3 Ta-i Te nis li olacak. Misaller. يا مو اى مودح يا دا لر اى دار حث gibi. MEFULÜ FİH KAÇ ÇEŞİTTİR? Mefulü Fih dört çeşittir. (Nasb olmasının şartı يف nin takdiridir.)

6 1. Zarfı zamanı müphem ارهد تمص gibi. 2. Zarfı zamanı mahdut افطرت اهلليو تم gibi..3 Zarfı mekanı müphem ج س ست خ س نك gibi. ) دون -هلل دى -ي سار -وراء -اتمام -خسف -شمال -يمين -تدت -فوق) 4. Zarfı mekanı mahdut. Bu, يف nin takdirini kabul etmez. gibi. ج س ست ف ى اهلل م سجد MEFULÜ LEH DEN LAM IN HAZFİ (Nasb olabilmesinin şartı Lam ın hazfidir.) 1. Mefulü leh illetli fiil in faili için iş olacak. Yani mefulü leh ile illetli fiilin faili aynı olacak..2 Mefulü leh illetli fiile vücutta yakın olacak. قعدت عن اهللدرب حخ ايناا ضري حت زيدا ت دييا gibi. MEFULÜ MEA YA MİSAL ما هلل ك وزي دا.ibig -استوى اهللماء واهللخشيجت HAL İN tarifi ve AMİLİ ضريت زيدا قاءماا.1 Fiil زيد فى اهللدار قاءماا.2 Şibhi fiil 3. mana fiildir. دذا زيد قائماا gibi. TEMYİZİN KISIMLARI (Temyizin tarifi ve amili nedir?) 1. Ya lafızda mezkur olan zattan ibhamiyeti kaldırır. Bu Müfret miktar, Adet, Vezin veya Keyl dir. Bu durumda temyizin amili; ismi mübhem-i tâm'dır امهرد نورشع misal: Müfret miktara رط رل زيتاا misal: Vezn e Keyl e misal: ارب نازفق gibi 2. Yada lafızda mukadder zattan ibhamiyeti kaldırır. Bu ya cümle veya şibhi cümle veya izafet olur. Bu durumda temyizin amili; fiil, şibhi fiil veya mana fiildir. اسفن ديز باط misal: Cümleden ibhamiyetin kaldırıldığına زيد طيل رب اياا misal: Şibhi cümleye

7 İzafete misal: املع هبيط ىنبجع gibi. MÜSTESNANIN İ RABI (tarifi nedir?) MÜSTESNANIN MENSUB OLDUĞU YERLER. 1. Tam Muceb kelamda sıfatın gayrı olan الا dan sonra vaki olursa. جاءنى اهللقوم اال زيداا 2. Müstesna, müstesna minh üzerine takaddüm ettiği zaman. جاءنى اال زيداا اهللقوم ارامح الا دحا رادلا ىف ام zaman..3 Müstesna İstisna-i munkatı olduğu ال ي كون.asrulo ikav arnos ned -هلل يس -ما خ ال -ما عدا -عدا -الخ.4 Müstesna Bu dört maddede nasb vaciptir. NASBIN CAİZ OLUP BEDELİN TERCİH EDİLDİĞİ YER. Gayrı muceb kelamda, müstesna minh mezkur olduğu halde اال dan sonra vaki olan müstesnada nasb caiz ancak müstesna minh den bedel muhtardır. ما فعسوه اال قسي رل او قسيالا اا gibi. MÜSTESNANIN, AMİLİN HASEBİ ÜZERE İ RABLANMASI. Gayrı muceb kelamda müstesna minh gayrı mezkur olduğu zaman. ما ضري نى زيدر ا ال ما جائنى yapılır. TENBİH: Her ne zaman ki müstesna minh in lafzından bedel caiz olmasa mahallinden bedel gibi. من اد ود اال زيدر SIFAT KAÇ ÇEŞİTTİR? MEVSUFA TABİ OLDUĞU HUSUSLAR Sıfat ya Mevsufun haliyle hallenir ki bu on yerdedir. Raf, Nasb, Cer, Maarife, Nekre, Müfret, Tensiye, Cemi, Müzekker, Müenneslikte.

8 Yada Mevsufun Müteallıkı nın haliyle hallenir ki bu da beş yerdedir. Raf, Nasb, Cer, Maarife, Nekrelikte. SIFATIN FAİDELERİ Nekrede Hususilik Marifede İzah Mücerret Sena veya Zem için kullanılır. Tekit için kullanılır. TEKİD İN KISIMLARI İki kısımdır. 1. Tekidi Lâfzî / Lafzın tekrarıyla olur. ديز ديز ىنئاج gibi. ك الدما :lasim.ibig ف سجد -ك سه - صعاب -اك تع -اجمع -ع ي نه -هسفن olur..2 Tekidi Manevî / Sayılı ve belli lafızlarla اهلل مالئ كج ك سهم اجم عون.ibig BEDEL (tarifi nedir?) Bedel dört çeşittir. 1. Bedeli Kül Minel Kül / كوخا ديز ينئاج gibi. 2. Bedeli Baaz Minel Kül / هسأر اديز تبرض gibi..3 Bedeli İştimal / حس لس تب زيد ويه gibi. 4. Bedeli Galat / ارامح اديز تيأر gibi. 5. MECRURÂT Mamül-ü Mecruru sayınız. Cer alâmetleri nelerdir, ve nerelerde bulunurlar? nedir?) MEBNİ BAHSİ (tarifi اهلل م ي نى (Lakapları: Zamme Fetha Kesre dir.) MEBNİ ASILLAR 1- Harf 2- Fiili Mazi 3- Emir bi gayrı Lam 4- Cümle MEBNİ ARIZI LÂZIMLAR

9 // ضرينى اهللى ضريهن // ايا تى اهللى ايادن // هللى اهللى هلل حهن // انا اهللى دن // ضري حت اهللى ضري تن Muzmerat: اوالء ك -ت اك ما ت اك -ذاك ما -ذاك İşaret: Esma-i ا بى من ما اهلل س تان -اهلل تى -اهلل سذان اهلل ذى Mevsulât: حرو ايدت زيدا اى امهسه manasındadır. Esma-i Ef al: Bazıları Emir Bazıları Mazi manasındadır. د يهات زي د اى ي عد gibi. gibi. كل هللنن دكض يه صو رت او حصول تت يه هللسيهاءم فاالول كاا وق واهلل انى كنتل ل Esvat: نسيت كخمسجت عش تر و يعسيك امهنيب سيل نيتملك نم مسا لك Mürekkebat: Bazı Zuruf: 1- İzafetten kesilen zarflar. قي حل ويعدح gibi. 2- Mekan için olan ثيح ve hem zaman hem mekan اذ gibi. 3- Mazi için olan.ibig اذا için olan. gibi أن ت ى -اين -منذ -مذ - -متى 4 ZAMİRLER KAÇ ÇEŞİTTİR? Beş çeşittir. ضري حت اهللى ضرين Muttasıl..1 Zamiri Merfu انا اهللى دن Munfasıl. 2. Zamiri Merfu ضري نى اهلل ى ضري هن Muttasıl..3 Zamiri Mensubu اي اى اهلل ى اي ادن Munfasıl..4 Zamiri Mensubu هلل ى اهلل ى هلل هن Muttasıl..5 Zamiri Mecruru ZAMİRİ MUTTASILIN ÖZÜRLENDİĞİ VE MUNFASILIN GETİRİLDİĞİYERLERİ MİSALLERİYLE VE SEBEBLERİYLE BERABER SAYINIZ SAYINIZ - Altı yerde zamiri muttasıl getirilemez. Bu sebeble munfasıl getirilir. 1- Zamir amili üzerine takaddüm ederse munfasıl getirilir. Çünkü ittisal ahire olur. Misal: اياك ضري حت gibi. كبرض ام Misal: 2- Bir gaye sebebiyle fasıl yapıldığı zaman munfasıl getirilir. Çünkü infisal, ittisale zıttır. اال ان ا.ibig 3- Zamirin amili hazfedildiği zaman, zamir munfasıl getirilir. Çünkü ittisal için bir şey kalmamıştır. Misal: gibi. اياك واهللشر 4- Amil manevî olursa zamir munfasıl getirilir. Çünkü lafzın manaya ittisali mümtenidir. Misal: انا زيدر gibi. 5- Amil harf olduğu halde zamir merfu olursa munfasıl getirilir. Çünkü merfu zamir harflere bitişmez. Misal: ما ان تت قائما gibi. 6- Başkasına ait olan sıfat, zamire isnat edilirse munfasıl getirilir. Çünkü munfasıl getirilmezse bazı durumlarda iltibas olur. Misal: ىه هتبراض ديز دنه gibi.

10 ZAMİRİ FASIL NEDİR? Zamiri fasıl, haberin sıfatla karıştırılmaması için, Mübteda ile Haber arasına giren Merfu Munfasıl Sığadır.. وه Yani Zamiri faslın şartları: 1- Haberin Maarife olması. من 2- زيد دو اهللعاهللم ile kullanılan ismi tafdil olması. زيد دو افضل من عمر وو gibi. NUNU VİKAYE NEDİR, HANGİ FİİLLERE GETİRİLİR? ZAMİRİ ŞAN VE ZAMİRİ KISSA NEDİR? Cümleden önce gelen ve kendisinden sonraki cümle ile tefsir olunan gaip zamirdir. Müzekker ise Şan قل دو ا ادد. denilir gibi. Müennes ise Kıssa denilir. ى االيصا حر فانها الت تاتت اع تم gibi. İSMİ İŞARET VE İSMİ MEVSÜLLERİ SAYINIZ. TARİFLERİNİ OKUYUNUZ. ELİF-LAM'IN SILASI NEDİR? VERİNİZ. İLE HABER VERMEYİ ANLATINIZ VE MİSAL اهلل ذى MARİFELER 1. Muzmerat 2- Alem 3- Mübhemat 4- Muarraf Bil-Lam 5- Bunlardan birine muzaf olan 6- Muarraf bin-nida. ESMA-İ ADEDİN MÜMEYYİZLERİ جائنى ال ج ح رجا ول Mecrur. 3 ten 10 a kadar Mecmuu جائنى خمسجت تا تا تا تا تا تا تا تا عش تر رجالا Mensub. 11 den a 99 kadar Müfredi Mecrurdur. ve tesniyesinin temyizi Müfredi م ةر ), اتف رف اهللو رف ( olan ) ve cemisi اهللنان ( olan ve tesniyesi اهللف gibi. جائنى اهللنان رج ول İSMİ FAİLİN AMEL ETME ŞARTLARI Hal ve İstikbal manasında olacak. Sahibine(yani, müptedaya veya mevsufuna veya zil hale) veya hemze-i istifham'a veya harfi nefî'ye itimat edecek. جاء رجل ضارب اي وه.ibig جاء اهلل ضارب اي وه زي د ضارب اي وه FİİL BAHSİ اهلل ن عل اهلل ن عل ما دل ع سى مع نى ف ى ن ن سه م ق ترن ي ادد االزم نج اهلل ال ج

11 FİİLE HAS OLAN ŞEYLER nin ta sı yani حا فعس تت لا katılması, nin ve cezmedicilerin, sakin olduğu halde ta-i tenis in -سوف -س قد harekeli bariz zamiri merfu muttasılların katılması fiilin özelliklerindendir. MUZARİYİ NASB EDENLER olur. den sonra fiili muzari nasb اذن -ك ى -هلل ن ان YERLER: En İN GİZLENDİĞİ أ ان ت ى ayev karalo ikikhat eli irazum iliif neleg isemilek ح gibi. Fakat önüne اهلخدا ىتح ترس sonra. dan د تى hikaye yoluyla hal zamanı murat edilecek olursa o takdirde ىتح ibtita için olur ki muzari Raf okunur, gibi. هنوجريال ىتح نالف ضرم olur. nın makablinin mabadına sebeb olması vacip د تى الم ك ى den sonra. اسسم حت الدخ تل اهللجنج gibi. الم جدود dan sonra. Bu Lam menfi olan كان nin haberine nefyi tekit için gelen Lamdır. وما كان ا هلليعذيتهم gibi. ف den sonra. Bunun iki şartı vardır. 1- ف nın makablinin mabadına sebeb olmasıdır. 2- ف den önce Emir, Nehiy, İstifham, Nefi, Temenni veya Arz dan biri bulunmalıdır. زرنى فاكر تمك gibi. و dan sonra. Bununda iki şartı vardır. 1- و dan öncekinin و dan sorası ile zaman itibarıyla beraber olmasıdır. 2- ف için söylenen ikinci şarttır. ر تمككاو ىنرز gibi. اى اهلل ى او تعط تينى دقى اهلل لز تمنتك eder. manasında olmak şartıyla muzariyi nasb اال ان veya اهللى ان den sonra. Bu او ان MUZARİYİ CEZMEDENLER ما متى اين دي ما ذما ا مهما ان ve Mücazât Kelimeleri denilen ال ف ى اهلل نهى الم االم ر هلل ما مل Fiili Muzari gibi. هللم يس اد و هللم يوهلل اد olur. kelimeleri ile meczum أنى ا رى من Mucâzât kelimeleri iki fiile dahil olurlar. Bu fiiller Şart ve Ceza diye isimlendirilirler. Her zaman şart cezadan önce gelir. ان تز ارنى از ارك gibi. İN MUKADDER OLUP MUZARİYİ CEZM ETTİĞİ YERLER ان رء رء لن زرنى اكر امك Emir den sonra ان تز ارنى اكر امك takdiri: التنع لل اهللشر يكن خيرا هللكsonra Nehiy den ان هللم تنع اسه يكن خيرا هللك takdiri: يكن عندكم ما اشر ايه نا: takdiri دل عندكم ما اشر ايه İstifham dan sonra هلليت هللى ماال احن اقهsonra Temenni den ان يكن هللى ما رل أنن اقه: takdiri اال تنز حل تص اب خيراsonra Arz dan ان تنز ال تص اب خيرا: takdiri Buralarda نا in mukadder olması zikredilen şeylerden sonra gelen muzariye makablinin sebeb olması kast edildiği zamandır.

12 MÜTEADDİ FİİL KAÇ ÇEŞİTTİR? Üç çeşittir ضرب Bir mefule müteaddi olanlar ع سم -اعطى İki mefule müteaddi olanlar اع سم -ددث اخير خير ني اني ارى - olanlar Üç mefule müteaddi nedir?) EF ÂLİ KULUB (tarifi هلل وب اف عال اهلل ق وخدت راي ت ع سمت زعمت خ ست -د س يت ن ن نت Bu fiillerin Efali Kulub diye isimlendirilmelerinin sebebi, sâdır olmalarında zahiri olan azalara ihtiyaç duyulmayıp akıl kuvveti ile sâdır olmalarıdır. Bunlar Cümle-i İsmiyye üzerine dahil olurlar. Verilen haberin zan mı yoksa kesin mi olduğunu beyan için gelirler. İsim Cümlesinin her iki cüzünü meful almakla nasb ederler. Mefullerinden biri zikredilince diğerinin de zikri vacib olur. Mefullerini tevassut ederlerse veya muahhar olurlarsa İlğa caiz olur. gibi. زيدر عاهلل رم نننت - زيدر نننت عاهلل رم İstifhamdan, Nefiden, ve ibtida lam ından sonra vaki olurlarsa Tâlik edilirler. عسمت أزيدر عندك ام عمر رو gibi. TENBİH: االهلل ااء İlğa; Hem lafzen hem de manen amelin iptali demektir. iptalidir. Tâlik; Sadece lafzen amelin اهلل ت ع س يق nedir?) EF ÂLİ NÂKISA (tarifi اف عال اهلل ناق صج مادام ماي رح ماف Nakıs Fiiller, failin bir sıfatı taşıdığını sabitleştirmek için vaz edilmişlerdir. تئ ما اننك مازال راح غدا عاد ض يات أضدى أمسى أصيص - صار ناك : Bunlar fiilleridir. هلل يس Nakıs fiiller, Mübteda Haber üzerine dahil olurlar. Kendi manalarının hükmünü habere taşırlar. Raf ettiklerini isim, nasb ettiklerini haber alırlar. Haberlerinin isimleri üzerine takdimleri caizdir. كان زيدر قائما -كان اح عسيما دكيما nedir?) EF ÂLİ MUKÂREBE (tarifi اف عال اهلل م قاري ج او شك -ط لنق أخذ جعل ك لرب كاد عسى

13 ك ان Hakikatte bunlarda Nakıs fiillerdendir. Bunları sıkan ub,susuh mihüm ne narıya nednirelşedrak ev fiillerin haberlerini meydana getiren kısım daima Muzari bir fiil cümlesi olmasıdır. Halbuki gerek ن ve kardeşlerinin gerekse ناك ve kardeşlerinin haberleri Muzari bir fiil cümlesi olabileceği gibi müfret, Şibhi cümle, isim cümlesi veya maziyle başlayan fiil cümlesi olabilir. Bunlar cümledeki manaları itibariyle üç sınıftırlar. 1. Ef âli Mukârebe: Yaklaşma manasında olan nakıs fiiller ك رب يو لشك \اوشك يكاو \كاد gibi. اخ سوهلل ق درى ىسع 2. Ef âli Recâ: Umut Ümit manasında olan nakıs fiiller.3 Ef âli Şurû Başlama manasında olan nakıs fiiller دب ع لسق ط لنق أنش جعل شرع يدأ اخذ gibi. TAACCÜB FİİLLERİ ف عال اهلل ت عجب Taaccübün inşası için vaz edilmişlerdir. اف عل ي ه -2 مااف ع سه -1 vardır. İki sigası Gayrı mutasarrıftırlar. Ancak ismi tafdilin bina edildiği fiillerden bina edilirler, çünkü tekit ve mübalağa hususunda ismi tafdil gibidirler. MEDİH VE ZEM FİLLERİ افعال اهللمدح واهللذ لم Bunların لب اء تسmeşhurları ve نل اع تم kelimeleridir. Ayrıca ديذا ساء - kelimeleri de bu kısımdandır Medih ve Zemm in inşası için vaz olunmuşlardır. olmasıdır. nin amel etme şartı, Failin Lam ile Marife نل اع تم ve لب اء تس ن عم اهلل رجل زي د ديز لجرلا بحاص معن olmalıdır. Veya Fail Lam ile Marife olan bir kelimeye muzaf ن عم رج ال اى ن عم دو رج ال olmalıdır. Veya fail mensub bir nekre ile temyiz edilmiş zamir Veya fail olan zamir ما lâfzı ile temyiz edilir. فنل لعما دى gibi. Bu ن عم ش ي دى demektir. Failden sonra gelen mahsusun Bil Medih veya Zemm dir. ن عم اهلل رجل زي د gibi. زي د.ibig ن عم اهلل رجل Bazen Mahsus öne geçer Mahsus Mübtedadır, kendisinden önce gelen ise haberdir.

14 Fail ile Mahsus birbirlerine mutabakat ederler. ناديزلا اذبح vardır. dan sonra Mahsus د يذا olmaz. lafzında değişiklik ذا lafzıdır. اذ fiilinin faili د يذا gibi. دند اهلل زي دون HARFLER: اهلل دروف ما دل ع سى مع نى ف ى غ يره HARFİ CERLER اهلل دروف اهلل جارة Fiil veya fiil manasında olan şeyi kendilerinden sonra gelen isme ulaştırmak için vaz edilen harflerdir. Bunlar meşhur kavle göre yirmi tanedir. ك يمه هلل وال -عدا خ ال م نذ مذ داش ت اء اهلل ق سم واو اهلل ق سم رب دتى ك فى الم عسى عن اهللى من ب harfleridir. هلل عل gibi. ديزب تررم mecazidir. yada يزيد دا رء hakikidir. İlsak içindir. Ya ب من (kafitti lib) rulo adnakem ay.ridniçi aditbi سرت من اهلل ي صرة rulo adnamaz ayev,ibig صمت من ي وم اهلل جم عج (Kûfelilere göredir) gibi. ي ل ibig.اتموا هللصيام اهللى اهللل gibi. Zamanda olur خرجت اهللى اهللسوق İntiha-İ Gaye içindir. Mekanda olur اهللى gibi. اخذ حت عنه اهللعسم ve رميت اهللسهم عن اهللقوس içindir. Bu ud ve Mucavezet عن gibi. او اجد عسى اهللنار دد اى ve وعسى اهللنسك içindir. İstilâ عسى خرجت هلل مخاف تك ve.ibig الم.rulo niçi lil at ضري ت هلل س ت دي ب و اهلل ناخات ف ى اهلل صدق.ibig اهلل كوز اهلل ماء ف ى ف ى.ridniçi teyifraz gibi. دسالاك ديز içindir. Teşbih ك اهلل ىeli د تى : ralkraf ikadısara.1 د تى.rulo rihaz imsi kacna ururcem nın اهلل ى içindir. İ -د Gaye تى ahitni اهلل ى nın mabadinin makabline dahil olması şarttır..ridliğed traş ub ad ىتح 2. olabilir. nın Mecruru zamirde اك ست اهلل سم كج د تى رأ سها.ibig Asıl itibarıyla taklil (azlık) için vaz olunmuş ise de daha sonra teksir (çokluk) manasında isti mâli çok رب ulunca hakikata takarrub etmiştir. Hatta mana-yı taklil de isti mali o kadar kalil dir ki karineye muhtaç mecaz gibi olmuştur. mahzuftur. İsmi zahir e mahsustur. İsti mali çok olduğundan fiili daima واو اهلل ق سم mahsustur. Lafza Celâle ت اء اهلل ق سم olarak. İstisna içindir. İki vecih üzere isti mal olunur. 1- harfi cer olarak. 2- fiil داش 2- olarak. manasındadırlar. İki vecih üzere isti mal olunurlar. 1- harfi cer نم Zamanı Mazi de مذ ev م نذ isim olarak. Harfi cer olarak 2- Fiil olarak -عدا ve 1.ralrunulo lam itsi erezü hicev iki.ridniçi ansitsi ad ralnub خ ال Nasb ameli yaparlar. cer dir. Bu her zaman değil bilakis kendisine zamir muttasıl olursa Harfi هلل وال

15 gibi. هميك eder. Ta lil manasınadır ve ancak kendisine Ma-i İstifhamiye dahil olursa cer ك ى Tenbih: Ma-i İstifhamiye üzerine harfi cer dahil olursa Ma nın Elif i hazfolunur. Sebebi: Ma-i Mevsul e ve Ma-i Mevsuf e karışmasın diyedir. Bu Terecci (Ümit) manasındadır. Ancak Harfi Cer olması Müttefekun Aleyh olmayıp ŞAZ dır. Cer هلل عل etmesi sadece Ukayl lugatındadır. FİİLE BENZEYEN HARFLER اهلل دروف اهلل م ش يهج ي اهلل ن عل Kelimeleridir. هلل عل هلل يت هلل كن ك ن أن ن vardır. Hariç, bu kelimeler için sadrı kelam أن Bu harflere ما i Kaffe dahil olur, bu sebeble amelden kesilirler. نما زيدر قائ رم gibi. Böylelikle bu harfler fiil üzerine de dahil olurlar. نما ضرب زيدر gibi. MADDESİNİN MEKSUR OKUNDUĞU YERLER ان لن زيدا قائ رم.1 İbtida-i Kelamda وال ل ن زيدا قائ رم.2 Kasemin cevabında واتتت ايناته من اهلل حكنحو لز ما ن مناتده.3 Sıla makamında قائ رم زيدر نهmakamında.4 İsmi Ayn dan haber عسم حت ن زيدا هللقائم 5. Haberine Lam-ı İbtida dahil olan cümle makamında قح ال ن ات تعاهللض واددرsonra.6 Zan manasında olmayan kavil maddesinden أتتقو حل ذاهللك دتض ن زيدا يقوهللهsonra.7 Hatta yı İbtidaiyye den عت ام ن زيدا قائ رم نتsonra.8 Tasdik harflerinden أف ن زيدا قائ رم.9 İftitah harflerinden sonra.10 Vav-ı Haliye den نوهراكل نونمؤملا نم اقيرف ن وsonra gibi. MADDESİNİN MEFTUH OKUNDUĞU YERLER ان يتستاتنلى أنك قاء رم.1 Fail makamında عسم حت أن زيدا قاء رمmakamında.2 Meful لع ان لدى أنك قاءمmakamında.3 Mübteda اج لس اس دي حث أن زيدا جاهلل رسmakamında.4 Muzafun İleyh هلل و arnosهلل ned و أن ك ق اءم هلل كان ك ذا.5 هلل وال arnosهلل nad وال أن ك ذادب هلل كان ك ذا.6 ال اجس اس ما أن زيداقاء رمsonra.7 Ma-i Mastariyye-i Tevkıtiyye den تع لج اي حت لمن أنك قاءم.8 Harfi cerlerden sonra

16 تع تر اف حت اح حمو تر تك دتى أنك صاهلل رص.9 Hatta- i Atıfa dan sonra gibi. ما رأيته مذ أنك قاء رم den sonra منذ ve مذ.10 MADDESİNİN MEKSUR ve MEFTUH OKUNMASININ CAİZ OLDUĞU YERLER ان فات لانلى اح اك لر حمهح تمن يكر امنلى.1 Fa-i Cezaiyye den sonra vaki olduğunda.2 İza-i Müfacae den sonra vaki تم ان يح اك لر امنلى اوذاا ات لانلى اح اك لر حمهحolduğunda gibi. اهلل دروف اهلل عاط نج İRELFRAH FITA Atıf lugatte meylettirmek demektir. Bu harfler matufu matufun aleyh e meylettirdiğinden Atıf harfleri denilmiştir. Bunlar harfleridir. هللك ان يل ال ام ما او دتى م ف و TENBİH (UYARMA) HARFLERİ دروف اهلل ت ن ي يه Harfleridir. دا أما اف gibi. دا زيدر قاء رم أ تما زيدر قاء رم اف زيدر قاء رم NİDA HARFLERİ harfleridir. أ اى د يا اي ا ي ا kullanılır. Hem uzak hem yakın için ي ا اي ا ev د يا.ralrılınalluk niçi kazu اى.ridniçi nıkay أ.ridniçi nıkay ad ahad İCAB HARFLERİ دروف اإلي جاب kelimeleridir. ن تج اي لر أ تج ال ل اى يسى نعم عم ق ralurğod.ن iyeş neçeg ecnö nednisidnek isemilek ي سى ق.ridniçi kampay tebsüm iyfen isemilek lazımdır. Kelimesi istifhamdan sonra isbat içindir. Ve kendisine kasem ق ل اى içindir. Kelimeleri haber vereni tasdik etmek ن تج اي لر أ تج ال ZAİD HARFLER دروف اهلل زي ادة Harfleridir. ل ب لم ان ال ما أ ان ان ما ان رأ اي حت زيداا edilir. - Harfi Ma-i Nafiye ile beraber nefyi tekit için ziyade ان

17 و لا أ ان هللوقام edilir. ile kasem arasında ziyade ول gibi. Ve فسما أ ان جاء اهلليشي حر edilir. ile beraber ziyade هللما - Harfi أ ان gibi. زيدر قم حت. متى ما ت اذد اب أ اذد اب edilir. ile ziyade متى. ve ذاما تتخر اج أ اخ حر اج edilir. ile beraber ziyade ذا - Harfi ما در وال عمر رو يز ىنءاج ام edilir. - Kelimesi nefiden sonra olan atıf vav-ı ile beraber ziyade ال ال نأ كعنم ام edilir. gibi. Ve En-i Mastariye den sonra ziyade غ ير اهلل م ا ضوب ع س يهم وال اهلل ضاهلل ين. gibi. ت سجد TEFSİR HARFLERİ درف ا اهلل ت ن س ير جاءن ى زي د اى اي وك ق.ibig أ اى.1 gibi. وناديناه أ ان يا يراديم gelir. = Kavil manası olan fiilden sonra أ ان 2. MASTAR HARFLERİ دروف اهلل م صدر Harfleridir. أن أ ان ما demektir. كجورخ gibi. Yani اعجينى أ ان خرج تت mahsusturlar. Harfleri fiile أ ان ve ما كمايق ىنبجعا gibi. Yani اعجينى أن تك قاءم mahsustur. İsim cümlesine أن TEŞVİK HARFLERİ دروف اهلل تد ض يض vardır. Kelimeleridir. Bu kelimeler için sadrı kelam هلل وما هلل وال أال دال درف اهلل توق ع İFRAH (AMRITŞALKAY) BİRKAT EV (İTNELKEB) UKKAVET قدصي دق بوذكلا ن gelir. Harfidir. Muzari fiilde tahkik manasıyla beraber taklil manasını ifade etmek için ق د gibi. Mazide takrib manası verir. ةالصلا تماق دق gibi. İSTİFHAM HARFLERİ درف ا اإل س ت نهام له İstifham için iki harf vardır. Hemze ve Bunlar için sadrı kelam vardır. harfi. ŞART HARFLERİ دروف اهلل شرط vardır. Harfleridir. Bunlar için sadrı kelam اتما هللو ان MEN VE ZECR HARFİ درف اهلل ردع

18 der. Yani senin ك ال dediğin zaman, o kişi de sana ret olarak فال رن يح اي لا حض تك Lafzıdır. Mesala bir şahsa كال dediğin gibi değil demek ister. Bazen de دقاا manasında gelir. اإلن سان هلل يط اى ن الك gibi. TE NİS TA SI ت اء اهلل ت ن يس Sakin olan te nis ta sı müsnedin ileyhin müennesliğini ifade için mazi fiiline katılır. Şayet müsnedin ileyh müennesi gayri hakiki olan ismi zahir olursa Ta-i Te nis i getirme hususunda muhayyersin. TENVİN Beş kısımdır. 1. Tenvini Temekkün: Bir ismin mureblikte kökleştiğini ifade eder. 2. Tenvini Tenkir: Nekre ile Marifenin arasını ayırır. 3. Tenvini Ivaz: Muzafun İleyh ten ıvaz olarak gelir. 4. Tenvini Mukabele: Cemi Müzekker Salimin Nununa mukabil getirilir. 5. Tenvini Terennüm: Şiirleri güzelleştirmek içindir. تتمات يعون ا تعاهللى