Cilt/Vol 3 Sayı/Number9 Mart/March 2012

Transkript

1 Cilt/Vol 3 Sayı/Number9 Mart/March 2012 ISSN: MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ DERGİSİ THE MEDICAL JOURNAL OF MUSTAFA KEMAL UNIVERSITY Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayını The Medical Journal of Mustafa Kemal University Yılda 4 kez yayınlanır. Web Sayfası: tipfak@mku.edu.tr

2 MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ DERGİSİ The Medical Journal of Mustafa Kemal University Mustafa Kemal Üniversitesi adına Sahibi Rektör Prof. Dr. Hüsnü Salih Güder Baş Editör: Tıp Fakültesi Dekanı: Prof. Dr. Sadık BÜYÜKBAŞ Editörler: Doç. Dr. Ahmet NACAR Doç. Dr. Mustafa ARSLAN Doç. Dr. Aydıner KALACI Doç. Dr. Süleyman OKTAR Doç. Dr. Rami HELVACI Mustafa Kemal Üniversitesi Tayfur Ata Sökmen Tıp Fakültesi Dekanlığı tarafından yayınlanmaktadır. Dil Editörleri: Doç. Dr. Cumali GÖKÇE Yrd. Doç. Dr. Seçkin AKKÜÇÜK Hazırlık ve Baskı: Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Danışman: Prof. Dr. Mehmet Fatih CAN Doç. Dr. Mehmet AYDIN Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Enver Sedat Borazan Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp FakültesiDergisi Sekreteri ISSN: Dergi Sekreterliği: Yrd. Doç. Dr. Fatih SEFİL Dr. Kemal Türker ULUTAŞ Dr. Nebahat KAPLAN SEFİL Dr. Atilla KARATEKE Dr. Metin ER Yılda 4 kez yayınlanır. Web Sayfası: tipfak@mku.edu.tr Yazışma Adresi: Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanlığı Antakya/HATAY Tel : (326) Faks: (326)

3 DANIŞMA KURULU Prof.Dr. Sadık BÜYÜKBAŞ Prof.Dr.Ali Ulvi HAKVERDİ Prof.Dr.Taşkın DUMAN Prof.Dr.Ahmet Namık KİPER Prof.Dr.Hasan KAYA Prof.Dr.Mehmet YALDIZ Prof.Dr.Fatih YALÇIN Prof.Dr.Selim TURHANOĞLU Prof.Dr.Yaşar Can BAYDİNÇ Prof.Dr.Ayşe Dicle TURHANOĞLU Prof.Dr.Ali BALOĞLU Prof.Dr.Yaşar ÇOKKESER Prof.Dr. Ali ÖZCAN Doç.Dr.Tacettin İNANDI Doç.Dr.Nizami DURAN Doç.Dr.Ertap AKOĞLU Doç.Dr.Sebahat GENÇ Doç.Dr.Yusuf ÖNLEN Doç.Dr.Sabahattin OCAK Doç.İ.Murat MELEK Doç.Dr.Nebi YILMAZ Doç.Dr.Esin ATİK DOĞAN Doç.Dr.Hüseyin ÖKSÜZ Doç.Dr.Mehmet DURU Doç.Dr.Sinem KARAZİNCİR Doç.Dr.Muhyittin TEMİZ Doç.Dr.Ahmet NACAR Doç.Dr.M.Rami HELVACI Doç.Dr.Cumali GÖKÇE Doç.Dr.Hasan HALLAÇELİ Doç.Dr.Cahit ÖZER Doç.Dr.Aydıner KALACI Doç.Dr.Senem ERDOĞMUŞ Doç.Dr.Cemil TÜMER Doç.Dr.Sadık GÖRÜR Doç.Dr.Gülnaz ÇULHA Doç.Dr.Çağla ÖZBAKIŞ AKKURT Doç.Dr.A.Çiğdem DOĞRAMACI Doç.Dr.M.Mustafa ARSLAN Doç.Dr.Şemsettin OKUYUCU Doç.Dr.Hayal GÜLER Doç.Dr.Esra OKUYUCU Doç.Dr.Ayşe YILDIRIM Doç.Dr.İyad FANSA Doç.Dr.Mehmet AYDIN Doç.Dr.Cahide YILMAZ Doç.Dr.Yunus DOĞRAMACI Doç.Dr. Ümit ÖZKAN Doç.Dr.Nazan SAVAŞ Doç.Dr.Mehmet DEMİR Doç.Dr.Süleyman OKTAR Doç.Dr.Zafer YÖNDEN Doç.Dr.Meryem ÇETİN Doç.Dr.Oktay Hasan ÖZTÜRK Doç.Dr. Bülent AKÇORA Doç.Dr.Ahmet GÖKÇE

4 İÇİNDEKİLER Bir Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezindeki Yaşlılarda Pediculus humanus capitis Görülme Sıklığı Özlem Aycan Kaya, Berna Hamamcı, Erkan Yula, Melek İnci, Vicdan Köksaldı Motor, Sadık Kaya, Ali Karakuş, Çetin Kılınç The frequency of Pediculus humanus capitis in elderly individuals living in an aged care facility and rehabilitation center Organofosfat Zehirlenmesinde Yeni Bir Tedavi Yaklaşımı:Fitoterapi Harun Alp, Ali Karakuş, M.Murat Çelik, S.Kağan Başarslan A Novel Therapeutic Strategy for Organophosphate Poisoning: Phytotherapy Lomber disk cerrahisine bir tuzak, Piriformis Sendromu: Derleme S.Kağan BAŞARSLAN An entrapment for lumbar disc surgery, Piriformis Syndrome: A Compilation Nöral tüp defektli hastalara retrospektif bakış Murat Altaş,Mustafa Aras, Zeynep Gökçe Altaş, Zinnur Aras, Yurdal Serarslan, Nebi Yılmaz Retrospective analysis of Neural Tube Defect Patients Cinsel Saldırgan Profili; Bir Olgu Sunumu Cem Zeren, M.Mustafa Arslan, Ramazan Karanfil, Fikret Yeşiloğlu, Adnan Çelikel Case REPORT: a profıle of sexual assailant Gebe akut apandisit olgusu Ali Karakuş, Akın Aydoğan, Seçkin Akküçük, Mehmet Duru,Güven Kuvandık A case of acute appendicitis in pregnant Uyuşturucu bağımlısı hastada trikuspid kapak endokarditine bağlı septik pulmoner emboli Eyüp Büyükkara, Ersin Şükrü Erden, Mustafa Kurt, Mehmet Fatih Karakaş, Ramazan Davran, Süleyman Özbiçer, Nihat Şen, Adnan Burak Akçay Septic pulmonary embolism due to tricuspid valve endocarditis in a drug addict Nadir bir effüzyon nedeni: Pergolid Yasemin Bilgin Büyükkarabacak, Aysen Taslak Şengül,Tulin Durgun Yetim, Ahmet Başoğlu A rare cause of effusion: Pergolide Serebellar ve Subependimal Kalsifiye Nodüllerle Karakterize Tuberoskleroz: 2 Olgu İbrahim Şilfeler, Vefik Arıca, Murat Tutanç, Ramazan Davran, Seçil Arıca, Hanifi Bayaroğulları, Tanju Çelik, Fatmagül Başarslan Cerebellar and Calcified subependymal nodules in tuberous sclerosis characterization: 2 Case

5 Özgün makale / Original article Özlem Aycan KAYA ve Ark. 1 BİR HUZUREVİ YAŞLI BAKIM VE REHABİLİTASYON MERKEZİNDEKİ YAŞLILARDA PEDICULUS HUMANUS CAPITIS GÖRÜLME SIKLIĞI Tarihi / Received: , Kabul Tarihi / Accepted: Özlem Aycan KAYA *, Berna HAMAMCI **, Erkan YULA ***, Melek İNCİ ***, Vicdan Köksaldı MOTOR ****, Sadık KAYA *****, Ali KARAKUŞ ******, Çetin KILINÇ *** *Department of Medical Parasitology, Faculty of Medicine, University of Mustafa Kemal, Hatay, Turkey ** Hatay Vocational School of Health Services, University of Mustafa Kemal, Hatay, Turkey *** Department of Medical Microbiology, Faculty of Medicine, University of Mustafa Kemal, Hatay, Turkey. ****Department of Infectious Diseases and Clinical Microbiology, Faculty of Medicine, University of Mustafa Kemal, Hatay, Turkey. ***** Department of Pediatric İllnesses, Antakya Government Hospital,Hatay,Turkey. ****** Department of Emergency Medicine, Faculty of Medicine, University of Mustafa Kemal, Hatay, Turkey. ÖZET Amaç: Bu çalışma 2012 Şubat ayında bir huzurevi yaşlı bakım ve rehabilitasyon merkezinde yaşayan yaşlılarda Pediculus humanus capitis (P.h.capitis) görülme sıklığını ve hijyenik koşullar ile ilişkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Gereç ve Yöntem: Çalışmaya, yaşları arasında değişen 106 (%62.7) erkek ve 63 (%37.3) kadın olmak üzere toplam 169 kişi dahil edildi. Yaşlıların saçları, özellikle ense ve başlarının arkası olmak üzere bitin erişkin, nimf ve yumurtaları yönünden incelendi. Bulgular: Araştırmada erkek ve kadınlardan birer kişide olmak üzere (%0.9 ve %1.6, sırasıyla), toplam iki (%1.18) yaşlıda P.h.capitis infestasyonu bulundu. Sonuç: Yaşlı kişilere sağlık personeli ve bakıcılar tarafından etkin bir şekilde bakılması nedeniyle enfestasyon oranının düşük olduğu düşünülmüştür. Anahtar kelimeler; Pediculus humanus capitis, yaşlı bakım merkezi, yaşlı kişiler, Hatay

6 Özlem Aycan KAYA ve Ark. 2 The frequency of Pediculus humanus capitis in elderly individuals living in an aged care facility and rehabilitation center SUMMARY Objectives: The aim of the study is to determine frequency of Pediculus humanus capitis (P.h.capitis) in elderly people living in an aged care facility and rehabilitation center and association with hygiene conditions. Matherial and Methods: The study was performed on 169 individuals aged between 61 and 100 years, 106 (62.7%) was male and 63 (37.3%) was female. Elderly persons hairs especially on the neck and the back of the head were investigated to detect the egg, nymph and adult stages of the parasites. Results: P.h.capitis infestation detected in two (1.18%) individuals and the frequency was found one (0.9%) in males and one (1.6%) in females. Conclusions: It is thought that infestation rate is low due to effective caring of elderly people by health personnel and caretakers. Key words: Pediculus humanus capitis, aged care facility, elderly people, Hatay. GİRİŞ Baş biti (Pediculus humanus capitis) tüm hayat evrelerini insanın saçlı derisinde geçiren ve burada çoğalabilen son derece özelleşmiş ektoparazitlerdir. Ülkemizde ve dünyada yaygın bir halk sağlığı sorunudur. P.h.capitis; kan emerek, alerjik reaksiyonlara neden olarak ve bazı hastalık etkenleri için rezarvuar görevi gören patojenlerdendir. Erkekleri mm, dişileri mm uzunluğundadır. Dişiler yaklaşık 3-4 hafta yaşamakta ve 10 kadar yumurta üretmektedir. Yumurtalarını kendisi tarafından üretilen yapışkan bir madde ile kafa derisine yaklaşık 4 mm uzaklıkta saç gövdesinin alt kısmına yapıştırmaktadır. Yumurtalar; 6 mm büyüklüğünde, grimsi beyaz renkte, oval ve kapaklı olup saç kepeği ile kolayca karıştırılabilmektedir (1). Bu ektoparazit sıklıkla çocuklarda bildirilmesine rağmen her yaş ve sosyo-ekonomik koşuldaki insanda endemi ve epidemilere yol açabilmektedir. P.h.capitis genellikle okul, yurt,

7 Özlem Aycan KAYA ve Ark. 3 yaşlı bakım evleri, kışla, hapishane gibi kalabalık ve kişisel hijyenin az olduğu yerlerde görülmektedir. Bu parazite özellikle soğuk ve ılıman iklimlerde, daha çok kış aylarında rastlanmaktadır. Parazit kaynağı pediculuslu insanlardır ve bulaşma çoğunlukla direk temas ile gerçekleşmektedir. Özellikle yaşlı bakım evleri gibi toplu yaşam ortamlarında parazitin sıklığı bakım kalitesi ve hijyen koşulları ile direkt ilişkilidir. Baş bitinin yetişkinler arasında bulaşmada ortak yastık, yatak çarşafı, tarak, saç bakım aleti ve şapka kullanımı, uzun şaçlı olma ve saçların düzenli bakımımın olmaması ile birlikte enfeste olmuş birinin başını dayadığı koltuk bile bulaşda rol oynayabilmektedir. Yetişkinlerde son zamanlarda yapılan bir çalışmada baş biti oranı %5.5 olarak bildirilmiştir (2). Çalışmada, Hatay huzurevi yaşlı bakım ve rehabilitasyon merkezinde yaşayan kişilerde P.h.capitis görülme sıklığının ve hijyenik koşullar ile ilişkisinin belirlenmesi amaçlandı. GEREÇ VE YÖNTEM Hatay ili Aile ve Sosyal Politikalar Müdürlüğü nden gerekli izinler alınarak planlanan bu çalışmaya 2012 yılı Şubat ayında Hatay Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi nde yaşayan yaşlıların kurumda kalma zamanı ve ek bir hastalık mevcudiyeti gözetmeksizin dahil edildi. Huzur evi ve rehabilitasyon merkezindeki görevli personeller çalışmaya dahil edilmemiştir. Huzurevi kısmında 76, rehabilitasyon kısmında 93 kişi olmak üzere 106 (%62.7) erkek ve 63 (%37.3) kadın; toplam 169 kişiye P. capitis yönünden saç muayenesi yapıldı. Yaşlıların saçları, özellikle başın ense ve kulak arkası bölgeleri olmak üzere P.h.capitis 'in yumurta, nimf ve erişkinleri yönünden incelendi. İnceleme yönteminde kişilerin kendilerini rahat hissetmeleri ve kepek ve yumurta ayırımın rahat yapılması için eldiven kullanılmadan konvansiyonel yöntemlerle yapıldı. Hatay huzurevi yaşlı bakım ve rehabilitasyon merkezinde yaşayan kişilerde P.h.capitis in sıklığı, cinsiyete ve sınıflara göre dağılımı incelendi. Kurumdaki kişilerin hijyen balkım düzeyleri, kurumların ortak malzeme kullanımı (şapka, tarak, yastık, kıyafet vb.), ortak berber kullanımı, kişisel temizliğin nasıl yapıldığı sorularına cevap aranarak araştırıldı. BULGULAR Huzurevi yaşlı bakım kısmında bulunan sağlıklı yaşlıların, yaş aralığı 61 ile 98 yaş arasında (ort. 76.2) 55 erkek ve 21 kadından oluşuyordu. Rehabilitasyon kısmında bulunan

8 Özlem Aycan KAYA ve Ark. 4 yaşlıların ise 61 ile 100 yaş arasında (ort ) 51 erkek ve 42 kadından oluşuyordu. Çalışmaya alınan toplam 169 kişinin ikisinde (% 1.18) P.h.capitis enfestasyonu bulunurken pozitif olguların cinsiyet dağılımı ise biri erkek (% 0.9) ve bir kadın (% 1.6) olarak belirlendi. Enfestasyon tespit edilen bayan hastanın kurumun rehabilitasyon kısmına yeni kabul edildiği ve daha önceden evsiz olarak yaşayan ve nörolojik sorunları olan bir bayan hasta olduğu tespit edildi. Kurumdaki konaklayan kişilerin ortak berber kullanmadıkları, ortak eşya kullanmadıkları, kişisel temizlikle ilgili hijyenik kurallara riayet edildiği gözlemlenmiştir. Muayene sırasında baş biti saptanan kişilerin bulundukları bölüm, yaş ve cinsiyete göre dağılımı Tablo 1 de özetlenmiştir. Tablo 1. P.h.capitis saptanan yaşlıların bulundukları bölüm, yaş ve cinsiyete göre dağılımı. Cinsiyet Huzurevi bölümü Rehabilitasyon bölümü n (%) P.h.capitis(+) n (%) P.h.capitis(+) Toplam n(%) Erkek 55(72.4) 1 51(54.8) - 106(62.7) Bayan 21(27.6) - 42(45.2) 1 63(37.3) Toplam 76(45.0)* - 93(55.0)** * yaş ort. (min-maks): 76.2 (61-98), ** yaş ort. (min-maks): 79.4 (61-100). TARTIŞMA Pediculosis dünyada olduğu gibi ülkemizde de sıklıkla çocuklarda yaygın bir infestasyon oluştururken her yaş grubunda da görülebilir. P.h.capitis, iyi hareket ettiğinden insanların kalabalık halde yaşadıkları hapishaneler, esir kampları, çocuk yuvaları, yaşlı bakım evleri, akıl hastaneleri ve taşıtlarda çabuk bulaşabilirler. Özellikle çocuk, yaşlı hijyeni bozuk hastalarda ortak kullanılan tarak, fırça, yastık, yatak çarşafları, şapka gibi malzeme ve giysiler etkenin bulaşmasında rol oynamaktadır. Toplu yaşanılan yerlerde düzenli kontrollerin yapılması, kişisel hijyen kurallarına uyulması, sosyo-ekonomik durumun düzeltilmesi ve eğitim düzeyinin artmasıyla pediculosis görülme oranı giderek azalmaktadır. Gelişmiş toplumlarda bu infestasyona daha az rastlandığı bildirilmektedir (3-7). Bununla birlikte vücut veya kasık biti enfestasyonları hijyen

9 Özlem Aycan KAYA ve Ark. 5 eksikliğinin kanıtı olarak kabul edilse de baş biti ile enfestasyonlarının ayıp sayılmadığı görüşü de vardır (8). Baş biti enfestasyonunun bir sosyal sağlık tehditi ve hatta klinik bir problem olarak ele alınmaması görüşü de hakimdir. Çalışmamızda pozitif bulunan iki vaka arasında epidemiyolojik bir ilişki bulunmadı ve huzur evinde kaldıkları birimler farklı olup bayan hastanın immobil olması nedeniyle ortak kullanım yerleri ile ilişkisi yoktu. Hatay huzurevi yaşlı bakım ve rehabilitasyon merkezinde ikamet eden kişilerin ortak tarak kullanmadıkları tespit edilmekle beraber, berberlikle görevli ortak bir personelin olmadığı ve kişilerin saç boyama ve bakımlarının farklı personellerce yapıldığı gözlemlenmiştir. P.h.capitis in prevalansı ile ilgili çalışmalar genellikle ilköğretim okullarında öğrenim gören öğrenciler üzerinde gerçekleştirilmiştir. Ülkemizde bu doğrultuda farklı illerde yapılan araştırmalarda; Manisa da iki ilköğretim okulunda %17 ve %6.7, Kayseri de %10.9, Sivas da % 6, Elazığ da % 5, Van da % 9.5 ve Malatya da %1 oranında baş bitine rastlanmıştır (3-5, 9-11). Dünyanın farklı bölgelerinde yapılan çalışmalarda; Ürdün de %26.6, Nijerya da % 74, Fransa da %3.3, Norveç de %1.63, Kore de %4.1 ve Amerika da %8.7 oranlarında P.h.capitis saptandığı bildirilmiştir (12-17). Ülkemizde ve dünyada yapılan epidemiyolojik araştırmalar sonucunda pediculosis prevalansı kentsel ve kırsal alanlara göre değişkenlik göstermektedir. Kişisel hijyen, sosyoekonomik yapı ve eğitim seviyesi ile pediculosis arasında doğrudan bir ilişki olduğu görülmektedir (3-5). Borges ve ark yaşları 41 ve 100 arasındaki 90 yaşlıda %5.5 oranında P.h.capitis e rastladıklarını bildirmişlerdir (2). Çalışmamızda ise 61 ile 100 yaş arasındaki 169 yaşlıda %1.18 oranında P.h.capitis pozitifliği saptanmıştır. Bir huzurevi yaşlı bakım ve rehabilitasyon merkezinde yapılan bu çalışma, yardımcı personelin yaşlı bakımında hijyenik koşullara dikkat edildiği ve P.h.capitis in bulaşma ve korunma yolları hakkında düzenli aralıklarla yapılan muayene ve tedavilerin başarılı olduğunu göstermektedir. Risk faktörleri açısından bakıldığında genellikle kızlarda erkeklere oranla infestasyonun daha sık görüldüğü, bu oranın ülkemizde 12:1, Avustralya da ise 2:1 arasında değiştiği bildirilmektedir (18). Saçların uzun olması ve birbirleriyle olan ilişkilerinde daha

10 Özlem Aycan KAYA ve Ark. 6 samimi olmaları, infestasyonun kızlarda daha sık görülmesine neden olduğunu düşündürmektedir. Sonuç olarak, sağlık personeli ve bakıcıların, yaşlı bakım ve psikolojisi konusunda bilinçli olması ve pediculosis hakkında korunma-kontrol yöntemlerine dikkat etmesi sonucu P.h.capitis pozitifliği düşük bulunmuş ve bu durumun da infestasyonun önlenmesinde etkili olduğu görülmüştür. Huzur evi gibi hasta ve yaşlı bakım merkezlerinin kalite standartları düzeyi ile şekillenen pediculosis oranları, basit ve etkili bir tarama yöntemi olarak yaşlı bakım ve hijyen düzeyinin göstergesi olarak kullanılabilmesiyle ile ilgili çok merkezli epidemiyolojik çalışmalara ihtiyaç duyulduğunu düşünmekteyiz. KAYNAKLAR 1. Saygı G. Paraziter Hastalıklar ve Parazitler. Es Form Ofset Ltd Şti, Sivas. 2009; Borges R, Silva JJ, Rodrigues RM, Mendes J. Prevalence and monthly distribution of head lice using two diagnostic procedures in several age groups in Uberlândia, State of Minas Gerais, Southeastern Brazil. Rev Soc Bras Med Trop 2007;40(2): Balcıoğlu İC, Kurt Ö, Limoncu ME, ve ark. Okullarda Düzenli Aralıklarla Gerçekleştirilen Kontroller Saç Biti (Pediculus capitis) İnsidansını Düşürmekte Yeterli Olabilir mi? Kafkas Univ Vet Fak Derg 2012;18(Suppl-A):A Çetinkaya Ü, Hamamcı B, Delice S, ve ark. The prevalence of Pediculus humanus capitis in two primary schools of Hacılar, Kayseri. Turkiye Parazitol Derg 2011;35(3): Daldal N, Atambay M, Aycan ÖM, Karaman Ü, Ersoy Y. Malatya da İki İlköğretim Okulu Çocuklarında Pediculus capitis Yaygınlığının Araştırılması. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2004;11(1) Özcan K. Bitler ve parazitolojik önemi. In. Özcel MA, Daldal N (Eds): Parazitoloji de Artropod Hastalıkları ve Vektörler. Türkiye Parazitoloji Derneği Yay. No:13, İzmir, Ege Üniversitesi Basımevi, 1997: Unat EK, Yücel A, Altaş K, Samastı M: Unat ın Tıp Parazitolojisi. Cerrahpaşa Tıp Fak. Vakfı Yayınları No:15, İstanbul, Doyuran Matbaası, 1991:

11 Özlem Aycan KAYA ve Ark Murray PR, Baron EJ, Jorgensen JH, Landry ML, Pfaller MA. Manual of Clinical Microbiology. Telford SR, Tıbbi Önemi olan artropodlar, Klinik Mikrobiyoloji Cilt 2, Çev. Ed.: Ahmet Başustaoğlu, 9. Baskı, 2007: Değerli S, Malatyalı E, Çeliksöz A, Özçelik S, Mumcuoğlu KY. The Prevalence of Pediculus humanus capitis and the Coexistence of Intestinal Parasites in Young Children in Boarding Schools in Sivas, Turkey. Pediatr Dermatol 2011; Yılmaz M, Korkmaz E, Karakoc S, Yazturk Ş, Kizirgil A, Yakupoğullari Y. Investigation of intestinal parasites and ectoparasites in three primary school students in Elazığ. T Parazitol Derg. 2007;31(2): Dursun N, Cengiz ZT. Van ın Erciş İlçesinde Baş Bitinin Yayılışı. Turkiye Parazitol Derg 2010;34(1) AlBashtawy M, Hasna F. Pediculosis capitis among primary-school children in Mafraq Governorate, Jordan. East Mediterr Health J 2012;18(1): Heukelbach J, Ugbomoiko US. Knowledge, attitudes and practices regarding head lice infestations in rural Nigeria. J Infect Dev Ctries 2011;14;5(9): Durand R, Bouvresse S, Andriantsoanirina V, Berdjane Z, Chosidow O, Izri A. High frequency of mutations associated with head lice pyrethroid resistance in schoolchildren from Bobigny, France. J Med Entomol 2011;48(1): Rukke BA, Birkemoe T, Soleng A, Lindstedt HH, Ottesen P. Head lice prevalence among households in Norway: importance of spatial variables and individual and household characteristics. Parasitology 2011;138(10): Oh JM, Lee IY, Lee WJ, et al. Prevalence of pediculosis capitis among Korean children. Parasitol Res 2010;107(6): Bonilla DL, Kabeya H, Henn J, Kramer VL, Kosoy MY. Bartonella quintana in body lice and head lice from homeless persons, San Francisco, California, USA. Emerg Infect Dis 2009;15(6): Feldmeier H. Pediculosis capitis: new insights into epidemiology, diagnosis and treatment. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2012, DOI: /s

12 Özgün makale / Original article Harun Alp ve Ark. 8 Organofosfat Zehirlenmesinde Yeni Bir Tedavi Yaklaşımı:Fitoterapi *Harun Alp, **Ali Karakuş, ***M.Murat Çelik, ****S.Kağan Başarslan *Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi, Farmakoloji AD **Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi, Acil Tıp AD ***Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları AD ****Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi, Beyin ve Sinir Cerrrahisi AD Geliş Tarihi / Received: , Kabul Tarihi / Accepted: ÖZET Dünya Sağlık Örgütünün raporlarında, her yıl yaklaşık 3 milyon insanda pestisit zehirlenmesi meydana geldiği ve bu zehirlenmelerin inin ölümle sonuçlandığı belirtilmektedir.ülkemizin genellikle kırsal kesimlerinde en sık rastlanan pestisit zehirlenmesi organofosfat zehirlenmesidir. Organofosfatlar memelilerle karşılaştırıldığında böceklere daha seçici toksisite göstermeleri ve sınırlı düzeyde kalıntı oluşturma özelliklerinden dolayı ülkemizde ve dünya genelinde yaygın şekilde kullanılmaktadır. Organofosfatlar dokularda asetilkolinesteraz enziminin (AChE) inhibisyonuna neden olarak asetilkolin birikimine yol açar ve böylece nörotoksik bir etki meydana getirir. Ayrıca organofosfatların akut solunum yetmezliği, hepatotoksisite, genetik toksisite, teratojenite, immunotoksisite, pankreatit, hipoglisemi, konvülsyon ve orşit gibi farklı sistemler üzerinde olumsuz etkilere neden olduğu bildirilmiştir. Organofosfat zehirlenmelerinde klasik tanı ve tedavi yöntemleri bilinmektedir. Ancak fazla sayıdaki bu olumsuz etkiye karşı tanı ve tedaviye destek sağlayacak ve prognozu olumlu yönde etkileyecek yeni metod ve ilaç çalışmalarına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu amaçla makalemizde; organofosfat zehirlenmesinin genel özellikleri, klinik tanı-tedavi yöntemleri ve ayrıca rutin tedaviyi destekleyebilecek, ilaç çalışmalarına yön verebilecek yeni ve alternatif koruyucu/tedavi edici bir yöntem olan "bitkisel tedavi" yönteminden bahsedilmektedir. Yapılmış olan rat çalışmaları ile organofosfat zehirlenmesine karşı etkileri bilinen ve antioksidan özellikleri olan çeşitli bitkisel ilaçların, insanlarda da uygulanabilir hale gelmesi için yeni çalışmalar yapılmalıdır. Antioksidan özelliği olan bu bitkilerin organofosfat toksisitesi üzerine etkilerinin araştırılması ve ortaya çıkan bulguların yorumlanarak insanlarda uygulanabilecek yeni tedavi yöntemlerinin geliştirilmesi gerekmektedir. Anahtar kelimeler: Organofosfat zehirlenmesi, fitoterapi, lipid solusyonu

13 Harun Alp ve Ark. 9 A Novel Therapeutic Strategy for Organophosphate Poisoning: Phytotherapy ABSTRACT According to the World Health Organization reports, the pesticide poisoning occurs every year in approximately three million people and it is stated that poisonings of them resulted in death. Especially in rural areas of our country, the most common pesticide poisoning is organophosphate's. It is widely used in our country and around the world due to the properties that leaves remnant in limited amount and to creating a more selective toxicity against insects compared to mammals. Organophosphates leads to the accumulation of acetylcholine as a result of the enzyme acetylcholinesterase (AChE) inhibition in tissues, and thus produces neurotoxic effects. In addition, organophosphates have been reported to cause adverse effects on the different systems such as acute respiratory failure, hepatotoxicity, genetic toxicity, teratogenicity, immuno toxicity, pancreatitis, hypoglycemia, seizures and orchitis. Only the classic diagnosis and treatment modalities is known at organophosphate poisoning. However, in spite of a greater number of its negative effect, new methods and pharmaceutical studies are needed those will support the diagnosis and treatment, and impose a positive influence on prognosis. For this purpose, in the article, it is also mentioned a new and alternative pharmaceutical preventive / therapeutic method like "herbal treatment" to support the routine treatment in addition to general characteristics of organophosphate poisoning. New studies should also be conducted in humans to become applicable of the herbal medicines which have the effects of a variety of known and antioxidant properties against organophosphate poisoning. The resulting findings, gained by investigating the effects of these plants with antioxidant properties on the organophosphate toxicity, should be interpreted with the need to develop new treatment methods that can be applied in humans. Keywords : Organophosphate Poisoning, Phytotherapy, lipid solution Giriş Tarımda kullanılan pestisitler, hem kemiriciler, böcekler ve diğer pestleri yok etmek ve hem de bu hayvanlarla taşınan hastalıklara karşı mücadele etmek amacıyla sıkça kullanılmaktadır. Ayrıca pestisitler tarımsal amaç dışında, evlerde, bahçe işlerinde, kırsal alanlarda yabani otlarla mücadelede ve sivrisinek ile rodentlere karşı resmi kuruluşlar tarafından da yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Ancak belirtilen faydalı etkilerinin yanı sıra

14 Harun Alp ve Ark. 10 bıraktıkları kalıntılarla toprak, su, hava ve besin kirlenmesine neden olup ekolojik sistemin dengesini bozmaktadırlar. Pestisitlerin en önemli zararlı etkisi, insan ve hayvanlarda sıklıkla karşılaşılan zehirlenmelere neden olmalarıdır. Bu zehirlenmeler, pestisitlerin üretimleri, uygulanmaları, depolanmaları ve taşınmaları sırasında görülebilmektedir (1-3). Dünyada yılda ortalama 2,5 milyon ton pestisit kullanılmaktadır. Dünya Sağlık Örgütünün raporlarında, her yıl yaklaşık olarak 3 milyon insanda pestisit zehirlenmesi meydana geldiği ve bu zehirlenmelerin inin ölümle sonuçlandığı belirtilmektedir (1). Ülkemizde tarım ilacı kullanımı dünya tüketiminin yaklaşık olarak %1 i civarındadır. Ülkemizin kırsal kesimlerinde görülen zehirlenme olgularında en sık rastlanan etken organofosfatlardır (1,4,5). Organofosfatlar özellikle tarımsal üretim yapılan bölgelerde sağlık sektörü açısından önemli sorun oluşturmaktadır. Organofosfatlar 1940 lı yıllardan beri yaygın şekilde kullanımda olan temel insektisit sınıflarından birisidir. Organofosfatlar, böceklere karşı daha seçici toksisite göstermeleri ve sınır düzeyde kalıntı oluşturmaları gibi çeşitli özelliklerinden dolayı dünya genelinde yaygın olarak kullanılmaktadır (7). Organofosfatlar, merkezi ve otonom sinir sisteminde, nöromuskuler kavşakta ve eritrositlerde asetilkolinesteraz enzimine irreverzibl şekilde bağlanarak dokularda asetilkolin birikimine yol açar. Asetilkolin birikimi ile muskarinik ve nikotinik reseptörlerin aşırı stimülasyonu sonucu artmış kolinerjik etkiler ortaya çıkar. Bu şekilde oluşturduğu nörotoksik etki ile akut veya kronik zehirlenmelere neden olur (1, 8-12). Organofosfatların akut solunum yetmezliği, hepatotoksisite, nörotoksisite, genetik toksisite, embriyotoksisite, immunotoksisite, pankreatit, hipoglisemi, salivasyon artışı, konvülsiyon ve orşit gibi farklı sistemler üzerinde de olumsuz etkilere neden olabileceği bildirilmiştir (13). Organofosfatların bir başka tehlikeli yönü ise teratojenik etkiye sahip olmasıdır. Ratlar üzerinde malathion un teratojenik etkisini araştırmak amacıyla yapılmış olan bir çalışmada; malathion un uygulama dozuna paralel olacak şekilde (2, mg/kg/gün dozlarında, gebelik süresi boyunca, oral yolla) gebe ratlarda böbrek dokusu ve serum enzimleri (AChE, lipaz, amilaz) üzerine toksik etkiler oluşturduğu, ayrıca yavru ratların böbreğinde malathion un dozdan bağımsız şekilde, tüm dozlarda teratojenik etkiye neden olduğu belirtilmiştir. Ülkemizdeki ve dünyadaki güvenilirliği diğer pestisitlere nazaran daha fazla olan ve toksisitesi düşük olduğundan dolayı sıkça kullanılan malathion un düşük dozlarının bile teratojenik etkiye neden olması, gebelerin organofosfatlara karşı dikkat etmesi ve önlem alması gerektiğini göstermektedir (14).

15 Harun Alp ve Ark. 11 Klinik Bulgular Klinik bulgular, organofosfatın miktarına, türüne ve alım şekline bağlı olarak değişebilmektedir. Organofosfatlar, AChE enzimini inhibe ederek nöromusküler kavşakta asetilkolin birikimine neden olur. Böylece muskarinik ve nikotinik bulguların yanı sıra merkezi sinir sistemine ait bulguların da ortaya çıkmasına neden olur (15). Muskarinik reseptör uyarımı sonucu, vücut salgılarında artış, bronkospazm, bradikardi, bronkore, ishal, karın ağrısı, kusma, miyozis ve bulanık görmeye neden olur. Nikotinik reseptör uyarımı sonucu ise kaslarda fasikülasyon, kas güçsüzlüğü, solunum kaslarında ve diyaframda paralizi gelişebilir. Merkezi sinir sistemi bulguları arasında, baş ağrısı, bilinç bulanıklığı ve solunum depresyonu sayılabilir (12). Bu bulguların yanı sıra, kardiyak etkilenim sonucu hipotansiyon ve bradikardi, solunum sistemi etkilenimi sonucu akut akciğer ödemi, pnömoni ve astım gelişebilir. Gastrointestinal sistem etkilenimi sonucu ise karın ağrısı, kusma, ishal gibi gastroenterite benzer bulgular ortaya çıkabilir (16,17). Kolinerjik uyarıma bağlı olarak kardiyak, solunumsal ve santral etkilenim sonrası ölüm gelişebilmektedir. Bu nedenle solunum sıkıntısı olan hastalarda erken dönemde solunum desteği ve entübasyon gerekebilmektedir (12). Tanı Organofosfat zehirlenmesinde tanı; anamneze, anlamlı toksidromun varlığına, kolinesteraz ölçümüne ve spesifik bileşiklerin referans laboratuvar ölçümüne dayanmaktadır. Etkilenen bireylerde, miyozis, bradikardi, kaslarda fasikülasyon, vücut salgılarında artış, taşikardi, hipertansiyon ve midriazis görülebilir. Klinik tanı hızla konulmalı ve derhal tedaviye başlanmalıdır. Anlamlı toksisite varlığı laboratuar olarak ölçülen kolinesteraz düzeylerine dayanır. Eritrosit AChE düzeyi ve plazma butirilkolinesteraz (BuChE) düzeyi ölçümleri tanıda kullanılan testlerdir. Amilaz, lipaz ve kreatin kinaz düzeylerinde de yükselmeler olabilir. Hafif zehirlenmelerde kolinesteraz aktivitesinin %20-50 arasında, orta şiddetli zehirlenmelerde %10-20 arasında, ciddi zehirlenmelerde ise %10 un altında olması tanısal açıdan önemlidir. Egasin adı verilen ve karaciğer mikrozomlarında beta-glukuronidaz yapısında olan maddenin plazmada yüksek değerlerde olması tanı koyduran yeni bir belirteçtir. Başlangıç itibariyle atropin in intravenöz olarak test dozunda yapılması tanı koymada yardımcıdır ancak zehirlenmenin semptom ve bulgularında beklenen düzelme olmayabilir (12).

16 Harun Alp ve Ark. 12 Klasik Tedavi Organofosfat zehirlenmesinde semptomatik ve destekleyici tedavi ile emilimin engellenmesi ve atılımın arttırılması yanı sıra, anti-kolinerjik ilaçlar ve oksimler ile asetilkolinesterazın yenilenmesi hedeflenir (16). Bu amaçla, mide yıkama, sıvı desteği, aktif kömür, atropin ve pralidoxime (PAM) uygulama tedavinin temelini oluşturur. Ancak, atropin sadece postsinaptik muskarinik asetilkolin reseptör antagonisti görevini yaparken, nikotinik reseptörler üzerine etkili değildir. Sekresyon artışı (kusma, ishal, terleme, idrar kaçırma), miyozis ve bronkospazm durumunda kullanılır (18). Atropin ve PAM infüzyonları ayrı kollardan farklı damar yolu ile yapılmalıdır. Atropin tedavisinin etkinliği salgıların ortadan kalkmasıyla anlaşılır. Bu nedenle yetişkinlerde venöz yoldan 1 mg, çocuklarda ise mg/kg doz ile başlanır. Atropinizasyon belirtileri oluşana kadar her 5 dakikada bir belirtilen dozda uygulanır. Trakeo-bronşial sekresyonlar kuruyuncaya kadar atropine devam edilir. Tam iyileşme sağlanana kadar atropin dozu azaltılarak tedaviye infüzyon şeklinde devam edilir ve daha sonra kesilir. PAM, defosforilasyon ve asetilkolinesterazın aktifleştirilmesi amacıyla ilk saat içinde verilmelidir (16,19). Hastalarda fasikülasyon varlığında uygulanması önerilir. PAM ın başlangıç dozu 1-2 gr, çocuklarda ise mg/kg dozunda olup 100 cc %0,09 sodyum klorür içinde uygulanır. Bu dozlar kas fasikülasyonlarının ve zehirlenme bulgularının devam ediyor olması halinde tekrarlanır (17).Organofosfatlar yağda çözünen bileşikler olup dokulara hızlı yayılabilir. Kan-beyin bariyerini kolaylıkla geçerek merkezi sinir sistemini etkilerler. Yağda çözünen ilaçların (klomipramin, propranolol, bupropion, haloperidol, organofosfatlar) zehirlenmeleri üzerine son zamanlarda yapılan bir çalışmada, lipid solusyonlarının (lipid molekülleri, %20 Intralipid, %20 Liposyn) lipofilik ilaçları bağladığı ve böylece yağda çözünen toksik maddeleri hapsettiği belirtilmiş olup bu solüsyonların 1.5 ml/kg bolus ve 0.25 ml/kg/dk hızında infüzyon şeklinde kullanıldığı belirtilmiştir. Ancak bu konuda henüz yeterli miktarda kanıt bulunmadığından tedavi protokollerinde kullanılmamaktadır (20). Magnezyum sülfat (kalsiyum kanal blokajı yoluyla presinaptik aralıktan asetilkolin salınımını azaltır), karbon hemofiltrasyon, hemodiyaliz (etki mekanizması açık değildir), alfa 2 adrenarjik reseptör agonistleri (presinaptik aralıktan asetilkolin salınımını ve sentezini azaltır), sodyum bikarbonat (etki mekanizma bilinmiyor), taze donmuş plazma (serum Bu ChE düzeyini artırdığı belirtilmekte) gibi etkinliği net olarak açıklığa kavuşmamış ve henüz protokollere girmemiş olan tedavi seçenekleri gündemdedir (21,22).

17 Harun Alp ve Ark. 13 Bitkisel Tedavi Günümüzde organofosfat zehirlenmesinin tedavisinde, atropin ve oksim bileşikleri ile destekleyici tedavi dışında herhangi bir tedavi metodu geliştirilememiştir. Son zamanlarda, organofosfatların özellikle pankreatit, hipoglisemi ve oksidatif stres gibi birtakım olumsuz etkileri üzerine yapılmış olan çalışmalar bulunmaktadır. Ancak bu toksik etkilere karşı gerek koruyucu ve gerekse radikal tedavi amaçlı metod ve ilaç çalışmalarının sayısı henüz yeterli düzeyde değildir. Bunun yanı sıra, antioksidan özellikleri kanıtlanmış olan çeşitli bitkisel droglar ile bu konu üzerine yapılmış bazı çalışmalar da mevcuttur. Ratlarda oluşturulmuş akut malathion zehirlenmesi üzerine, brokolinin etken maddesi olan sulforafhan (SFN) ve zerdeçalin etken maddesi olan curcumin in (CUR) etkinliğini araştırmak üzere yapılmış olan bir çalışmada; malathion (Fluka-36143, 200 mg/kg, oral yolla) ile oluşturulmuş akut zehirleye bağlı olarak, karaciğerde ve böbrekte malondialdehid ve nitrik oksid düzeylerinin anlamlı derecede arttığı ve glutatyon düzeyinin azaldığı saptanmıştır. Bu çalışmada, SFN ve CUR uygulamasının malathion un oluşturmuş olduğu toksik etkileri azalttığı ve oksidatif stresi engellediği bildirilmiştir (23). Yine ratlar üzerine yapılmış olan başka bir antioksidan madde çalışmasında; kafeik asit fenetil ester (CAPE) ve elajik asit in (EA), benzer şekilde malathion un neden olduğu oksidatif stresi azalttığı ve dokular üzerine koruyucu etki gösterdiği belirtilmiştir (1). CAPE nin organofosfatların parsiyel agonisti olabileceğine dair çalışmalar devam etmektedir. Başka bir sınıf organofosfat olan diazinon un akut akut toksisite çalışmasında, diazinon un AChE aktivitesini azaltıcı, γ-glutamiltransferaz (GGT) ve amilaz aktivitelerini ise arttırıcı yönde bir etkiye neden olduğu gösterilmiştir. Diazinon un bu enzimler üzerindeki negatif etkileri, dokular üzerinde yapılan histopatolojik incelemelerle de doğrulanmıştır. Ayrıca CAPE, EA, CUR ve SFN ye ait etkilerin birlikte incelendiği bir çalışmada, diazinon un toksik etkilerine karşı, bu ajanların GGT ve amilaz aktivitesini azaltıcı ve AChE aktivitesini ise arttırıcı yönde etki gösterdiği belirtilmiştir. Bu antioksidan özellikli bitkisel ilaçların, diazinon un neden olduğu dejeneratif ve toksik etkileri, biyokimyasal ve histopatolojik olarak azalttığı bildirilmiştir (13). Akut uygulanan malathion un ratların akciğer, karaciğer ve böbrek dokularına olan toksik etkileri üzerine CAPE, EA, SFN ve CUR un koruyucu etilerinin araştırıldığı başka bir çalışmada; bu antioksidan özellikli bitkisel ilaçların, yukarıda belirtilen diazinon un bulgularına benzer şekilde, malathionun neden olduğu dejeneratif ve toksik etkileri biyokimyasal ve histopatolojik olarak azalttığı belirtilmiştir (24).

18 Harun Alp ve Ark. 14 Yukarıda bahsedilen rat çalışmları, organofosfat zehirlenmesinde dokuları korumak, tedavinin etkinliğini hızlandırmak ve çeşitli komplikasyonların önüne geçmek amacıyla, etkinlikleri kanıtlanmış olan CAPE, EA, SFN ve CUR gibi antioksidan özellikli çeşitli bitkisel ilaçların insanlarda da uygulanabileceğini düşündürmektedir. Bu bitkilerin akut, subakut ve kronik organofosfat toksisitesi üzerine etkinliğinin araştırılması, ortaya çıkan bulguların yorumlanarak yeni ilaç ve tedavi metotlarının geliştirilmesi ve bu tedavilerin insanlarda uygulanabilir hale gelmesi amacıyla başka çalışmaların da yapılması gerekmektedir. Kaynaklar 1. Alp H, Aytekin İ, Atakişi O, Ogün M. Ratlarda akut malathion toksisistesinin neden olduğu oksidatif sitres üzerine kafeik asit fenetil ester (CAPE) ve elajik asit (EA) in etkileri. Atatürk Üniversitesi Vet. Bil. Derg. 2011;6(2): Vural N. Toksikoloji. Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları. Ankara: 1996:73, Uzun FG. Malathion un Ratlarda Nefrotoksik Etkisi ve Vitamin C ve E nin Koruyucu Rolü. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji bölümü, Delen N, Özbek T. Türkiye'de Tarım İlacı Kullanımı ve Yarattığı Sorunlar. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, T.C. Ziraat Bankası Kültür Yayınları. Ankara: 1990:26, Demircan V, Yılmaz H. The analysis of pesticide use in apple production in Isparta province in terms of economy an denvironmental sensitivity perspective. Ekoloji 2005;14: Oğuzhanoğlu E. Ratlarda Diazinon Zehirlenmesinin Oluşturduğu Pankreatitte Kafeik Asit Fenetil Esterin Olası Etkileri. Uzmanlık Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi, Anesteziyoloji ve Reanimasyon Bölümü, Alp H, Aytekin I, Atakisi O, Hatipoglu NK, Basarali K, Ogün M, Buyukbas S, Altintas L, Ekici H, Alp A. The effects of caffeic asid phenethyl ester and ellajic acid on levels of malondialdehyde, reduced glutathione and nitricoxide in the lung, liver and kidney in acute diazinon toxicity in rats. JAVA 2011;10(11): Savolainen K Understanding the toxicactions of organophosphates. In: Krieger RI (ed). Hanboock of PesticideToxicology. New York: Academic Pres, 2001: Hazarika A, Sarkar SN, Hajare S, Kataria M, Malik JK. Influence of malathion pretreatment on the toxicity of anilofos in male rats: a biochemical interaction study. Toxicology 2003;185:1-8.

19 Harun Alp ve Ark Corriols M, Marín J, Berroteran J, Lozano LM, Lundberg I, Thörn A. The Nicaraguan Pesticide Poisoning Register: constant underreporting. Int J Health Serv 2008;38: Jayawardane P, Dawson AH, Weerasinghe V, Karalliedde L, Buckley NA, Senanayake N. The spectrum of intermediate syndrome following acute organophosphate poisoning: a prospective cohort study from Sri Lanka. PLo S Med 2008;5: Keleş A. Acilde Klinik Toksikoloji. 1.Baskı, Adana: Nobel Kitabevi, 2009: Alp H, Aytekin I, Esen H, Basarali K, Kul S. Effects of Caffeic Acid Phenethyl Ester, Ellagic Acid, Sulforaphane and Curcumin on Diazinon Induced Damage to the Lungs, Liver and Kidneys in An Acute Toxicity Rat Model. Kafkas Univ Vet Fak Derg 2011;17(6): Alp H, Sak ME, Evsen MS, Firat U, Evliyaoglu O, Penbegul N, Sancaktutar AA, Soylemez H, Tuzcu M. Effects of Malathion in Fetal Kidney Tissues in Pregnant Rats: Teratogenic Effects Induced by Different Doses. Kafkas Univ Vet Fak Derg 2012;18(2): Joshi S, Biswas B, Malla G. Management Of Organophosphorus Poisonıng. Update in Anaesthesia 2005;19: Choi P T-L, Quınonez LG, Cook DJ. Acute 0rganophosphate insecticidepoisoning. Clinical Intensive Care 1995(6): Sahin D, Odabası K, Sahin H, Karakaya C, Ustun Y and Noyan T. Theprevelance of pancreatitis in organophosphatepoisonings. Human & Experimental Toxicology 2002; 21: Clark RF. Insecticides: Organic Phosohorus Compounds and Carbamates. In: Goldfrank LR, Flomenbaum NE, Lewin NA, Howland MA, Hoffman RS, Nelson LS, Goldfrank s Toxicologic Emergencies, 7th ed. Newyork: McGraw-Hill, 2002: Howland MA, Pralidoxime Goldfrank LR, Flomenbaum NE, Lewin NA, Howland MA, et al. S. Goldfrank s Toxicologic Emergencies 7th ed, Newyork: McGraw-Hill, 2002: ZhouY. Intravenous lipid emulsions combine extracorporeal blood purification: a novel therapeutic strategy for severe organophosphate poisoning. Med Hypotheses 2010; 74: Guven M, Sungur M, Eser B, Sari I, Altuntaş F. The Effects of Fresh Frozen Plasma on Cholinesterase Levels and Outcomes in Patients with Organophosphate Poisoning. Toxicol Clin Toxicol 2004;42:

20 Harun Alp ve Ark Eddleston M, Buckley NA, Eyer P, Dawson AH. Management of acute organophosphorus pesticide poisoning. Lancet 2008;371: Alp H, Aytekin I, Hatipogku NK, Alp A, Ogun M. Effects of sulforophane and curcumin on oxidative stress created by acute malathion toxicity in rats. Eur Rev Med Pharmacol Sci Jul;16 Suppl 3: Alp H, Aytekin I, Esen H, Alp A, Buyukbas S, Basarali K, N.K. Hatipogli NK, Kul S. Protective effects of caffeic acid phenethylester, ellagic acid, sulforaphan andcurcuma on malathion induced damage in lungs, liverandkidneys in an acutetoxicityrat model. RevueMé Vét 2011;162(7):

21 Derleme / Review S.Kağan BAŞARSLAN 17 AN ENTRAPMENT FOR LUMBAR DİSC SURGERY, PİRİFORMİS SYNDROME: A COMPİLATİON S.Kağan BAŞARSLAN Mustafa Kemal University, Faculty of Medicine, Neurosurgery Department Hatay, Turkey Geliş Tarihi / Received: , Kabul Tarihi / Accepted: Abstract:Piriformis syndrome is a neuromuscular disorder that occurs when the sciatic nerve is compressed by the piriformis muscle. The ability to recognize piriformis syndrome requires an understanding of the structure and function of the piriformis muscle and its relationship to the sciatic nerve. The consequences of the clinical evaluation made by ignoring this syndrome are often underestimated. Keywords: Piriformis syndrome, Sciaticnerve, Radiculopaty. LOMBER DİSK CERRAHİSİNE BİR TUZAK, PİRİFORMİS SENDROMU: DERLEME Özet:Piriformis sendromu piriformis kasının siyatik siniri sıkıştırması ile oluşan nöromusküler bir hastalıktır. Klinik uygulamalarda lomber radikülopati ile benzer şikayete neden olması nedeni ile sıklıkla gözden kaçar. Piriformis sendromunu anlaşılabilmesi için piriformis kası ile siyatik sinir yapılarının fonksiyon ve ilişkisinin bilinmesi gerekir. Bu sendromu gözardı ederek yapılan klinik değerlendirmenin doğuracağı sonuçlar sıklıkla önemsenmez. Anahtar Kelimeler: Piriformis sendrom, Siyatik Sinir, Radikülopati. Introduction: Piriformis syndrome (PS) is an uncommon neuromuscular disorder that occurs with the strangling of the sciatic nerve by the piriformis muscle. The disorder usually occurs when the sciatic nerve is compressed or irritated by the muscle. An important feature of the diseaseis that PS is often overlooked in clinical practice because its presentation may be similar to that of lumbar radiculopathy. In US, it is reported that the patients with low back pain and sciatica were turned out to be PS at the rate of 6-8%(1). The ability to recognize PS requires an understanding of the structure and function of the piriformis muscle and its relationship to the sciatic nerve (3). The author review the anatomic and clinical features of this condition, summarizing the medical diagnosis and management. Anatomy of the Piriformis

22 S.Kağan BAŞARSLAN 18 Piriformis is one of the muscles of the gluteal region. It is located both within the pelvis and posterior to the hip joint. It originates from the second to fourth lateral masses of the sacrum on its anterior surface and passes laterally to exit the pelvis through the greater sciatic foramen. Lying posterior to the femoral head, it inserts into the superior and medial border of the greater trochanter of the femur (Figure 5). It is innervated by the anterior primary rami of S1 and S2It is innervated by the anterior primary rami of S1 and S2 (2).Piriformis has certain functions as well as the abduction of the flexed thigh, stabilization of the hip joint and lateral rotation of the thigh in the extended position.the sciatic nerve passes alongside the piriformis muscle, goes down the back of the leg.nerve compression can usually be occurred by the spasm of the piriformis muscle at this access point. Anatomical variants of priformis muscle are common. These are of particular importance, especially for the treatment of needle injections. Sometimes, they also constitute the cause of the syndrome (Figure 1,2,3,4). The sciatic nerve is the largest nerve in the body resulting from a combination of the common fibular (peroneal) nerve and the tibial nerve. Sciatica is a set of symptoms rather than a diagnosis for what is irritating the root of the nerve, causing the pain. This point is important, because treatment for sciatica often differs, depending upon the underlying cause of the symptoms and pain levels (6). Figure 1,2,3,4. Usually seen Anatomical variants of the piriformis muscle.

23 S.Kağan BAŞARSLAN 19 Figure 1. Normal anatomical appearance of the region that causes the priformis syndrome. PS usually starts with pain, tingling, or numbness in the buttocks. Pain can be severe and extend down the length of the sciatic nerve, which is called sciatica. Pain may also be triggered while applying firm pressure directly over the piriformis muscle, or sitting for long time. Therefore, PS is the more common than thought to be and is not taken into account due to unknown or little recognition, and discussed in terms of diagnostic criteria, clinical features and treatment options in this study (7). Diagnosis There is no definitive test, MRI or EMG findings for PS (5). In many cases, there is a history of trauma to the area, repetitive and vigorous activity such as long-distance running or prolonged sitting. Diagnosis of PS is generally made by physical examination using a variety of movements to elicit pain to the piriformis muscle. In physical examination, attempts are made to stretch the irritated piriformis and provoke sciatic nerve compression, such as the Freiberg, the Pace, and the FAIR (flexion, adduction, internal rotation) maneuvers. Conditions to be ruled out include herniated nucleus pulposus (HNP), facet arthropathy, spinal stenosis, and lumbar muscle strain. Pushing on it also exacerbates the pain. In some cases, a contracted piriformis muscle can be found on physical exam. Because symptoms can be similar in other conditions, radiologic tests such as MRIs may be required to exclude other causes of sciatic nerve compression (8). Treatment If the pain is caused by sitting or certain activities, try to avoid positions that trigger pain for a while. Symptomatic relief of muscle and nevre pain can be obtained by nonsteroidal anti-inflammatory drugs and muscle relaxants. Conservative treatment usually begins with stretching exercises and massage, and refraining from contributory activities, such as running, bicycling,etc. Some clinicians recommend physical therapy, including the

24 S.Kağan BAŞARSLAN 20 teaching of stretching techniques, massage, and strengthening of the muscles to reduce the strain on the piriformis. Chiropractors may suggest stretching exercises that will target the piriformis, but may also include the hamstrings and hip muscles in order to adequately reduce pain and increase range of motion (4). Patients with PS may also find relief from ice and heat. Ice can be helpful when the pain starts, or immediately after an activity that causes pain. This may be simply an ice pack, or ice massage. Alternating heat and ice is often helpful (9). Failure of conservative treatments described above may lead to consideration of various therapeutic injections such as local anesthetics, anti-inflammatory drugs, corticosteroids, botulinum toxin (Botox), or a combination of the three. Injection technique is a significant issue since the piriformis is a very deep seated muscle. A radiologist may assist in this clinical setting by injecting a small dose of medication containing a paralysing agent such as botulinum toxin under high-frequency ultrasound or CT-guided control. This inactivates the piriformis muscle for 3 to 6 months, without resulting in leg weakness or impaired activity (10). Surgery may be recommended as a last resort. The prognosis is generally good. Minimal invasive surgery using newly reported techniques has also proven successful in a large-scale formal outcome published in 2005 (8). References: 1-Fishman, LM, Dombi, GW, Michaelsen, C, Ringel, SV, Rosbruch, J, Rosner, B, and Weber, C. Piriformis Syndrome: Diagnosis, treatment and outcome- a ten year study. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation,83 (3): , Filler AG, Haynes J, Jordan SE,Prager J, Villablanca P, Farahani K, McBride DQ, Tsuruda JS, Morisoli B, Batzdorf U, Johnson JP. Sciatica of nondisc origin and piriformissyndrome:diagnosis by magnetic resonance neurography and interventional magnetic resonance imaging with outcome study of resulting treatment. J Neurosurg Spine, 2: , Fishman, LM, Shaffer, MF. The Piriformis Syndrome is Underdiagnosed. Muscle and Nerve.83: , Kirschner JS, Foye PM, Cole JL.Piriformis syndrome, diagnosis and treatment".muscle Nerve40 (1): 10 8, Lewis AM, Layzer R, Engstrom JW, Barbaro NM, Chin CT. Magnetic resonance neurography in extraspinal sciatica. Arch. Neurol.63 (10): ,2006.

25 S.Kağan BAŞARSLAN 21 6-Deyo RA, Weinstein JN (). Low back pain.n. Engl. J. Med.344 (5): Smoll NR. Variations of the Piriformis and Sciatic Nerve With Clinical Consequence: A Review. Clinical Anatomy. 23 (1): 8 17, Anatomic considerations, a new injection technique, and a review of the literature". Anesthesiology, 98 (6): , Kuncewicz E, Gajewska E, Sobieska M, Samborski W. Piriformis muscle syndrome. Annales Academiae Medicae Stetinensis. 52 (3): ; discussion 101, Lang AM. Botulinum toxin type B in piriformis syndrom.am J Phys Med Rehabil.83 (3): , 2004

26 Özgün makale / Original article Murat Altaş ve Ark. 22 NÖRAL TÜP DEFEKTLİ HASTALARA RETROSPEKTİF BAKIŞ Murat Altaş*,Mustafa Aras*, Zeynep Gökçe Altaş**, Zinnur Aras***, Yurdal Serarslan*, Nebi Yılmaz* *Mustafa Kemal Üniversitesi Tayfur Ata Sökmen Tıp Fakültesi, Hatay ** Mozaik Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi, Hatay *** Antakya Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi, Hatay Geliş Tarihi / Received: , Kabul Tarihi / Accepted: Özet Nöral tüp defektleri (NTD), yaklaşık 1/1000 sıklığında gözlenen konjenital bir hastalıktır ve embriyogenezisin ilk 4 haftası sırasında nöral tüpün kapanma defekti sonucu oluşur. Servikal bölgeden sakral bölgeye kadar her noktada gelişebilir. Lezyonun seviyesine bağlı olarak çeşitli derecelerde nörolojik disfonksiyonlara sebep olabilir. Etyoloji değişkendir, genetik ve çevresel faktörler suçlanabilir. Bizim bu çalışmamızda incelediğimiz hastalar birden çok merkezden temin edilmiştir ve NTD tanısıyla takip edilen ve doğan hastaların klinik profilleri, tedavi yaklaşımları ve takipleri yeniden araştırılarak literatür ışığında tartışılmıştır. Anahtar kelimeler:nöral tüp defekti, Meningomyelosel, Hidrosefali, Abstract Retrospective analysis of Neural Tube Defect Patients Neural tube defects(ntd) are congenital diseases of almost 1/1000 frequency and occurs with the disclosure of neural tube during the 4th week of embriogenesis. It may develop from servical to sacral localization and cause neurologic disfunctions with different severities.the etiology is not clear ; genetic and environmental conditions can be accused. Our study is multicentric and clinic profiles, therapotic approaches and prognosis of patients with NTD are searched with review of the literature. Key Words: Neural tube defect, meningomyelocele, hydrocephaly. Giriş Nöral tüp defektleri (NTD) omurilik ve kraniyumu içine alan,yenidoğan döneminde en sık saptanan konjenital malformasyonlardan birisidir. Nöral kanalın erken dönemde kapanmaması ile anensefali ve ensefalosel gelişirken, kapanmanın geç döneminde olmasıyla meningomyelosel, meningosel, miyeloşizis, spinabifidaokülta, sirengomiyeli, dermal sinüs ve