İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ ÖĞRETİM YILI KAMU MALİYESİ VE VERGİ HUKUKU DERSİ FİNAL SINAVI CEVAP ANAHTARI

Transkript

1 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ ÖĞRETİM YILI KAMU MALİYESİ VE VERGİ HUKUKU DERSİ FİNAL SINAVI CEVAP ANAHTARI (ÇİFT NUMARALI ÖĞRENCİLER VE İKİNCİ ÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİ İÇİN) 1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi nin (AİHM) Bulves/Bulgaristan kararına konu olmuş olayda; başvurucu Bulves şirketi, satın aldığı mal bakımından satıcıya satım bedeli içinde ödediği katma değer vergisini (KDV) indirim konusu yapmak istemiş, ancak talebi vergi idaresince reddedilmiştir. Red kararının nedeni, satıcının satışı ilgili dönemdeki hesaplarına yansıtmaması ve KDV sini beyan etmemesidir. Oysa Bulves şirketi, Bulgar kanunları uyarınca, satıcıya ödemiş olduğu KDV nin vergi dairesine yatırılmış olup olmadığını denetleme ve yatırılmasını talep etme hakkına sahip değildir. Bulves, vergi ödevlerini yerine getirmiş, kanuna uygun olarak KDV yi ödemiştir. Söz konusu verginin hazineye intikal etmemesi nedeniyle 2. kez Bulves ten aranması, diğer bir deyişle bu verginin hazineye intikali bakımından hiçbir yetkisi olmayan Bulves şirketinin vergiden sorumlu tutulması Bulves in mülkiyet hakkına ölçüsüz bir müdahale teşkil eder. AİHM, bu gerekçelerle Bulves şirketinin mülkiyet hakkının ihlal edildiği yönünde karar vermiştir. Söz konusu kararı dikkate almak suretiyle, konu hakkında Bayan (A) ya aşağıda şekilde bilgi verilmesi gerekmektedir. Türk Vergi Hukuku nda da KDV yükümlüsüne ödenen KDV nin hazineye intikal ettirilip ettirilmediğini araştırma bakımından fiilen ödemeyi yapanın herhangi bir yetkisi bulunmamaktadır. Bunun ötesinde fiilen ödemeyi yapanın, yükümlü yerine KDV yi doğrudan idareye intikal ettirme olanağı da yoktur. Bu yapı içerisinde fiilen ödemeyi yapanın, KDV yükümlüsünün KDV yi vergi idaresine yatırmamasından sorumlu tutulmaması gerekmektedir. Bu nedenle, idarenin Bayan (A) hakkında yürüttüğü tarh işlemi, yukarıda açıklanan AİHM nin Bulves/Bulgaristan davasında olduğu gibi, mülkiyet hakkına ölçüsüz bir müdahaleye neden olmuştur.

2 2. a) Bu dava, tarh işlemini gerçekleştiren vergi idaresinin bulunduğu yer vergi mahkemesinde, tarhiyata ilişkin ihbarnamenin kendisine tebliğini takip eden günden itibaren 30 gün içerisinde açılmalıdır. b) Açılacak olan dava, yürütmeyi kendiliğinden durdurur. Zira vergi mahkemelerinde, vergi uyuşmazlıklarından doğan davaların açılması, tarh edilen vergi alacağının dava konusu edilen bölümünün tahsil işlemlerini durdurur (İYUK m.27/4). Ancak vergi mahkemesi kararının bozulması talebini içeren itiraz yoluyla Bölge İdare Mahkemesi ne veya temyiz yoluyla Danıştay a yapılacak başvurularda yürütme kendiliğinden durmaz. Bu aşamalarda, tarh işlemi hakkında ayrıca yürütmeyi durdurma talebinde bulunulması gerekecektir. Yürütmenin durdurulması; idari işlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ve idari işlemin açıkça hukuka aykırı olması şartlarının birlikte gerçekleşmesine bağlıdır. Yürütmenin durdurulması kararları teminat karşılığında verilirken durumun gereklerine göre teminat aranmayabilir. 3. Ticari ve zirai kazançların elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla; dava veya icra aşamasında bulunan alacaklar ve yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar şüpheli alacak sayılır. Şüpheli alacaklar için değerleme gününün tasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilir. Bilanço usulüne göre defter tutan ticari ve zirai kazanç sahipleri karşılık ayırmak suretiyle şüpheli alacaklarını giderleştirebilirler. Ayrıca söz konusu alacağın teminatsız olması da gerekmektedir (VUK, m.323). Olay açısından önem arz eden ve değerlendirilmesi gereken hususlar, kefaletin ticari bir mantığının ve gerekliliğinin olup olmadığı ile ticari kazancın elde edilmesi ve işin sürdürülmesiyle alakalı olup olmadığıdır. Olayda, (K) A.Ş. ye hammadde tedarik eden ve özel üretimler gerçekleştiren (M) A.Ş nin bu faaliyetine devam etmesi, (K) A.Ş. nin de faaliyetlerini devam ettirebilmesi açısından önem taşımaktadır. Bu sebeple söz konusu kefaletin tamamen ticari bir amaçla sağlandığı görülmektedir. Hal böyle iken, vergi idaresinin bu konuda aksi görüşte olduğunu belirtmek gerekir. Vergi idaresi, bu tür bir kefaletin ticari işin bir gereği olmadığını, şahsi ilişkilerin neticesi olduğunu kabul etmektedir. Bu nedenle; vergi idaresi, hakkında kefalet bulunan ancak

3 tahsil edilemeyen bu tip alacakların şüpheli alacak addedilemeyeceği kanaatindedir. Ancak bu görüşün yukarıdaki açıklamalar nedeniyle yerinde olmadığını belirtmeliyiz. Sonuç olarak, her türlü ticaret şirketi gibi birinci sınıf tacir olarak bilanço esasına göre defter tutan (K) A.Ş. nin alacağı teminatsız olduğundan ve ticari kazancın elde edilmesi ve işin görülmesiyle amacıyla kefalet sağlandığından, söz konusu alacağın dava konusu edilmesi ya da dava sonucunda icra yoluyla takip edilmesi halinde bu alacak için şüpheli alacak kaydı oluşturulabilecektir. 4. Vergi incelemesi, mümkün olan en kısa sürede tamamlanır. İnceleme, tam ve sınırlı/kısmi inceleme şeklinde iki şekilde yapılabilir. Olayda yürütülen tam incelemenin, incelemeye başlanıldığı tarihten itibaren, en fazla bir yıl içinde bitirilmesi esastır. Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ( Vergi İnceleme Yönetmeliği ) uyarınca bu süre içerisinde incelemenin bitirilemeyeceğinin anlaşılması halinde, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar, gerekçeli bir yazı ile bağlı oldukları birimden, inceleme süresinin bitiminden en geç on gün önce, ek süre talep edebilirler (md.23/2). Kanun da veya Yönetmelik te hangi hallerde ek süre talebinde bulunulabileceği açık değildir. Olayda incelenen mükellefin iş ve işlemlerinin yoğunluğu gerekçe olarak ileri sürülmüştür. Bu gerekçe, özellikle olayda, ek süre talebinde bulunmak için haklı neden oluşturmaz, çünkü sürenin bitimine 10 gün kala ek süre talebinde bulunulmuştur. Böyle bir durumun varlığı halinde, yıllık iş planının mevcut koşullara göre belirlenmesi ve ek süre talebinin hakkaniyete uygun bir zaman diliminde yöneltilmesi gerekirdi. Söz konusu beyaz eşyaların girişlerinin faturasız olması, tamamen satış fiyatı üzerinden vergilendirme yapılması sonucunu doğurmamalıdır. Zira söz konusu mallar faturasız alınmış olsalar dahi bunların gider boyutunun dikkate alınması gereklidir. Bu bağlamda, kanuni ölçülere dayanılarak inceleme elemanlarınca bir matrah tespiti yapılabilir veya bu tespite yönelik dosya takdir komisyonuna sevk edilebilir. Olayda vergi idaresi, söz konusu beyaz eşyaların maliyetlerini re sen belirlemeli ve bu maliyet tutarlarını gider olarak değerlendirmek suretiyle tarhiyata konu vergi matrahını tespit etmeliydi. Belirtilen usule ve esasa ilişkin aykırılıklar nedeniyle yapılan re sen tarh işlemi hukuka aykırıdır.

4 5. Vergi ziyaı kabahati, mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesi veya eksik tahakkuk ettirilmesidir. Şahsi, medeni haller veya aile durumu hakkında gerçeğe aykırı beyanlar ile veya sair suretlerle verginin noksan tahakkuk ettirilmesine veya haksız yere geri verilmesine sebebiyet vermek de vergi ziyaı hükmündedir. Verginin sonradan tahakkuk ettirilmesi veya tamamlanması veyahut haksız iadenin geri alınması bu cezanın uygulanmasına mani olmaz (VUK md.341). Vergi ziyaına sebebiyet veren mükellef veya vergi sorumlusuna, ziyaa uğratılan verginin bir katı tutarında vergi ziyaı cezaı kesilir. Vergi ziyaına, VUK md. 359 da yer alan kaçakçılık fiilleriyle sebep olunması halinde, vergi ziyaı cezası üç kat, vergi kaçakçılığı suçuna iştirak edilmesi durumunda ise iştirak edenlere bir kat oranında uygulanır. Beyanname kanuni süresi geçtikten ancak inceleme başlamadan önce verilirse vergi ziyaı % 50 olarak uygulanır (VUK md.344). Veraset ve intikal vergisine ilişkin mükellefiyetlerde tahakkuk muamelesi yapılmak için beyanname verme süresinin sonundan başlayarak 15 gün beklenir. Beyanname bu süre içinde verilirse vergi ziyaı olmamış sayılır. Ayrıca, bu ilk 15 günlük süre içinde beyanname vermemiş mükelleflere tebliğ edilmek şartı ile yeniden 15 günlük ikinci bir mühlet verilir. Bu süre içerisinde mükellefler beyannamesini verir ise yine vergi ziyaı oluşmamış sayılır. 6. İkmalen tarh edilen bir vergi borcu kendisine tebliğ edilen mükellef, bu borcu kabul edip öder ya da hakkında tesis edilen işlemin hukuka aykırı olduğu kanısında ise ilgili koşullar çerçevesinde idari çözüm yollarına başvurur ya da tarhiyat işlemine karşı dava açar. Mükellef 30 günlük dava açma süresini hareketsiz geçirir ise vergi borcunu kabul etmiş sayılır ve 30 günün sonunda mükellef bakımından vergi tahakkuk eder; ayrıca

5 artık herhangi bir yargısal başvuru olanağı kalmadığından tahakkuk eden vergi kesinleşir. Şayet mükellef, tarhiyatın haksız olduğu gerekçesiyle süresinde dava açar ise tahakkuk, mahkeme kararına kadar ertelenir. Vergi mahkemesi yükümlünün iddiasını kabul ederse vergi tahakkuk etmez; ancak davayı reddederse vergi tahakkuk eder. Davası reddedilen mükellef tahakkuk eden vergisini ödemekle beraber kararın hukuka aykırı olduğunu düşünüyor ise üst yargı mercilerine başvurabilecektir. (Kanun yollarına başvuru, üst yargı mercilerinde bu yönde bir karar verilmediği sürece yürütmeyi durdurmamaktadır.) Tahakkuk eden ve ödenen vergi, henüz kanun yolları tüketilmediğinden kesinleşmemiştir. Bölge İdare Mahkemesine yapılan itiraz veya Danıştay a yapılan temyiz başvurusu reddedildiği takdirde, mükellef aleyhine olan ilk derece mahkemesi kararı kesinleşir. Üst yargı mercileri tarafından vergi mahkemesinin kararı bozulur ise ödenmiş verginin iadesi yoluna gidilir, henüz tahsil edilmemiş ise tarhiyat terkin edilir. Kararın bozulması ayrıca tarhiyat işlemini kendiliğinden durdurur. 7. Anayasa nın 73 üncü maddesinin 3 üncü fıkrasında hüküm altına alınan verginin yasallığı uyarınca, vergi mükellefi ve vergi sorumlusu vergi kanunlarıyla belirlenir. Ayrıca, Vergi Usul Kanunu nun Mükellef ve Vergi Sorumlusu kenar başlıklı 8. maddesinin 3.fıkrasında, Vergi kanunlarıyla kabul edilen haller müstesna olmak üzere, mükellefiyete veya vergi sorumluluğuna müteallik özel mukaveleler vergi dairelerini bağlamaz denilmiştir. Bu düzenlemeler bir arada değerlendirildiğinde, kanunda belirtilenler dışında söz konusu yükümlülük ve sorumluluk hallerini değiştiren, ağırlaştıran, hafifleten yahut tamamen ortadan kaldıran nitelikteki özel hukuk sözleşmelerinin vergi idaresi karşısında bir geçerliliği olmadığı görülmektedir. Bu tarz sözleşmelerin ancak tarafları arasında ve özel hukuk kuralları çerçevesinde geçerliliği olabilir. Bu kuralın istisnası, vergi kanunlarıyla kabul edilen hallerdir. Örneğin işveren-işçi arasında yapılan hizmet sözleşmesi, işverene vergi sorumluluğu yükleyen ve vergi dairelerini bağlayan bir özel hukuk sözleşmesidir. 8. Vergi incelemesi (VUK m ) kural olarak, incelemeye tabi olanın iş yerinde yapılır. İş yerinin müsait olmaması, ölüm, işin terk edilmesi gibi zaruri sebeplerle incelemenin iş yerinde yapılması imkânsız olur veya mükellef ve vergi sorumluları

6 isterlerse inceleme dairede yapılabilir. Bu takdirde, incelemeye tabi olanın defter ve belgelerini daireye getirmesi kendisinden yazılı olarak istenir ve defterlerini/belgelerini daireye ibraz etmesi için 15 günden az olmamak üzere kendisine süre verilir. İncelemenin dairede yapılması halinde, istenilen defter veya belgeleri belli edilen zamanda mazeretsiz olarak getirmeyenler, bunları ibraz etmemiş sayılırlar. Haklı bir mazeret gösterenlere, defter ve belgelerini daireye getirmeleri için uygun bir süre verilir. İnceleme kural olarak tarh zamanaşımı süresi boyunca yapılabilir. Vergi incelemesinin mükellefin işyerinde yapılması halinde, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar, nezdinde inceleme yapılanın izni olmaksızın resmi çalışma saatleri dışında inceleme yapamazlar. Şayet müessesenin mesai saatleri gece ise, incelemenin gece yapılmasında mani yoktur. İncelemeler mümkün olan en kısa sürede tamamlanır. Tam inceleme, bir mükellef hakkında, bir veya birden fazla vergi türü itibarıyla bir veya daha fazla vergilendirme dönemine ilişkin her türlü iş ve işlemlerinin bütün matrah unsurlarını içerecek şekilde yapılan vergi incelemesidir. Kısmi inceleme ise tam inceleme dışında kalan vergi incelemesidir. İncelemeye başlanıldığı tarihten itibaren, tam inceleme yapılması halinde en fazla bir yıl, sınırlı inceleme yapılması halinde ise en fazla altı ay içinde incelemenin bitirilmesi esastır. Şayet belirtilen sürelerde tamamlanamıyor ise gerekçeli bir yazı ile her iki tür inceleme içinde 6 aydan fazla olmamak üzere ek süre talep edilebilir.