STK Diyalog Toplantıları. Katılım Öncesi Süreçte Sivil Toplumun Güçlendirilmesi STK Hibe Programı Bileşen A5: Çevrenin Korunması

Transkript

1 STK Diyalog Toplantıları Katılım Öncesi Süreçte Sivil Toplumun Güçlendirilmesi STK Hibe Programı Bileşen A5: Çevrenin Korunması

2 kapak içi boş...

3 STK Diyalog Toplantıları Katılım Öncesi Süreçte Sivil Toplumun Güçlendirilmesi STK Hibe Programı Bileşen A5: Çevrenin Korunması

4 STK Diyalog Toplantıları Bu yayının bütün hakları saklıdır. 2008, Bölgesel Çevre Merkezi - REC Türkiye Bu yayının hiçbir kısmı herhangi bir formda izin alınmadan satılamaz yada satılmak için çoğaltılamaz. Bu yayının basımı yararlanıcısının Avrupa Birliği Genel Sekreterliği ve sözleşme biriminin Merkezi İhale ve Finans Birimi olduğu Katılım Öncesi Süreçte Sivil Toplumun Güçlendirilmesi: STK Hibe Programı - A5 Çevre Bileşeni projesi kapsamında REC Türkiye tarafından Avrupa Komisyonu nun mali desteği ile gerçekleştirilmiştir. Ancak, yayının içeriği hiçbir şeklide Avrupa Komisyonu nun resmi görüşlerini yansıtıyor olarak algılanmamalıdır. ISBN: Yayımcı: Bölgesel Çevre Merkezi REC Türkiye İlkbahar Mahallesi 571. Cadde 617. Sokak No:8 Yıldız Ankara, Türkiye Tel: +90 (312) Faks: +90 (312) E-posta: info@rec.org.tr Web sitesi: Hazırlayanlar Kerem Okumuş, Hande Özüt, Yeşim Aslıhan Çağlayan Yayıma Hazırlayan- Grafik Tasarm Yeşim Aslıhan Çağlayan Baskı Hazırlık İris İletişim Çözümleri Basım Elma Teknik Basım

5 STK Diyalog Toplantıları İçindekiler Önsöz STK Diyalog toplantıları 8 26 Haziran AB Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA), Çevre Operasyonel Programı ve Ortaklık İlkesi 9 28 Kasım AB Uyum Sürecinde Türkiye de Su Yönetimi ve Halkın Katılımı Haziran Katılımcı Yerel Yönetim Uygulamaları: Avrupa Birliği ne Uyum Sürecinde Çevresel Yatırım Projelerinin Planlanmasında Yönetişim Yaklaşımı Haziran Kentsel Katı Atıkların Geri Kazanımı Eylül Çölleşme ile Mücadelede Ortaklıklar - AB Deneyimi ve CRIC7 için Fırsatlar Eylül Avrupa Birliği Karar Alma Süreçlerine Sivil Toplumun Katılımı REC Türkiye Toplantı ve Eğitimleri 33

6

7 Önsöz Avrupa Birliği ne tam üyelik sürecinde çeşitli müzakere başlıkları altında yapılan tüm reform çalışmaları ve yeni yasal düzenlemelerin başarılı bir şekilde uygulamaya sokulabilmesi için tabanda gerçek bir toplumsal desteğin bulunmasının gerekli olduğu bilinmektedir. Bu süreçte, çeşitli toplum kesimlerini temsil eden sivil toplum kuruluşlarının uyum çalışmaları çerçevesinde karar alma süreçlerine etkin katılımının desteklenmesi gerekmektedir. Çeşitli diyalog imkânlarının yaratılarak kamu kurumları ile sivil toplum arasında işbirliğinin tesis edilmesi amacı ile yöntemleri belli olan kurumsallaşmış bir yapının kurulması, uyum sürecinin daha etkin, verimli ve hızlı bir şekilde tamamlanabilmesi için çok önemli bir imkan sağlamaktadır. Bu kitapçık, Katılım Öncesi Süreçte Sivil Toplumun Güçlendirilmesi STK Hibe Programı Bileşen A5: Çevrenin Korunması projesi kapsamında çevre alanında çeşitli mevzuat ve politika başlıkları altında yerel ve merkezi kamu kurumları ile sivil toplum kuruluşları arasında düzenlenen bir dizi diyalog toplantısının içeriği ve çıktıları hakkında kısa bilgiler içermektedir. Bu toplantıların sonuçlarından da gördüğümüz gibi karar alma süreçlerinde yönetişim ilkesinin işletilerek karşılıklı bir işbirliğinin geliştirilmesi, uygulamaların toplum tarafından kolayca sahiplenileceğini göstermektedir. Toplantıların başarı ile düzenlenmesinde katkıları olan tüm kamu kurumlarına, katılım ve desteklerinden dolayı ise sivil toplum kuruluşlarına teşekkür ederiz. Bu süreçten elde edilen kazanımların yeni açılımlar getireceğine inanıyor ve bu örneklerin ortak çalışma ve işbirliği kültürümüze olumlu katkılar sağlayacağını düşünüyoruz. Dr. Sibel Sezer Eralp Bölgesel Çevre Merkezi - REC Türkiye Direktörü STK Diyalog Toplantıları 7

8 REC Türkiye STK Diyalog toplantıları Türkiye de Sivil Toplum Kuruluşlarının çalışmalarının başlamasıyla birlikte halkın karar alma çalışmalarına katılımındaki ister ve oran günden güne artıyor. Halkın bu süreçlere katılımı Avrupa Birliği tarafından da destekleniyor ve farklı alanlarda STK lar ve diğer paydaşların biraraya gelmesi ve fikir ve görüş paylaşımları da sıklaşıyor. REC Türkiye nin AB desteği ile gerçekleştirdiği Katılım Öncesi Süreçte Sivil Toplumun Güçlendirilmesi STK Hibe Programı Bileşen A5: Çevrenin Korunması projesi kapsamında da döneminde pekçok seminer ve eğitimin yanı sıra altı adet STK Diyalog toplantısı gerçekleştirildi. Bu toplantılar, STK ların, kamu, yerel yönetimler, AB yetkilileri, özel sektör ve diğer STK larla biraraya gelerek güncel konularda çalışma ve tartışma ortamı sağladı. Aynı zamanda, gerek AB süreçlerinde gerekse ulusal çalışmalarda STK ların seslerinin duyulması için birer fırsat oluşturdu yılları arasında REC Türkiye nin gerçekleştirdiği STK diyalog toplantıları genel çevre konularının yanı sıra su, atık, çölleşme gibi özel bazı konulara da odaklandı. Bu yayın kapsamında incelenen toplantılar; AB Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA), Çevre Operasyonel Programı ve Ortaklık İlkesi AB Uyum Sürecinde Türkiye de Su Yönetimi ve Halkın Katılımı Katılımcı Yerel Yönetim Uygulamaları: Avrupa Birliği ne Uyum Sürecinde Çevresel Yatırım Projelerinin Planlanmasında Yönetişim Yaklaşımı Kentsel Katı Atıkların Geri Kazanımı Çölleşme ile Mücadelede Ortaklıklar AB Deneyimi ve CRIC7 için Fırsatlar Avrupa Birliği Karar Alma Süreçlerine Sivil Toplumun Katılımı Toplantılarla ilgili daha fazla bilgi ve sunumlara adresinden ulaşabilirsiniz STK Diyalog Toplantıları

9 26 Haziran 2007 AB Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA), Çevre Operasyonel Programı ve Ortaklık İlkesi STK Diyalog Toplantıları 9

10 AB Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA), Çevre Operasyonel Programı ve Ortaklık İlkesi AB-STK Diyalog Toplantısı Gündem 10:00 10:15 Açılış Katılımcı ve Konuşmacıların Tanıtılması Gündem ve Toplantı Konuları Hakkında Bilgilendirme, Dr. Sibel Sezer Eralp, REC Türkiye, Direktör 10:15 10:35 Çevre Alanında AB Üyelik Süreci ve IPA, Gürdoğar Sarıgül, Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre Sektör Yöneticisi, Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu 10:35 11:35 Tartışma: T.C. Çevre Operasyonel Programı : Öncelik Eksenleri, Projeler, Yönetim Mekanizmalarına Sivil Toplumun Katılımı Kolaylaştırıcı: Dr. Sibel Sezer Eralp, REC Türkiye, Direktör 12:00 12:20 Diğer IPA Bileşenlerinin Uygulanması: Süreç ve Yol Haritası, Gürdoğar Sarıgül, Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre Sektör Yöneticisi, Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu 12:20 13:20 Tartışma: Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre Koruma Prensiplerinin IPA Fonlarına Entegrasyonu ve Bu Fonların Yönetimine Sivil Toplumun Katılımı Ortaklık İlkesi Çerçevesinde AB Fonları Yönetimine Sivil Toplumun Katılımını Desteklemek İçin AB-STK Diyaloğunda Gelecek Fırsatlar Kolaylaştırıcı: Deniz Gümüşel, REC Türkiye, Proje Yöneticisi 13:20 13:30 Toplantı Değerlendirmesi ve Kapanış Kolaylaştırıcı: Deniz Gümüşel, REC Türkiye, Proje Yöneticisi STK Diyalog Toplantıları

11 Toplantı çıktıları AB üyeliğine aday olan ülkelerde AB müktesebatına tam uyum için gerçekleştirilen çalışmaların desteklenmesi amacıyla, AB tarafından mali yardım için geliştirilmiş çeşitli araçlar bulunmaktadır. AB nin bütçe döneminde katılımın desteklenmesi amacı ile aday ülkeler için geliştirmiş olduğu çok yıllı mali programın ismi Katılım Öncesi Araç (Instrument for Pre-Accession) olarak tanımlanmıştır. Bu mali programın kullanımı için üçer yıllık planlama yapılması öngörülmüştür. Bu planlamalar çerçevesinde, yatırımların yoğunlaşacağı belirli alanlarda yapılacak olan (çevre, ulaştırma, vb.) yatırımların planlanması ve ilgili projelerin önceliklendirilmesi amacı ile Operasyonel Program ların hazırlanması gerekmektedir. Türkiye, Çevre ve Orman Bakanlığı nın himayesinde çevre alanındaki yatırımlar için IPA Programı ndan yararlanabilmek üzere Çevre Operasyonel Programı nın tamamlamıştır. Paralel olarak Çevre Operasyonel Programı, Ortaklık İlkesi kapsamında Türkiye deki paydaşlarla da paylaşılmakta ve görüşlerine açılmaktadır. Bu nedenle, katılımcı bir süreç çerçevesinde ilgili kesimlerin görüşlerinin ve katkılarının alınması gerekmektedir. Bu diyalog toplantısının öncelikli amacı, STK ların, AB nin IPA fonlarının yönetimine katılımı için olanakları tespit etmek ve sürdürülebilir kalkınma ilkelerinin, IPA bileşenlerinin yönetimine entegrasyonu sürecindeki aktif rollerini güçlendirmektir. Toplantının diğer amacı ise AB kurumları ve STK lar arasında, AB ye üyelik süreci hakkında bilgi alış verişi ve tartışma ortamı sağlayarak özellikle atık ve su yönetimi konularında, AB çevre politikaları ve mevzuatının verimli uygulanması ve uyumlaştırmanın desteklenmesi için sivil toplumun karar alma mekanizmalarına katılımını desteklemektir. Diyalog toplantısına çevre alanında ulusal ölçekte çalışan STK lar ile bölgesel STK platformları ve federasyonları katılarak Çevre ve Orman Bakanlığı ve Avrupa Komisyonu ile Ortaklık İlkesi nin STK Diyalog Toplantıları 11

12 işletilmesi konusunda detaylı çalışma olanağı bulmuşlardır. Toplantıda, öncelikle çevre faslının uyumlaştırma süreci çerçevesinde, Türkiye nin mevcut durumu hakkında bir genel değerlendirme yapılmıştır. Daha sonra, AB nin yeni finansal destek aracı IPA kapsamında sağlanacak fonların, programlama, uygulama ve izleme-değerlendirme süreçlerine, STK ların, AB ortaklık ilkesi çerçevesinde aktif katılımının ne şekilde sağlanabileceği hususunda çeşitli yöntemler tartışılmıştır. Diğer yandan, tüm sektörler için AB Katılım Öncesi Fonları nın yönetimine, sürdürülebilir kalkınma ilkelerinin entegrasyonu ve STK ların sürece aktif katılımındaki zorluklar ve fırsatlar değerlendirilmiştir. Mevzuatın uygulanmasının ve mevzuata verimli bir yaklaşım oluşturulmasının desteklenmesi için AB-STK diyalogu ve mekanizmaları da ayrıca ele alınmıştır. Toplantıda, IPA kapsamında sağlanacak fonların, programlama, uygulama ve izleme-değerlendirme süreçlerine, STK ların, AB ortaklık ilkesi gereksinimleri çerçevesinde aktif katılımının, yerel düzeyin ihtiyaçlarına yönelik projeler geliştirilmesini ve projelerin çevresel, sosyal ve ekonomik etkilerinin yakından izlenmesini kolaylaştıracağı konusunda ortak bir görüş oluşmuştur. Ayrıca, ortaklık ilkesinin uygulanması için aşağıdaki konuların mutlaka göz önünde bulundurulmasının gerekli olduğu belirtilmiştir: Sürecin şeffaflığı ve farklı ortakların ihtiyaçlarının göz önünde bulundurulması; Bilginin zamanında paylaşılması; Programlama sürecinin zaman planlamasının, ortakların kapasiteleri de göz önünde bulundurularak yapılması; Taslak belgelerin paylaşılmasında kesin kuralların belirklenmesi; herkesin aynı taslak üzerinde çalışmasının sağlanması; Programlama sürecinin yapısının, kapsamının ve sorumlulukların en başından net biçimde ifade edilmesi; Programlamaya ortakların nasıl dahil edildiğinin net ve şeffaf biçimde tüm ortaklar ve kamu ile paylaşılması STK Diyalog Toplantıları

13 28 Kasım 2007 AB Uyum Sürecinde Türkiye de Su Yönetimi ve Halkın Katılımı STK Diyalog Toplantıları 13

14 AB Uyum Sürecinde Türkiye de Su Yönetimi ve Halkın Katılımı STK-Kamu Diyalog Toplantısı Gündem 10:10-10:40 AB Su Mevzuatında Halkın Katılımı ile İlgili Gereklilikler, Jovanka Ignjatovic, REC Merkez Ofisi, Proje Yöneticisi 10:40-10:50 Sorular-Cevaplar 10:50-11:30 Su Yönetiminde Halkın Katılımı, Paydaşların Temsiliyeti, STK-Kamu İşbirliği: AB den İyi Uygulama Örnekleri, Magdolna Toth Nagy, REC Merkez Ofisi, Kıdemli Proje Yöneticisi 12:00-12:20 Sorular-Cevaplar 12:20-12:50 Türkiye den Su Yönetimine Halkın Katılımı ve STK-Kamu İşbirliği Uygulamalarına Başarılı Örnekler, Çağrı Deniz Eryılmaz, Türkiye nin Su Kaynakları Program Sorumlusu, WWF Türkiye 12:50-13:00 Sorular-Cevaplar 14:00-14:30 Türkiye de Halkın Katılımı ve STK Temsiliyeti için Varolan Mevzuattaki Fırsatlar, Deniz Gümüşel, REC Türkiye 14:30-16:00 Grup Çalışmaları: Türkiye için Katılım Fırsatları / Olası Zorluk Alanları/Mekanizma Önerileri Moderatörler (REC): Magdolna Toth Nagy, Jovanka Ignjatovic, Hande Özüt, Deniz Gümüşel 16:30-17:30 Grup Çalışmalarının Sonuçlarının Sunumu ve Tartışma, Magdolna Toth Nagy, REC Merkez Ofisi 17:30-18:00 Kapanış: Etkinliğin Değerlendirilmesi ve Devam Etkinlikleri, Deniz Gümüşel ve Hande Özüt, REC Türkiye STK Diyalog Toplantıları

15 Toplantı çıktıları REC Türkiye nin 28 Kasım 2007 tarihinde Ankara da düzenlediği STK Kamu Diyalog Toplantısında Çevre alanında AB ye uyum sürecinde Türkiye nin önceliklerinden biri olan su sektörü ve özellikle su mevzuatının büyük bir bölümünü kapsayan, şemiye direktif niteliğindeki Çerçeve Su Direktifi ne uyum konusu ele alındı. Bu etkinlik kapsamında, STK ların, su sektöründe uyum süreci hakkında teknik bilgilerini gelişirmek, kamu kurumlarıyla iletişimlerini desteklemek ve yapılacak çalışmalara etkin katılımları konusunda tartışma başlatmak hedeflendi. Toplantının ilk bölümünde, yeni üye ülkelerin geçtiği benzer süreçlerde deneyim kazanmış REC uzmanları tarafından su yönetimi ve su yönetimine halkın katılımı ile ilgili AB mevzuatı ve deneyimi aktarılmıştır. Çevre Orman Bakanlığı ve su yönetimi konusunda deneyimli bir dernek olarak Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF) ise ülkemizde su yönetimi ve halkın katılımına dair olanak ve zorlukları aktarmışlardır. Katılımcılar aşağıdaki başlıca konular hakkında bilgi almışlardır: AB Su Mevzuatında Halkın Katılımı ile İlgili Gereklilikler AB Üyesi Ülkelerden Başarılı Örnekler: Su Yönetimine Halkın Katılımı ve STK ların Rolü Türkiye deki Var Olan Yapıyı Anlamak: Su Yönetiminde Halkın Katılımı Mekanizmaları ve Deneyimler Diyalog toplantısının ikinci bölümü, kazanılan bu bilgiler ışığında, su yönetimine halkın katılımı için olası mekanizmaların tartışıldığı bir çalıştay şeklinde düzenlenmiştir. STK lar, AB müktesebatının uyumlulaştırılması, uygulanması ve uygulamaların izlenmesi süreçlerine aktif olarak katılmalarının nasıl olacağı konusunda birlikte yöntem arayışlarında bulunmuşlardır STK Diyalog Toplantıları 15

16 Bu kapsamda, su yönetiminde ulusal bazda karar alma süreçlerine ve yerel ölçekte Havza Yönetimi süreçlerine katılımda ihtiyaç duyacakları bilgi ve beceriler, katkı verme ve geri bildirim yöntemleri konularında aşağıda özetlenen sonuçlara varılmıştır: STK ların bu süreçte mevcut yasa ve mevzuat, projenin hedef ve amaçları ve proje bölgesi (mevcut havzadaki su kullanımı) hakkındaki bilgilere, akademik destek ve bilgi akışına, ihtiyaç duyacaklardır. STK lar bu sürece kendi ihtisas konularındaki bütün bilgi ve belgeleri devletin kullanımına açarak, halka inerek iletişimi etkin hale getirerek, eğitim ve planlama çalışmaları ile düzenli toplantılar ve acil eylem planları yaparak ve yürütülen projelere katkı vererek katkıda bulunabilirler. STK ların katkılarıyla ilgili geri bildirim, son taslağın kanunlaşmadan önce katkı veren tüm kurum ve STK lara iletilerek, düzenli alan ziyaretleri yapılarak, kullanıcı şikayetletlerini göz önünde bulundurarak, izleme ve değerlendirmeler yapılarak, yazılı ve görsel basın ile sağlanabilir. Diyalog toplantısı su yönetimine halkın katılımının sağlanması konusunu hem STK ların hem de kamunun gündemine taşıması ve STK ların AB adaylığı ile hızlanan bu süreçte ne gibi rol ve yükümlülüklere sahip olduklarını gözden geçirmeleri bakımından başarılı olmuştur STK Diyalog Toplantıları

17 12 Haziran 2008 Katılımcı Yerel Yönetim Uygulamaları: Avrupa Birliği ne Uyum Sürecinde Çevresel Yatırım Projelerinin Planlanmasında Yönetişim Yaklaşımı STK Diyalog Toplantıları 17

18 Katılımcı Yerel Yönetim Uygulamaları: Avrupa Birliği ne Uyum Sürecinde Çevresel Yatırım Projelerinin Planlanmasında Yönetişim Yaklaşımı STK - Yerel Yönetim Diyalog Toplantısı Gündem 10:00 10:15 Açılış Konuşması Dr. Sibel Sezer Eralp, Direktör, REC Türkiye 10:15 10:45 AB Katılım Öncesi Mali Yardımlarından Desteklenen (IPA) Yerel Çevresel Altyapı Projelerinin Programlanması Süreci ve STK Katılımı, Sadiye Bilgiç Karabulut - IPA Uzmanı, Çevre ve Orman Bakanlığı, IPA Koordinasyon ve Uygulama Merkezi 10:45 11:00 Yerel Çevre Eylem Planları (YEÇEP): Yerel Çevresel Altyapı Yatırımlarının Katılımcı Planlama Yaklaşımı,Hande Özüt, REC Türkiye Proje Yöneticisi 11:00 11:30 Yatırım Projelerinin Planlanmasında Katılımcı Uygulamalar, Gökhan Tulay, İstanbul Büyükşehir Belediyesi - Stratejik Planlama Müdürlüğü 11:45 12:15 Türkiye de IPA Sürecinde Çevre Yönetiminde Yerel Planlama ve Katılımcılık, Dr. Nuran Talu, REC Türkiye Yerel Çevre Politikaları Danışmanı 12:15 13:30 Serbest Tartışma STK Diyalog Toplantıları

19 Toplantı çıktıları AB çevre mevzuatının yerel düzeyde uygulanmasının yerel yönetimler üzerinde maliyet, hazmetme kapasitesi ve getireceği diğer olası etkileri açısından önemli zorluklar getirmektedir. Yerel yönetimler altyapı sistemleri, atıksu arıtımı ve katı atık düzenli depolama sahaları gibi yatırımları gerçekleştirmelidir. Bu yatırımların başarılı bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için tüm paydaşların katılımıyla detaylı ve geniş kapsamlı bir planlama süreci gerekmektedir. Ancak, paydaş katılımı için şeffaf ve sorumlu bir işbirliğinin nasıl kurumsallaştırılacağı konusu yıllardır tartışılan bir konudur. Toplantı, yerel yönetimler ve çevre STK ları arasında katılımcı bir işbirliği sürecinin geliştirilmesinde yönetişim yaklaşımının tanıtılmasını amaçlamıştır. Bu da özellikle, AB katılım süreci aşamasında, AB nin katılım öncesi mali yardımlar için kullandığı mali program olan IPA Programı (Katılım Öncesi Araç) kapsamında finanse edilen çevre yatırım projelerinin planlanması konusunda ele alınmıştır. Toplantı, çevre yatırımları için katılımcı sürecin planlanması konusunda farklı tarafların sorumluluk ve rollerinin belirlenmesi ve bu süreç için kullanılacak işbirliği modellerin tanıtılmasını sağlamak üzere İstanbul da gerçekleştirilmiştir. Toplantıya, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, ilçe belediyeleri/ birinci kademe belediyeleri ve çevre STK ları temsilen toplam 36 uzman katılım sağlamıştır. Toplantı, IPA Programı ( ) altında çevre yatırımlarının yerel düzeyde önceliklendirilmesi amacıyla hazırlanan Çevre Operasyonel Programı nın tanıtılmasıyla başlamıştır. Bölgesel Çevre Merkezi (REC) tarafından hazırlanan ve birçok Orta ve Doğu Avrupa ülkesinde yatırımların planlanması için paydaşlar arasında işbirliğinin oluşturulmasına yönelik kullanılan ve Türkiye için de çok önemli bir model olabilecek Yerel Çevre Eylem Planları hakkında bir sunum gerçekleştirilmiştir. Toplantıya daha sonra paydaş katılımı STK Diyalog Toplantıları 19

20 ve mevcut katılımcı süreçler konusunda İstanbul örneği ele alınarak devam edilerek, paydaşların hazırlık sürecine katılımı konusunda örnek olarak İstanbul için hazırlanan Stratejik Plan ele alınmıştır. Toplantı, tarafların yerel düzeyde çevresel yatırımların planlanması için yönetişim yaklaşımının geliştirimesindeki mevcut problemleri ve engelleri tartışmasıyla tamamlanmıştır. Ayrıca, paydaş katılımının nasıl yapılandırılacağı ve mevcut durumun iyileştirilmesiyle ilgili birçok alternatif senaryo ortaya konulmuştur. Yerel yönetimler ve STK lar arasında işbirliği için somut, sistematik ve yöntemsel bir yaklaşımın olmadığı bütün paydaşlar tarafından kabul edilmiştir STK Diyalog Toplantıları

21 20 Haziran 2008 Kentsel Katı Atıkların Geri Kazanımı STK Diyalog Toplantıları 21

22 Kentsel Katı Atıkların Geri Kazanımı STK Kamu Yerel Yönetim Diyalog Toplantısı Gündem 14:30 16:00 Sunumlar 14:30 14:50 AB Mevzuatı ve Orta ve Doğru Avrupa da ortaklık örnekleri, Beata Wiszniewska - REC Yeni AB Üye Ülkeler Bölgesel Direktörü 14:50 15:10 Türkiye de Katı Atıkların Yönetimi ve İlgili Mevzuat, Mahir Erdem Çevre ve Orman Bakanlığı 15:10 15:30 Türkiye de belediyelerin karşılaştığı sorunlar ve atık konusuna yaklaşımları, Halil Ünlü - Marmara ve Boğazları Belediyeler Birliği Danışmanı 15:30 15:50 Katı atıkların geri kazanılmasında ÇEVKO nun rolü ve deneyimleri, Cezmi Neyim - ÇEVKO Projeler Koordinatörü 16:00 17:30 Panel Atık ve Geri Kazanım Alanında Deneyim Paylaşımı Panel Başkanı: Kerem Okumuş REC Türkiye Direktör Yardımcısı Panelistler: Cezmi Neyim, ÇEVKO Projeler Koordinatörü Halil Ünlü, Marmara ve Boğazları Belediyeler Birliği Danışmanı Hüseyin Ere, Karabük Belediyesi Belediye Başkanı Mehmet Kartal, Nilüfer Belediyesi Yerel Gündem 21 Genel Sekreteri Ahmet Geçidi, Eskişehir Odunpazarı Belediyesi Temizlik İşleri Müdürü 17:30 18:00 Soru - Cevap STK Diyalog Toplantıları

23 Toplantı çıktıları REC Türkiye, Kentsel Katı Atıkların Geri Kazanımı konusunda yerel yönetim ve STK diyalog toplantısını 20 Haziran 2008 tarihinde İstanbul da 4. Uluslararası Geri Dönüşüm, Çevre Teknolojileri ve Atık Yönetimi Fuarı (REW) etkinlikleri çerçevesinde gerçekleştirmiştir. AB Atık yönetimi politikası; atık üretimini azaltma, geri kazanım ve güvenli bertaraf etme ilkelerine dayanmaktadır. Uyum sürecine paralel yürürlüğe giren Ambalaj Atıkların Kontrolü ve Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ile bu prensiplerin hayata geçirilmesi görevi belediyelerimizin yetkisine verilmiştir. Sivil Toplum Kuruluşları ise uygulamada belediyelerin en önemli destekçileri arasında yer almaktadır. Diyalog toplantısı ile kentsel katı atıkların geri dönüşümü konusunda bu iki önemli aktör arasında bilgi ve deneyim paylaşımı ve karşılıklı işbirliğinin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Bu kapsamda, toplantı, katı atıklarının yönetiminde AB müktesebatı, deneyimi ve üye ülkelerde hayata geçirilen Belediye STK işbirliği modellerinin aktarılması ile başlamıştır. AB ülkelerinde başarı ile uygulanmış örneklerin ardından ülkemizdeki katı atık yönetimi sistemi ve belediyelerin karşılaştıkları zorlukları aktarmak üzere Çevre ve Orman Bakanlığı (ÇOB), ÇEVKO ve Marmara ve Boğazlar Belediyeleri Birliği nden yetkililer söz almıştır. Diyalog toplantısının ikinci bölümü REC Türkiye tarafından hibe desteği verilmiş katı atık yönetimi projelerinin uygulamalarının aktarıldığı bir panel şeklinde düzenlenmiştir. Katı atıklar, piller ve ambalaj atıkları konularında AB desteği ve kendi kaynakları ile yürüttükleri çalışmaları aktaran dernek ve belediyeler özellikle birlikte çalışmanın önemini vurgulamışlardır. Panel tartışmaları sonucunda evsel atıkların yönetiminde AB ilkelerini yerine getirmek için gereken bileşenlerden birisinin STK Diyalog Toplantıları 23

24 halkın bilgi ve bilinç düzeyinin artması, tüketin alışkanlıklarının değişmesi ve geri dönüşüm konusunda üzerine düşen sorumluluğu yerine getirmesi olarak belirlenmiştir. Bu bileşeni hayata geçirmek için STK ların belediyeler ile birlikte yürütecekleri bilinçlendirme çalışmalarının önemi vurgulanmıştır. Atık yönetiminin bir diğer bileşeni ise kentsel katı atık yönetimi altyapısının ve ilgili personelin sayıca ve kapasite olarak yeterli olması gerektiği vurgulanmıştır. Bu bileşenle ilgili olarak tüm belediyelerin ÇEVKO ve ÇOB gibi ilgili kurumlarla işbirliği içinde hareket etmesi gerektiği ancak belediyelerin kendilerine verilen sorumluluk ve görevleri yerine getirmede hem finansal hem de personel açısından yaşadıkları zorluklara dikkat çekilmiştir STK Diyalog Toplantıları

25 11 Eylül 2008 Çölleşme ile Mücadelede Ortaklıklar AB Deneyimi ve CRIC7 için Fırsatlar STK Diyalog Toplantıları 25

26 Çölleşme ile Mücadelede Ortaklıklar AB Deneyimi ve CRIC7 için Fırsatlar STK - Kamu Diyalog Toplantısı Gündem 10:00 10:15 Açılış I.Oturum Birleşmiş Milletler Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi ve Sözleşme Kapsamında Gerçekleştirilen Çalışmalar Otutum Başkanı - Dr. Sibel Sezer Eralp, Direktör, Bölgesel Çevre Merkezi - REC Türkiye Direktörü 10:15 10:45 Çölleşmenin Biyoçeşitlilik ve İklim Değişikliği ile Etkileşimi ve Rio Sözleşmelerine Sivil Toplumun Katılımı; Biyoçeşitlilik alanında Avrupa Deneyimi, Ivonne Higuero, UNEP Avrupa Bölge Ofisi Yöneticisi 10:45 11:15 Uluslararası Gelişmeler Işığında Çölleşme ile Mücadele Ulusal Eylem Planı Uygulaması ve İlerisi için Düşünceler, Erdoğan Özevren, Çevre ve Orman Bakanlığı Birleşmiş Milletler Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi Ulusal Odak Noktası 11:15 11:45 DRYNET İçerik ve Çalışmaları, Çölleşme ile Mücadeleye Sivil Toplumun Katılımı için bir Girişim, Yeşim Erkan, TEMA Vakfı Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı 12:00 13:00 Soru Cevap II. Oturum CRIC7 Oturum Başkanı: Erdoğan Özevren, Çevre ve Orman Bakanlığı Birleşmiş Milletler Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi Ulusal Odak Noktası 14:00 14:30 CRIC7 - İstanbul; Önemi ve Gündemi, Erdoğan Özevren, Çevre ve Orman Bakanlığı Birleşmiş Milletler Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi Ulusal Odak Noktası 14:45 15:45 Çalışma Grupları: Kamu ve STK lar için CRIC7 nin Ulusal veuluslararası Boyutta Oluşturacağı Seçenek ve Fırsatlar 15:45 16:15 Grup sunumları ve Tartışma 16:15 16:30 Değerlendirme ve Kapanış STK Diyalog Toplantıları

27 Toplantı çıktıları Çölleşme, küresel bir sorundur ve bu sorun Türkiye ve Anadolu nun doğal yapısı için büyük bir tehdit oluşturmaktadır. Yaşadığımız bu küresel tehditden Avrupa Birliği ülkeleri de etkilenmektedir. Avrupa Birliği, çölleşme ile mücedele için Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi (UNCCD) kapsamında çalışmalar yürütmekte ve bu alanda stratejiler ortaya koymaktadır. Toplantı, çölleşme ve sürdürülebilir kalkınma arasındaki ilişki, çölleşme ile mücadelede AB nin konumu ve girişimleri, Türkiye nin çölleşme ile mücadele ulusal eylem planı kapsamında gerçekleştirilen çalışmaların bu alanda çalışan kamu ve STK uzmanlarına aktarılması hedeflemiştir. Bunun yanısıra, toplantı Kasım 2008 de İstanbul da Çevre ve Orman Bakanlığı evsahipliğinde ve geniş bir uluslararası katılımla gerçekleştirilen Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi 7. Gözden Geçirme Komitesi (Committee for the Review of the Implementation CRIC) ve Bilim ve Teknoloji Komitesi (Committee on Science and Technology CST) toplantılarına hazırlık niteliğini taşımıştır. Bu toplantıda, CRIC7 ve CST toplatılarına yönelik ülke görüş ve önerilerinin katılımcı bir yöntemle hazırlanması amaçlanmıştır. Bu çerçevede, toplantıda kamu ve sivil toplum kuruluşları çölleşme alanında ülkemizin karşı karşıya olduğu fırsat ve zorlukları analiz ederek çözüm önerileri üretme olanağı bulmuştur. Bir günlük toplantının öğleden önceki oturumunda Birleşmiş Milletler Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi ve Sözleşme kapsamında ulusal ve uluslararası boyutta gerçekleştirilen çalışmalar, UNEP Avrupa Ofisi, Çevre ve Orman Bakanlığı ve TEMA Vakfı temsilcileri tarafından sunulmuştur. UNEP Avrupa Ofisi temsilcisi Ivonne HIGUERO çölleşmenin iklim ve biyoçeşitlilikle ilişkisi ve etkilerinden bahsederek bu üç konunun kesiştiği STK Diyalog Toplantıları 27

28 alanda Avrupa da gerçekleştirilen çalışmaları anlatmıştır. Birleşmiş Milletler Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi Ulusal Odak Noktası, Erdoğan Özevren, Ulusal Eylem Planı kapsamında Türkiye nin gerçekleştirdiği çalışmaları anlatmıştır. Çalışmalarla ilgili olarak 50 nin üzerinde eylemin yeraldığı planın önemli bir kısmının gerçekleştirildiği vurgulanmıştır. Türkiye nin çölleşme ile mücadele alanında öncü ülkelerden biri olduğuna değinilmiştir. TEMA Vakfı Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı, Sn. Yeşim Erkan ise sunumunda, AB destekli bir proje olan DRYNET projesinin içerik ve çalışmaları hakkında bilgi vermiştir. Bunun yanında, sivil toplumun çölleşme alanında yaptığı çalışmalara değinmiştir. UNCCD sekretaryasının iki yılda bir düzenlediği CRIC toplantıları ev sahibi ülkeler için büyük bir öneme sahiptir. Uluslararası alanda etkiye sahip kararların alındığı bu toplantıların katılımcı bir yapıda gerçekleştirilmesi, bu toplantının gerçekleştirildiği ülkenin alandaki başarısının en önemli göstergesidir. Bu amaçla, toplantı kapsamında Kasım 2008 de İstanbul da gerçekleştirilen CRIC7 toplantısına yönelik STK-kamu ortak çalışmaları ve işbirliklerinin tartışıldığı bir çalıştay gerçekleştirilmiştir. İki çalışma grubu olarak gerçekleştirilen çalıştayda CRIC7 sürecine STK katılımının güçlendirilmesine yönelik öneriler ve yeni fikirler ortaya konmuş ve somut eylemler belirlenmiştir. Bu tartışmalar sonucunda; STK ların CRIC7 toplantısına katılabilmek için Çevre ve Orman Bakanlığı ile yakın ilişkide olması gerektiğine, STK lar ve Çevre ve Orman Bakanlığı nın ortak bir açıklama hazırlamasına, Web sitesi olan STK ların ana sayfalarında CRIC7 ile ilgili haber ve internet bağlantısına yer vermesine, Medya ile iletişime geçilerek CRIC7 toplantısının basında yer bulması konusunda girişimlerde bulunulmasına karar verilmiştir STK Diyalog Toplantıları

29 17 Eylül 2008 Avrupa Birliği Karar Alma Süreçlerine Sivil Toplumun Katılımı STK Diyalog Toplantıları 29

30 Avrupa Birliği Karar Alma Süreçlerine Sivil Toplumun Katılımı STK - STK Diyalog Toplantısı Gündem 14:00 14:10 Açılış Konuşması, Sibel Sezer, REC Türkiye Direktörü 14:10 14:30 AB Hukuku ve Karar Alma Süreci, Prof. Dr. Haluk Günuğur, Türkiye Avrupa Birliği Derneği Yönetim Kurulu Başkanı 14:30 14:50 Avrupa Birliği nde Katılımcı Karar Alma Süreçleri; Sivil Toplumun Rolü, Gürdoğar Sarıgül, Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre Sektör Yöneticisi, Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu 15:00 16:00 PANEL: AB Kurumlarıyla Etkili İletişim Nasıl Sağlanır AB karar alma süreçlerinde aktif STK ların bilgi ve deneyim paylaşımı Bahadır Kaleağası, AB ve UNICE Nezdinde TUSİAD Temsilcisi Zeynep GÖĞÜŞ, TR Plus - Avrupa da Türkiye Merkezi (Center for Turkey in Europe) Başkanı Haluk NURAY- İktisadi Kalkınma Vakfı Brüksel Temsilcisi 16:00 16:45 Soru Cevap / Tartışma 16:45 17:00 Kapanış STK Diyalog Toplantıları

31 Toplantı çıktıları Türkiye nin Avrupa Birliği (AB) ile olan ilişkileri 1959 yılından itibaren yaklaşık 40 yıldır devam etmektedir. Ancak, ilk kez 2005 yılında müzakerelerin açılması ile birlikte ilişkilerde yeni bir dönemin başladığını görülmektedir. Özellikle 1995 yılından sonra Gümrük Birliği çerçevesinde şekillenen uyum süreci, müzakereler ile birlikte tam üyelik hedefi doğrultusunda yeniden tanımlanmıştır. 35 konu başlığı altında AB müktesebatına tam uyum için yürütülen müzakereler, Türkiye de siyasi, ekonomik ve sosyal alanlarda önemli yapısal değişiklikleri beraberinde getirmektedir. Bu değişiklikler, Türkiye de başta kamu, özel sektör ve sivil toplum olmak üzere tüm kesimlerin uyum çalışmalarının içerisinde olmasını zorunlu kılmaktadır. Ancak, bu süreç Türkiye deki kurumların sadece ülke içerisinde gerçekleştirilecek uyum çalışmalarına katılmalarını değil, aynı zamanda AB nin kurumsal yapısı ve mevcut karar alma süreçleri çerçevesinde şekillenen yeni politika ve yasal düzenlemelerin içerisinde de etkin olmalarını gerektirmektedir. Özellikle 1992 Maastricht Antlaşması ile birlikte karar alma süreçlerinde gerçekleştirilen yeni düzenlemeler üye ülkelerin birçok politika alanında veto yetkisini kaldırdığını, nitelikli oy çokluğu çerçevesinde çevrenin de dahil olduğu çeşitli başlıklarda kararların yoğunlukla AB kurumlarının da içerisinde bulunduğu yeni yasama sürecini başlatmıştır. Bu süreç aynı zamanda üye ülkelerde ve Avrupa genelinde faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarının ve çıkar gruplarının kendi menfaatleri çerçevesinde AB kurumları üzerinde lobi faaliyetlerinde bulunmalarını ve çıkacak yasal düzenlemeler üzerinde etkili olmalarını teşvik etmiştir. Toplantı, katılımcılara Avrupa Birliği nin kurumsal yapısı ve karar alma süreçleri hakkında bilgi aktarmayı amaçlamıştır. Toplantıda üyelik sürecinde uyum çalışmaları kapsamında Türkiye yi de etkilemesi beklenen muhtemel düzenlemelerin hazırlık ve karar alma sürecine Türkiye den sivil toplum kuruluşlarının etkin katılım sağlayarak katkı vermelerini teşvik edilmiştir. Bu kapsamda, Brüksel de aktif olarak faaliyet gösteren Türk STK larının pratik deneyimlerini diğer STK lar ile paylaşarak bilgi ve deneyim alışverişinde bulunulan bir diyalog platformu kurulmuştur STK Diyalog Toplantıları 31

32 Toplantıya öncelikle Avrupa Birliği nin kurumsal yapısını ve karar alma süreçlerini anlatan bir sunum ile başlanmıştır. Daha sonra, Brüksel de temsilcilikleri aracılığı ile faaliyette bulunan TÜSİAD, İktisadi Kalkınma Vakfı ve TR Plus adlı kuruşlar gerek AB nezdinde çeşitli girişimlere ve yasal düzenlemelere katılım sağlamak gerekse Türkiye nin tanıtımı için gerçekleştirdikleri mevcut çalışmalar ve deneyimler hakkında katılımcıları bilgilendirmişlerdir. Toplantı sonucunda, mevcut deneyimler ve imkânlar ışığında, Türk sivil toplum kuruluşlarının özellikle karar alma süreçlerine etkin katılım sağlama imkânın çok kısıtlı olduğu görülmüştür. Bunun en önemli sebebi ise üye olmayan ülkeden gelen kurumların mevcut kurumsal yapı ve sistem içerisinde yasal temsiliyet sorunun bulunmasıdır. Ancak, toplantıdan elde edilen en önemli sonuç; Türkiye gibi müzakere sürecinde bir ülkeden katılım sağlamak isteyen kurumların Avrupa düzeyindeki muadil örgüt yapılarında ne kadar katılımcı ve etkin olurlarsa Türkiye nin doğrudan ve dolaylı lobi kanallarının da o kadar etkili olmasını sağlayacaktır. Dolayısıyla en önemli önceliklerden birisi Türk sivil toplum kuruluşlarının kendi alanlarında üye ülkelerden veya Avrupa dan (tüm Avrupa yı kapsayan örgütlenmelerden) paralel çalışmalar içerisinde bulunan kurumlar ile diyalogu geliştirmesi gerekmektedir STK Diyalog Toplantıları

33 REC Türkiye proje kapsamında başka eğitim ve toplantılar da gerçekleştirmiştir. Tamamı STK lara yönelik yönelik olan bu toplantılar farklı alanlarda kurumsal kapasitenin geliştirilmesi ve STK ların teknik altyapılarını güçlendirilmesini amaçlamıştır. Genç Çevreciler Eğitimleri Eğitim tarihleri: Temmuz Ağustos Şubat - 1 Mart Eğitim - 40 katılımcı STK lar için Proje Döngüsü Yönetimi Eğitimleri Eğitim Tarihler Mart Mayıs - 1 Haziran Ağustos Eğitim 71 Katılımcı STK lar için Halkala İlişkiler ve İletişim Eğitimleri Eğitim Tarihleri Eylül Kasım Eğitim 41 Katılımcı Çevre STK ları için Elektronik Ağlar Çalıştayları Çalıştay Tarihler Ekim Aralık 2 Çalıştay 22 Katılımcı Çevre Müktesebatı Eğitim ve Toplantıları Eğitim ve Toplantı tarih ve konuları 5 Mart 2007 Avrupa Birliği Katılım Öncesi Mali Yardımlarının Programlanması: Çevre için Operasyonel Program ve Ortaklık İlkesi Semineri 27 Kasım AB Uyum Sürecinde Türkiye de Su Yönetimi ve Halkın Katılımı Semineri 10 Eylül Rio Sözleşmeleri nin Uygulanması; AB Uyum Süreci Işığında, Sinerji için Fırsatlar Semineri 3 Eğitim 134 Katılımcı STK Diyalog Toplantıları 33

34

35

36 REC Türkiye, siyasî görüşlerden ve çıkar guruplarından bağımsız, kâr amacı gütmeyen, uluslararası bir kuruluş olan Orta ve Doğu Avrupa için Bölgesel Çevre Merkezi nin (REC) Türkiye deki temsilcisidir. REC Türkiye nin genel amacı, Türkiye nin çevre konusunda hukuki, kurumsal, teknik ve yatırım alanlarına yönelik kapasitesini güçlendirmek, böylelikle de AB çevre müktesebatının etkili bir şekilde uygulanması sürecini hızlandırmaktır. REC Türkiye, bu hedefe ulaşabilmek için, farklı finansal kaynaklar aracılığı ile yürütmekte olduğu çalışmalar çerçevesinde, hükümetler, sivil toplum kuruluşları (STK lar), özel sektör ve diğer çevresel paydaşlar arasında işbirliğini, bilgi paylaşımını ve çevresel karar alma süreçlerine halkın katılımını desteklemektedir. ISBN: