TÜRKİYE DE YEREL MEDYADA ÇALIŞAN İŞGÜCÜNÜN İNCELENMESİ THE INVESTIGATION TO LABOR WORKERS IN TURKEY LOCAL MEDIA

Transkript

1 TÜRKİYE DE YEREL MEDYADA ÇALIŞAN İŞGÜCÜNÜN İNCELENMESİ THE INVESTIGATION TO LABOR WORKERS IN TURKEY LOCAL MEDIA Akif ABDULLAH Yard.Doç.Dr., Afyon Kocatepe Üniversitesi, Emirdağ Meslek Yüksekokulu, Afyonkarahisar Can YARDIMCI Dr., Afyon Kocatepe Üniversitesi, Emirdağ Meslek Yüksekokulu, Afyonkarahisar ABSTRACT In our country, it does not exceed a certain figure on daily circulation of national newspapers last twenty years. Although in this case, the media has maintained its position as the fourth largest force. Local media; supporting the national media with its news and realizes the property as well as the fourth power. However, the number of newspapers and magazines published has been reduced in recent years. This study will examine the labor force according to many different criteria employed in the local media. The characteristics of employment in the sector will be put forward and to make recommendations for qualitative and quantitative improvements. Keywords: Local media, employment, improvement ÖZET Ülkemizde ulusal gazetelerin günlük tirajları son yirmi yıldır belli bir rakamı aşamamaktadır. Durum böyle olmakla beraber medya dördüncü kuvvet olma özelliğini korumaktadır. Hem ulusal medyayı haberleriyle destekleyen hem de dördüncü kuvvet özelliğini yerelde gerçekleştiren yerel medyada yayımlanan gazete ve dergi sayılarında son yıllarda azalma olsa da etkinliklerinden bir şey kaybetmedikleri ortadadır. Bu çalışmada yerel medyada istihdam edilen işgücü pek çok farklı kriterlere göre incelenecektir. Sektördeki istihdamın karakteristik özellikleri göz önüne koyulduktan sonra nitel ve nicel iyileştirmeler için öneriler sunulacaktır. Anahtar Kelimeler: Yerel medya, istihdam, iyileştirme 1.YEREL MEDYA TANIMI Ulusal medya ve yerel medya birbirlerini tamamlayan unsurlar olarak değerlendirilmektedir. Medya-basın dördüncü kuvvet olarak değerlendirilmekte olup, kamuoyu oluşturma ve kamuoyunun menfaatlerini koruyup kolladığı kabul edilmektedir. Ulusal medya bu fonksiyonları tüm ülke coğrafyası için yaparken yerel medya bu görevi çok daha küçük 63

2 alanlar için yapmaktadır. Yerel basın, demokrasiye mahalli ölçüde destek sağlamak, yerel problemleri araştırmak, yerel yönetimler için teminat olan, basıldığı bölgedeki haberlere öncelik veren, yerel sorunlarla ilgilenen, yayınlandığı bölgede sosyal, kültürel, siyasi vb. gelişmeleri okurlarına yansıtan yayın organı olarak tanımlanmaktadır. (KAYACAN 1996,57). Yerel basın yaygın basına göre daha dar ve homojen bir hedef kitlesine sahiptir. (BODUR 1997,39). Yerel basının hedef kitlesi şu şekilde ifade edilebilmektedir (VURAL 1999,111) - Gazeteyi alanlar, aboneler - Yöre halkı - Valilik, Emniyet Müdürlüğü, Belediye vb. Kamu Kurumları - Haber, araştırmacı gruplar - Meslek örgütleri - Siyasi partiler - Diğer yayın kuruluşları - Reklam verenler - Özel işletmeler Yerel basın farklı şekil ve isimlerle de ifade edilmeye çalışılsa da, ulusal basın kadar çaplı olmayan kasaba, ilçe ve illerde faaliyetlerini sürdüren, daha uzun aralıklarla çıkan küçük bir bölgeye hitap eden ve nispeten tirajı düşük, ulusal basının gölgesinde kalmış basın olarak tanımlanmaktadır.( 2.GAZETE VE DERGİ ÇALIŞANLARININ GENEL GÖRÜNÜMÜ SÖZERİ VE GÜNEY (2011,32,33) Kayıt dışı çalışan problemlerinin yanı sıra Türkiye de Medya Sektöründe istihdama dair güvenilir kaynak bulmanın mümkün olmadığını belirtmektedirler. Bu konuyla ilgili olarak SGK verileri, TÜİK Hanehalkı İşgücü Anketleri ve yazılı medya istatistikleri bulunmaktadır. Bu veriler sadece medya sektöründe kayıt içi ve sigortalı çalışanları vermektedir. Büyütecimizi yerel medya çalışanlarına çevirmemizi sağlayacak olsa da bütünü oluşturan bir parça olduğu için yine de bize bir fikir vermesini umabiliriz. Çalışmada TÜİK verilerinden olabildiğine yararlanma yönüne gidip mevcut-ulaşılabilen-verileri ayrıntılı olarak incelemeye çalışacağız. TÜİK sayılı Yazılı Medya İstatistikleri 2015 verilerine göre; 2011 yılında adet gazete ve dergi yayımlanmakta iken 2015 yılında gazete sayısı e düşmüş, aynı yıl dergi sayısı e çıkarak artış göstermiştir. Gazete ve dergilerin toplam tirajı 2011 yılında milyon adetten, 2015 yılında milyon adete düşerek azalış göstermiştir. 64

3 Tablo 1: Gazete ve Dergilerin Sarı basın kartına Sahip Olan Personel Sayısı 2012 Sarı Basın Kartı Sahibi Personel Sayısı Yayın Türü ERKEK % Kadın % Toplam Toplam % Gazete , , Dergi , , Toplam , , Sarı Basın Kartı Sahibi Personel Sayısı Yayın Türü ERKEK % Kadın % Toplam Toplam % Gazete , , Dergi , , Toplam , , Kaynak: TÜİK-Yazılı Medya İstatistikleri Veri Tabanı 2007 yılından 2012 yılına gelindiğinde sarı basın kartı sahipliğinin toplamda den ya çıktığı görülmektedir. İşgücünün kalitesinin artması yönünde olumlu bir gelişme olarak değerlendirilmektedir. Tablo 2 a: Gazete ve Dergilerin Yayın Bölümünde Çalışan Personelin Kadrolara Göre Sayısı 2005 Gazete Yayın Türü Dergi Kadro Durum Erkek Kadın Erkek Kadın Toplam Genel yayın müdürü Genel yayın yönetmeni Genel yayın koordinatörü Genel müdür/müessese müdürü/ idare müd Sorumlu yazı işleri müdürü Yazı işleri müdürü Yayın yönetmeni Sayfa editörü Yazı işleri müdür yardımcısı Redaktör İstihbarat ve haber bölüm şefi Haber müdürü Başyazar / Yazar Muhabir/foto muhabiri

4 Karikatürist Ressam/grafiker Düzeltmen Bölge/İl temsilcisi Diğer personel toplamı Toplam Kaynak: TÜİK -Yazılı Medya İstatistikleri Veri Tabanı Tablo 2b : Gazete ve Dergilerin Yayın Bölümünde Çalışan Personelin Kadrolarına Göre Sayısı 2012 Gazete Yayın Türü Dergi Kadro Durum Erkek Kadın Erkek Kadın Toplam Genel yayın müdürü Genel yayın yönetmeni Genel yayın koordinatörü Genel müdür/müessese müdürü/ idare müd Sorumlu yazı işleri müdürü Yazı işleri müdürü Yayın yönetmeni Sayfa editörü Yazı işleri müdür yardımcısı Redaktör İstihbarat ve haber bölüm şefi Haber müdürü Başyazar / Yazar Muhabir/foto muhabiri Karikatürist Ressam/grafiker Düzeltmen Bölge/İl temsilcisi Diğer personel toplamı Toplam Kaynak: TÜİK -Yazılı Medya İstatistikleri Veri Tabanı 66

5 Gazete ve dergilerde yayın bölümünde çalışan işgücünün kadrolarına baktığımızda 2005 yılında kişi olan toplam istihdam 2012 yılında yaklaşık 1 kat artarak kişiye yükselmiştir. Genel duruma bağlı olarak tüm pozisyonlarda istihdam artmıştır. Yalnızca karikatürist sayısında bir azalma/yerinde sayma gözlenmektedir. Ancak nitelikli işgücünde meydana gelen bu artışın alt kademe istihdamına aynı oranda yansıdığı maalesef söylenemez. Tablo 3 a: Gazetelerde ve Dergilerde Çalışanların Eğitim Durumlarına Göre Sayısı (2005) 2005 Yayın Bölümü Basım Bölümü Dağıtım Bölümü Toplam Eğitim Durumu Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Lise Altı Genel Lise Mes. ve Tek. Lise Önlisans Lisans Y.Lisans/Doktora Toplam Kaynak: TÜİK Tablo 3b: Gazetelerde ve Dergilerde Çalışanların Eğitim Durumlarına Göre Sayısı (2012) 2005 Yayın Bölümü Basım Bölümü Dağıtım Bölümü Toplam Eğitim Durumu Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Lise Altı Genel Lise Mes. ve Tek. Lise Önlisans Lisans Y.Lisans/Doktora Toplam Kaynak: TÜİK Gazete ve dergilerde çalışanların eğitim durumlarına bakıldığında toplam çalışan sayısının 2005 yılında kişiden, 2012 yılında kişiye çıkması sektörde yeni iş imkanlarının var olduğunun ve sektörün istihdam yaratma kabiliyetini göstermektedir. Yükseköğretim mezunu çalışanların 2012 yılında toplama oranında yükselmiştir. Lise altı ve lise değeri çalışan sayısı olarak 2012 yılında azalmıştır. 67

6 Tablo 4a: Gazete ve Dergilerin Yayın Bölümünde Çalışan Personelin Mesleki Bölümlerden Mezun Olanların Sayısı 2005 YAYIN TÜRÜ Mezun Olunan Bölüm GAZETE DERGİ TOPLAM ERKEK KADIN ERKEK KADIN Basın meslek Lisesi Kitle İletişim ve araçları yüksek okulu Kitle ve iletişim araçları fakültesi TOPLAM Kaynak: Türkiye İstatistik kurumu Yazılı Medya İstatistikleri Veri Tabanı Tablo 4b: Gazete ve Dergilerin Yayın Bölümünde Çalışan Personelin Mesleki Bölümlerden Mezun Olanların Sayısı 2012 YAYIN TÜRÜ Mezun Olunan Bölüm GAZETE DERGİ TOPLAM ERKEK KADIN ERKEK KADIN Basın meslek Lisesi Kitle İletişim ve araçları yüksek okulu Kitle ve iletişim araçları fakültesi TOPLAM Kaynak: Türkiye İstatistik kurumu Yazılı Medya İstatistikleri Veri Tabanı Gazete ve dergilerin yayın bölümünde çalışan personelin mesleki bölümlerden mezun olma durumlarına bakıldığında 2005 yılında kişiden, 2012 yılında kişiye çıktığı görülmektedir. Basın Meslek Lisesi, yüksekokul ve fakülte bazında artış ümit verici olsa da sektörde eğitimli işgücünün daha fazla çalışabilmesi istenilen bir durumdur. Özellikle taşrada çalışan işgücünün daha eğitimsiz olduğu ifade edilmektedir. Bu bireylere eğitim verilmesi önerilmektedir. 68

7 Tablo 5 : Gazete/Dergilerin Yayın Bölgesine Göre Yıllık Tiraj Sayısı, Yayın türü Yıl Top la m Yerel Bölges el Yaygın (U lu s al) Kind of periodicals Year Total (%) Local (%) Regional (%) National (%) Toplam Gazete Dergi Kaynak: TÜİK, Yazılı Medya İstatistikleri,

8 Gazete ve dergilerin yerel ve toplam tiraj sayılarını yılları için karşılaştırıldığında; toplam gazete ve dergi tirajı milyon adetten milyon adete düşmüştür. Dergi tirajında yaklaşık 3 milyon adetlik bir artış gözükse de toplamda azalma gerçekleşmiştir. Bir diğer önemli gelişme ise yerel yayın yapan gazete tirajının % 17.3 ten % 14.3 e düşmesi ve yerel yayın yapan dergilerin oranının % 19.1 den % 18.6 ya düşmesidir yılından 2015 yılına gelindiğinde toplam yerel gazete ve dergi oranında % 17.4 den % 14.6 ya düşmüştür. Elimizde yeterli istatistik olmadığı için bu durumun yerel medyada çalışan işgücünde azalmaya neden olup olmadığı açık bir şekilde ortaya konulamamaktadır. 3.SONUÇ VE ÖNERİLER Ulusal ve yerel medya bir bütünün ayrılmaz parçası olarak değerlendirilmektedir. Dördüncü kuvvet olma özelliğini her iki medyanın da yerine getirdiği düşünülmektedir. Karşılaştıkları sorunlar da benzerlikler göstermektedirler. Uzun yıllardır ülkemizde artmayan gazete tirajları, reklam gelirlerindeki yetersizlikler bunlara örnek gösterilebilir. Sektörün başarılı olabilmesi çalışan işgücünün yeteneği ve eğitim seviyesi ile ilişkilendirilmektedir. Daha eğitimli işgücünün istihdam edilmesi, sektörün toplam payını da arttırabilecektir. Sektördeki oyuncular başarısız olunca kapanma yada el değiştirme gibi durumlarla karşılaşılabilmekte ve bu durumda pek çok medya çalışanı işinden olabilmektedir. Özellikle son yıllarda ülkemizde pek çok medyada ve basında faaliyet gösteren işletmelerin el değiştirdiği görülmüştür. Yeterli veri olmasa da özellikle yerel medya/basın/gazeteler de benzer sorunlar ile karşı karşıya bulunmaktadır. Yerel basının genel problemlerinin yanında kendi yapısından kaynaklanan özel sorunları bulunabilmektedir. Çoğu yerel gazetenin kar elde edemese dahi yayımlanmaya devam ettikleri ifade edilmektedir. Yine pek çoğunun babadan oğla kalan işletmeler olduğu ve salt yerel gazete değil diğer matbaacılık (davetiye, fatura, irsaliye, kartvizit vb.) işleriyle ayakta durabildikleri ifade edilmektedir. Ulusal gazeteler gibi düşük tiraj, çok az reklam geliri vb. sorunlarla mücadele etmektedirler. Yerel basındaki işgücüne bakıldığında yetişmiş eleman örneğin of-set kullanacak teknik elemanların yetişmediği piyasada bu işgücünün bulunmasında zorluklar çekildiği ifade edilmektedir. Yerel medyanın ekonomik bağımsızlığını koruyabilmesi için bir dizi önlemler alınmalıdır. Yerel basının en önemli gelir kalemi olarak BİK (Basın İlen Kurumu) tarafından uygulaması yapılan Resmi ilanların yasalara uygun ve adilce dağıtılması önerilmektedir. Yeterli ve düzenli geliri olan yerel medya çalışanları iş güvencesine sahip olabileceklerdir. Yerel basında çalışanların bazılarının asgari ücretin altında ücretle çalıştırıldıkları ifade edilmektedir. Yine de bu çalışanların belli aralıklarla eğitimden geçirilerek bilgi-becerilerinin arttırılması ve elde edecekleri ücret seviyelerinin yükselmesinin mümkün olduğu ifade edilmektedir. TÜİK 2016 (Haziran) verilerine göre işsizlik oranı % 10,2, genç işsizliği oranı % 19,4, İstihdam oranı % 47,1 ve işgücüne katılım oranı % 52,4 olarak gerçekleşmiştir. (TÜİK, işgücü istatistikleri Haziran 2016, s.1) Kayıt dışı istihdam oranı % 34 olarak ifade edilmektedir. ( Ülkemizde işgücü talebi ile işgücü arasında uyumsuzluk olduğu kabul edilmektedir. Gerçek işsizlik oranı, genç işsizliği oranı ve işgücüne katılım oranı ve kayıt dışı istihdam kabul edilebilir seviyelerde değerlendirilmemektedir. Bu çalışmada yerel medyada çalışan işgücünün durumu incelemeye çalışılmıştır. Ancak yeterli 70

9 ve kabul edilebilir istatistiki veriler bulunmadığından ve devletin resmi istatistik kurumu olan TÜİK tarafından % 34 olarak açıklanan kayıtdışı oranı oldukça yüksektir. Yerel medyada çalışan işgücünün eğitim seviyesinin artması, kadın işgücünün artması memnuniyet vericidir. Ancak gazete ve dergilerdeki tiraj azalışları da önemli gözükmektedir. Eğitim seviyesi düşük olan işgücünün eğitilmesi de ayrıca önem arz etmektedir. Yine bu sektörde çalışanlar arasında kendi konularında eğitim veren lise, yüksekokul ve üniversite çalışanlarının oransal artışlarında memnun edici bir durum olarak değerlendirilmektedir. 4. KAYNAKÇA BODUR,F.(1997). Yerel Basında Yönetim ve Örgüt Yapısı, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim fakültesi Yayınları. KAYACAN, İ. (1996). Basınımızın Anadolu Cephesi, Ankara: Ece Yayınları. TÜİK Yazılı Medya İstatistikleri Sayı 21543, 26 temmuz 2016 TESEV Türkiye de Medyanın Ekonomi Politiği: Sektör Analizi Ceren SÖZERİ, Zeynep GÜNEY 2011 TÜİK İşgücü İstatistikleri Haziran 2016, Sayı Eylül VURAL, A.M.(1996). Yerel kamuoyunun Kitle İletişim Aracı Olarak Yerel Basın, Yeni Türkiye Medya Özel Sayısı, 2(12) 71