Türkiye-Ürdün STA ve Etkileri ( Şubat 2015) (Anlaşmanın Yürürlüğe Giriş Tarihi: )

Transkript

1 Türkiye-Ürdün STA ve Etkileri ( Şubat 2015) (Anlaşmanın Yürürlüğe Giriş Tarihi: ) Hazırlayan: Kürşat Burak SERTKAYA 1. ÜRDÜN GENEL EKONOMİK VE TİCARİ BİLGİLERİ 1.1. Ürdün Hakkında Genel Ekonomik Bilgiler Nüfus, Kişi, Milyon (2014) 7,9 GSYH Cari Fiyatlarla, Milyar $ (2014) 35,8 Kişi Baş.Düşen Milli Gelir, $ (2014) Tarım Ort.Güm.Ver.% %17,8 Sanayi Ort.Güm.Ver.% %9,8 İhracat, 2014, Milyar $ 8,3 İthalat, 2014, Milyar $ 22,7 Hizmet İhracatı, 2014 Milyar $ 7,3 Hizmet İthalatı, 2014 Milyar $ 4,6 İhracatımız, 2014, $ İthalatımız, 2014, $ Diğer Ülkelerle STA'ları GAFTA, AB (Association Agreement), ABD, EFTA, Agadir, Singapur, Kanada, Türkiye 1

2 1.2. Yıllar İtibariyle Ürdün ün Dış Ticaretinin Gelişimi 2006 (Milyar $) 2007 (Milyar $) 2008 (Milyar $) 2009 (Milyar $) (Milyar $) (Milyar $) (Milyar $) (Milyar $) 2014 (Milyar $) İhracat 5,1 5,7 7,7 6,3 7 7,9 7,8 7,9 8,3 İthalat 11,4 13,5 16, ,2 18,3 20,6 21,5 22,7 Hacim 16,5 19,2 24,5 20,4 22,2 26,2 28,5 29,4 31,1 Denge -6,3-7,8-9,1-7,7-8,2-10,3-12,8-13,6-14, ,6 21,5 22, ,3 16, , ,1 11,4 5,7 7, ,9 7,8 7,9 8,3 İhracat (milyar $) İthalat (milyar $) Yıllar İtibariyle Ürdün ün Dış Ticaretinde Başlıca Ürünler * Ürdün ün İhracatındaki İlk 10 Ürün No # GTİP Ürün 2014 (1000 $) Toplam TÜM ÜRÜNLER % Diğer Giyim Eşyası (Örme) Potaslı Mineral Veya Kimyasal Gübreler Tabii Kalsiyum Fosfatlar, Tabii Alüminyum Kalsiyum Fosfat Ve Pay % % % * 2014 yılı sıralı 2

3 No GTİP Ürün Fosfatlı Tebeşir Domates (Taze/Soğutulmuş) Tedavide Veya Korunmada Kullanılan İlaçlar Azotlu Mineral Veya Kimyasal Gübreler Tedavide Veya Korunmada Kullanılmak Üzere Karıştırılmış İlaçlar 2014 (1000 $) Pay % % % % Canlı Koyun Ve Keçi % İzole Edilmiş Teller % Tişörtler, Fanilalar, Atletler, Kaşkorseler Ve Diğer İç Giyim Eşyası (Örme) % Ürdün ün İthalatındaki İlk 10 Ürün No # GTİP Toplam Ürün TÜM ÜRÜNLER Petrol Yağları (Ham Olmayanlar) 2014 (1000 $) Pay % % Ham Petrol Yağları % Binek Otomobiller (Siteyşın Vagonlar) Altın (İşlenmemiş Veya Yarı İşlenmiş) Tedavide Veya Korunmada Kullanılan İlaçlar Başka Yerde Belirtilmemiş Emtialar % % % % Telefon Cihazları % Diğer Örme Mensucat % Petrol gazları % Buğday Ve Mahlut % 3

4 Yıllar İtibariyle Ürdün ün Başlıca Ticaret Ortakları * Ürdün ün İhracatındaki İlk 10 Ülke No Ülkeler 2014 # Toplam % 1 ABD % 2 Irak % 3 Suudi Arabistan % 4 Serbest Bölgeler % 5 Hindistan % 6 BAE % 7 Suriye % 8 Çin % 9 Kuveyt % 10 Türkiye % Pay Ürdün'ün Başlıca İhracat Ortakları 39% 8% 10% 16% 12% 15% ABD Irak S. Arabistan Serbest Bölgeler Hindistan Diğer * 2014 yılı sıralı 4

5 Ürdün ün İthalatındaki İlk 10 Ülke No Ülkeler 2014 # Toplam % 1 Suudi Arabistan % 2 Çin % Pay 3 ABD % 4 Hindistan % 5 BAE % 6 Almanya % 7 Türkiye % 8 Kore % 9 İtalya % 10 Rusya % 5

6 2. TÜRKİYE-ÜRDÜN EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİ 2.1. Türkiye-Ürdün İkili Ticaretin Gelişimi Yıl İhracat İhracat Değişim % Genel İhracata Oranı % İthalat İthalat Değişim % Genel İthalata Oranı % Hacim Denge , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Ürdün ile Dış ticaretimizin Seyri (milyon $) STA nın yürürlüğe girişi (01.03.) İhracat İthalat 6

7 Türkiye nin Ürdün İthalat Pazarı İçindeki Payı (%) Ürdün ün Türkiye İthalat Pazarı İçindeki Payı (%) 5 4,5 4,6 4 3,5 3,66 3,5 3,73 3 2,5 2 2,3 2,42 2,66 2,85 2,59 2,93 3 Türkiye'nin Payı Ürdün'ün Payı 1,5 1 0,5 0 0,01 0,02 0,01 0,01 0,01 0,01 0,02 0,03 0,04 0,03 0, Yıllar İtibariyle Ürdün e İhracatımızda Başlıca Ürünler No Kod Ürün * Pay (%) (2014) Ürdün ün İthalatında TR nin Payı (%) (2014) # Toplam TÜM ÜRÜNLER % Petrol Yağları Ve Bitümenli Minerallerden Elde ,5% 9% Edilen Yağlar Saf Amonyak Veya Amonyağın Sulu ,3% 3.130% Çözeltileri Bakır Teller ,7% 9% Kadınlar ve kız çocuk için takım elbise, takım, ceket, blazer, ,6% 273% elbise, etek, pantolon etek, vb.(yüzm Ağaçtan kutu, kafes, sandık vb. Ambalajlar, kablo makarası vb ,6% 149% Bakırdan Demetlenmiş Teller, Kablolar, Örme Halatlar Ve Benzerleri ,4% 4.357% (Elektrik İçin İzole Edilmiş Olan Ekmek, Pasta, Kek, Bisküvi Ve Diğer Ekmekçi Mamüller, Hosti, Boş İlaç ,4% 17% Kapsülü Mühür Güllacı, Pirinç Dokunmuş Halılar Ve Dokumaya Elverişli Maddelerden Diğer ,3% 104% Yer Kaplamaları Peynir Ve Pıhtılaşmış ,2% 9%

8 Ürünler Demir Veya Çelikten Sıkıştırılmış Veya Sıvı Hale Getirilmiş Gazlar İçin Kaplar Binek Otomobilleri Ve Esas İtibariyle İnsan Taşımak Üzere İmal Edilmiş Diğer Motorlu Taşıtlar Tedavide Veya Korunmada Kullanılmak Üzere Hazırlanan İlaçlar (Dozlandırılmış) Buzdolapları, Dondurucular Ve Diğer Soğutucu Ve Dondurucu Cihazlar Ve Isı Pompaları Sentetik Filament İplikleri (Dikiş İpliği Hariç) (Perakende Olarak Satılacak Hale Getirilmemiş) Diğer Mobilyalar Ve Bunların Aksam Ve Parçaları Kakao İçermeyen Şeker Mamulleri (Beyaz Çikolata Dahil) Ev Veya Çamaşırhane Tipi Yıkama Makinaları (Yıkama Ve Kurutma Tertibatı Bir Arada Olanlar Dahil) Mücevherci Eşyası Ve Aksamı (Kıymetli Metallerden Veya Kıymetli Metallerle Kaplama Metallerden) çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları Erkekler Ve Erkek Çocuk İçin Takım Elbise, Takım, Ceket, Blazer, Pantolon, Tulum Ve Şort ,1% 82% ,1% 1% ,1% 3% % 14% % 56% % 10% % 21% ,9% 20% ,9% 4% ,8% 12% ,8% 76% Yıllar İtibariyle Ürdün den İthalatımızda Başlıca Ürünler No Kod Ürün * Pay (%) (2014) TR nin İthalatında Ürdün ün Payı (%) (2014) # Toplam TÜM ÜRÜNLER % 0,05% Azot, Fosfor Ve Potasyumun İkisini Veya Üçünü İçeren Mineral Veya Kimyasal Gübreler Difosfor Pentaoksit, Fosforik Asit Ve Polifosforik Asitler ,1% 16% ,1% 20% Nitritler; Nitratlar ,5% 22% Dokunmamış Mensucat (Emdirilmiş, ,3% 2%

9 Sıvanmış, Kaplanmış Veya Lamine Edilmiş Olsun Olmasın) Sodyum Hidroksit (Kostik Soda), Potasyum Hidroksit (Kostik Potas), Sodyum Veya Potasyumun Peroksitl Plastikten Diğer Levha, Plaka, Şerit, Film, Folye (Gözeneksiz) Halılar Ve Dokumaya Elverişli Maddelerden Diğer Yer Kaplamaları (Tufte Edilmiş) Hurma, İncir, Ananas, Avokado Ve Guava Armudu, Mango Ve Mangost (Taze/Kurutulmuş) ,9% 2% 93 0, ,5% 0% ,5% 1% ,4% 2% İşlenmemiş Kurşun 466 0,3% 0% Aluminyumdan depo, fıçı, varil, vb. Kaplar; hacmi<=300 lt (sıkıştırılmış veya sıvılaştırılmış gaz iç ,3% 1% Potaslı Mineral Veya Kimyasal ,3% 1% Gübreler Sıvı Veya Tozları Püskürtmeye, Dağıtmaya Mahsus Mekanik Cihaz, ,2% 0% Yangın Söndürme Cihazları, Yangın Ve İşlenmemiş Aluminyum ,2% 0% Kadınlar ve kız çocuk için takım elbise, takım, ceket, blazer, elbise, etek, pantolon etek, vb. Sıkıştırmayla Ateşlemeli İçten Yanmalı Pistonlu Motorlar (Dizel Ve Yarı Dizel) Tişörtler, Fanilalar, Atletler, Kaşkorseler Ve Diğer İç Giyim Eşyası (Örme) Fosfinatıar, Fosfonatlar, Fosfatlar Ve Poıifosfatlar Diğer Yağlı Tohumlar Ve Meyveler Sığır (Bufalo Dahil) Ve At Cinsi Hayvanların Ham Post Ve Derileri Süpürgeler, Fırçalar, paspaslar, fırça başları, boya pedleri ve ruloları, silecekler vb ,2% 0% 203 0,2% 0% ,1% 0% ,1% 0% ,1% 0% ,1% 0% ,1% 0% 9

10 2.2. Türkiye-Ürdün STA Hakkında Genel Bilgiler Yürürlüğe Giriş Tarihi Mal ticaretinde tarife ve tarife dışı engellerin kaldırılması Hayvan ve bitki sağlığı önlemleri İktisadi ve teknik işbirliği İç vergilendirme Kamu alımları Anlaşma Kapsamı Devlet tekelleri, rekabet kuralları, sübvansiyonlar ve diğer iktisadi hükümler Fikri, sınai ve ticari mülkiyet hakları Menşe kuralları Yapısal uyum Ödemeler dengesi önlemleri Anti-damping ve korunma önlemleri STA nın Taviz Yapısı Tarım Ürünleri Gümrük Vergisi Düzenlemesi Taraflar, belirli sayıda tarım ürününde karşılıklı olarak tarife kotaları kapsamında veya miktar kısıtlaması olmaksızın gümrük vergisi indirimi ve/veya muafiyeti şeklinde taviz tanımışlardır. Ürdün ülkemizden ithalatta, peynir, yumurta, domates, havuç, salatalık gibi ürünlerde tarife kontenjanı kapsamında vergi muafiyeti, şekercilik ürünleri, makarna gibi ürünlerde tarife kontenjanı kapsamında vergi indirimi ve ayrıca bazı balıkçılık ürünleri, bal, fındık, kestane gibi ürünlerde sınırsız vergi muafiyeti sağlamıştır. Buna karşılık, Türkiye Ürdün den ithalatta, peynir, yumurta, kesme çiçekler, patates, hurma gibi ürünlerde tarife kontenjanı kapsamında vergi muafiyeti, şekercilik ürünleri, makarna ile ekmek gibi ekmekçi mamullerinde tarife kontenjanı kapsamında vergi indirimi sağlamıştır. Sanayi Ürünleri Gümrük Vergisi Düzenlemesi Türkiye Anlaşmanın II sayılı Eki Liste A da belirtilen ürünler hariç olmak üzere, Ürdün menşeli sanayi ürünleri için uygulanan gümrük vergilerini Anlaşmanın yürürlüğe girmesiyle birlikte kaldırmıştır. Ürdün ise Anlaşmanın II sayılı Ekinde yer almayan Türkiye menşeli sanayi ürünlerini Anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihte serbestleştirmiştir. Anlaşmanın II sayılı Eki liste A da belirtilen ürünleri serbestleştirmeden hariç tutan Ürdün, Anlaşmanın II sayılı Eki liste B1, liste B2 ve liste B3 te belirlenen ürünleri sırasıyla 2014, 2017, 2018 yılına kadar aşamalı olarak serbestleştirmiştir. Anlaşmanın II sayılı Eki Liste A da belirtilen ürünler Anlaşmanın yürürlüğe girmesinden üç yıl sonra Ortaklık Komitesinde tekrar gözden geçirilecektir STA nın İkili Ticaret Üzerine Etkileri (1 Mart -1 Ocak 2015 Dönemi) Anlaşmanın yürürlüğe girdiği 1 Mart tarihi sonrasında Ürdün e yaptığımız ihracatta 10

11 yılında % 52 lik artış yaşanırken, yılında ise % 3 lük düşüş gerçekleşmiştir yılında ise anılan ülkeye ihracatımız % 21 oranında artmıştır. Diğer yandan adı geçen ülkeden ithalatımızda yılında % 43 lük artış yaşanırken, yılında % 26 lık azalış gerçekleşmiştir. Mezkur ülkeden ithalatımız 2014 yılında ise % 78 artış göstermiştir Ürün Bazlı Değerlendirme Anılan dönemde Ürdün e yaptığımız tarım ürünü ihracatı, yılında 81 milyon $ dan yılında % 5 lik düşüşle 77 milyon $ olarak gerçekleşmiş olup yılında % 22 lik artışla 95 milyon $ a ulaşırken bu rakam 2014 yılında % 8 lik düşüşle 87 milyon $ a gerilemiştir. Diğer yandan yılında 425 milyon $ olarak gerçekleşen sanayi ürünü ihracatımız, yılında % 63 artışla 693 milyon $ a ulaşmış olup yılında % 6 lık düşüşle 649 milyon $ a gerilemiştir yılında ise bu rakam % 26 artışla 820 milyon $ a yükselmiştir. Ürdün e en çok ihracatını yaptığımız ürünler bazında bakıldığında; Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağların (2710) ihracatı yılında % 88 düşüşün ardından yılında % 3027 lik artış, yılında % 22 lik düşüş, 2014 yılında % 40 artış gösterip 304 milyon $ a ulaşmıştır. Saf Amonyak veya Amonyağın Sulu Çözeltileri (2814) ihracatı,, ve yıllarında bulunmazken, 2014 yılında 21 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. Bakır Teller (7408) ihracatı yılında % 141 artış, yılında % 21 düşüş, ve 2014 yıllarında % 93 ve % 96 artışla 15 milyon $ a ulaşmıştır. Kadınlar ve kız çocuklar için takım elbise, ceket, blazer, elbise, etek ve pantolon (6204) ihracatı yılında yaşanan % 34 artışın ardından yılında % 20, yılında % 55, 2014 yılında ise % 14 artış göstermiş olup 15 milyon $ a ulaşılmıştır. Ağaçtan kutu, kafes, sandık vb. ambalajlar, kablo makarası (4415) ihracatı yılında yaşadığı %27 lik artışın ardından yılında % 30 azalış, yılında % 34 artış, 2014 yılında ise % 5 artarak 14,8 milyon $ a ulaşmıştır. Bakırdan demetlenmiş teller, kablolar, örme halatlar ve benzerleri (7413) ihracatı yılında % 192 artması akabinde yılında % 57, yılında % 37 ve 2014 yılında % 32 artarak 12,9 milyon $ a ulaşmıştır. Ekmek, pasta, kek, bisküvi ve diğer ekmekçi mamulleri, hosti, boş ilaç kapsülü, mühür güllacı ve pirinç (1905) ihracatı yılında görülen % 69 luk artışın ardından yılında % 51 lik artış, yılında % 4 ve 2014 yılında % 23 düşerek 12,8 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. Dokunmuş halılar ve dokunmaya elverişli maddelerden diğer yer kaplamaları (5702) ihracatı yılında gösterdiği % 44 lük artışın ardından yılında % 13 oranında düşmüş olup yılında % 189, 2014 yılında ise % 10 artarak 12,5 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. Peynir ve Pıhtılaşmış Ürünler (0406) ihracatı yılında % 10, yılında % 16, yılında % 3 düştükten sonra 2014 yılında % 215 artışla 11 milyon $ a ulaşmıştır. Demir veya Çelikten Sıkıştırılmış veya Sıvı Hale Getirilmiş Gazlar için Kaplar (7311) ihracatı yılında % 97 düşüşün sonrasında, yılında % 11, yılında % 726, 2014 yılında ise %340 artışla 10 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. Binek Otomobilleri ve Esas İtibariyle İnsan Taşımak Üzere İmal Edilmiş Diğer Motorlu Taşıtlar (8703) ihracatı yılında %86 düşmüş, yılında %421, yılında % 382 ve 2014 yılında % 153 artarak 10 milyon $ a ulaşmıştır. 11

12 Tedavide veya Korunmada Kullanılmak Üzere Hazırlanan İlaçlar (Dozlandırılmış) (3004) ihracatı yılında % 378 artış, yılında % % 17 artış, yılında % 21 düşüş ve 2014 yılında % 57 artış göstererek 10 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. Buzdolapları, Dondurucular ve Diğer Soğutucu ve Dondurucu Cihazlar ve Isı Pompaları (8418) ihracatı yılında % 37 artmış olup, yılında % 5 artış, yılında % 4 düşüş ve 2014 yılında % 19 artış göstermiş ve 9,4 milyon $ a ulaşmıştır. Sentetik Filament İplikleri (Dikiş İpliği Hariç) (Perakende Olarak Satılacak Hale Getirilmemiş) (5402) yılında % 26, yılında % 13, yılında % 15, 2014 yılında ise % 64 artış göstererek 9,2 milyon $ a yükselmiştir. Taviz Alınan Ürünler - Anlaşma nın II sayılı Eki liste B1 de yer alan ve 1 Ocak 2014 tarihi itibariyle Ürdün tarafından uygulanan gümrük vergisi sıfırlanan Türk menşeli sanayi ürünleri: GTIP 6 Ürün adı İhracat () ($) İhracat (2014) ($) Değişim (%) (2014/) Duvar Kağıdına Mesnet Teşkil Eden Kağıtlar Diğer Kimyasal Atıklar Adi Metallerden Diğer Mamuller, Lehim Ve Kaynak Malzemeleri Diğer Kara Taşıtlarının Karoserileri (Şoför Mahalli Dahil) % % Şampuanlar % Tüpler, Borular, Hortumlar (Esnek)Kırılma Basıncı >= 27,6 Mpa % Diğer Saç Müstahzarları % Diğer Makyaj, Güzellik Bakım Müstahzarları % Dudak Makyaj Müstahzarları % Pudralar % Parfümler Ve Tuvalet Suları % Diş Macunları/Tozları % Tıp/veterinerlikte bedenin bölümünü yağlayıcı/tıbbi aletleri bileştirmede kull. Jeller % Plastikten Sofra Ve Mutfak Eşyası % Diğer İplik-Diğer, Sentetik Devamsız Lif<%85, Perakende % Plastikten Diğer Ev Eşyası, Tuvalet Eşyası % Çimento; Şaplı % Kapalı Yerlerin Güzel Kokmasında Kullanılan Diğer Müstahzarlar % Diğer İplik-Diğer, Sentetik Devamsız Lif=>%85, Perakende % Vücut Deodorantları Ve Ter Kokusunu Önleyici Deodorantlar % Metal İşlemeye Mahsus Olanlar-İş Gören Kısmı Çelikten % Adi Metallerden Dişli Tıpalar % Donmayı Önleyici Müstahzarlar Ve Donmayı Çözücü Müstahzar Sıvılar % Tüpler, Borular, Hortumlar-Takviyesiz, Donanımsız % Odun Katranı, Yağları, Kreozotu, Naftası, Bitkisel Ziftler Vb % Hidrolik Fren Sıvıları Ve Hidrolik Transmisyonlar İçin Petrol Yağları % 12

13 Plastikten Okul Ve Büro Malzemeleri % Koyun Ve Kuzuların Diğer Deri Ve Köseleleri % Keçi Ve Oğlakların Diğer Deri Ve Köseleleri % Bileği taşları, matkap uçları, bileği çarkları vb. (tabii taşlardan) % İş Gören Kısmı Çelikten Olan Dairevi Testere Ağızları % Diğer Bucurgat Ve Irgatlar % Vinçli Taşıtlar % Toplam % - Protokol I Ek I de yer alan, Anlaşma nın yürürlüğe girmesiyle birlikte Ürdün tarafından uygulanan gümrük vergisi sıfırlanan Türk menşeli tarım ürünleri: GTIP 6 Ürün Adı İhracat ($) İhracat ($) İhracat ($) İhracat ($) İhracat ($) 2014 Değişim% (2014/) Üzüm; (Kurutulmuş) % Diğer Sebzeler; Sebze Karışımları (Kurutulmuş) Diğer Sebzeler (Dondurulmuş) % Diğer sebze ve meyve vs. (sirke, asetik asit/konserve % edilmiş) Fındık (Kabuklu) % Tabii Bal % Çorbalar, Et Suları Ve Müstahzarları % Hıyar Ve Kornişon (Sirke, Asetik Asit/Konserve % Edilmiş) Eritme Peynirler (Rendelenmemiş/To z Haline % Getirilmemiş) Margarin; Diğer % Adi Fasulye (Beyaz Fasulye Dahil) (Kabuksuz) % (Taneleri İkiye Ayrılmış) Elma (Taze) % İncir (Taze/Kurutulmuş) % Diğer Peynirler % Zeytin (Sirke, Asetik Asitten Başka Şekilde % Konserve Edilmiş) (Dondurulmamış) Fındık (Kabuksuz) % Diğer Baharatlar % Kayısı (Zerdali Dahil) Kurutulmuş % Soğanlar Ve Şalotlar % (Taze/Soğutulmuş) Margarin (Sıvı Margarin Hariç) % Ayçiçeği Tohumu % 13

14 Yağları (Diğer) Nohut; Kabuksuz (Kuru) % Mercimekler; Kabuksuz (Kuru) % Havuç, Şalgam (Taze/Soğutulmuş) % Limon Ve Tatlı Limon % (Taze/Kurutulmuş) Dıger Balıklar (Taze/Sogutulmus) % Kestane % Antep Fıstıgı % Portakal (Taze/Kurutulmuş) % Mandarin, klemantin, viking vb (taze/kurutulmuş) Greyfurt Ve Pomelo (Taze/Kurutulmuş) % Toplam % Taviz Verilen Ürünler Ülkemiz, Anlaşma nın II sayılı Eki liste A da yer alan ürünler hariç olmak üzere tün Ürdün menşeli sanayi ürünlerine uygulanan gümrük vergilerini Anlaşma nın yürürlüğe girmesiyle birlikte kaldırmıştır. Ayrıca, taraflar belirli sayıda tarım ürününde karşılıklı olarak tarife kotaları kapsamında veya miktar kısıtlaması olmaksızın gümrük vergisi indirimi ve/veya müafiyeti şeklinde taviz tanımışlardır. - Protokol I Ek II de yer alan, Anlaşma nın yürürlüğe girmesiyle birlikte uyguladığımız gümrük vergisini sıfırladığımız Ürdün menşeli tarım ürünleri: GTIP 6 Ürünün Adı İthalat Diğer peynirler Baş marul (taze/soğutulmuş) Havuç, şalgam (taze/soğutulmuş) Hıyarlar ve kornişonlar (taze/soğutulmuş) Fasulye ve barbunya (taze/soğutulmuş) Bakla; diğer (taze/soğutulmuş) Kuşkonmaz (taze/soğutulmuş) Patlıcanlar (taze/soğutulmuş) Capsicum/pimenta cinsi meyveler (taze/soğutulmuş) Diğer sebzeler (taze/sogutulmus) İthalat İthalat İthalat İthalat Hurma (taze/kurutulmuş) Portakal (taze/kurutulmuş) Mandarin, klemantin, viking vb. (taze/kurutulmuş) Greyfurt ve pomelo (taze/kurutulmuş) Değişim (%) 2014/ -41% 14

15 Limon ve tatlı limon (taze/kurutulmuş) Üzüm (taze) Armut ve ayva (taze) Şeftali (nektarın dahil) (taze) Çilek (taze) Sinseng kökü Domates ketçapı ve diğer domates sosları Portakal (taze/kurutulmuş) Diğer yandan, ve 2014 yılları arasında Ürdün den ithalatımız kapsamında; Yağlı tohum ve meyvalar, sanayi bitkileri, saman, hayvan yemi (12) ithalatı % 387 oranında, İnorganik kimyasal müstahsallar, organik,inorganik bileşikler (28) ithalatı % 592 oranında, Eczacılık ürünleri (30) ithalatı % 520 oranında, Gübreler (31) ithalatı % 1249 oranında, Plastik ve plastikten mamul eşya (39) ithalatı % 294 oranında, Vatka, keçe, dokunmamış mensucat, özel iplik, sicim ve mamulleri (56) ithalatı % 116 oranında, Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları (62) ithalatı % 286 oranında, Nükleer reaktörler, kazan; makina ve cihazlar, aletler, parçaları (84) ithalatı % 80 oranında, Çeşitli eşya (96) ithalatı % 382 oranında, artış gösterirken; Şeker ve şeker mamulleri (17) ithalatı,, yıllarında yapılmazken 2014 yılında 29 bin $, Kurşun ve kurşundan eşya (78) ithalatı - yılları arasında yapılmamışken, 2014 yılında 460 bin $ olarak gerçekleşmiştir. Öte yandan, Canlı hayvanlar (01), Etler ve yenilen sakatatlar (02), Hayvansal ve bitkisel yağlar ve bunların müstahsalları (15), Sebze, meyva, bitki parçaları, sert kabuklu yemiş konserveleri (20), Yenilen çeşitli gıda müstahzarları (21) Meşrubat, alkollü içkiler ve sirke (22) Gıda sanayii kalıntı ve döküntüleri, hazır hayvan gıdaları (23) Tuz, kükürt, toprak ve taşlar, alçılar ve çimento (25) Metal cevherleri,cüruf ve kül (26) Uçucu yağlar, rezinoitler, parfümeri, kozmetikler vb (33) Kağıt ve karton;kağıt hamurundan kağıt ve kartondan eşya (48) Demir veya çelikten eşya (73) Bakır ve bakırdan eşya (74) Gemiler,suda yüzen taşıt ve araçlar (89) Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar cihazları, tıbbi alet (90) Sanat eserleri, koleksiyon eşyası, antikalar (97) 15

16 ithalatı % 100 oranında azalırken; Örme giyim eşyası ve aksesuarları (61) ithalatı % 50, mensucattan mamul diğer eşya,kullanılmış eşya,paçavralar ithalatı % 87, aluminyum ve aluminyum eşya (76) ithalatı % 86, elektrikli makina ve cihazlar,aksam ve parçaları (85) ithalatı % 40 oranında azalmıştır. Ayrıca, İnciler, kıymetli taş ve metal mamulleri, madeni paralar (71) ithalatı yılında 314 bin $ iken 2014 yılında 5 bin $ a gerilemiş; Demir ve çelik (72) ithalatı yılında gerçekleşmemişken yılında 1,6 milyon $ a ulaşmış olup 2014 yılında 5 bin $ seviyesine düşmüş; Motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet ithalatı (87) yılında gerçekleşmemişken yılında 100 bin $ ve 2014 yılında ise 10 bin $ olarak gerçekleşmiştir Ürün Bazlı değerlendirme (Ticaret Müşavirliği) İhracatımızda sektörler bazında (27. fasıl hariç) yapısal büyük bir değişiklik olmamış, mineral yağlar/muhtahsallar, mineral yakıtların yer aldığı 27. fasılda, motorlu kara taşıtları 87. fasılda, halılarda 57. fasılda, şeker ve şeker mamülleri 17. fasılda, örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları 62. fasılda ciddi bir artış meydana gelirken demir veya çelikten eşya 73. fasılda, elektrikli makine ve cihazlar 85. fasılda önemli miktarda düşüş, demir ve çelik 72. fasılda ise kısmi azalma dikkati çekmektedir. Ancak, da (bir kısmı B2 listesinde yer alıyor) yer alan ürünler büyük bir oranda ihracat değer artışına katkı sağlamıştır. Bilindiği üzere, 72. Fasılda yer alan ürünlerin bir kısmına Ürdün, ülkemizin de dâhil olduğu bir grup ülkelere koruma önlemi getirmiştir. Keza bu ürünlerin bazıları hassas ürün listesinde de yer almakta olup maliyetin bir miktar daha yükselmesine yol açmıştır. 3. STA NIN YATIRIMLAR AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü Ürdün ün Irak a coğrafi yakınlığı ve Filistin deki direniş nedeniyle yabancı yatırımcılar uzun yıllar boyunca Ürdün e ilgi göstermemiştir. Ekonominin liberalleştirilmesi ve yabancı sermaye girişinin artırılması amacıyla Temmuz 1997 de döviz kontrolleri kaldırılmış, yabancı yatırımcıların Ürdün bankalarında sınırsız miktarda döviz tutmalarına ve yerli veya yabancı para birimi halindeki birikimlerini yabancı ülkelere transfer etmelerine izin verilmiştir. Sermayenin ve gelirlerin ana ülkeye transferinde de hiçbir kısıtlama bulunmamaktadır. Irak ın işgali sonrası dönemde, nispeten daha güvenli bir yatırım ortamı sunması dolayısıyla birçok uluslararası firmanın Ürdün de yatırım yaptığı ve Irak ile ticarette Ürdün ü geçiş kapısı olarak gördüğü bilinmektedir. Zengin Körfezli yatırımcılar ise genellikle emlak (özellikle Amman, Ölü Deniz ve Akabe çevresinde), altyapı inşaatı ve sanayi sektörlerinde yatırım yapmaktadır. Yabancı yatırımlar açısından sanayi, otelcilik, madencilik, taşımacılık, sağlık, eğlence, sosyal tesisler ve tarım sektörleri başlıca alanları oluşturmaktadır. 16

17 Özellikle Körfez -Arap ülkeleri menşeli doğrudan yabancı yatırımları, küresel ekonomik kriz ve bölgesel istikrarsızlık korkusuyla yıllarında düşüş yaşamıştır. sonrası yeniden yükselişe geçmiştir. Diğer yandan, Ürdün ile akdettiğimiz STA nın firmalarımızın dış yatırımları açısından olumlu sonuçlar doğurduğu görülmektedir. Tekstil ve konfeksiyon, seramik, mobilya, elektrikelektronik, güneş enerjisi, izolasyon sektörelerinde firmalarımız Ürdünlü acenteler vasıtasıyla anılan ülke pazarında yer almaktadır. Ürdün deki Türk yatırımlarının toplam değeri 90 Milyon Dolar civarında olup, iki ülke arasında ulaşım ve enerji alanlarında işbirliğininin artırılmasına yönelik çalışmalar devam etmektedir. 4.İTHALAT REJİMİ VE TARİFE DIŞI ENGELLER 4.1. İthalat Rejimi İthalat Kontrolü İthalat üzerinde herhangi bir kısıtlama yoktur. Akreditif mektubu açan ithalatçıların tesis ve sanayi makineleri için maliyetin %20 si, yerel endüstride kullanılan hammadde ve ambalajlama malzemeleri için maliyetin %25 i, gıda maddeleri için maliyetin %30 u, diğer ticari eşyalar için maliyetin %70 i ve serbest bölgelere yapılan ithalatlar için maliyetin %80 i oranında nakit para sağlamak durumundadır. Genel olarak bir ithalat lisansının alınmasına gerek olmadığı gibi, özel sektör tarafından ticareti yapılabilen mallar üzerinde herhangi bir kısıtlama bulunmamaktadır (Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından ithal edilen pirinç ve buğday hariç). Ürdün, ithalatçılardan serbest bölgelerde depolanan mallar için %1 oranında bir ücret almaktadır. Ocak 1998 de Ürdün, kendi gümrük makamlarının AB beyanatlarına uymalarına ve tek adımlı bir gümrük prosedürü uygulamalarına izin veren Tek İdari Belge (SAD) uygulamasına başlamıştır. İthalat Lisansları Nisan 1997 de Ürdün, birçok malın ithalatı için öngörülen lisans alma zorunluluğunu kaldırmıştır. Stratejik gıda maddeleri, telekomünikasyon ürünleri, bazı elektronik ve tıbbi eşyalar için halen ithalat öncesi gümrük izinlerinin alınması gerekmektedir. Mart 2005 te lisanslara ek bir kolaylık daha getirilmiştir. İthalata konu mallar için, ilgili ithalatçı Ürdün de kayıtlı olduğu yerel Ticaret Odasının ve Sanayi Bakanlığının bulunduğu belediyenin ilgili makamları tarafından verilen bir ithalat kartı almak durumundadır. Lisans gerektirmeyen küçük çaplı ithalatlara uygulanan ücret tavanı ÜD dir. Tüm ithalat lisansları için lisans ücretlerinin ödenmesi gerekmektedir. Belgelendirme Sevkiyatlar için ticari fatura, menşe belgesi ve konşimento düzenlenmek zorunda olup bu belgelerin aslının ve ithalatçının ihtiyaç duyduğu sayıda kopyasının hazır bulundurulması gerekmektedir. Mallar ihraç edildiğinde fatura yerel bir Ticaret Odası veya benzer bir kuruluş tarafından tasdik edilmek zorundadır. 17

18 Faturanın bir kopyası, malların fiyatını ve menşe ülkesini belirten, ihracatçı tarafından verilmiş bir beyannameyi kapsamalıdır. İhraç edilen malların toplam değeri 300 ÜD nin altında veya mallar gümrük vergisinden muaf tutulan bir devlet kuruluşu tarafından ithal edildiğinde bu gibi bir tasdikin alınması gerekmemektedir. Tasdik edilmemiş belgelere ait mallara, navlunun CIF değerine dayanan %1 oranında bir para cezası uygulanmaktadır. Ayrıca mallar, üreticinin bulunduğu ülkenin dışındaki bir ülkeden ihraç edildiği takdirde yine %1 oranında bir para cezası uygulanmaktadır. 1 Eylül 2003 tarihinde Ürdün, bazı ithalatlar için sevkiyat öncesi denetim uygulamasını başlatmıştır. Söz konusu mallar şunlardır: Oyuncaklar ve bisikletler, elektronik ürünler, araçlar ve araç lastikleri, kişisel güvenlik cihazları. Buna ek olarak gıda ürünleri gönüllü denetime tabidir. Ticari Numuneler/Geçici İthalatlar İhracatçıların, kendilerine geçici giriş hakkı verilmesi için Ürdün Gümrük Departmanına yazılı bir dilekçe vermesi gerekmektedir. Geçici giriş hakkı, üretimde kullanılan tüm hammaddeleri ve sanayi girdilerini kapsamakta ve gerektiğinde uzatılabilen bir yıllık süreyle verilmektedir. Yarımamul ürünlerin geçici girişine, üretim veya ihracat amaçlı olarak izin verilmektedir. Ticari değeri olmayan numuneler tüm harç ve vergilerden muaftır. Paket Postası İthalat Düzenlemeleri Posta paketleri, gümrük makamları tarafından denetlenebilmektedir. Posta paketi manifestosu, konşimento numarasını, alacaklının numarasını, muhatabın adı ve adresini, ürün ağırlığını ve ürünlerin değerini kapsamalıdır. Gümrükleme/Taşıma Şirketleri Ürdün de geniş bir yelpazeye sahip, taşıma ve gümrükleme şirketleri vardır. Mallarını gümrükten geçirmek isteyen bireylere veya kuruluşlara, gümrük komisyoncusu olarak lisans verilebilmektedir. Bir komisyoncu, taşıma komisyoncusu sıfatı altında gelen ticari eşyaları konumlandırmakta, gerekli belgeleri dosyalamakta ve teslimatı ayarlamaktadır. Tam hizmet komisyoncuları, varış limanına yapılacak sevkiyatı ve sigorta işlemlerini düzenleyebilmekte, malları gümrükten geçirebilmekte, bu malları hedef varış noktasına gönderebilmekte ve çoğu zaman, ithalatçıdan ödeme alabilmektedir. Komisyoncunun uluslararası bir taşıma komisyoncusu olarak yetkilendirilmiş olması halinde, yabancı şirketlere iade edilen ticari eşyaların, parçaların ve ikmal malzemelerinin sevkiyatının Ürdün den idare edilmesi konusunda yardımcı olabilmektedir. Gümrük Vergisi İadesi ve İhraç Primi Ürdün deki spesifik sanayi sektörlerinde federal hükümet tarafından, gümrük vergileri geri ödenmekte veya gümrük vergilerine ek olarak ihraç primi verilmektedir. Bu ihraç primlerinin ödemesi, uygun şartlara sahip üreticilere veya imalatçılara verilen sübvansiyonlar şeklindedir Tarife Dışı Engeller Ürdün e ihracatta menşe sertifikasının ve faturanın ilgili ülkedeki Ürdün Konsolosluğu ya da Büyükelçiliği tarafından onaylanması gerekmektedir. Konsolosluk veya Büyükelçiliğin bulunmaması durumunda ise, söz konusu belge o ülkedeki Ticaret Odası na onaylatılmalıdır. 18

19 Faturada alış fiyatı ve menşeye ilaveten; yükleme, navlun giderleri, sigorta ve diğer giderlerin yer alması gerekmektedir. Fatura Arapça dilinde düzenlenmediyse, ithalatçının fatura üzerindeki bilgileri Arapça ya tercüme etmesi gerekmektedir. Malzeme Tedarik Bakanlığı, pirinç, buğday, şeker ve süt tozu gibi stratejik önem arz eden gıda maddelerinin fiyatının belirlenmesinden ve ithalatının denetiminden sorumlu kurumdur. Birçok temel gıda maddesinin ve inşaat malzemesinin fiyatı da yine ilgili Bakanlık tarafından belirlenmektedir. Petrol ürünleri ithalatı da yine devletin kontrolündedir. Bu ürünler haricindeki ürünlerin ithalatı için Ürdün Sanayi ve Ticaret bakanlığı ndan alınan izin haricinde bir izin alınmasına gerek yoktur. Serbest bölgelerde depolanan mallar üzerinden ithalatçıdan % 1 oranında ücret alınmaktadır. Haziran 1998 de Ürdün gümrüklerinin AB normlarına uygunluğunun sağlanması ve gümrük işlemlerinin tek bir basamağa indirilmesi amacıyla Tek İdari Belge (Single Administrative Document, SAD) uygulamasına geçilmiştir. 5. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME STA pazar payımızı arttırmış olup, Almanya ve İtalya ile hemen hemen aynı oranlarda pazar payına sahip olmamızı sağlamıştır. Esasen bu başarıyı firmalarımızın/ürünlerimizin pazarda sahip olduğu imaja, iki ülke insanının mevcut kültürel ve geleneksel bağlarına ve Anlaşmanın sağladığı ivmeye bağlamalıyız. AB ülkeleri, ABD, Çin son yıllarda Japonya, G. Kore sağladıkları bir kısım destekler/hibeler ile pazar paylarını genişletirken Türkiye ise yukarıda belirtilen özellikleri ile bu sıçramayı yapmıştır. STA nın katkısı mobilya sanayi dışında olumludur ve görüşülen bayiler bunu ifade etmektedir. Mobilya firmaları ürünlerinin halen STA dışında kalmış olmasından ve vergi yüksekliğinden şikâyet etmektedir. Bilinirliği yüksek markaların bayileri genelde önemli ailelerdir ve bu yapı Ürdün pazarındaki payı korumada gerçekçi bir unsurdur. Bölgede yaşanan savaş nedeni ile karayolu taşımacılığının kalmamış olmasının bazı ürün gruplarında etkisi olduğu değerlendirilmektedir. Bu husus ihracatın gerçekleştirildiği gümrük kapıları incelendiğinde de dikkati çekmektedir. Özet olarak, ülkemizle Ürdün arasındaki STA nın akdedilmesi sonrasındaki zaman zarfında anılan ülkeye gerçekleştirdiğimiz ihracat yaklaşık %80 oranında artış göstermiştir. Öne çıkan ürünlere bakıldığında, mücevherci eşyası ve aksamı ihracatımızın % 913, binek otomobiller ihracatımızın % 860, bakır teller ihracatımızın % 716, petrol yağları ihracatımızın % 400, dokunmuş halı ve yer kaplamaları ihracatımızın % 400, kadın ve kız çocuklar için hazır giyim ürünleri ihracatımızın % 283 arttığı görülmektedir. Ayrıca, Anlaşma nın II sayılı Eki liste B1 ve B2 deki ürünlerin 2017 ve 2018 yıllarında tamamen serbestleşeceği de göz önünde bulundurulduğunda mezkûr ülkeye gerçekleştirdiğimiz ihracatımızın daha da artacağı tahmin edilmektedir. 19