T.C. SAYIŞTAY BAŞKANLIĞI TÜRKİYE TAŞKÖMÜRÜ KURUMU AMASRA TAŞKÖMÜRÜ İŞLETME MÜESSESESİ 2013 YILI DENETİM RAPORU

Transkript

1 T.C. SAYIŞTAY BAŞKANLIĞI TÜRKİYE TAŞKÖMÜRÜ KURUMU AMASRA TAŞKÖMÜRÜ İŞLETME MÜESSESESİ 2013 YILI DENETİM RAPORU

2 Bu rapor, tarih, 6085 sayılı Sayıştay Kanunu ile tarih, 233 sayılı KHK uyarınca düzenlenmiş, Sayıştay Rapor Değerlendirme Kurulu nun tarih, 155 sayılı oturumunda kabul edilmiştir.

3 Müessesenin Unvanı : Amasra Taşkömürü İşletme Müessesesi Merkezi : Amasra Bağlı Olduğu Kuruluş : Türkiye Taşkömürü Kurumu Esas Sermayesi : TL (*) Ödenmiş Sermayesi : TL Karar Organı (Yönetim Komitesi) Karar Organındaki Ünvanı Adı Soyadı Müessesedeki Görevi Görevli Bulunduğu Süre Başlama Tarihi Ayrılış Tarihi 1- Başkan Ejder ERBAY Müessese Müdürü Devam Ediyor 2-Üye Cengiz AKÇE Müessese Müdür Yardımcısı (Teknik-Üretim) Devam Ediyor 3-Üye Hüseyin KASIM Müessese Müdür Yardımcısı (İdari) Devam Ediyor 4-Üye Seyhan DAL İşletme Müdürü (Elektro-Mekanik) Devam Ediyor 5-Üye A.Gündüz APAYDIN Lavvar Müdürü Üye Bülent YÜCEDAĞ İşletme Müdürü Devam Ediyor (*) Müessesenin sermayesi TTK Yönetim Kurulu' nun 06/02/2013 tarih, 45 sayılı kararı ile TL.' ye yükseltilmiş ve tamamı ödenmiştir.

4

5 İÇİNDEKİLER I. TOPLU BAKIŞ... I II. İDARİ BÜNYE... 1 A-Mevzuat :... 1 B-Teşkilat :... 1 C- Personel durumu:... 3 III. MALİ BÜNYE A- Mali durum : B- Mali sonuçlar : IV. İŞLETME ÇALIŞMALARI A-Giderler: B-Tedarik işleri : C Üretim ve maliyetler : D- Pazarlama: E-Sigorta işleri : F-İşletme sonuçları: G Yatırımlar : V. BİLANÇO Aktif (varlıklar) : Pasif (kaynaklar): VI. GELİR TABLOSU VII. EKLER

6 TABLOLAR Bölüm Tablo no Adı Sayfa I. Toplu bakış 1 Toplu bilgiler II II. İdari bünye 2 Personel sayısı 4 3 Personele yapılan harcamalar 8 4 Sosyal giderler 10 III. Mali bünye 5 Mali durum 12 IV. İşletme çalışmaları A- Giderler 6 Giderler 19 B-Tedarik işleri 7 Alımlar 20 8 Hizmet alımları 22 9 Redevans Bilgileri İlk madde ve malzeme stokları 26 C-Üretim ve maliyetler 11 Üretim Kaydı Açık İşçi Sayıları Ortalama İşçi Sayıları Fiili Yevmiye Adetleri Hazırlık Çalışmaları Hazırlık İlerleme Randımanları Arama Sondaj Çalışmaları Amasra Lavvarı Çalışma Değerleri Ürün Yıkama Bilgileri Amasra Lavvarı; İşçilikler, İşçilik 95 Verimliliği ve Elektrik Tüketimi 21 İş Kazaları Başlıca Tüketim Malzemeleri Amasra Müessesesi Rezerv Kategorileri İşgücü Verimlilik Değerleri Üretim maliyetleri Satılabilir Taşkömürü Birim Üretim 113 Maliyetleri D-Pazarlama 27 Satışlar (Ürün Çeşidine Göre) Satışlar (Alıcılarına Göre) Satış Fiyatları Stoklar (Mamul, yarı mamul, ticari mal) 118 E-Sıgorta işleri 31 Sigorta İşleri 119 F-İşletme sonuçları 32 Satış Sonuçları Faaliyet sonucu göstergeleri 122 G-Yatırımlar 34 Yatırımlar Muhtelif İşler Projesi 128 V. Bilanço 36 Aktif Hesaplar Diğer Alacaklar Maddi Duran Varlıklar Maddi Duran Varlıklar (Ayrıntılar) Birikmiş Amortismanlar Pasif Hesaplar 140 VI. Gelir tablosu 42 Gelir ve Giderler 144

7 Raporda yer alan kısaltmalar AB : Avrupa Birliği AID : Alt Isıl Değeri AKÇT : Avrupa Kömür Çelik Topluluğu COP : İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ÇATES : Çatalağzı Termik Santralı DPT : Devlet Planlama Müsteşarlığı DLF : Devolopment Loan Fund ECSC : Avrupa Kömür Çelik Topluluğu EKİ : Ereğli Kömür İşletmeleri ESD : Eşik Sınır Değer (TWA) ETKB : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı EÜAŞ : Elektrik Üretim Anonim Şirketi GSMH : Gayri Safi Milli Hasıla GSYİH : Gayri Safi Yurt İçi Hasıla IEA : Uluslararası Enerji Ajansı İDT : İktisadi Devlet Teşekkülü İSO : Uluslararası Sınıflandırma Sistemi KHK : Kanun Hükmünde Kararname KİK : Kamu İhale Kurumu / Kanunu KİT : Kamu İktisadi Teşekkülü KYSK : Karadon Yeni Servis Kuyusu MİGEM : Maden İşleri Genel Müdürlüğü MKE : Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu MTA : Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü MTEP : Milyon Ton Eşdeğer Petrol PAÜİ : Pano Ayak Üretim İşçisi PCI : Pulverize Kömür Enjeksiyonu PDKS : Personel Devam Kontrol Sistemi TBMM : Türkiye Büyük Millet Meclisi TEP : Ton Eşdeğer Petrol TİM : Taşkömürü İşletme Müessesesi TİS : Toplu İş Sözleşmesi TKİ : Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu TTK : Türkiye Taşkömürü Kurumu TÜİK : Türkiye İstatistik Kurumu USBM : Amerikan Jeolojik Teknikler YKK : Yönetim Kurulu Kararı YPK : Yüksek Planlama Kurulu

8

9 I I. TOPLU BAKIŞ Amasra yöresinde 1840 lı yıllardan bu yana kömür çıkarılmaktadır. Bilinen ilk ocaklar, İngiliz asıllı Galata Sarrafları tarafından İngiliz Bacaları adı ile işletmeye başlanmıştır yılında Havzanın Emlak-ı Şahane (Sultanlık toprakları) kapsamına alınması ve Havza sınırlarının belirlenmesinden sonraki yıllarda Hazine-i Hassa, daha sonra Bahriye ve Nafia Nezareti tarafından çeşitli kişi ve kuruluşlara işletme imtiyazı verilerek işlettirilmiştir. Tüm Havzada olduğu gibi Amasra yöresindeki ocaklar da gayrimüslimler tarafından kurulan şirketler tarafından açılmış, yerli halkın madencilik konusunda kültürü ve deneyimi bulunmadığından ocaklarda başta Sırp ve Hırvatlar olmak üzere uzak yerlerden getirilen işçiler çalıştırılmıştır tarih ve 3867 Sayılı Kömür Havzasındaki Ocakların Devletçe İşletilmesi Kanunuyla havzadaki tüm ocaklar kamulaştırılarak Devlet eliyle işletilmesi sağlanmıştır. Bu yasanın hemen ardından tarihli Ereğli Kömür Havzasının Devletçe İşletilmesine Dair Kararname ile bütün imtiyazlar, imal ruhsatları ve özel ocaklar EKİTAŞ a devredilmiştir. Etibank Yönetim Kurulu nun tarih ve 275/8 sayılı kararı ile de EKİTAŞ, Ereğli Kömürleri İşletmesi (EKİ) Müessesesi ne dönüştürülmüştür yılında Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu nun (TKİ) kurulması ile Etibank ın EKİ Müessesesi tarafından işletilen ocaklar tarihinde kabul edilen ve tarihinde yayınlanan 6974 Sayılı Kanunla kurulan Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu na (TKİ) devredilmiştir. KİT lerin yeniden düzenlenmesi kapsamında çıkarılan tarih ve 96 sayılı KHK ile Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) kurulmuş ve TKİ ye bağlı Ereğli Kömürleri İşletmesi Müessesesi TTK ya devredilerek taşkömürü rezervinin işletilmesi hakkı tüm hukuku ile TTK ya verilmiştir. TTK Yönetim Kurulu nun tarih ve 442 sayılı kararıyla tarihi itibarıyla Müessese haline getirilen Amasra İşletmesi, 1994 yılında müessese statüsü kaldırılarak yeniden işletmeye dönüştürülmüş ve TTK Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessesesine bağlanmıştır. TTK Yönetim Kurulu nun tarih ve 16/192 sayılı Kararı ile de tekrar müessese statüsü verilerek tüzel kişilik kazandırılmıştır. Zonguldak İlinin merkezinde bulunan Ana Teşekkülden 90 km uzakta Bartın İli Amasra İlçesinde faaliyetlerini sürdüren Müessesede üretilen koklaşamaz nitelikli tuvönan kömür lavvar tesisinde yıkanarak beş ana ürün elde edilmekte, ana hatlarıyla; %38 oranında elde edilen metalürjik kömür (%14 küllü-0-18 mm ebatlı ince lave) Demir-Çelik sektörüne (KARDEMİR e), %33 oranında elde edilen %13 küllü 0-18 ebatlı filtrasyon ürünü kömür Enerji sektörüne (Çatalağzı Termik Santraline), %19 oranında elde edilen %15-%18 küllü mm ebatlı parça-torbalanmış kömür yakımlık olarak teshine, %7 oranında elde edilen 0-25 mm ebatlı kömür muhtelif sanayiye ve %3 oranında elde edilen %15-%18 küllü mm. ebatlı dökme-parça kömürler ise Çay-Kur Fabrikasına satılmaktadır. Amasra Müessesesinin son 5 yıla ilişkin toplu bilgileri aşağıdaki çizelgede sunulmuştur.

10 II Sayıştay Tablo 1 - Toplu Bilgiler Toplu bilgiler Ölçü Artış Son iki Veya Azalış yıl farkı % Sermaye Bin TL ,6 Ödenmiş sermaye Bin TL ,7 Öz kaynaklar Bin TL ,2 Yabancı kaynaklar Bin TL ,2 Yabancı kaynaklara sirayet eden zarar Bin TL Finansman giderleri Bin TL Maddi duran varlıklar (edinme değeri) Bin TL ,0 Maddi duran varlıklar birik.amortis Bin TL ,4 Yatırımlar için yapılan nakdi ödemeler Bin TL ,5 Yatırımların gerçekleşme oranı (nakdi) % ,0 Tüm alım tutarı(hizmet alımları dahil) Bin TL (614) (6) Üretim miktarı (satılabilir kömür) Bin ton ,4 Tüm üretim tutarı (üretim maliyeti) Bin TL ,2 Üretim verimliliği (veya randıman) Kg/Yev ,0 Satış miktarı : Bin ton ,7 Net satış tutarı Bin TL ,1 Stoklar: 0 -İlk madde ve malzeme Bin TL ,9 -Yarı mamuler Bin TL Mamuller Bin TL ,9 -Ticari mallar Bin TL 0 -Diğer stoklar Bin TL Memur (ortalama) Kişi (3) -23,1 Sözleşmeli (ortalama) Kişi ,5 İşçi (ortalama) Kişi (34) -4,3 Personel için yapılan tüm giderler Bin TL ,2 Cari yıla ilişkin: -Memurlar için yapılan giderler Bin TL (160) (24) -Memur başına aylık ortalama gider TL (62) (1) -Sözleşmeliler için yapılan giderler Bin TL ,6 -Sözleşmeli başına aylık ortalama gider TL İşçiler için yapılan giderler Bin TL İşçi başına aylık ortalama gider TL ,6 Dönem kârına iliş vergi ve diğer yasal yük. Bin TL Tahakkuk eden vergiler Bin TL (22,0) GSYİH'ya katkı (üretici fiyatlarıyla) Bin TL (21,0) GSYİH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL (21,0) GSMH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL (21,0) Zararlılık (öz kaynak yitirilişi) % ,6 Faaliyet karı veya zararı Bin TL (34.119) (37.768) (36.369) (42.612) (41.860) ,2 Dönem karı zararı Bin TL (37.014) (38.356) (37.733) (45.121) (43.688) ,6 Bilanço karı zararı Bin TL ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) (43.688) 10,5

11 III Amasra Müessesesinin esas sermayesi 2013 yılı sonu itibarıyla 535 milyon liraya çıkarılmış ve tamamı ödenmiştir. Müessesede 2013 yılında üretilen 261 bin ton tüvanan kömürün % 49,5 i oranında elde edilen 129 bin ton satılabilir kömür satışa sunulmuştur. Satışı gerçekleşen 108 bin ton kömür karşılığında 24,6 milyon lira satış hasılatı sağlanmış, toplam satış maliyeti ise 49,8 milyon lira olmuştur. Faaliyet giderleri ile olağan ve olağandışı gider ve gelirlerin hesaba katılmasından sonra 2013 yılında 43,7 milyon lira tutarında dönem zararı oluşmuştur. Kömürün satış fiyatı ithal maliyetine göre belirlenmekte, maliyete göre fiyat artırma imkânı bulunmamaktadır. Müessesede üretim miktarının istenilen düzeye çıkarılamaması, birim maliyet içindeki sabit giderlerin payının düşürülememesine neden olmakta, bunun neticesinde üretim ve satış maliyeti yükselmekte ve satış fiyatlarına yansıtılamayan maliyet artışları doğrudan zarara dönüşmektedir. Zonguldak Havzasındaki ocaklarda derin yeraltı madenciliği ile yapılan üretimin; verimliliği düşük, birim maliyeti yüksek olmaktadır. Buna karşılık taşkömürünün yurtiçi satış fiyatı, büyük rezervlere sahip ülkelerde açık işletmelerden düşük maliyetle üretilen kömürlerin ithal maliyetine göre belirlendiğinden buna göre tespit edilen TTK satış fiyatları ticari maliyete göre düşük düzeyde kalmakta, satışlar zararla sonuçlanmaktadır. Müessese nin rezerv kayıplarının önlenmesi, üretim miktarının, randımanın arttırılması ve birim maliyetlerinin düşürülmesi, dönem zararlarının azaltılması ve güvenli çalışma ortamında üretim yapılması için, üretimde mekanizasyon sistemi ile çalışmak önem arz etmektedir. Bu doğrultuda Müessesede dik damarlarda üretimde mekanizasyon çalışmaları başlatılmıştır. Amasra da başlatılmış olan mekanizasyon çalışmaları ile üretimin başarılı olması ve diğer müesseselere yaygınlaştırılması, kurumun geleceği için önemli bir başarı göstergesi olacaktır. Müessesede üretim ve işgücü verimliliğinin artırılması amacıyla; - Uygulanmasına başlanılan mekanize kazı sistemine yönelik uygun panoların süratle hazırlanarak sistemin yaygınlaştırılması, - Ocaklarda konsantrasyona gidilerek, işçilerin efektif, fiili çalışma sürelerinin artırılması için her türlü tedbir alınarak, optimum çalışma ve çalıştırma düzeninin sağlanması, bu şekilde işçilere bir vardiyada verilen iş miktarının artırılması, - Daha kalın, daha temiz ve daha verimli damarlardan yapılacak üretimin artırılmasının yanı sıra üretimin her aşamasında daha temiz kömür üretimi için gerekli özenin gösterilmesi suretiyle satılabilir / tuvönan oranının yükseltilmesi, - Ayak gerisi üretime yardımcı, özellikle hazırlık olmak üzere nakliye, elektromekanik, tamir tarama gibi işçiliklerde nitelikli eleman açığının giderilmesi, - Ocak içi nakliyat sisteminde (kömür-taş-malzeme-insan) iyileştirmeye (rehabilitasyon-otomasyon) gidilmesi, çok sık arızalanan troley lokomotiflerin yerine

12 IV Sayıştay alınan akülü lokomotiflerde görülen akü probleminin süratle giderilerek tam kapasitede çalıştırılması başta olmak üzere sair önlemlerin alınması, - Mazeretsiz işe gelmeyen işçilerin mevcut yasalar uyarınca cezalandırılmaları ile iş barışının ve iş disiplininin sağlanarak iş gücü verimliliğinin kg/yevmiye nin üzerine çıkarılmasını sağlayacak her türlü teknik ve idari tedbirlerin alınması, Gerekmektedir. Öneriler: Amasra Taşkömürü İşletme Müessesesinin 2013 yılındaki çalışmaları üzerinde Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aşağıdadır. Yılına ilişkin öneriler: 1- Amasra TİM de üretim kapasitesi küçük ancak uzak mesafelerde bulunan 5 adet redevanslı saha ile ilerleyen yıllarda 3,5 milyon ton/yıl üretim yapılacak olan Amasra-B sahasındaki redevans faaliyetlerinin etkin bir şekilde denetlenmesini sağlamak amacıyla, Sözleşmeli Sahalar ve Hizmet Alımı Başmühendisliğinin yeterli nitelik ve sayıda elemanla takviye edilmesi hususlarında Genel Müdürlük nezdinde girişimde bulunulması ile redevanslı sahalarda İşletmecilik yapan firmaların faaliyetlerini, redevans sözleşmesi, İş Kanunu, Maden Kanunu ve Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği ve iş güvenliğine ilişkin olarak ilgili diğer mevzuat hükümlerine uygun olarak yürütmelerinin sağlanması (Sayfa: ), Önceki yıllardan devam eden ve izlemede olan konular: 1- İşletmelerde işgücü kayıplarının önlenmesi, iş verimliliğinin artırılması ve iş disiplini sağlanması konusunda yaşanan sorunların, Müessese yöneticileri tarafından alınan tedbirlere rağmen henüz bütünüyle çözümlenemediği tespit edildiğinden, bu tedbirlerin kararlılıkla uygulanmasına ve Teftiş Kurulu nca da izlenmesine devam edilmesi, (Sayfa: 6,7), 2- Müessesede son 14 senedir sadece pano ayak-üretim işçisinin alınması nedeniyle giderek azalan hazırlık, nakliyat, elektro-mekanik ve benzeri üretime yardımcı yer altı işçiliklerinde yaşanan darboğazların giderilmesini teminen bu sanatlara ihtiyaç duyulan sayı ve nitelikte işçi temin edilmesi hususunda Genel Müdürlük nezdinde girişimde bulunulması (Sayfa:76), 3- Amasra Lavvarı ihalesinde tarihli Sözleşme ve ekleri kapsamında tahhüdünü yerine getiremeyen ve sözleşmesi fesih edilen firmanın, taahhüdünü yerine getirememesi nedeniyle, kömür yıkama

13 V işlerine, yaklaşık 40 yıl öncesi teknoloji ile kurulan, ekonomik ömrünü dolduran, Kurum personeli tarafından çalıştırılan ve yıkama maliyetleri oldukça yüksek olan lavvarda devam edilmek zorunda kalınması sonucu oluşan ve oluşacak zararın belirlenmesi amacıyla teşkil edilen komisyon çalışmaları kısa sürede sonuçlandırılarak, taahhüdünü yerine getiremeyen firmadan tahsili yönünde Kurum Hukuk Müşavirliğinin görüşleri doğrultusunda işlem yapılması (Sayfa: 94-95), 4- Raporun ilgili bölümlerinde yer alan ve Ek:11 de listelenen öneri ve tavsiyelerinde yerine getirilmesi. Sonuç: Amasra Taşkömürü İşletme Müessesesinin 2013 yılı bilançosu ve ,37 Türk Lirası dönem zararı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur.

14

15 1 A-Mevzuat : II. İDARİ BÜNYE Amasra Taşkömürü İşletme Müessesesi; 3346 sayılı Kanun ile 8065 sayılı Sayıştay Kanunu ve 233 sayılı KHK gereğince T.C. Satıştay ın mali, idari, hukuki ve teknik olarak sürekli denetime tabi olup, 233 sayılı KHK de saklı tutulan hususlar dışında özel hukuk hükümlerine göre faaliyette bulunmaktadır. TTK Yönetim Kurulunun tarih ve 240 sayılı kararı ile yürürlüğe giren Müesseselerin Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları Yönetmeliğinin 6. maddesinde, Müesseselerin kuruluş amaç ve faaliyet konuları; TTK Ana Statüsünde belirtilen amaç ve faaliyetler doğrultusunda her türlü arama, etüt, plan, proje ve programlar yapmak, uygulama stratejilerini belirlemek, sınai ve sosyal tesisler kurmak ve işletmek suretiyle, taşkömürü üretimini gerçekleştirmektir. şeklinde belirlenmiş ve müessesenin faaliyetleri esas olarak kömür üretimi ile sınırlandırılmıştır. Yapılan bu düzenlemeye istinaden; üretilen kömürün satış işlemleri genel müdürlükçe yürütüldüğü gibi, müessesenin birçok alım işi, işlerin üçüncü kişilere yaptırılması, inşaat ihaleleri, kömür ocağı yatırımı gibi işleri de genel müdürlükçe yürütülmektedir. Müessesede çalışan memur ve sözleşmeli personel statüsünde çalışan personelin özlük hakları, 399 sayılı KHK ve 657 sayılı Kanun a göre, İşçi statüsündeki personelin özlük ve sosyal hakları; 4857 sayılı İş Kanunu, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu, 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi grev ve Lokavt Kanunu na göre yürütülmektedir. Tüm personel sosyal güvenlik bakımından tarihinde kabul edilen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigotası Kanunu ile oluşturulan mevzuata tabi bulunmaktadır. B-Teşkilat : 1-Teşkilatın yapısı : Amasra Taşkömürü İşletme Müessesesi nin merkezi Bartın ili Amasra ilçesinde bulunmaktadır. Müesseselerin teşkilat yapıları, TTK Teşkilat Yapısı, Görev ve Çalışma Esasları Yönergesi ile belirlenmektedir. Yönetim Kurulunun tarih, 49 sayılı kararıyla yeniden düzenlenen bu yönergede müesseselerin teşkilat yapısının; müessese müdürü, müdür yardımcıları, hukuk müşaviri, sivil savunma uzmanlığı, işletme müdürlükleri, şube müdürlükleri ve başmühendislikler şeklinde olması uygun bulunmuştur. Yönetim Kurulu nun tarih, 23 sayılı kararıyla müesseselerde

16 2 Sayıştay bulunan hukuk müşavirliği kadroları merkeze alınmış ve hukuk müşavirliği müessese teşkilat şemasından çıkarılmıştır. Birimlerin görev, yetki ve sorumlulukları yukarıda adı geçen Görev ve Çalışma Esasları Yönergesinde ayrıntılı şekilde düzenlenmiştir. Müessesenin mevcut yapısında; biri teknik olmak üzere iki müdür yardımcısı, üretim, lavvar ve elektro-mekanik şube müdürleri, bunlara bağlı başmühendislikler ile idari birimler bulunmaktadır. 2-Karar organı : 233 sayılı KHK ve TTK Ana Statüsüne göre; Müessesenin karar organı Yönetim Komitesidir. 233 sayılı KHK nin 18 inci maddesine göre, TTK Yönetim Kurulunca atanan Yönetim Komitesi; bir başkan ve dört üyeden oluşmaktadır. TTK Yönetim Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan Türkiye Taşkömürü Kurumu Teşkilat Yapısı, Görev ve Çalışma Esasları Yönergesi ne göre; Yönetim Komitesi, TTK Genel Müdürlüğü tarafından tespit edilen esaslara, işletme bütçesi ve programlarına uygun olarak verimlilik ve kârlılık ilkeleri doğrultusunda müessesenin yönetimini sağlayacak kararları almakla görevli ve yetkili bulunmaktadır. Yönetim Komitesi başkan ve üyeleri raporun giriş bölümünde yer almaktadır. Yönetim Komitesi Başkanı Müessese Müdürüdür. Yönetim Komitesi üyelerinden birinin 2013 yılında emekli olması nedeniyle tarihinde yeni bir üye atanmıştır. Yönetim Komitesi 2013 yılında 36 toplantı yapmış, teknik, idari, mali olmak üzere çeşitli konularda 61 karar almıştır. 3-Yürütme organı : 233 sayılı KHK nin 17 nci maddesi, TTK Ana Statüsünün 13 üncü maddesine göre; müessesenin yetkili ve sorumlu yürütme organı müessese müdürlüğüdür. Müessese Müdürü; üretim, etüt-tesis, idari, elektro-mekanikten sorumlu 2 müessese müdür yardımcısı ile birlikte yürütme organını oluşturmakta, müessese müdürü ve müessese müdür yardımcılarına bağlı; işletme müdürlükleri, şube müdürlükleri ve başmühendisliklerle yürütme organını oluşturmaktadır tarih ve 49 sayılı TTK Yönetim Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan Türkiye Taşkömürü Kurumu Teşkilat Yapısı, Görev ve Çalışma Esasları Yönergesi Müessese Müdürünü; TTK Ana Statüsünde belirlenen amaç ve faaliyetler ile Genel Müdürlüğün öngördüğü programlar çerçevesinde, Müessesenin çalışma politikasını belirlemek, organize etmek, zorunlu kaynakları sağlamak ve ilgili birimlere tahsis ederek denetlemek, planlanan hedeflere ulaşmak için Müessesenin yeraltı ve yerüstü

17 3 faaliyetlerini organize etmek, her türlü arama, etüt, plan, proje ve programların yapılmasını ve uygulamasını sağlamakla görevlendirmiştir. Müessese Müdürü; müesseseyi kanun, tüzük ve yönetmelik hükümleri ile TTK Yönetim Kurulu ve Müessese Yönetim Komitesi kararları doğrultusunda yönetmekle görevli olup, idare ve yargı mercilerine ve üçüncü kişilere karşı müesseseyi temsil etmektedir. Müessese Müdürü, müdür yardımcıları, işletme müdürü, şube müdürleri ve başmühendisler başta olmak üzere, personel atamaları TTK Yönetim Kurulu Kararı ile gerçekleştirilmektedir. Amasra Müessese Müdürlüğünde TTK Yönetim Kurulu Kararı ile yapılan diğer atamalara raporun C-Personel Durumu bölümünde yer verilmiştir. - Hukuk servisi : Müessesenin hukuk işleri; genel müdürlük merkezinden yürütülmektedir tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan tarih ve 2008/14269 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile TTK Genel Müdürlük ve Müesseselerinde yapılan kadro ihdas ve iptal işlemleri sonucunda Müesseselerde Hukuk Müşavirliği birimleri iptal edilerek Genel Müdürlük Hukuk Müşavirliği bünyesine alınmıştır. Bu nedenle müessesenin hukuk işleri ve davaları TTK Hukuk Müşavirliği tarafından yürütülmekte, yıl içinde ortaya çıkan dava ve takip konuları TTK Hukuk Müşavirliğine iletilmekte olup, buradan takip edilmekte ve yürütülmektedir. Müessese aleyhine açılan davalar genellikle, iş kazaları, maluliyet, meslek hastalıkları ve kıdem tazminatlarıyla ilgili iş davalarıdır. - Teftiş ve kontrol servisleri: Müessesenin teftiş işlemleri; TTK Teftiş Kurulu Yönetmeliğine göre Kurum Teftiş Kurulu Başkanlığınca yürütülmektedir. Müessesenin 2013 yılı teftiş programı tarih ve 726 sayılı Genel Müdür onayı ile yürürlüğe girmiştir yılında Amasra Taşkömürü İşletme Müessese Müdürlüğünün 2012 yılı işlem ve faaliyetleri hakkında tarih ve 131 sayılı Cevaplı Teftiş Raporu düzenlenerek gerekli öneri ve tavsiyelerde bulunulmuş, ayrıca değişik konularda inceleme ve tahkik raporları hazırlanmıştır. C- Personel durumu: 1-Personel kadroları ve personele ilişkin işlemler: Müessesenin 2013 yılı personel kadroları ile dönem içinde çalışan personel sayıları önceki yıl verileriyle karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

18 4 Sayıştay Tablo 2 - Personel Sayısı P e r s o n e l Çalışan Personel Norm Program Çalışan Personel Ortalama Yılsonu Kadro Kadro Ortalama Yılsonu kişi kişi sayı sayı Kişi Kişi A-Memurlar 1-Genel İdare hizmetleri Teknik hizmetler Toplam ( A ) B- Sözleşmeliler Sayılı KHK'ye göre çalışanlar Toplam ( B ) C- İşçiler : 1- Sürekli İşçiler : a) Aylıklılar b) Gündelikçiler (Saat ücretliler) Yer altı işçileri Yer üstü işçileri Geçici İşçiler Toplam ( C ) Genel toplam (A + B + C ) Bakanlar Kurulu nun 2013/5077 sayılı Kararıyla gerçekleştirilen, kadro ihdas ve iptalleri sonunda TTK Genel Müdürlüğü ne tahsis edilen kadroların, teşekkül merkezi ve bağlı müesseselere dağılımı, tarih, 21/232 sayılı TTK Yönetim Kurulu Kararıyla yapılmıştır. Bu düzenleme sonucunda; 3 adet sağlık memuru ile 5 adet ambar memuru kadrosu Amasra Müessesesine tahsis edilmiştir yılı bütçe ve iş programında Müessese de 12 memur, 141 sözleşmeli, 780 de işçi olmak üzere toplam 933 personel çalışması programlanmış, yılsonunda ise, Müessesede 9 memur, 149 sözleşmeli, 740 da işçi olmak üzere toplam 898 personel çalışmıştır yılı içinde Müessese de çalışan memur sayısı; 2 si emeklilik nedeniyle, 1 i de sözleşmeli statüye geçtiği için 3 kişi azalmış, yıl içinde yeni memur ataması olmadığı için yıl sonu memur sayısı 9 kişi olmuştur. Müessesede çalışan sözleşmeli personel sayısı; 2013 yılında 4 emeklilik, 3 ü de başkaca nedenlerle olmak üzere toplam 7 kişi azalırken, 9 kişinin açıktan tayin, 1 kişinin de Kurum içi atama yoluyla olmak üzere toplam 10 kişinin göreve başlaması nedeniyle yıl sonunda sözleşmeli personel sayısı 149 kişi olmuştur. Müessesede çalışan işçilerde ise; 2013 yılında 40 işçi girişine karşılık 50 si emekli olmak üzere toplam 74 işçi çıkışı olmuş, yılsonu itibarıyla işçi sayısı 6 kişi artmak suretiyle 774 den 880 işçiye yükselmiştir. Personelin müessese içinde servislere dağılımı ve yıllık hareketlerini gösterir çizelgeler raporun 1, 2, 3 ve 4 numaralı eklerinde yer almıştır.

19 5 Kurumda açıktan atamalar; Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Bağlı Ortaklıklarının yıllık Genel Yatırım ve Finansman Programları çerçevesinde Kurumdan bir önceki yıl ayrılan personel sayısına bağlı olarak Yönetim Kuruluna tanınan yetki ile yapılmaktadır yılında alınan izin çerçevesinde Amasra Müessesesinde açıktan atama yoluyla göreve başlayan sözleşmeli personel sayısı 9, işçi sayısı ise 21 kişidir. Müessesede 2013 yılında açıktan atanan memur bulunmamaktadır. Müesseselerin işçi, memur ve sözleşmeli personel ihtiyacıyla ilgili atama, tayin ve izin işlemlerinin Ana Teşekkül tarafından planlanması ve uygulanması nedeniyle bu konuya TTK Genel Müdürlük raporunda ayrıntılı olarak yer verilmiştir. Memur statüsünde çalışan personelin özlük hakları; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 399 sayılı KHK, sosyal hakları ise 5434 sayılı T.C Emekli Sandığı Kanununa tabi bulunmaktadır. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 233 ve 399 sayılı KHK lere tabi olan personel ile 2495 sayılı Bazı Kurum ve Kuruluşların Korunması ve Güvenliklerinin Sağlanması Hakkında Kanun ve buna ait yönetmeliğe tabi olanların hizmete alınması görev ve yetkileri, nitelikleri, atanma, ilerleme, yükselme, hak ve yükümlülükleriyle diğer özlük hakları, tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü Personel Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Söz konusu personel ayrıca, TTK Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği ile TTK Genel Müdürlüğü Kadrolu ve Sözleşmeli Personel Sicil Amirleri Yönetmeliği ne tabi bulunmaktadır. Sözleşmeli personelin özlük hakları 399 Sayılı KHK ye, 399 Sayılı KHK de hüküm bulunmayan hallerde Devlet Personel Başkanlığı nın görüşü alınmak kaydıyla 657 Sayılı Kanuna, sosyal hakları ise 5434 Sayılı T.C Emekli Sandığı Kanunu na ve 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu na tabidir. İşçi statüsünde çalışan personelin özlük ve sosyal hakları; 4857 Sayılı İş Kanunu, 2821 Sayılı Sendikalar Kanunu, 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu hükümlerine göre yürütülmektedir. Müessesede 2013 yılında Kamu İşletmeleri İşveren Sendikası ile Genel Maden İşçileri Sendikası arasında imzalanan ve tarihlerini kapsayan 25. Dönem Toplu İş Sözleşmesi hükümleri uygulanmıştır. Müessesenin Personel Müdürlüğü bünyesinde İşçi Sağlığı ve Koruma Başhekimliği kadrosu bulunmakla birlikte, uzun yıllardan beri Müessesede görevli işyeri hekimi istihdam edilememiştir. Bu durumun asli nedeni; Kurumda istihdam edilen hekimlere verilen ücretin yetersiz olmasıdır sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanununa istinaden Sağlık Bakanlığı nca yapılan kura çekimi sonucunda önceki yıllarda Kuruma yerleştirilen pratisyen

20 6 Sayıştay hekimler ya göreve başlamamışlar ya da göreve başlasalar bile ücret azlığı nedeniyle ilk fırsatta Kurumdan ayrılmışlardır. Bu nedenle, TTK Genel Müdürlüğüne bağlı diğer müesseselerde olduğu gibi Amasra Müessesesinde de önceki yıllardan beri işyeri hekimi bulunmaması yüzünden çevredeki sağlık kuruluşlarına muayene veya kontrol için giden işçilerin yol açtığı işgücü kayıpları ciddi boyutlara ulaşmıştır. Özellikle hastane izni ve rapor kullanmayı alışkanlık haline getiren işçilerin işyerlerinde hekim bulunmamasının yarattığı boşluktan da yararlanmak suretiyle bu alışkanlıklarını sürdürdükleri görülmüştür. Müesseselere gereken sayıda işyeri hekimi ve sağlık personeli alınması halinde iş gücü kayıplarının önemli ölçüde azalacağını ve bu soruna bir an önce çözüm bulunması gerektiğini dikkate alan TTK Genel Müdürlüğü, tarih, sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nun getirdiği yükümlülükler çerçevesinde, sonuncusu 2013 yılı Mart ayında olmak üzere üç kez ihaleye çıkmasına rağmen bu konuda olumlu bir sonuç alınamamıştır. Ancak, denetim tarihinde (Mayıs 2014) yapılan incelemelerde; TTK Genel Müdürlüğü nce tarihinde gerçekleştirilen ihale sonucunda, Ana Teşekkül ve bağlı müesseselerinde işyeri hekimliği hizmeti sağlanması konusunda bir firmanın seçildiği, tarihinden itibaren bu firmadan işyeri hekimliği hizmetlerinin temin edilmeye başlandığı, bu çerçevede Amasra Müessesesinde 1 işyeri hekiminin göreve başladığı görülmüştür. Müessesede işgücü kayıplarının önlenmesi ve iş verimliliğinin artırılması açısından işyeri hekimi bulundurulmasıyla ilgili sorunun çözümlenmesi konusunda sağlanan olumlu gelişmelerin yakından takip edilmesi önem taşımaktadır. Müessesenin 2012 yılı Denetim Raporunda; - İzinsiz ve mazeretsiz işe gelmemeyi, hastane izni kullanmayı alışkanlık haline getiren, disiplinsiz hareket eden, iş amirlerine ve arkadaşlarına karşı uygunsuz ve fiili davranışlarda bulunan işçilere 4857 Sayılı İş Kanununun ilgili hükümlerinin uygulanması, - Personel Devam Kontrol Sistemiyle ilgili olarak TTK Genel Müdürlüğünce çıkarılan genelge ve talimatlara titizlikle uyulması, - PDKS kayıtları ile lambahane kayıtları ve kamera görüntülerinin ilgili birim amirlerince aylık olarak kontrol edilmesi, vergi kayıplarına ve kamu zararına yol açan haksız ödemelerin önüne geçilmesi, Konularının Kurum Teftiş Kurulu nca yapılan olağan denetimler sırasında izlenmesi ve sonucuna göre işlem yapılması önerilmiştir.

21 7 Denetim tarihinde (Mayıs 2014) yapılan incelemelerde; -Yukarıdaki öneride yer alan konuların Kurum Teftiş Kurulu nca 2013 yılında yapılan olağan denetimler sırasında yakından izlendiği, -Kurum Yöneticileri tarafından alınan tedbirler kapsamında 2013 yılında disiplinsiz hareket eden 449 işçiye 657 yevmiye kesme cezası verildiği ve 4857 Sayılı İş Kanunu nun 25 nci madde II nci fıkrası gereğince 7 işçinin de iş akdi feshedildiği, -Alınan bütün tedbirlere rağmen olumsuz alışkanlıkların henüz bütünüyle önlenemediği ve 2013 yılında da devam ettiği, Tespit edilmiştir. İşletmelerde işgücü kayıplarının önlenmesi, iş verimliliğinin artırılması ve iş disiplini sağlanması konusunda yaşanan sorunların, Müessese yöneticileri tarafından alınan tedbirlere rağmen henüz bütünüyle çözümlenemediği tespit edildiğinden, bu tedbirlerin kararlılıkla uygulanmasına ve Teftiş Kurulu nca da izlenmesine devam edilmesi önerilir. 2-Personele yapılan harcamalar : 2013 yılında personele yapılan harcamalar bir önceki yıl sonuçlarıyla karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

22 8 Sayıştay Tablo 3 - Personele Yapılan Harcamalar Personele yapılan harcamalar Toplam harcama Harcanan Harcanan Kişi başına ayda düşen Ödeneğin Esas Ek Sosyal Cari yıl Geçmiş yılla son durumu Ücretler ödemeler giderler toplamı ilgili ödeme Toplam harcama ve geri alışlar Bin TL TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL TL A- Memurlar B- Sözleşmeliler C- İşçiler Genel toplam ( A+B+C ) Kişi başına ayda düşen Geçen yıl toplamı Fark (171) 1.392

23 9 Müessesenin 2013 yılı personel giderleri toplamı önceki yıla göre % 2,5 oranında artmak suretiyle bin lira tutarında gerçekleşmiştir. Bu tutarın bin lirası cari yıla, bin lirası da geçmiş yıllara ilişkindir yılında gerçekleşen toplam personel harcamalarının % 0,9 oranında 501 bin lirası memurlara, % 14,2 oranında bin lirası sözleşmeli personele, % 84,9 oranında bin lirası da işçilere ilişkindir yılında bin lira tutarında gerçekleşen cari yıla ilişkin personel harcamalarının % 43,9 oranında bin lirası esas ücretler, % 26,7 oranında bin lirası ek ödemeler, % 29,4 oranında bin lirası da sosyal giderlerden oluşmaktadır. Memur ve sözleşmeli personel ücretlerinde 2013 yılında uygulanacak artışlar ve ücret tavanları, 2012/1 Sayılı Kamu Görevlileri Hakem Kurulu kararıyla belirlenmiştir. Bu karar çerçevesinde 3 Ocak 2013 tarihinde Maliye Bakanlığı nca yayımlanan Genelge ile 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu kapsamında çalışan memur katsayıları ile 399 sayılı KHK nin eki (II) sayılı cetvelde yer alan sözleşmeli personele 2013 yılında ödenecek ücret tavanları saptanmıştır. İşçi personele Kamu İşletmeleri İşveren Sendikası ile Genel Maden İşçileri Sendikası arasında imzalanan tarihlerini kapsayan 25. Dönem Toplu İş Sözleşmesi uygulanmıştır. 3-Sosyal konular ve giderleri : Müessese personeli için 2013 yılında yapılan sosyal giderler geçen yılla mukayeseli olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

24 10 Sayıştay Sosyal giderler Tablo 4 - Sosyal Giderler Memurlar Sözleşmeliler İşçiler Toplam Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Fark Bin TL A- Cari yılla ilgili: 1-Aile ve çocuk yardımı Evlenme, doğum ve ölüm yardımı (3) 3-Sosyal yardım zammı Barındırma giderleri 5-Yakacak yardımı (78) 6- Yedirme yardımı Giydirme yardımı 8-Taşıma gideri T.C. Emekli sandığı kurum karşılığı ve ek karşılığı (151) 10- Emekli ikramiyesi, işten ayrılma tazminatı (20) 11- SSK primi işveren payı (161) 12- İşsizlik sigortası primi işveren payı (1) 13- Sağlık gideri 14- Eğitim gideri (7) 15- Personel dernek ve vakıflara yardımlar Ayni ve nakdi başka sosyal giderler Toplam (A) B-Geçmiş yılla ilgili: (305) 1-Emekli ikramiyesi, işten ayrılma tazminatı 2-Diğer ödemeler Toplam (B) (166) Genel toplam (A+B)

25 11 Müessese personeli için 2013 yılında gerçekleşen sosyal giderler toplamı önceki yıla göre % 0,5 oranında artmak suretiyle bin lira olmuştur. Bu tutarın bin lirası cari yılla ilgili, bin lirası da geçmiş yıllarla ilgilidir. Sosyal giderler toplamının % 0,5 i memurlara, % 9,3 ü sözleşmeli personele, % 91,2 si de işçilere ait bulunmaktadır. Cari yılda işçi, memur ve sözleşmeli personele yapılan sosyal giderlerin ağırlıklı tutarını; sosyal güvenlik kurumu primleri işveren ve çalışan paylarına, sosyal yardımlar, yedirme ve işsizlik sigortası primi işveren payı tutarlarına aittir. Cari yılda işçi personele yapılan sosyal giderler; Genel Maden İşçileri Sendikası ile imzalanan Toplu İş Sözleşmesi gereğince yapılan ödemelerden oluşmakta, işsizlik sigortası primi işveren payı sosyal giderler içinde yer almaktadır. İşçi personele 25. Dönem Toplu İş Sözleşmesinin 62 nci maddesinde, yemek bedeli, evlenme, doğum, ölüm, hastalık yardımı, taşıt yardımı, ayni ve nakdi sosyal giderler olarak verilen kömür yardımı düzenlenmiştir. Geçmiş yılla ilgili sosyal giderleri; emekliler için SSK ya ödenen sosyal yardımlar ile emekli ikramiyesi ve işten ayrılma tazminatının geçmiş yıllarla ilgili kısmı oluşturmaktadır.

26 12 Sayıştay A- Mali durum: III. MALİ BÜNYE Mali bünye incelemesine uygun hale getirilen Amasra Tim in 2013 yılı bilançosunun varlıkları ile kaynaklarının ayrıntısı aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Tablo 5 - Mali Durum Mali durum Fark Bin TL % Bin TL % Bin TL Varlıklar (aktif ) : 1-Dönen varlıklar: a) Hazır değerler - - b) Kısa sürede paraya çevrilebilir değerler Toplam (1) Duran varlıklar: a) Uzun sürede paraya çevrilebilir değerler b) Bağlı değerler Toplam (2) Varlıklar toplamı Kaynaklar (pasif ) : 1-Yabancı kaynaklar: a)kısa vadeli b)uzun vadeli Toplam (1) Öz kaynaklar toplamı Kaynaklar toplamı Müessesenin varlık ve kaynakları geçen yıla göre % 37 oranında bin lira artışla bin TL. olarak gerçekleşmiştir. Bu artışta; aktifte stoklar ve maddi duran varlıklar, pasifte ise; ödenmiş sermaye ve Genel Müdürlüğe C/H borçları başlıca etkenler olmaktadır. Müessesenin bilançosunda yer alan varlıklar ve kaynaklar tasnif edilerek rapor ekleri arasında (Ek: 5) ve (Ek:6) yer almıştır. Mali bünye analizine esas olan bu çizelgelerdeki veriler baz alınarak yukarıdaki mali durum çizelgesi düzenlenmiş ve Müessesenin temel mali tablolarının kalemleri arasındaki oransal ilişkiler bin TL bazında aşağıda irdelenmiştir.

27 13 1- Mali yapı oranları : a) Mali kaldıraç : Yabancı kaynaklar x x 100 = Varlıklar toplamı % % = Müessesenin yabancı kaynaklarının toplam varlıklar içindeki payı % 27 oranında gerçekleşmiş olup; geçen faaliyet yılına göre 13 puanlık bir artış görülmektedir. Buna göre Müessesenin her 100 TL lik varlığının 27 TL si yabancı kaynaklara ait bulunmaktadır. Ancak, Müessese kaynak yaratamamakta ve varlığını sermaye artırımlarıyla sürdürmekte olduğundan, bu sonuçlar gerçek durumu yansıtmamaktadır. b) Mali yeterlilik (finansman) : Öz kaynaklar x x 100 = Yabancı kaynaklar % % = Görüldüğü gibi müessesenin 2013 yılı faaliyetleri sonucu öz ve yabancı kaynak dengesi öz kaynaklar lehine sonuçlanmıştır. Müessese, öz kaynakları ile yabancı kaynaklarını büyük oranda karşılamasına ve yabancı kaynakları faize tabi, kredi niteliğinde yabancı kaynak olmamasına rağmen, faaliyet dönemlerini zararla kapatmaktadır. Yukarıdaki gösterge sonucundan da görüleceği gibi öz kaynaklar yabancı kaynakları büyük oranda karşılıyor gibi görünse de bu kaynaklar müessesenin kendi faaliyetlerinden ziyade hazinece sermaye artırımları ve ödemeleri şeklinde karşılandığından gerçekçi olmamaktadır. c) Oto finansman (iç kaynaklar) : Müessese ana faaliyetini zararla kapatmakta, her yıl faaliyet zararı oluşmakta, olağan ve olağan üstü gider ve zararların etkisiyle de dönem zararı önemli boyutlara ulaşmakta, keza kaynak yaratılamadığı gibi, tahsis olunan kaynaklar da tüketilmektedir. Sürekli olarak zarar eden Müessesenin, 2012 yılı sonundaki birikmiş zararı bin liraya ulaşmıştır. Müessesenin 2013 yılı zararı ise bin TL olup, her yıl ana teşekkülden aktarılan kaynaklar ile varlığını sürdürmektedir. Bu nedenle, yıl sonunda iç kaynağı bulunmayan müessesenin oto finansman ile ilgili rasyosu düzenlenememiştir.

28 14 Sayıştay d) Bağlı değerlerin finansmanında kullanılan kaynaklar ve bu değerlerin kaynaklar içindeki yeri : 2013 % 2012 % Bağlı değerler x 100 = x 100 = Öz kaynaklar Bağlı değerler x x 100 = Varlıklar Maddi duran varlıklar (net) x x 100 = Varlıklar = = Müessesenin 2013 yılı sonu itibariyle sahip olduğu öz kaynakları ile bağlı değerleri % 98 oranında karşılanabilmektedir. Ancak, yukarıdaki oranlar olumlu görünmekte ise de, Müessese faaliyetleri sonucunda öz kaynak yaratamadığından ve tüm öz kaynağı Hazine tarafından sermaye artırımı suretiyle oluşturulduğundan, yukarıdaki oranlara ilişkin sonuçların bu şekilde değerlendirilmesi gerekmektedir. e) Paraya çevrilebilir ve hazır değerlerin varlıklar içindeki yeri : Paraya çevrilebilir ve hazır değerler x x 100 = Varlıklar % % = Müessesenin varlıklarının % 28 i paraya çevrilebilir ve hazır değerlerdedir.paraya çevrilebilir değerler arasında en büyük pay stoklara aittir Likidite oranları: % % Cari oran = Hazır değerler x 100 = 0x 100 = - - Kısa vadeli yabancı kaynaklar = Dönen varlıklar x 100 = x 100 = Kısa vadeli yabancı kaynaklar

29 15 Likidite = (Dönen varlıklar-stoklar) x 100 = Oranı Kısa vadeli yabancı kaynaklar = (Hazır değerler+çok kısa sürede Nakit 0 x 100 = paraya çevrilebilir değerler) 100 = Oranı Kısa vadeli yabancı kaynaklar = - - Müessesenin hazır değeri bulunmadığından cari oran ile ilgili gösterge hesap edilememektedir. Müessesenin tüm satışlarının durduğu bir durumda Kısa vadeli yabancı kaynakların vadelerinde karşılanabilmesi bakımından önem arz eden likidite oranı ise % 25 olarak teşekkül etmiş olup; düşük düzeyde olduğu görülmektedir. Buna göre, Müessesenin her 100 TL tutarındaki kısa vadeli yabancı kaynağına karşılık, 105 TL dönen varlığı, 25 TL de stoklar dışında kalan dönen varlığı bulunmaktadır. Ancak, gerek önceki yıllardaki gerekse cari yıldaki bu rasyo diğer rasyolarda olduğu gibi, Müessesenin mali yapısının gerçek durumunu göstermemektedir. Zira Müessese sermaye artırımı ile varlığını sürdürmektedir. Keza, üretim maliyetleri dahi karşılanamadığından, Genel Müdürlük Hazine desteği olmadan, Müessese ise Genel Müdürlük desteği olmadan faaliyetlerini yürütememektedir. 3- Varlık kullanım oranları : a) Alacak devir hızı : Net satışlar = Ortalama ticari alacaklar 889 b) Stok devir hızı : = 27,7 40,6 Satışların maliyeti = Ortalama mamul stokları c) Dönen varlık devir hızı : Net satışlar = Dönen varlıklar d) Aktif devir hızı : Net satışlar = Varlıklar toplamı = 11,8 71,0 = 1,3 1,7 = 0,4 0,5

30 16 Sayıştay e) Net işletme sermayesi devir hızı : Net satışlar = Net işletme sermayesi 937 = 26,3 2,9 f) Öz kaynak devir hızı : Net satışlar = Öz kaynaklar (ortalama) = 0,5 0,6 Aktif kıymetlerin işletme faaliyetlerinde kullanımlarındaki etkinlik ya da verimliliklerini gösteren devir hızı oranlarından görüleceği üzere, Müessesenin faaliyet döneminde sağlanmış olan satış hasılatı ile ortalama ticari alacaklarının 27,7 defa, ortalama stoklar 11,8 dönen varlık toplamının 1,3 defa, varlıklar toplamının 0,4 defa, net işletme sermayesinin 26,3 defa devretme başka bir deyişle yerine koyma imkanı olmaktadır. Göstergelerde yer alan ortalama değerler, Müessesenin yılbaşı ve yılsonu sonuçlarının aritmetik ortalamaları alınarak bulunmuştur. B- Mali sonuçlar : 1- Zararlılık (irrantabilite): - Öz kaynak yitirilişi : Dönem zararı x x 100 = Öz kaynaklar % % = Müessesenin faaliyet dönemi zararı yıl sonu itibariyle öz kaynaklarını aşmış durumdadır. Yukarıdaki gösterge sonucundan görülacaği gibi müessesenin dönem başındaki öz kaynakları 2013 yılı dönem zararı ile %104 oranında yitirilmiş durumdadır.başka bir ifade ile Müessese 2013 yılında her 100 TL özkaynağına karşılık 104 TL zarar etmektedir. Ancak, bu rasyo da gerçek durumu yansıtmamakta olup, genel durum hakkında fikir vermesi açısından hesaplanmıştır. Zira, yukarıda da belirtildiği gibi Müessesenin öz kaynakları sadece sermaye artırımı yoluyla oluşturulmakta, kâr yedeği ve kârın öz kaynaklarda kalması şeklinde oluşmamaktadır.

31 17 2- Mali sonucu ilgilendirilen etkenler : Müessesenin ortalama maliyetler ile ortalama satış fiyatı arasındaki olumsuz fark, faaliyet zararı oluşmasına neden olmakta ve sağlanan hasılat ile satılan malın maliyeti dahi karşılanamamaktadır. Nitekim faaliyet döneminde satılan çeşitli boyutlardaki kömürün ortalama ticari maliyeti 632,60 TL/ton olarak gerçekleşirken, ortalama satış fiyatı ise 228,08 olduğundan ton başına 404,52 TL/ton zarar teşekkül etmiştir. Bilanço zararı x x 100 = Ödenmiş sermaye % % = Müessesenin, 2013 yılı faaliyetleri sonucu teşekkül eden bilanço zararı toplam ödenmiş sermayenin % 91'i oranındadır. Başka bir ifade ile toplam birikmiş zararların etkisi ile ödenmiş sermayenin % 91'i yitirilmiş durumdadır. İşçi ücret ve giderleri x 100 = Net satışlar Satışların maliyeti x 100 = Net satışlar % % = = Faaliyet dönemi sonu itibariyle, her 100 liralık net satışa karşılık 179 TL işçi ücreti yapıldığı, 202 TL de satış maliyetinin oluştuğu görülmektedir. Gösterge sonuçlarındaki düşüşler işçilik ve satış maliyetlerindeki azalmalarla ilgilidir. Müessesenin satış hâsılatının yükselmesi, üretilen ve satılan kömür miktarı ve satış fiyatlarındaki artışa bağlı bulunmaktadır. Müessesenin kârlı ve verimli çalışması için gerekli yatırımların zamanında ve yeterince yapılması, imkanlar ölçüsünde tasarruf sağlayıcı tedbirlerle birlikte verimlilik artışının sağlanması ve satış fiyatlarında düzenlemeler yapılması gerekmektedir.

32 18 Sayıştay IV. İŞLETME ÇALIŞMALARI Müessesenin 2013 yılı İş Programı ve Bütçesi, Müessese Yönetim Komitesinin tarih, 48 sayılı kararı ile kabul edilmiş, TTK Yönetim Kurulu nun tarih, 37/444 sayılı kararı ile onaylanarak uygulamaya konulmuştur. Müessesenin 2013 yılı iş programında; Toplam personel sayısının 933 kişi olacağı, bu sayının 780 ninin işçi, 141 inin sözleşmeli, 12 sinin de kadrolu memur olacağı, toplam işçiden 670 inin yer altında, 110 unun da yer üstünde çalışacağı tahmin edilmiştir. Bu dönemde Müessese işletmelerinde ton satılabilir kömür üretileceği, bu miktarın tonunun iç tüketimde sarf edileceği ve kalan tonun satışa sunulacağı öngörülmüştür yılı satınalma faaliyetlerinde ,3 bin lira tutarında işletme malzemesi, 1.349,5 bin liralık yatırım malzemesi ve 2.652,2 bin lira tutarında hizmet alımı olmak üzere toplam ,0 bin lira tutarında alım gerçekleşeceği ve toplam giderlerin de ,9 bin lira tutarında oluşacağı programlanmıştır. Satışa arz edilecek ton taşkömüründen ,4 bin lira tutarında satış hasılatı elde edileceği, bu miktar kömürün satış maliyetinin ,9 bin lira seviyesinde oluşacağı ve diğer gelir gider unsurlarının hesaba katılması sonucunda 2013 yılında Müessese faaliyetlerinin bin lira zararla sonuçlanacağı öngörülmüştür. Müessesenin 2013 yılı işletme faaliyetleri sonucunda ise; 740 ı işçi, 149 u sözleşmeli ve 9 u da memur olmak üzere toplam 898 personel çalışmış, ton satılabilir üretim gerçekleşmiş, bu miktarın tonu iç tüketimde kullanıldıktan sonra ton satılabilir taşkömürü üretimi gerçekleşmiş, bu miktarın tonluk kısmı satılmıştır. Kuruluşun 2013 yılında kömür satışından elde ettiği bin lira tutarındaki net satış hasılatına ilave olarak satışların maliyeti bin lira olarak gerçekleşmiş, bin lira tutarındaki faaliyet giderleri ile diğer faaliyetlerden sağlanan gelir ve gider unsurlarının da hesaba katılması sonucunda bin lira tutarında dönem net zararı meydana gelmiştir.

33 19 A-Giderler: 2013 yılı işletme bütçesi ile ödeneği verilen gider türleri ve gerçekleşen harcamalar aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir Tablo 6 - Giderler Ödeneğe Ödeneğe Ödenek göre göre sapma Giderler göre fark Gerçekleşen İlk Son Gerçekleşen (Son İlk Son durum Durum duruma duruma duruma göre) göre göre Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL % % 0-İlk madde ve malzeme (862) 10 (9) 1-İşçi ücret ve giderleri (2.504) (6) (5) 2-Memur ve sözleşmeli personel giderleri (1.561) (6) (16) 3-Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler (657) (58) (9) 4-Çeşitli giderler (181) (7) (20) 5-Vergi resim ve harçlar (449) 296 (33) 6-Amortisman ve tükenme payları (308) 108 (3) 7-Finansman giderleri 2013 Toplam (6.522) (8) (8) Müessesenin 2013 yılı işletme bütçesinde giderleri için başlangıçta bin lira tutarında ödenek tahsis edilmiş, yıl içindeki gerçekleşmeler dikkate alınarak fasıllar arası aktarma yapılmış, ancak genel bütçe rakamı değişmemiştir yılında gerçekleşen bin lira tutarındaki harcamaların; % 67,5 i memur, sözleşmeli ve işçi ücretlerine, % 8,4 ü dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetlere, % 10,9 u ilk madde ve malzeme giderlerine, % 11 i amortisman ve tükenme paylarına, % 2,2 si de vergi, resim ve harçlar ile diğer çeşitli giderlere ait bulunmaktadır. B-Tedarik işleri : TTK Yönetim Kurulu nun tarih ve 174 sayılı kararı ile ihtiyaç duyulan mal ve hizmetleri en ekonomik şekilde tedarik edebilmek amacı ile tüm kuruluşun mal ve hizmet alım işlerinin tek elden Genel Müdürlük adına Makine ve İkmal Dairesi ile işbirliği içinde Satınalma Dairesi Başkanlığı tarafından gerçekleştirilmektedir. Satınalma Dairesi, maden direği alımlarında İşletmeler Dairesi ile diğer özellikli mal gruplarına ait alımlarda ilgili daireler ile işbirliği içinde çalışmaktadır. Kuruluşta tedarik işleri; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile bu kanunun istisnalara ilişkin 3/G maddesi kapsamındaki alımlar için hazırlanan ve