HAFTA 6 YÖNETĠM VE ORGANĠZASYON. HEMġĠRELĠK HĠZMETLERĠ YÖNETĠMĠ. HEDEFLER Bu konu sonunda; ĠÇĠNDEKĠLER

Transkript

1 HEMġĠRELĠK HĠZMETLERĠ YÖNETĠMĠ HEDEFLER Bu konu sonunda; Hemşirelik hizmetleri yönetimini tanımlayabilecek, Hemşirelik hizmetleri yönetim düzeylerini sayabilecek, Hemşire yöneticilerin rollerini kavrayabilecek, Hemşire yöneticilerin sahip olması gereken becerileri sınıflandırabilecek, Etkin hemşirelik hizmetleri yönetimi standartlarının farkına varabileceksiniz. YÖNETĠM VE ORGANĠZASYON ĠÇĠNDEKĠLER Hemşirelik Hizmetleri Yönetimi Hemşirelik Hizmetlerinde Yönetim Düzeyleri Hemşire Yöneticilerin Rolleri Hemşire Yöneticilerin Sahip Olması Gereken Beceriler Etkin Hemşirelik Hizmetleri Yönetimi Standartları Özet Değerlendirme Soruları Kaynaklar HAFTA 6

2 GĠRĠġ Sağlık hizmetleri ve yönetimindeki değişimler, hemşire yöneticilerin rol ve fonksiyonlarında da değişime neden olmaktadır. Bu nedenle, yönetsel pozisyonlar için hazırlanmış, alanını iyi bilen, yönetsel faaliyetleri etkin bir şekilde planlayıp uygulayabilen, değerlendirebilen, kurumdaki hemşirelik hizmetlerinde ve gerektiğinde diğer hizmetlerin yönetiminde söz sahibi olabilen, lider yönetici hemşirelere gereksinim artmıştır. Hemşirelik hizmetleri yönetiminin tarihsel gelişimi çok kısa incelendiğinde, yönetim ile ilgili ilk çalışmaların manastırlarda, abel adı verilen rahibeler tarafından, bakım hizmetlerinin yanında yönetim ile ilgili faaliyetlerin de kilisenin belirlediği yönetmelik doğrultusunda yürütüldüğü görülmüştür. Daha sonra yaşanan karanlık dönemin ardından hastane örgütlenmelerinde değişiklikler yapılmış; hastane yönetimi işe alma, disiplin, beslenme, çamaşırhane, terzihane, yiyecek hazırlığı, temizlik hizmetleri ve ev idaresi hizmetleri gibi fonksiyonları olan ve hemşirelik bakımı açısından gerekli olan desteği sağlamaktan sorumlu tutulan matron adı verilen yöneticilere bırakılmıştır. Matron, bu görevleri yerine getirirken hastane müdürüne veya hastane komitesine karşı sorumlu tutulmuştur. Modern hemşirelik ile birlikte Florence Nightingale, hastanelerin hemşirelik eğitimi almamış matronlar tarafından yönetilmesine karşı çıkmış, hemşirelerin eğitilmiş matronlar tarafından kontrol edilmesi konusunda ısrar etmiştir. Bunun üzerine hastanelere sertifikalı hemşirelerin matron olarak atanması sağlanmıştır. Eğitimli matronlar, daha çok hemşirelerin ve koğuş yöneticilerinin faaliyetlerini kontrol etme, hemşirelik yöntemlerinin sorumluluğunu üstlenme, yeni açılan hemşire yetiştiren okullarda sorumluluk alma gibi roller üstlenmişlerdir. Florence Nightingale, modern hemşirelik hizmetleri yönetiminde yaşanan bazı yönetsel problemlere değinmiş, hemşirelik direktörünün ve hemşirelik bölümünün görev tanımlarının ve hastane içindeki otorite hattının belirlenmesinin önemi üzerinde durmuştur. Florence Nightingale den sonra modern anlayışa göre açılan hemşire okullarından mezun olan hemşireler, hastanelerde başhemşirelik yapmak üzere atanmışlardır.

3 Ülkemizde ise, hasta bakım hizmetlerinin var olduğu günden beri bu hizmetleri yöneten kişilerin var olduğu gözlenmekle birlikte, hemşirelikte yönetim hizmetleri ile ilgili kayıtlara 1925 yılında Kızılay Hemşire Okulu nun kurulması ile rastlanmaktadır. Önceleri yabancı ülkelerden gelen hemşireler hastane başhemşireliklerine atanmışlarsa da, daha sonra ülkemizdeki hemşire okullarından mezun olanlar, hastanelere başhemşire olarak atanmış ve hasta bakımı yönetmişlerdir. Bununla birlikte yılında Hıfzısıhha Enstitüsü nde açılan dokuz ay süreli Hemşire Tekamül Kursu nda ilk kez hemşirelik hizmetleri yönetimi ile ilgili dersler verilmeye başlanmıştır. Yıllar içinde sağlık meslek liselerinde Sevk ve İdare dersi ile hemşirelik yüksekokullarında Sevk ve İdare ve Hemşirelik Hizmetleri Yönetimi dersleri ile ve son yıllarda düzenlenen yönetici hemşire yetiştirme/sertifika programları/kursları ile, 1982, 1991 yıllarında yüksek lisans, 2001 yılında hemşirelikte yönetime özgü doktora programı ile eğitim hemşirelik hizmetlerinin yönetiminde gelişmeler sağlanmıştır. HEMġĠRELĠK HĠZMETLERĠ YÖNETĠMĠ Hemşirelik hizmetleri yönetimi, yönetimin tüm öğelerinin hastaların hemşirelik bakımına, hastanenin amaç ve politikalarının gerçekleşmesine yönelik olarak düzenlenmesi şeklinde tanımlanmaktadır. Bir başka tanıma göre hemşirelik hizmetleri yönetimi, bireyin sağlığının korunması, bozulduğunda tedavi edilmesi işlemlerinin hemşirelik hizmetleri personeli aracılığı ile sürdürülmesinde insangücü ve maddi kaynakların etkin ve verimli olarak kullanılmasıdır. Hemşirelikte yönetim, hemşirelik aktivitelerini planlama, organize etme, kadrolama, yürütme ve kontrol etme fonksiyonlarının yerine getirilmesiyle ilgilidir. Hemşirelik hizmetleri hastanenin bağımsız bir bölümüdür ve yönetimi hastane başhemşiresinin sorumluluğundadır. Hemşire yöneticilerin en önemli sorumluluğu, topluma daha kaliteli hemşirelik hizmeti vermek, kaynakların bakım verilen birey yararına kullanılmasını sağlamak ve hemşirelik bakımı veren personelin en yüksek düzeyde doyum sağlaması için gereken düzenlemeleri yapmaktır. Hemşirelerin tüm potansiyelleri ile hizmet verebilmesi için, hemşire yöneticilerin sağlık bakım sisteminin tüm yönetsel düzeylerinde yer almaları, politika belirleme ve

4 karar alma sürecine aktif olarak katılmaları; görev, yetki ve sorumluluklarını tam olarak yerine getirmeleri gerekmektedir. Uluslararası Hemşireler Birliği (ICN) nin hemşirelikte yönetim ile ilgili yayınladığı metinde, yönetici hemşirelerin, yalnızca hemşireler ve hemşirelik hizmetlerinin değil, aynı zamanda geleceğin sağlık hizmetlerinin yöneticileri olarak rol üstlenmeleri gerektiği belirtilmektedir. Yönetici hemşirelerin sağlık kuruluşlarının başarısı üzerinde etkili olabilmeleri, klinik hemşirelik bilgisiyle birlikte, yönetim bilgi ve becerilerine de sahip olmalarını gerektirmektedir. Hemşirelik hizmetleri yönetimi sorumluluğunun, yönetsel rolleri yerine getirmek üzere yetiştirilmiş, liderlik kapasitesi olan, yönetim ve teknik becerilerini uyumlu biçimde kullanabilecek bilgi- beceriye sahip hemşirelere verilmesi, sağlık kuruluşlarındaki pek çok yönetsel sorunun çözümlenmesini ve hizmetin kaliteli sunulmasını sağlayacaktır. HEMġĠRELĠK HĠZMETLERĠNDE YÖNETĠM DÜZEYLERĠ Genel sağlık sisteminde hemşire, genel yönetici, kurum yöneticisi ya da ülke düzeyinde bir kurumun yöneticisi gibi üst kademelerdeki yönetsel pozisyondan daha sınırlı düzeydeki hizmetlerin yönetimine kadar geniş bir yönetsel yelpazede sorumluluk alabilmektedir. Hemşire yönetici, hemşirelik hizmeti ve hemşirelerle ilgi faaliyetlerin üst, orta ve alt kademelerinde sorumluluk üstlenmektedir. Her bir yönetim kademesinde yer alan yönetici hemşireler, kurumlara göre değişik isimler almakla birlikte genellikle şu şeklide adlandırılmaktadır. Hemşirelik hizmetleri direktörü, hemşirelik hizmetleri müdürü ve başhemşire üst kademe, başhemşire yardımcıları, gözetmen hemşireler, hizmet içi eğitim koordinatörü, bölüm sorumlu hemşireleri, anabilim dalı başhemşireleri ve orta kademe, servis/birim sorumlu hemşireleri ise alt kademe yöneticiler olarak isimlendirilmektedirler. Üst Kademe Yöneticiler Üst kademe yöneticiler, tüm hemşirelik faaliyetlerinden sorumlu ve politikaların oluşturulmasını sağlayan, sağlık hizmetleri sunumunun organize edilmesiyle ilgili etkinliklere katılan, hastanenin amaçlarının gerçekleştirilmesi için gerekli hizmetlerin en

5 üst düzeyde sunulmasını ve geliştirilmesini sağlayan, toplumun sağlık gereksinimlerinin bir bütün olarak karşılanmasına olanak yaratan ve tüm bunların sunulmasını güvence altına alan yöneticilerdir. Hemşirelik hizmetleri direktörü, hemşirelik hizmetleri müdürü ve başhemşire üst kademe yöneticiler olarak belirtilmektedir. Orta Kademe Yöneticiler Orta kademe yöneticiler, üst kademe yöneticiler ve alt kademeler arasında bilgi akışını sağlamakta ve tepe yöneticinin çabalarını koordine etmektedirler. Orta kademe yöneticiler, politika yazma, stratejik planlama yapmaktan çok, üst kademe yöneticilerin günlük uygulamalarını yerine getirerek, kurumun politika ve amaçları ile doğrudan ancak, hasta bakımı ile dolaylı olarak ilgilidirler. Örneğin kliniklerin durumuna göre yeterli sayıda hemşire sağlanması, hemşirelik hizmetleri yönetimiyle ilgili politikaların uygulanmasının sağlanması, klinikle ilgili problemlerin çözülmesi gibi faaliyetlerle ilgilidirler. Orta kademe yöneticiler genellikle birkaç ünitenin hemşirelik faaliyetlerini koordine edebilecekleri bölüm/anabilim dalı başhemşireliği, denetçi (gözetmen) hemşirelik, hizmeti eğitim koordinatörü gibi pozisyonlarda görev almaktadırlar. Alt Kademe Yöneticiler Hemşirelikte, alt kademe yöneticiler, hastaların gereksinimini karşılayacak hemşirelik bakımını yönetmekten sorumludur ve hemşirelik hizmetlerini kolaylaştırma, hasta bakım kalitesini yükseltme gibi konularda en az üst düzey yöneticiler kadar önemli roller üstlenmektedirler. Servis sorumlu hemşiresi esas olarak sağlık kuruluşunun bir birimindeki iş akışıyla ilgilenmekte ve direkt olarak hemşirelik hizmetlerinin uygulanmasından sorumlu olma, daha çok ünitedeki günlük işlerin yerine getirilmesi için acil problemleri ele alma, kurumun ve çalışanların gereksinimlerini karşılama, üst yöneticiler ile çalışanlar arasında bağlantı kurma gibi faaliyetleri yerine getirmektedirler. Alt kademe yöneticilik pozisyonu için, servis sorumlu hemşiresi, primer bakım hemşiresi, ekip lideri veya vardiya sorumlu hemşiresi vb. örnek verilmektedir. Hemşirelik hizmetlerinin başarısı, en alt kademelerde yer alan servis sorumlu hemşirelerinin yönetimde ne kadar yeterli olduklarına bağlıdır. Çünkü en üst düzeyde alınan kararlar ne denli yeterli olursa olsun bunları uygulamaya aktarmada en alt düzeyde

6 yer alan yöneticilerin başarısızlıkları hemşirelik hizmetlerinin yetersiz olarak değerlendirilmesine neden olabilecektir. Servis sorumlu hemşirelerinin yeterli ya da yetersiz olması, birlikte çalıştıkları hemşirelerin sundukları hemşirelik hizmetini de etkilemektedir. Bu nedenle servis sorumlu hemşireleri hemşirelik hizmetleri yönetim ekibinin en önemli öğesi konumundadır. YÖNETĠCĠ HEMġĠRELERĠN ROL VE ĠġLEVLERĠ Hemşire yöneticiler, değişen ve gelişen sağlık sistemi içinde kendilerine düşen rolleri anlamalı, problemleri fırsatlara dönüştürmeye çalışmalı, sağlık hizmetlerindeki değişmelerle uyumlu olacak yeni hemşirelik rol ve pozisyonlarına hazırlanmalıdırlar. Ayrıca, profesyonel hemşirelik uygulamaları gibi hemşirelik işlevleri üzerinde kontrollerini kaybetmemeye ve sağlık hizmetlerinde planlama, politika geliştirme ve kaynak yönetimi vb. konularda etkili olmalıdırlar. Uluslar arası HemĢireler Konseyi ne (ICN) Göre Yönetici HemĢirelerin Yerine Getirmesi Gereken Temel ĠĢlevler Dünya çapında bir çok farklı sağlık bakım sistemi kullanılmakta ve farklı sağlık bakım sistemlerinde yer alan hemşire yöneticilerin rolleri ve ortak işlevleri de çeşitlilik göstermektedir. Hemşire yöneticilerin rol ve işlevleri, içinde bulunduğu sağlık bakım sitemine göre değişmekle birlikte, ICN tarafından yönetici hemşirelerin yerine getirmesi gereken temel işlevler aşağıdaki şekilde belirtilmektedir (ICN 1990): Hemşireliğin profesyonel öncüsü olmalı, hemşireliğin amaç, felsefe ve uygulama standartlarını ifade edebilmeli, hemşirelik konuları üzerine konuşabilmeli, kendi organizasyonunu ve hemşireliği temsil etmeli, Hemşirelik araştırmalarını kolaylaştırmalı, araştırmalara katkıda bulunmalı, genel olarak mesleki bilginin gelişimini ve mesleki bilginin uygulama ile birleşmesini sağlamalı, Sağlık hizmetlerinin gereksinimini karşılamak için sayı, dağılım, yararlılık, kalite açısından etkili insangücünü sağlamalı, Hemşirelik standartlarını izlemeli, değerlendirmeli ve geliştirmeli,

7 Hemşirelik hizmeti sunumunu geliştirmek için etkili iletişim ve planlama yapabilmek için disiplinler arası iletişim ağı oluşturmalı ve sürdürmeli, Topluma, üst yönetime, hükümete hemşirelik ile ilgili önerilerde bulunmalı, Servis, kurum, bölge veya ülkeyi temel alarak kaliteli hasta bakımı için uygun çevrenin oluşmasına yardım etmeli, Kurum içinde görev gruplarına, projelere katılmalı ve liderlik rolünü üstlenmelidir. Yönetici hemşireler Uluslararası Hemşireler Birliği nin (ICN) tavsiye ettiği yönetici hemşirelerden beklenen genel işlevlerle birlikte uygulayıcı, eğitici, yönetici, araştırıcı ve profesyonel olmak üzere çağdaş rollerinin gerektirdiği işlevleri de üstlenmelidirler. Bununla birlikte, yönetici hemşirelerin çağdaş hemşirelik rollerinin yanı sıra organizasyonlarda gereksinim duyulan finans yönetimi, pazarlama ve stratejik yönetim gibi alanlarda daha geniş iş becerileri ile kendilerini zenginleştirmeleri, yönetsel kararların verilmesine katılabilmek için kendilerini hazırlamaları gerektiği de belirtilmektedir. Organizasyonlar yeniden yapılandırıldıkça hemşireler için, kalite güvenliği, risk yönetimi koordinatörlüğü, hemşirelik enformasyon sistemleri koordinatörlüğü, finans sistemleri koordinatörlüğü, pazarlama ve insan kaynakları yönetimi vb. alanlarda yeni roller verilmeye başlanmaktadır. Hemşireler, bu pozisyonlar için diğer sağlık hizmetleri yöneticileri ile yarışmak zorunda kalacaklarından, bu pozisyonlar için uygun eğitimden geçmeleri ve hazırlanmaları gerekmektedir. HEMġĠRE YÖNETĠCĠLERĠN SAHĠP OLMASI GEREKEN BECERĠLER İlk derste de incelendiği gibi tüm yöneticilerde teknik, beşeri ve kavramsal beceriler olmak üzere üç temel becerinin (yeteneğin) bulunması gerektiği belirtilmekte, yöneticilerin bu becerilere olan gereksinimleri yönetim kademelerine göre değişiklik göstermektedir. Genel olarak yönetim kademelerine göre bu beceriler ele alındığında alt kademe yöneticilerde teknik, orta kademe yöneticilerde beşeri ve üst kademe yöneticilerde ise kavramsal becerilerin daha çok gelişmiş olması beklenmektedir.

8 Teknik Beceriler; iş yapma yöntem ve tekniklerini, işte kullanılan araçgereçleri anlama ve uygulama yetenek ve bilgileri ile ilgilidir. Uygun teknik, bilgi ve beceri tüm yönetim düzeyleri için zorunlu olmakla birlikte, teknik becerinin en önemli olduğu yönetsel pozisyon yönetimin alt kademeleridir. Daha üst kademelere gittikçe teknik uzmanlık azaldığından, teknik becerilerin önemi de azalmaktadır. Örneğin, telefonu kullanabilme, bilgisayar kullanabilme, yazı ve konuşma dilini doğru olarak kullanabilme, vardiya sonunda rapor alınıp verilmesini sağlayabilme, astları ile düzenli olarak performans değerlendirme toplantıları yapabilme, acil durumları (CPR, Kardioversiyon..) koordine edebilme, hasta ve çalışanların güvenliğinin sağlanması için önlemler alınmasını sağlayabilme gibi beceriler servis sorumlu hemşiresinin sahip olması gereken teknik beceriler olarak tanımlanmıştır. Beşeri beceriler; başka insanlarla etkili biçimde iletişimde bulunma, ekip oluşturma ve onlarla birlikte uyumlu çalışma yetenek ve bilgilerini içermektedir. Her yöneticinin örgütsel faaliyetleri planlama, yönlendirme, koordine ve kontrol etmede başkaları ile sonuçlara ulaşması gerektiğinden, beşeri beceriler tüm yönetim düzeylerinde ayrı bir önem taşımaktadır. Yöneticiler bu becerileri sayesinde astlarını motive etmekte, onların işlerini kolaylaştırıp, yol göstererek liderlik etmekte, anlaşmazlık ve çatışmaların önüne geçmektedirler. Örneğin, ekip üyelerine ve diğerlerine tavır ve davranışları ile iyi örnek olma, tutarlı ve adil davranabilme, her astıyla sürekli iletişim sağlayabilme, beden dilinin önemini bilerek beden dilini ustaca kullanabilme, karar verirken bilgi kaynaklarının hepsini kullanabilme, kendisinin ve ekibinin olumlu yönlerini geliştirerek, olumsuz yönlerini azaltmaya çalışma, ekibine liderlik edebilme gibi beceriler yönetici hemşirenin sahip olması gereken beşeri beceriler olarak tanımlanmıştır. Bir çok araştırmada, hangi kademede olursa olsun yöneticilerin insan ilişkilerine önem vermeleri ve bu konuda belirli bir yeteneğe sahip olmaları gereği vurgulanmıştır.çünkü insan ilişkilerinde başarılı olan yöneticilerin gerek astları, gerekse üstleri ile daha sağlıklı ilişkiler kurdukları, insan psikolojisine duyarlı oldukları, çalışanların motivasyonlarını artırdıkları, kısaca insan unsurunu ön planda tuttukları bilinmektedir.yöneticiler için çok önem taşıyan beşeri beceriler, insanın kişilik özellikleri

9 ile ilişkili olduğundan temelde bu yeteneğin geliştirilmesi teknik becerilere göre daha zor olabilmektedir. Kavramsal Beceriler; yöneticinin düşünsel özelliklerini, çevresel faktörleri ve kurum içi ilişkileri algılayabilmesini, uzun dönemli planlar yapma ve geliştirme yeteneğini, kısacası daha soyut işlevleri içine almaktadır. Kavramsal beceriler, daha fazla sorumluluk gerektiren üst yönetim düzeylerinde en fazla bulunması gereken becerilerdir. Kavramsal beceriler yönetici hemşirelerin, kurumu bir bütün olarak görebilmesi, kurumun içinde bulunduğu genel durumu, değişmeleri, gelişmeleri ve bu değişmelerin yer aldığı ilişkiler sistemini sebep- sonuç bağlantılarını değerlendirebilmeleri ve buna göre hareket edebilmeleri için önemlidir. Kavramsal yeteneği gelişmiş olan yöneticilerin, daha objektif ve sağlıklı kararlar verebildikleri belirtilmektedir. Örneğin, sorunların çözümlenmesinde en uygun kararı verebilme, siyasetin ve sağlık bakım eğilimlerinin, sağlık sistemi üzerine etkisini ve bu etkinin kuruma, hemşirelik hizmetleri bölümüne nasıl yansıdığını algılayabilme, kurum çevresini tanıma, bu çevrenin olumlu ve olumsuz etkilerini algılayabilme ve koşullara adapte olma, hemşirelik felsefesini dikkate alarak gelecek üzerine yaklaşımlar belirleyebilme, kurumun ve hemşirelik hizmetleri bölümünün amaç, hedef ve felsefesinin bütünleşmesinde mesleki rolünün farkında olma gibi beceriler yönetici hemşirenin sahip olması gereken kavramsal beceriler olarak tanımlanmıştır. Kavramsal beceriler, fikir ve felsefeler üzerine kurulu iken, beşeri beceriler insan ilişkilerini içermekte, teknik beceriler ise somut konularla ilgilenmektedir. Örneğin, yazı ve konuşma dilini, telefon gibi araçları kullanabilme teknik bir beceri; iletişim sırasında jest, mimik, yüz ifadesi, beden dilini kullanabilme beşeri bir beceri; mesajı algılayabilme, geri bildirimin yararını kavrayabilme kavramsal bir beceridir.

10 ALT KADEME ORTA KADEME ÜST KADEME KAVRAMSAL KAVRAMSAL BEġERĠ KAVRAMSAL BEġERĠ BEġERĠ TEKNĠK TEKNĠK TEKNĠK (Kaynak: Serezli S.(1997) Alt Kademe Hemşire Yöneticilerin Becerileri, İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, s13.) HEMġĠRELĠK HĠZMETLERĠNĠN ÖRGÜTLENMESĠNDE REHBER OLACAK STANDARTLAR Velioğlu tarafından geliştirilen, hemşirelik hizmetleri yönetiminin bir kurumda nasıl yönetildiği ile ilgili rehber olan ve sağlık kurumlarının da kendilerini ve hemşirelik hizmetleri yönetimini değerlendirebilecekleri bu standartlar yönetici olan ya da yönetici adayı olan sizlere de yol gösterecektir. Standart 1- HemĢirelik Hizmetleri Bölümünün hemģirelik bakımını yönlendirmek üzere yazılı amaç ve politikaları olmalıdır. Hemşirelik bakımı ile ilgili politika ve amaçların formüle edilmesi, değerlendirilmesi ve değiştirilmesinden, hemşirelik hizmetleri yönetimi sorumludur. Hemşirelik hizmetleri bölümünün, kuruma bağlı bir hemşirelik kadrosu vardır. Hemşirelik hizmetleri, yöre hakkı tarafından aranır/istenir.

11 Saptanmış olan bu bakım politikaları kurum içindeki tüm hemşirelik personeline duyurulmalıdır. Saptanmış olan hemşirelik politikaları, kurumun diğer sağlık disiplinleri üyelerine duyurulur ve açıklanır. Hemşirelik Hizmetleri Yönetimi, bakımla ilgili kararlar alırken saptanmış bu politikaları temel ölçüt olarak kullanır. Standart 2- HemĢirelik Hizmetleri Bölümü hemģirelik uygulamalarının nitelik ve niceliğinden hemģirelerin tayin, terfi, denetim ve değerlendirmelerinde sorumlu ve yetkili tek otoritedir. Hemşirelik Hizmetleri Bölümü hastalara verilen bakımın nitelik ve niceliğinden sorumludur. Hemşirelik bakımının niteliği eldeki yetenekli hemşirelik personeline ve bakım için gerekli fiziksel olanaklarla olumlu bir biçimde geliştirilmeye çalışılır. Hemşirelik Hizmetleri Yönetimi, hemşirelik personelinin işe alınmasından, terfisinden ve işine ve son verilmesine kadar uzanan süreç içinde bu konularda karar verecek tek mercidir. Standart 3- HemĢirelik Hizmetleri Bölümü hastanın bakımı ve sağlık bakım olanakları ile ilgili tüm planlamalara katılır ve kararların alınmasında rol oynar. Hemşirelik Hizmetleri Bölümünün diğer bölümler ve diğer sağlık disiplinleri ile iletişim ağı açık ve belirli olarak planlanmıştır. Hemşirelik Bölümü diğer bölümlerle işbirliği yaparak hasta hizmetlerini koordine etmekten sorumludur. Standart 4- HemĢirelik Hizmetleri Bölümünün, hemģirelik hizmetlerinin adı geçen kurumlardaki iģlevsel yapısını ve bunun personelle olan iliģkilerini açıklayan bir örgüt planı olmalıdır. Hastane Hemşirelik Hizmetleri Bölümü görev yetki sorumluluk ve nitelikleri ileride açıklandığı biçimde yetenekli ve deneyimli bir hemşire tarafından yönetilmelidir.

12 Diğer hemşirelik personelinin de nitelikleri açık bir şekilde yazılı olarak saptanmış olmalıdır. Hemşirelik personelinin yetkileri açık bir biçimde yazılı olarak saptanmış olmalı ve bu yetkilerin önemi ve geçerliliğine titizlikle uyulmalıdır. Hastalara güvenli, etkin ve terapötik bir bakım sağlamak üzere, örgütsel planla birlikte personelle ilgili nitelik ve nicelik programları da yapılmış olmalıdır. Standart 5- HemĢirelik Hizmetleri Bölümüne, hemģirelik bakımını verilebilmesi için gerekli parasal olanak sağlanmalıdır. Hemşirelik Hizmetleri Müdürü, hastane bütçesinin bir parçası olan kendi bölümünün mali programını kendi hazırlamalı ve Hastane Direktörlüğü ne önermelidir. Bu bütçe hazırlanırken, hemşirelik hizmetleri bölümünün amaçları temel olarak alınmalıdır. Hemşirelik Hizmetleri Bölümü mali hesaplarla ilgili kayıtları titizlikle tutmalıdır. Hemşirelik hizmetlerine ayrılan mali olanaklar çerçevesinde araç-gereç ve malzeme ihtiyaçları saptanmalıdır. Standart 6- HemĢirelik Hizmetleri Bölümü güvenli, terapötik ve etkin bir hemģirelik bakımı sağlayabilmek üzere hemģirelik uygulamaları ile ilgili standartlar saptanmıģ olmalıdır. Yöneticiler hemşirelik bakımı ile ilgili teknik ve yöntemlerini daima gözden geçirmeli ve yenilemelidirler. Her bir hastanın hemşirelik bakımı ihtiyacı karşılanmalı ve daha sonra karşılanıp karşılanmadığı denetlenmeli ve değerlendirilmelidir. Hemşirelik bakım planı tıbbı bakım planı ile bağlantılı bir biçimde yürütülmelidir. Hemşirelik bakımının verildiği esnada hastaların ve personelin fiziksel güvenliği ciddi bir biçimde ele alınmalıdır. Hemşireler her bir hastanın ihtiyacına ve eldeki personelin yeteneğine göre bir hemşirelik bakım planı hazırlarlar. Hemşirelik bakımını vermekten sorumlu hemşirelik personeline gereksindikleri rehberlik ve destek her zaman sağlanmalıdır.

13 Hastanın klinik kayıtları hastanın iyileşmesinde önemli rol oynar bunun için de hemşirelik bakım kayıtları bakım ve tedavinin devamlılığını sağlaması yönünden ciddiyetle tutulmalıdır. Standart 7- HemĢirelik Hizmetleri Bölümü, eldeki personelin kalıcılığını sağlamak ve nitelikli yeni personel çekebilmek üzere yazılı personel politikaları geliģtirmiģ olmalıdır. Yeni personele hastanenin ve hemşirelik hizmetleri bölümünün politikaları, amaç ve hedefleri hakkında bilgi verilmeli ve oryantasyon programları düzenlenmelidir. Hemşirelik personelinin maaşlarının yaptıkları işin niteliği ve kendilerinin eğitim ve deneyimleri ile uyumlu olması sağlanmalıdır. Hemşirelik Hizmetleri Bölüm iş tanımlarını saptamış olmalı ve bunu her bir hemşirelik personeline duyurmalı ve uygulanıp uygulanmadığını denetlemelidir. Hastane personel politikaları saptanırken hemşirelik hizmetleri yöneticisi bu çalışmalara katılmalıdır. Saptanmış personel politikaları her bir hemşirelik personeline yazılı olarak verilmelidir. Hemşirelik personel kayıtları hastanenin personel müdürlüğü ile bağlantılı bir işbirliği ile tutulmalıdır. Standart 8- HemĢirelik Hizmetleri Bölümü, sürekli eğitim programları yaparak, hemģirelik bakım personelinin geliģimine olanak sağlamalıdır. Hemşirelik Hizmetleri Bölümü yardımcı sağlık personeline gerekli bilgi ve beceri kazandırmak ve onların sağlık ortamına uyumlarını sağlamak üzere programlar hazırlamalıdır. Personelin gelişimini sağlamak üzere hastanenin kendi içinde olduğu kadar diğer dış eğitsel kaynaklardan da yararlanılmalıdır. Yetenekli hemşireler daha üst görevler için cesaretlendirilmeli ve fırsatlar sağlanmalıdır.

14 Standart 9- HemĢirelik Hizmetleri Bölümü, hastane ve hastaların eğitim ya da araģtırma amacı ile kullanımlarında politika ve kararların saptanmasına olanak katılmalıdır. Hemşirelik Hizmetleri Bölümü hemşirelik bakımının yönetiminden sorumludur. Hemşirelik okulu hemşire öğrencilere öğrenim deneyimleri kazandırmak ve klinik uygulama yaptırmaktan sorumludur. Hemşirelik Hizmetleri Bölümü ve hemşirelik okulu öğrencileri için beraberce öğrenim deneyimi sağlarlar. Standart 10- HemĢirelik Hizmetleri Bölümü, hemģirelik bakımı ve yönetimi ile ilgili araģtırmalar planlamalı ve uygulamalıdır. Hastaların istenmedik baskı altında kalmasını önlemek ve nitelikli bakımı her bir hastaya güvenli bir biçimde sağlamak üzere güvenlik önlemleri alınmalıdır. Hemşirelik Hizmetleri Bölümüne hastanede yapılacak araştırmalar önceden bildirilmelidir. Hemşirelik Hizmetleri Müdürü ve araştırma projesi direktörü hastaların bakımını hastanın çevresini ve hemşirelik personelini etkileyebilecek ve içine alacak araştırmaların aşamalarını birlikte planlarlar. Standart 11- HemĢirelik Hizmetleri Bölümüne hemģirelik, bakımının verilebilmesi için gerekli araç-gereç ve malzeme sağlanmalıdır. Hemşirelik personeli kurulacak yeni tesislerin ve halihazırdaki araç ve gereçlerin değiştirilmesi ile ilgili planlamalara katılmalıdır. Hemşirelik personeli diğer bölüm direktörleri onarım ve bakım bölüm başkanları ile hemşirelik bakımında kullanılan araç gereç ve malzemenin yeterliliği konusunda belli ve belirli toplantılar yapmalıdır. Araç-gereç ve malzemeyi sağlamak ve devam ettirmek için etkin işlemler kullanılmalıdır. Hemşirelik Hizmetleri Bölümü toplantı ve sergilerde teşhir edilen ve literatürde yer alan araç ve gereçlerden ve modern teknolojiden haberdar olmalıdır.

15 Standart 12- HemĢirelik Hizmetleri Bölümü, hastanede yeni bölümler açılırken ya da yeni hasta bakım programları planlanırken bu toplantılara katılmalıdır. Hemşirelik Hizmetleri Bölümünün personel ihtiyacı önceden tahmin edilmeli ve nitelikler saptanmalıdır. Her yeni iş için iş tanımları hazırlanmalıdır. Hastanede başlayan sağlık programlarına ve yeni araç ve gereçlere hemşirelik personelini oryante etmek üzere eğitim programları hazırlanmalıdır. Hemşirelik Hizmetleri Bölümüne güvenli ve terapötik bir bakım verilmesini sağlamak için alınacak yeni araç ve gereç ve malzemeler hakkında danışılmalıdır. Standart 13- HemĢirelik Hizmetleri Bölümü, hemģirelik uygulamalarını ve yönetsel sistemin devamlı değerlendirmek üzere bir ölçüt geliģtirmiģ olmalıdır. Hemşirelik Hizmetlerini denetlemek ve değerlendirmek üzere belli değerlendirme ölçütleri olmalıdır. Hemşirelik personeli hemşirelik hizmetlerinin çeşitli aşamalarını değerlendirme ve bunu yaparken gerekirse diğer sağlık disiplinlerinin personelinden de yararlanır. Değerlendirme sonuçları yeni programların planlanmasında şimdiki hizmetleri geliştirmede başarı ve başarısızlıkların saptanmasında kullanılır. Standart 14- Her 4-5 yatağa bir hemģire, her otuz yatağa bir sorumlu hemģire ve her yatağa bir nezaretçi hemģire hizmetin yeterli verilebilmesi için gereklidir.

16 ÖZET Yönetim ve organizasyon dersinin ilk haftasında temel kavramlarda açıklanan yönetim düzeyleri, yönetici rolleri ve yönetim becerileri gibi konuların hemşirelik ile ilişkilendirilerek açıklandığı bu ünitede hemşirelik hizmetleri yönetimi tanımlandı, hemşirelik hizmetleri yönetiminde üst, orta, alt kademe yöneticilerin kimler olduğu ve kısaca faaliyetleri, hemşire yöneticilerin rol ve işlevleri, hemşirelerin sahip oldukları teknik, beşeri ve kavramsal becerilerden, son olarak da bir kurumda hemşirelik hizmetlerinin iyi örgütlenip örgütlenmediğini/ yönetilip yönetilmediğini değerlendirmede rehber olacak standartlardan söz edildi.

17 DEĞERLENDĠRME SORULARI 1. AĢağıdakilerden hangisi hemģire yöneticilerin en önemli sorumluluklarından biri değildir? A) Topluma daha kaliteli hemşirelik hizmeti vermek B) Kaynakların bakım verilen birey yararına kullanılmasını sağlamak C) Hemşirelik hizmetlerini sunanların minimum doyum almasını sağlamak D) Yönetimin tüm öğelerini amaçların gerçekleşmesine yönelik olarak düzenlemek E) Etkili ve verimli bir sağlık hizmeti sunmak 2. AĢağıdakilerden hangisi hemģirelik hizmetleri yönetim ekibinde yer almaz? A) Servis hemşiresi B) Servis sorumlu hemşiresi C) Süpervisor hemşire D) Başhemşire yardımcısı E) Başhemşire 3. AĢağıdakilerden hangisi alt kademe yönetici hemģireler için doğrudur? A) İşlevsel faaliyetleri yönetmekle görevlidirler. B) Kurumun çevresi ile arasındaki ilişkileri düzenlerler. C) Politikaların oluşturulmasını sağlarlar. D) Stratejik kararlar alırlar. E) Uzun dönemli geleceği planlarlar. CEVAPLAR 1. A 2. C 3. A

18 KAYNAKLAR 1. Eren E. (2003). Yönetim ve Organizasyon, Çağdaş ve Küresel Yaklaşımlar. Beta Basım Yayım, İstanbul; Sökmen S. (2005) Sökmen S (2005). İstanbul daki Kamu Hastanelerinde Görevli Alt Kademe Yönetici Hemşirelerin Eğitim İhtiyacının Analizi ve Yönetici Eğitim Programı Önerisi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul. 3. Serezli S. (1997) Alt Kademe Hemşire Yöneticilerin Becerileri, İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. 4. Velioğlu P. (1986) İstanbul Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanelerindeki Hemşirelik Hizmetlerinin Yeniden Örgütlenmesine Dair Rapor, Hemşirelik Bülteni, II 7: Uyer G. (1997). Hemşirelik ve Yönetim, Hürbilek Matbaacılık, Ankara. 6. Uyer G., Kocaman G., Oktay S., Argon G., Abaan S. (1997). Hemşirelik Hizmetleri Yönetimi El Kitabı, Ed G Uyer, Vehbi Koç Vakfı Yayınları No:15, Birlik Ofset, İstanbul. 7. (1990). Preparation of Nurse Managers and Nurses in General Health Management. International Council of Nurses Publication, Geneva.