Çevre Biyolojisi II BYL 118 Hacettepe Üniv. Biyoloji Bölümü lisans dersi

Transkript

1 Çevre Biyolojisi II BYL 118 Hacettepe Üniv. Biyoloji Bölümü lisans dersi Kentleşme Çağatay Tavşanoğlu Hacettepe Üniv., Biyoloji Böl., Ekoloji Anabilim Dalı Bahar

2

3 Kentleşme Kentlerin nüfusunun artması ve kentlerin alanının genişlemesi Avcı-toplayıcı dönemde köyler (binlerce yıl boyunca) Tarım toplumuna geçiş ve nüfus ihtiyacı Köylerin nüfusunun artması Neolitik dönemde kentler

4 Neolitik dönemin en kalabalık yerleşimleri Ain Ghazal (Ürdün) nüfus: 2500 (MÖ 7000) Çatalhöyük (Türkiye) 2500/3500 (MÖ ) Tell Brak (Suriye) 4000 (MÖ 5000) Dobrovody (Ukrayna) (MÖ 4000) Talianki (Ukrayna) (MÖ 3800)

5 Bronz çağının en kalabalık yerleşimleri Uruk (Sümer) (MÖ 3700) (MÖ 2600) (MÖ 1600) Kiş (Sümer) (MÖ 2800) Lagaş (Sümer) (MÖ 2600) Mohenjo-Daro (Pakistan) (MÖ 2600)

6 Bronz çağının en kalabalık yerleşimleri Memphis (Mısır) (MÖ 2000) Erlitou (Çin) (MÖ 1800) Knossos (Girit) (MÖ 1600) Avaris/Pi-Ramseses (Mısır) (MÖ 1600)

7 Demir çağının en kalabalık yerleşimleri Anuradhapura (Sri Lanka) (MÖ 1000) Babil (Irak) (MÖ 1000) (MÖ 430) Haojing (Çin) (MÖ 800) Linzi (Çin) (MÖ 650) Luoyang (Çin) (MÖ 650) (MÖ 430) Şiadu (Çin) (MÖ 430)

8 Demir çağının en kalabalık yerleşimleri Pataliputra (Hindistan) (MÖ 400) Siraküza (Sicilya) (MÖ 400) Atina (Yunanistan) (MÖ 300) Kartaca (Tunus) (MÖ 300) İskenderiye (Mısır) (MÖ 100) Antakya (Türkiye) (MÖ 100) Roma (İtalya) (MÖ 100)

9 Roma (İtalya) (MS 200) Çan-gan (Çin) (MS 700)

10 Ayutthaya (Tayland) (1700) Tokyo (Japonya) (1700) Pekin (Çin) (1800) (1850) Londra (İngiltere) (1825) (1850) (1875) (1900) New York (ABD) (1925) (1950) Tokyo (Japonya) (1968) (2014)

11 Byzantium/ Constantinople / İstanbul (MS 361) (500) (900) (1250) (1500) (1550) (1600) (1800) (1850) (1927) (1945) (1955) (1970) (1980) (1985) (2000) (2010) (2013) (2016)

12 2006 yılı itibari ile en az bir milyon nüfusa sahip kentler 1800 yılında dünya nüfusunun %3 ü kentlerde yaşıyordu 2000 yılında %47 si yaşıyordu 2014 yılında, kentlerde yaşama oranı %50 yi aşmıştır 2050 yılında %70 e ulaşması bekleniyor

13 Kentleşme oranı (2011) ABD % 82,4 % 1,1 Venezuela % 93,5 % 1,7 Yemen % 32,3 % 4,8 İsviçre % 73,7 % 0,5 Güney Kore % 83,2 % 0,7 Türkiye % 71,5 % 2,4 Uganda % 15,6 % 5,8 İran % 69,1 % 1,2 İspanya % 77,4 % 0,8 Çin % 51,0 % 2,8 Kentleşme hızı ( )

14 Şehir Ülke Nüfus 1 Tokyo Japonya 37,843,000 2 Jakarta Endonezya 30,539,000 3 Delhi Hindistan 24,998,000 4 Manila Filipinler 24,123,000 5 Seul Güney Kore 23,480,000 6 Şanghay Çin 23,416,000 7 Karaçi Pakistan 22,123,000 8 Pekin Çin 21,009,000 9 New York ABD 20,630, Guangzhou Çin 20,597, São Paulo Brezilya 20,365, Mexico City Meksika 20,063, Mumbai Hindistan 17,712, Osaka Kobe Kyoto Japonya 17,444, Lagos Nijerya 17,060, Moskova Rusya 16,170, Dhaka Bangladeş 15,669, Kahire Mısır 15,600, Los Angeles ABD 15,058, Bangkok Tayland 14,998, İstanbul Türkiye 13,287,000 Dünyanın en kalabalık şehirleri (2015) Tokyo Lagos Seul Mexico City Şanghay

15 Kırsaldan Kente göç

16 Çin

17 Nüfus (%) Türkiye de nüfus yapısındaki değişimler (kırsal/kentsel) il-ilçe % belde-köy % Yıllar

18 Köyden kente göç

19 Facebook araştırması Facebook Science Team (2014) Yaşadığı yer Doğduğu yer /memleket

20 Facebook araştırması 1978

21 Küresel su ihtiyacı 2050 yılında %55 artacak Küresel enerji ihtiyacı 2035 yılında %33 artacak Bu iki gereksinimdeki artış, nüfus artışının yanısıra kentleşmedeki artış ile de ilgilidir: Kentlerde yaşayanlar, kırsal kesimde yaşayanlara göre daha fazla enerji ve su tüketirler

22 Plansız kentleşme Plansız kentleşme: Yeşil alanların, tarım arazilerinin yerleşime açılması ve buna paralel olarak plansız şehirleşme ile büyük ölçüde toprak tahribatına neden olan oluşumdur Çevre üzerindeki doğrudan tahribatın asıl nedeni kentleşme değil, plansız kentleşmedir. Özellikle insanların daha iyi yaşam şartlarına kavuşmak amacıyla kentlere göç etmeleri çevresel bozulmaların nedenlerinin başında gelmektedir. Kentleşmenin çevre üzerindeki tahribatı genellikle üç şekilde meydana gelmektedir. Bunlar; - Doğal yaşam alanlarının yerleşim alanlarına dönüşmesi - Aşırı kaynak çıkarımı ve tüketimi - Atıkların dünya tabakaları (atmosfer,litosfer,hidrosfer) üzerindeki etkisi

23 Dakka (Bangladeş) Paris (Fransa)

24 Bazı durumlarda, tarım ve ağaç kesimi için açılan yollar, kısa sürede bir kentin oluşması için yeterli olabiliyor Kuzey Marmara Otoyolu inşaatı İstanbul (2014)

25 Köyden kente göçün sonucu: Gecekondu mahalleleri

26 Kentsel dönüşüm?? Sadece gecekondular yerine dev bloklar dikmek olarak algılanmamalı Yaşanabilir kaliteli bir kentsel çevre oluşturmalı - Depremlere karşı dayanıklı yapılar - Kişi başına düşen yeşil alan - Altyapı uzun dönemli olarak düşünülmeli - Nüfus yoğunluğu gözetilmeli

27 Ankara Havaalanı yolu kentsel dönüşümü: Göstermelik yenilemeler Foto: Bahtiyar Kurt

28 Türkiye: Ev üstüne ev! «İlçeye 1961 yılında yapılan Hasan Uğurlu Barajı nedeniyle köylerde yaşadıkları evleri sular altında kalan vatandaşlar o dönem devlet tarafından Cumhuriyet Mahallesi'ne yapılan tek katlı 2 oda bir mutfaktan oluşan evlere yerleştirildi. Zamanla nüfusun çoğalması ve evlerinin yetersiz kalması üzerine vatandaşlar ilginç bir çözüm yolu buldu.» «2 ay önce yeni yaptıkları binaya taşındıklarını söyleyen 60 yaşındaki Hanife Göngör, "31 yıl devletin yaptığı iki odalı evde yaşadım. Eşim zaten inşaat işçisi. Ev artık yetmedi. Bizde evi yıkmadan üzerine başka bir ev yaptık. Kalacak yerimiz olmadığı için böyle yaptık. Eski evi depo olarak kullanıyoruz. Sonra belki yıkarız" dedi.»

29 Ünye, 2013

30 Ünye, 1954

31 ŞEHİR ISI ADASI Şehirleşmeden en çok etkilenen iklim elemanı sıcaklıktır Şehirleşme sonucunda sıcaklıklarda belirgin bir artış görülmektedir Şehir ile çevresindeki kırsal alanlar arasındaki yüzey ve hava sıcaklığı farkı Şehir Isı Adası olarak tanımlanmaktadır

32

33 Şehir ısı adaları; Şehirlerin doğal yüzey yapısının değiştirilip asfalt ve çimento ile kaplanması, Yeşil alanların ve yüzey neminin azalması, Binalardan kaynaklanan kanyon etkisinin bir sonucudur. Şehir ısı adaları gündüz ve gece görülmekle birlikte genellikle geceleri daha yoğun olarak oluşur.

34 Şehir ısı adalarının etkileri Enerji tüketiminin artması (soğutma sistemleri, klimalar) Hava kirleticilerinin ve sera gazı emisyonlarının yükselmesi, (Enerji ihtiyacının artması nedeniyle) İnsan sağlığının ve konforunun riske atılması, (Yüksek sıcaklıklar yaz aylarında sağlık riskleri getirmekte) Su kalitesinin bozulması (Kente düşen yağmur suları daha çok ısınmakta ve kanalizasyon yoluyla sucul ekosistemlere ulaşmakta) Yağış örüntüleri değişmekte (Yoğunlaşma çekirdeği görevi gören kirleticiler yağış zamanlarını etkilemekte. Hafta içi hafta sonuna göre daha çok, mesai saatlerinde akşam saatlerine göre daha çok yağış kaydedilmekte)

35 Kentlerde ısı adası etkilerinin azaltılması Vejetasyon oluşumu basit ve etkili bir yöntem olarak şehir ısı adalarını azaltır. Ağaçlar ve vejetasyon gölge oluşturarak ve evapotranspirasyonu sağlayarak yüzey ve hava sıcaklığını düşürür. Bina etrafındaki stratejik bölgelerdeki ağaçlandırma yada park alanlarındaki veya sokaklardaki kaldırımların ağaçlarla gölgelendirilmesi azaltma stratejisi olarak en kullanışlı yöntemlerdir

36 Central Park, New York, ABD Boston, ABD

37 YEŞİL ÇATILAR Çatı bahçesi, çatıların üst kısmında yetiştirilen bitkilerle oluşturulan bitki tabakasıdır.

38 Bu yeşil çatılar gölge oluştururlar ve evapotranspirasyon yoluyla çatı yüzeyinde ve etrafındaki sıcaklığın azaltılmasına yardımcı olurlar. Normal bir çatının sıcaklığı 50 C ye kadar çıkarken yeşil çatının sıcaklığı hava sıcaklığından bile daha düşük olabilir.

39 Kentleşmenin biyoçeşitlilik üzerine etkileri Tür zenginliği azalır Doğal tür sayısı azalır Doğal olmayan tür sayısı artar Türlerin birey sayısı azalır Genelci (generalist) türler artar, özelleşmiş (specialist) türler azalır Tepeli toygar Kızıl şahin Kaya güvercini Saksağan

40