2023 Yılı İhracat Hedefleri Çerçevesinde Zeytin ve Zeytinyağı Sektörü Paneli. Zeytinyağı Sağlık ve Ekonomi. Dr. Yahya Laleli 24 Kasım 2012

Transkript

1 2023 Yılı İhracat Hedefleri Çerçevesinde Zeytin ve Zeytinyağı Sektörü Paneli Zeytinyağı Sağlık ve Ekonomi Dr. Yahya Laleli 24 Kasım 2012

2 Kapsam Zeytini, yağ için üretenlerin sorunları Çözüm önerileri ve çerçevesi Zeytinyağın sağlık ilişkisinde Bilinen yollar Epidemiyolojik çalışmalar Kardiyovasküler hastalıklar, MI, kan basıncı Kanser, kanser tedavisi Obezite Kognitif fonksiyonlar Beslenme-Gen regülasyonu ilişkisi Zeytinyağı üretimi, verilen teşvik Çekirdek yağın bedeli

3 Zeytini Yağ Üretmek için Üretenlerin Sorunları Kanaat Önderlerinin Görüşlerine Göre 1. KAR SIZLIK Yetersiz/yanlış teşvik Zirai üretimdeki verimsizlik Yağ üretim işletmelerinde kalite ve maliyet sorunu Kooperatifçilikteki + depoculuktaki yetersizlik Haksız rekabetin önlenmesindeki isteksizlik Arz fazlası 2. Alıcılı piyasada (oligopol) maliyetinin yüksekliği 3. Mutfakta tercih edilmemesi

4 Zeytinyağı Girişimcisinin Güçlükleri Toplumun zeytinyağı tüketme alışkanlığının düşük olması Zeytinyağın organoleptik karakteriyle sağlık ilişkisinin tüketici tarafından bilinmemesi AB de Sızma üretimi hakimken, bizde rafinajlık hakim Teşvikin kaliteyi ve tuketimi özendirmemesi ve olası etkinliklerin (örn. teşvikin en son tüketiciye değil, üreticiye verilmesi) göz ardı edilmesi Girişimcinin yöresine göre doğru zeytin türü ve zirai uygulama şeklini seçmemesi Haksız rekabete çok açık olması Sektörde üreticinin ekonomik gücünün olmaması Üretim kalitesini ve verimini artırmak yerine yeni ekim alanlarının açılması

5 Soruna Çözüm Örnekleri Arz Talep dengesinin Talep yönünde artırılması 2012 ilk yarısında Avrupa da ZY fiyatı %5 düşerken, İsrail de nasıl %7 arttı? MALİYET ve verim etkin üretim Yemeklik yağ fiyatları arasındaki farkın dengelenmesi Sağlık getirisinin uzun vadede getireceği ekonomik ve iş gücü faydaları göz önüne alarak doğru/etkin gerçek destek TÜKETİMİN ARTIRILMASI

6

7 Zeytinyağı ve Sağlık

8 Dönem Bakır Çağı (MÖ 6. binyıl) MÖ 7. binyıl MÖ 9-8. binyıl MÖ 776 MÖ 6. yy MÖ 5. yy MÖ MÖ MÖ MS MS MS 4. yy Orta çağ Rönesans MS 19. yy ve günümüz Zeytinyağı Kullanımının Tarihi Beslenme amacıyla, zeytinden yoğun zeytin suyunun ilk ekstrasyonu Zeytinyağının kozmetik ve temel tıbbi amaçla kullanımı Yanık deri bakımı, dermatit, mide, karaciğer ve bağırsak ağrısı ve güneşten korunma amaçlı kullanımı İlk Olimpiyat oyunlarında, kazananlar zeytin dalı ile ödüllendirildi Solone, zeytin ağaçlarının korunmasına yönelik olarak ilk kanunu çıkardı Tucide: Akdenizliler zeytin ağacı yetiştirmeye ve üzüm toplamaya başladıklarında barbarlıktan çıktılar Zeytinyağı, batı tıbbının kurucusu Hipokrat tarafından bile itibar gördü Cicero, pinguis liquor olivae (yağlı zeytin suyu) nun sağlık açısından faydalı özelliklerini yazdı Virgil, mite lago di Garda (ılıman Garda gölü) nde yer alan dolci olivi (tatlı zeytin ağaçları) ndan üretilen zeytinyağından bahseder Büyük Pliny nin Historia Naturalis kitabında, zeytinyağı ile yapılan 48 ilaç yer almaktadır Roma İmparatoru Settimo Severo yönetiminde: şehirli kesme zeytinyağın serbest dağıtım hakkı Constantine yönetiminde: en az 250 fırın ve 2300 zeytinyağı dağıtıcısı Manastırlardaki tıbbi keşişler, yanık deri ve şişlikler ile farklı enfeksiyonların tedavisinde zeytinyağı içeren preparatlar kullanıyorlardı Tüm eczanelerde zeytinyağı içeren şişeler bulunuyordu Zeytinyağı hala birçok hastalık için ev tedavisi nde kullanılıyor Caramia et al. Eur. J. Lipid Sci. Technol. 2012, 114:

9 Index Medicus da yer alan Zeytinyağı ve konulu makale sayılarının yıllara göre değişimi Genel Sağlık Kardiyovasküler Kanser Obezite Deri (tahmini) (tahmini) Kasım 2012 tarihinde belirtilen tarih aralıkları verilerek PubMed den yapılan tarama sonucu bulunan makale sayılarıdır

10 Zeytinyağı Bileşenleri, içerik olarak Alkoller Alifatik ve triterpene alkoller Polifenoller Lipofilik fenolikler (Vitamin E, Alfa tokoferol) Hidrofilik fenolikler (Hidroksitirozol, Tirozol vb.) Sabunlaşan, Steroller Beta-Sitosterol 5-Anemosterol Kampesterol Estigmasterol Δ 7 -Estigmasterol Δ 5 - Avehasterol Δ 7 --Avenasterol Pigmentler Klorofil (a ve b) ve yıkım ürünü Feofitinler Gliserid Fraksiyonu (Triaçilgliserol) Tekli doymamış coklu doymamis (esansiyel ) ve doymus yağ asitleri. Oleik Asit Linoleik asit Linolenik asit Palmitik asit Stearik Asit Aldehidler Ketonlar : Alkoller : Asidler : Hidrokarbonlar Skualen -Karoten Likopen Aromatik Bileşikler Asit aldehid propanol 2 ve 3 sis ve trans-hekzenallar Pentan -3- on 1-penton 3-on- 1-octan-3-on Etanol, Pentan, Hekzan Metil Propan, Metilbutan v.s. Asetik asit, Propanoik asit 2-3 Metilbutirik asit v.s. Sabunlaşmayan Non-Gliserid Fraksiyonu

11 Sızma Zeytinyağındaki Bileşenlerin Sağlık Etkileri İnflamasyon Obezite ve Diyabet Neoplazm Tokluk hissinde artış Fenolik Bileşikler Tokoferoller Karotenoidler Yağ asitleri Tirozol Hidroksitirozol Oleokantal Oleuropein Oleik asit -linolenik asit Hidroksil-oleik asit Oksidasyon ve Oksidatif Stres Trombotik profil Arteriyel Hipertansiyon Hiperkolesterolemi, serum lipoprotein seviyeleri ve ateroskleroz Caramia et al. Eur. J. Lipid Sci. Technol. 2012, 114:

12 Kısıtlı ve kesin olmayan bilimsel kanıtlar göstermektedir ki, günde 23 gr. (iki çorba kaşığı) zeytinyağı tüketimi, içerisindeki tekli doymamış yağ asitleri nedeniyle, kalp damar hastalıkları riskini azaltmada yardımcı olmaktadır. Bu muhtemel faydayı elde etmek için, zeytinyağı rutinde tüketilen aynı miktardaki doymuş yağların yerine kullanılmalı ve böylelikle günlük toplam kalori alımı arttırılmamalıdır.

13 Scientific Evidence for Olive Oil in the Prevention of Cardiovascular Risk Factors and Coronary Heart Disease Summary. For the whole document, click here: Author: Eurosciences Communication in co-operation with the Institute of Arteriosclerosis Research at the University of Münster, Germany ZEYTİNYAĞIN BİLİMSEL OLARAK KANITLANMIŞ SAĞLIK ETKİLERİ Hipertansiyon Koroner kalp hastalığı, enfarktüs Emboli/inme Diyabet Obezite Kognitif fonksiyon bozukluğu

14 ZEYTİNYAĞI VE OBEZİTE Zeytinyağı önemli biyolojik değeri olan bir besindir. Diğer tüm yağlar gibi yüksek kalorili (9 kcal/g) olması nedeniyle obeziteye neden olacağı düşünülebilir. Fakat, zeytinyağını en çok tüketen Akdenizliler arasında diğer bölgelere oranla daha az obez olduğu bilinmektedir. Yapılan çalışmalar, zeytinyağı açısından zengin bir diyetin düşük oranda yağ içeren bir diyete göre daha uzun süreli kilo kaybına yol açtığını göstermektedir. Tadının daha iyi olması ve sebze yemeye teşvik etmesi nedeniyle daha kolay tüketilmektedir.

15 Epidemiyolojik Çalışmalar

16 EPIC-erişkin çalışmasındaki katılımcı ve 4047 ölümün modifiye Akdeniz diyeti skoru kategorilerine göre dağılımları Özellik Sayı Yaş (7.7) Erkek Kadın Diyet skoru 0-3 Diyet skoru 4-5 Diyet skoru 6-9 Diyet skoru 0-3 Diyet skoru 4-5 Diyet skoru (11.3) (14.8) > (33.0) Sigara içimi Hiç (7.0) Bırakmış (8.2) Aktif (14.2) Eğitim düzeyi Hiç veya ilköğretim Teknik/ meslek ok (10.9) (8.9) Lise (7.9) Üniversite (6.9) Ölüm Sy (%) Sayı (6.4) (9.2) Ölüm Sy (%) Sayı (15.1) (28.6) (5.5) (8.3) (13.5) (10.2) (8.0) (7.3) (5.9) (4.1) (5.5) Ölüm Sy (%) Sayı (10.0) (15.2) (3.6) (7.0) (6.1) (5.5) (7.5) (4.3) (5.8) (4.0) (6.6) (9.3) Ölüm Sy (%) Sayı (17.5) (3.8) (5.7) (8.8) (5.7) (5.2) (4.6) (3.5) (3.1) (5.1) (7.2) Ölüm Sy (%) Sayı (11.6) (3.3) (4.8) (2.6) (4.4) (4.6) (3.4) (0.4) Ölüm Sy (%) (2.6) (3.1) (4.5) (10.4) (2.6) (4.3) (5.1) (2.8) (4.4) (3.2) (3.0) A.Trichopoulou, BJM, 2005

17 EPIC-erişkin çalışmasındaki katılımcı ve 4047 ölümün modifiye Akdeniz diyeti skoru kategorilerine göre dağılımları Yaş Erkek Diyet skoru 0-3 Diyet skoru 4-5 Diyet skoru 6-9 Yaş Sayı Ölüm Sy (%) Sayı Ölüm Sy (%) Sayı Ölüm Sy (%) (7.7) (6.4) (4.1) (11.3) (9.2) (5.5) (14.8) (15.1) (10.0) > (33.0) (28.6) (15.2) Trichopoulou A, et al. BMJ, 2005

18 EPIC-erişkin çalışmasındaki katılımcı ve 4047 ölümün modifiye Akdeniz diyeti skoru kategorilerine göre dağılımları Yaş Kadın Diyet skoru 0-3 Diyet skoru 4-5 Diyet skoru 6-9 Yaş Sayı Ölüm Sy (%) Sayı Ölüm Sy (%) Sayı Ölüm Sy (%) (4.0) (3.1) (2.6) (6.6) (5.1) (3.1) (9.3) (7.2) (4.5) > (17.5) (11.6) (10.4) Trichopoulou A, et al. BMJ, 2005

19 Kardiyovasküler Hastalıklar, MI, Kan Basıncı

20 ABD de Akdeniz Diyeti ve Miyokard Enfarktüsü Arasındaki İlişki (2568 kişi / 9 yıllık takip sonuçları) MI (n =133) Akdeniz Diyeti Skoru Model 1 Model (n=348) 1.00 (referans) 1.00 (referans) 3 (n=437) 0.55 (0.31, 1.00) (0.32, 1.03) 2 4 (n=576) 0.62 (0.36, 1.06) (0.37, 1.06) 3 5 (n=572) 0.59 (0.34, 1.03) (0.34, 1.04) (n=635) 0.61 (0.35, 1.04) (0.38, 1.12) 3 P-eğilimi Sürekli: 1-puan artış 0.93 (0.83, 1.04) 0.94 (0.84, 1.05) 2 P < < P < 0.10 Tüm değerler, kombine vasküler olaylar için risk oranı olarak verilmiştir, %95 GA parantez içerisinde belirtilmiştir. Model 1: başlangıçtaki yaş, cinsiyet, ırk/etnik grup, eğitim düzeyi, fiziksel aktivite düzeyi, enerji alımı ve sigara kullanımına göre ayarlanmıştır. Model 2: Model 1 deki parametrelere ek olarak, hipertansiyon, diyabet, hiperkolesterolemi ve kardiyak hastalık geçmişine göre ayarlanmıştır. Gardener H, et al. Am J Clin Nutr. 2011;94(6):

21 ABD de Akdeniz Diyeti ve Vasküler Ölüm Arasındaki İlişki (2568 kişi / 9 yıllık takip sonuçları) Vasküler ölüm (n =314) Akdeniz Diyeti Skoru Model 1 Model (n=348) 1.00 (referans) 1.00 (referans) 3 (n=437) 0.90 (0.62, 1.29) 0.87 (0.60, 1.26) 4 (n=576) 0.76 (0.53, 1.09) 0.74 (0.52, 1.06) 3 5 (n=572) 0.70 (0.48, 1.02) (0.47, 1.00) (n=635) 0.67 (0.46, 0.98) (0.49, 1.04) 3 P-eğilimi Sürekli: 1-puan artış 0.91 (0.84, 0.97) (0.85, 0.98) 2 2 P < < P < 0.10 Tüm değerler, kombine vasküler olaylar için risk oranı olarak verilmiştir, %95 GA parantez içerisinde belirtilmiştir. Model 1: başlangıçtaki yaş, cinsiyet, ırk/etnik grup, eğitim düzeyi, fiziksel aktivite düzeyi, enerji alımı ve sigara kullanımına göre kontrol edilmiştir. Model 2: Model 1 deki parametrelere ek olarak, hipertansiyon, diyabet, hiperkolesterolemi ve kardiyak hastalık geçmişine göre kontrol edilmiştir. Gardener H, et al. Am J Clin Nutr. 2011;94(6):

22 Zeytinyağı alımında ilk miyokardiyal infarksiyon için odds oranı (OR) (%95 GA) (Toplam enerji alımına göre ayarlanmadan) Zeytinyağı alım kuantilleri Kontroller/vaka (n) 32/36 35/37 36/30 31/39 37/29 Medyan tüketim (g/gün) Multivariate ayarlanmış OR b (Ref.) ( ) ( ) ( ) ( ) (%95 GA) Multivariate ayarlanmış OR c (%95 GA) 1 (Ref.) a P (lineer trend için p değeri) 1.16 ( ) 0.60 ( ) b Kondisyonel lojistik regresyon (yaş, hastane ve cinse göre eşleştirilmiş çiftler), sigara içimi, VKİ, yüksek kan basıncı, yüksek kan kolesterol seviyesi, diyabet, rutin harici fiziksel aktivite (METSsaat/hafta), medeni durum, meslek ve eğitim seviyesine göre ayarlanmış c Ek olarak, doymuş yağ, trans yağ ve toplam lif alımına göre ayarlanmış 0.83 ( ) 0.26 ( ) P a Ruiz-Canela M, Martínez-González MA. Maturitas. 2011;68(3):

23 Postprandial Triacyglycerol, J. Nutr. 2001, 131,

24 FIGURE 1 Triacylglycerol (TAG) concentration in plasma (Panel A) and in the triacylglycerol-rich lipoprotein (TRL) fraction (Panel B) in men during the 7 h after the ingestion of the control meal, the control meal plus virgin olive oil (VOO) or the control meal plus high oleic sunflower oil (HOSO). Values are means 6 SD, n 5 8. Means at a time without a common letter differ significantly, P, Postprandial Triacyglycerol, J. Nutr. 2001, 131,

25 Mediterranean Diet and The Metabolic Syndrome, JAMA, September 22/29, 2004 Vol 292, No. 12

26 Mediterranean Diet and The Metabolic Syndrome, JAMA, September 22/29, 2004 Vol 292, No. 12

27 Figure 1. Resting systolic (SBP) and diastolic blood pressure (DBP) in 23 hypertensive patients during a 6-month intervention period with an olive oil (MUFA) or sunflower oil rich diet (PUFA). Arch Intern Med. 2000;160(6):

28 Arch Intern Med. 2000;160(6):

29 Avrupa nın 3 bölgesinden katılımcıların başlangıçta ve 9 hafta zeytinyağı kullanımı sonrasındaki kan basıncı değerleri Değerler ortalama ± SS olarak verilmiştir. Farklı harfle belirtilenler için p < 0.05 *Başlangıçtan anlamlı olarak farklı, p < 0.05 n Başlangıç Çalışma sonu mm Hg Kuzey Avrupa 50 Sistolik ± 2.6 a ± 2.4 * Diyastolik 80.6 ± 3.3 a 78.4 ± 3.1 x Orta Avrupa 60 Sistolik ± 2.4 a ± 2.5 * Diyastolik 78.6 ± 3.2 a 75.7 ± 3.0 x Güney Avrupa 45 Sistolik ± 2.4 b ± 2.3 h Diyastolik 74.0 ± 3.1 b 72.6 ± 2.9 y Bondia-Pons I, et al. J. Nutr. 137: 84 87, 2007

30 Kanser, Kanser Tedavisi Murat Targal Cumhuriyet I.O 3-A

31 British Naturopathic Journal, Vol. 23, No. 1, 2006

32 HER2 hücrelerinin gelişimini engeller ve bu yönde kullanılan ilaçlara karşı rezistansı azaltır * * Menendez JA, et al. BMC Cancer 2007, 7:80

33 Doğal anti-her2 kokteyli Zeytinyağı Zeytinyağı, meme kanserine karşı koruyucu etki açısından avantajlı yağ kompozisyonu na sahiptir. Düşük (omega-6/omega-3) çoklu doymamış yağ asidi oranı Yüksek omega-9 tekli doymamış yağ asidi seviyesi Menendez JA, et al. BMC Cancer 2007, 7:80

34 EVOO da bulunan fenolik maddelerin MCF-7 hücrelerindeki TGF- tarafından regüle edilen epitelyal-mezenkimal dönüşümdeki sinyalizasyon yolağı üzerine etkileri TGF- tarafından regüle edilen epitelyal-mezenkimal dönüşüm 1: Sinyalin alınması [ligand/reseptör/adaptörler] 2: Sinyalin işlenmesi [sinyalizasyon yolağı/transkripsiyon faktörleri] 3: Sinyalin tamamlanması [epitelyal/mezenkimal markerlar] Vazquez-Martin A, et al. Rejuvenation Res. 2012;15(1):3-21

35

36 Çalışma popülasyonunun tüketilen yağ cinsine göre özellikleri (başlangıçta VKİ<30 olanlar dahil edilmiştir) Zeytinyağı veya karışım (n=261) Ayçiçek yağı (n=79) P-değeri, yaş ve cinse göre ayarlanmış Başlangıç ağırlık (kg) 65.9 ± ± Takip sonrası ağırlık (kg) 68.8 ± ± Başlangıç VKİ (kg/m 2 ) 25.1 ± ± Takip sonrası VKİ (kg/m 2 ) 26.3 ± ± Başlangıç bel çevresi (cm) 86.2 ± ± Takip sonrası bel çevresi (cm) 94.5 ± ± Sigara içenler (en az günde 1 sigara) (%) Sedanter kişiler (hafif günlük aktivite) (%) Soriguer F, et al. European Journal of Clinical Nutrition 2009; 63:1371-4

37 Obezite Riski Takipte obezite prevalansı (%95 GA), yaş ve cinse göre ayarlanmış Takipte obezite insidansı (%95 GA), /1000 insanyıl Zeytinyağı veya karışım (n=261) 11.0 ( ) 17.3 ( ) Rölatif risk (%95 GA) 1 Rölatif risk (%95 GA); cins, yaş, fiziksel aktivite, sigara içimi, eğitim seviyesi, enerji alımı ve başlangıç VKİ ne göre ayarlanmış 1 Ayçiçek yağı (n=79) 25.8 ( ) 41.5 ( ) 2.4 ( ) 2.3 ( ) P- değeri Soriguer F, et al. European Journal of Clinical Nutrition 2009; 63:1371-4

38 İştah regülasyonunda OEA (oleoiletanolamide) nın hipotetik etki mekanizması Oleik asit alımı İnce bağırsakta OEA birikimi Vagus siniri aracılığıyla intestinal peroksizom proliferatör aktive reseptörlerinin (PPAR) aktivasyonu Beyin sapındaki soliter trakt nükleus (NST) ve hipotalamusun paraventriküler nükleusunun stimule edilmesi Doygunluk hissi Caramia et al. Eur. J. Lipid Sci. Technol. 2012, 114:

39 Adipositler tarafından üretilen ve salgılanan Leptin, dolaşıma karışarak merkezi sinir sistemine ulaşır. Burada hipotalamusa etki ederek Nöropeptid Y nin salgılanmasını azaltır. Nöropeptid Y seviyesindeki azalma açlık hissinde azalmaya, aktivite artışına ve termogenez artışına neden olarak enerji depolanmasını ve yağ akümülasyonunu azaltır. Hipotalamus Nöropeptid-Y Adiposit Açlık hissinde azalma Aktivite artışı Termogenez artışı

40 Lipoik asit İnsülin Rezistansı (LIAS tarafından mitokondiride endojen sentez edilir) Fruktoz diyetine bağlı lipid peroksidasyonunu azaltır Buna bağlı insülin direnci azalır Noksanlığında ateroskleroz hızlanır Akut zeytinyağı alımının ise insülin direncinde etkili olduğu bilinen bazı genleri ve Lipoik asit sentetaz (LIAS) genini de aktive ettiği belirlenmiştir Thirunavukkarasu V, et al. Indian J Med Res : Konstantinidou V, et al. OMICS (5):431-8.

41 NUTRITIONAL GENOMICS Diyet değişiklikleri: Sağlıklılığın korunması Hastalıkların oluşmasına engel olma Bu oluşumları yavaşlatma yönündedir Nutritional Genomics: Gen yapısı ve diyet arasındaki ilişkiyi kurar Koruyucu etki sağlamaya veya Hastalığın takibine yönelik moleküler belirteçlerin geliştirilmesini sağlar

42 DİYET VE GEN İFADESİ Diyet (A) Besinler Metabolizma (B) Gen İfadesi Sinyal İletimi (C) (A) Besin ile gen ifadesi arasındaki direkt ilişki, (B) ve (C) Besin ile gen ifadesi arasındaki dolaylı ilişki Normal Hücre Büyümesi

43 Kalori Kısıtlamasının (Açlık) yaşam süresi * üzerindeki pozitif etkisi ortaya konulmuştur Under normal conditions in a yeast cell, the longevity protein Sir2 uses NAD as a cofactor to produce nicotinamide, which then inhibits Sir2 in a negative feedback loop. But when the cell is exposed to environmental stresses like calorie restriction, heat shock, or osmotic stress (top), PNC1 gets switched on. The Pnc1 protein converts nicotinamide to nicotinic acid, a molecule that has no effect on Sir2. No longer inhibited by nicotinamide, Sir2 becomes more active and yeast live longer. * Maya hücreleri, sirke sineği

44 VCAM-1 Ekspresyonu Kontrolde elde edilen maksimum cevabın %si (Ort ± SS) mrna Ekspresyonu Elenolik asit Tirozol Oleuropein aglycone Hidroksitirozol Resveratrol Oleuropein glikozid Zeytinyağı ve kırmızı şarapta bulunan antioksidan polifenollerin besinlerle alınan miktarları, endotelyel adhezyon molekülü (VCAM-1) ekspresyonunu inhibe etmektedir. Bu bulgu, Akdeniz diyetlerinin ateroma karşı koruyucu etkisini kısmen de olsa açıklamaktadır. Carluccio MA, et al. Arterioscler Thromb Vasc Biol 2003, 23:622-9

45 Yaşam Ömrünü Uzatan Genetik Yolaklar Gen veya Yolak (İnsan dengi) Organizma/Yaşam Ömründe Uzama Fazla veya Az Daha İyi Etkilenen Majör Süreçler SIR2 (SIRT1) Maya, kurtçuk, sinek/ %30 Fazla Hücre yaşamının devamı, metabolizma ve stres tepkileri TDR (TDR) Maya, kurtçuk, sinek/ % Az Hücre büyümesi ve besin algılama Daf/FoxD Proteinleri (İnsülin, IGF-1) Kurtçuk, sinek, fare/ %100 Az Büyüme ve glukoz metabolizması Manipülasyonun Muhtemel Yan Etkileri Bilinen yok Saat genleri (CoQ genleri) Kurtçuk/ %30 Az Koenzim Q sentezi Bilinen yok AMP-1 (AMPK) Kurtçuk/ %10 Fazla Metabolizma ve stres tepkileri Bilinen yok Büyüme hormonu Fare, sıçan/ %7-150 Az Vücut boyutu regülasyonu Cücelik P66 SHC (P66 SHC) Fare/ %27 Az Serbest radikal üretimi Bilinen yok Katalaz (CAT) Fare/ %15 Fazla Hidrojen peroksid detoksifikasyonu Enfeksiyonda ve kanserde artış Cücelik, kısırlık, kognitif azalma, doku dejenerasyonu Bilinen yok Prop1.Pit1 (Pow1F)1 Fare/ %42 Az Hipofiz aktivitesi Cücelik, kısırlık, hipotiroidizm Klotho (Klotho) Fare/ %18-31 Fazla İnsülin IGF-1 ve Vitamin D regülasyonu Methuselah (CD97) Sinek/ %35 Az Stres direnci ve sinir hücresi iletişimi Insülin direnci Bilinen yok Sağlık ve yaşlanma, kalori kısıtlamasıyla da etkilenebilen genetik faktörlerin kısmı kontrolündedir

46 Kognitif Fonksiyonlar

47 Kognitif test puanlarının besin alımına göre multiple lineer regresyon ile bağımsız ilişkileri Nöropsikolojik test Bağımsız değişken Regresyon katsayısı (95% GA) * (Standardize regresyon katsayısı) MMSE Şarap (200 ml/gün) ( ) Yaş (10 yıl) ( ) <0.001 Eğitim (5 yıl) ( ) <0.001 Diyabet ( ) Hipertansiyon ( ) RAVLT (hemen hatırlama) RAVLT (gecikmeli olarak hatırlama) Rakam hatırlama (tersten) Toplam zeytinyağı (10 g/gün) ( ) Tahıllar(40 g/gün) ( ) Yaş (10 yıl) ( ) <0.001 Cins (kadın) ( ) Eğitim (5 yıl) ( ) <0.001 Sızma zeytinyağı (10 g/gün) ( ) Kahve (50 ml/gün) ( ) Tahıllar(40 g/gün) ( ) Et (100 g/gün) ( ) Yaş (10 yıl) ( ) <0.001 Cins (kadın) ( ) <0.001 Eğitim (5 yıl) ( ) <0.001 Hipertansiyon ( ) Ceviz (30 g/gün) ( ) Eğitim (5 yıl) ( ) Fiziksel aktivite esnasında enerji harcama (100 MET-dk/gün) ( ) <0.001 C. Valls-Pedret et al. Journal of Alzheimer s Disease 2012; 29: p

48 Volume 64, Supplement 1, October 2006, pp (9) tekli doymamış yağ asitleri (zeytinyağındakiler gibi) insanlarda daha uzun yaşam ve yaşla ilişkili kognitif azalmaya karşı yüksek oranda koruma ile ilişkilendirilmiştir

49 Figure 1. Postprandial values of ischemic reactive hyperemia after the ingestion of a phenol-rich olive oil meal (400 ppm) as compared to a low phenol olive oil meal (80 ppm). Analysis of variance for repeated samples. P1 effect of the type of meal; P2 effect of time; P3 interaction meal time Journal of the American College of Cardiology Vol. 46, No. 10, 2005

50 Erkeklerde 4 gün sürekli düşük (LPC), orta (MPC) ve yüksek (HPC) fenol içerikli zeytinyağı tüketimi sonrası değerler (ortalama ± SEM, n = 12) (A): Plazma okside LDL deki yüzde değişim (B): Mitokondriyal DNA daki 8-oxo-dG (C): İdrardaki 8-oxo-dG (D) İdrardaki malondialdehit (E) Plazmadaki GSH-Px aktivitesi (F) Serum HDL-C seviyesi J. Nutr. 134: , 2004; Int. J. Cancer 117:1 7, 2005.

51 NASIL ZEYTİNYAĞI? Zeytinyağının organoleptik karakterinin yüksek olması ; Zeytin ağaçlarının yetiştiği bölge Hasat zamanı İşleme teknikleri Depolama şartları Şişeleme biçimi ne bağlıdır.

52

53 ÜRÜN YILLARINA GÖRE ZEYTİNYAĞI RAKAMLARI 2009/10(final) 2010/11(final) 2011/I2(tahmini) 2012/13 (öngörü) Başlangıç Stokları (30) Üretim (210) İthalat Toplam Miktar Tüketim İhracat Bitiş Stokları Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Aralık 2011

54 2011 YILI YAĞLI TOHUMLAR DESTEK MİKTARLARI DESTEKLEME Ykr/Kg DESTEKLEME Ykr/da Sertifikalı Soya Fasulyesi Soya Fasulyesi Kanola Sertifikalı Kütlü Pamuk Kütlü Pamuk Yağlık Ayçiçeği Dane Mısır Aspir Zeytinyağı Resmi Gazete, 27 Haziran 2012 Sayı : 28336

55

56 Kaynak: TÜİK Nüfusun Yaş Yapısı Değişimi 2023

57 15 ve daha yukarı yaştaki bireylerden hastalık/sağlık sorunu yaşadıklarını belirtenlerin cinsiyet ve yerleşim yerine göre dağılımı, 2010 TÜİK, Türkiye İstatistik Yıllığı, 2011

58 YILLARI ARASI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU TOPLAM SAĞLIK HARCAMALARI (Milyon TL) YILLAR İLAÇ TEDAVİ DİĞER TOPLAM Kaynak: SGK, Mali İstatistikler 2012

59 Tedavi Gruplarına Göre Tüketim Oranları Kaynak: IMS, Dünya Bankası,İEİS

60 2010 yılında %13.9 ile antibiyotikler; değer bazında en çok harcama yapılan ürün grubudur. %11.4 ile kalp-damar ilaçları, %9 ile romatizma ilaçları, %7.2 ile onkoloji ilaçları, %6.9 ile sinir ilaçları, %5.9 ile astım ilaçları Bununla birlikte; 2004 yılında %19.9 paya sahip antibiyotik payında yıllar itibarı ile azalma, %3.8 paya sahip kanserle mücadelede önemli yeri olan onkoloji ilaçları ile %3.6 paya sahip astım ilaçları payında ise artış eğilimi gözlenmektedir. T.C. Ekonomi Bakanlığı, Sektör Raporu 2012

61 Çekirdek Yağları Yerine Zeytinyağın İkamesiyle Sağlanabilecek Tasarruf Konu Yaklaşım milyon TL/yıl İlaç kullanımının azalmasında beklenen % x0.03= yaş grubu (%7) nun sağlıklı yaşlanması x milyon kişide Sağlık harcamasında %15 tasarruf 5, x(900 TLx0.15)= 708 Tohum yağları için ödenen 2.8 milyar TL (1.6 milyar $) nin temin maliyeti %4 faiz bedeli 2, x 0, Ara toplam 1270 Verilen prim ton k x 0,50 TL/k -115 TOPLAM 1155

62 Çekirdek Yağları Yerine Zeytinyağın İkamesiyle Sağlanabilecek Tasarruf 1155/115> 10 en az kiloya 10 katı 600 bin ton ürettigimizde ise 2 TL ye kadar teşvik verilmesi daha uygun ve devlete yük değil! Sair tasarruflar: a. Sağlıklı yeme alışkanlığı b. En az 1.6 milyar $ çekirdek yağı karşılığı döviz tasarrufu c. Çekirdek yağlarda bulunan fazla 6 nın sağlıksızlık nedenleri d. Doğumdan başlayarak sağlıklı ve üretken yaşlanmanın yaratacağı katma değer

63 Sağlıklı Yaşam için; Hayatın Her Döneminde Herkes için Annenin Doğuma Hazırlanması Süt Çocukluğu Bebeklikten-Ergenliğe Gençlik dönemi Üreme dönemi Olgunluk Yaşlılık SİŞMANLAMADAN, İYİ ZEYTİNYAĞI Zeynep Gökçe,. F.Kızıklı IOO 4B

64 Son yüzyılda diyetimizde meydana gelen en önemli değişiklikler Rafine şeker ve beyaz un tüketiminin artması Taze sebze-meyve (vitamin-mineral ve organoleptiklerin) tüketiminin azalması Omega-3 tüketiminin azalması, Omega-6 ve satüre yağların tüketiminin aşırı artması Katkı maddeleri, Toksinler, Çevre Etkenleri

65 Soruna Çözüm Arz Talep dengesinin Talep yönünde artırılması MALİYET ve verim etkin üretim Yemeklik yağ fiyatları arasındaki farkın dengelenmesi Sağlık getirisinin uzun vadede getireceği ekonomik ve iş gücü faydaları göz önüne alarak doğru/etkin gerçek destek TÜKETİMİN ARTIRILMASI

66

67

68 MAZOT YERİNE ZEYTİNYAĞ 22 Kasım 2012 Fatih DALDAL Kurgu: İsa ÇAKIR Çanakkale'nin Bayramiç İlçesi Kutluoba Köyü'nde çiftçilik yapan İbrahim Yüksel, litre fiyatı mazottan daha ucuz olması nedeniyle traktöründe yakıt olarak zeytinyağı kullanmaya başladı. Kutluoba Köyü'nde zeytinlikleri ve tarlaları bulunan İbrahim Yüksel, 2012 hasat döneminde üretilen zeytinyağının toptan litre fiyatının lira aralığında olmasına tepkisini ilginç bir şekilde gösterdi. Yüksel, bir arkadaşının önerisiyle 2 ay önce çift sürdüğü traktöründe mazot yerine yakıt olarak zeytinyağı kullanmayı denedi. Başarılı olunca da litre fiyatı daha düşük olması nedeniyle traktöründe yakıt olarak zeytinyağını kullanmaya devam etti. Bir litre mazotun fiyatının 4 lira 20 kuruş olduğunu hatırlatan Yüksel, "Bu durumda yakıt olarak mazot yerine zeytinyağı kullanmak daha karlı. İki aydır traktörümü zeytinyağı ile çalıştırıyorum. Hiç sorun yaşamadım. Ayrıca 5 litre mazot ile 5 dönüm tarla sürerken, şimdi aynı alanı 3.5 litre zeytinyağı ile sürebiliyorum" dedi.

69 Kaliteli Zeytinyağ Sağlıkdır

70

71 AİFD, Ağustos 2012

72 Zeytinyağının Biyolojik Önemi Hücre zar geçirgenliğini ve insülin duyarlılığını artırır, Lipit peroksidasyonunu azaltır, Inflamatuar sitokini arttırarak damar sertliğine bağlı hastalıklara karşı koruyucudur. Kan basıncının kontrolünü kolaylaştırır ve bağışıklık sistemini güçlendirir. LDL kolesterolü ve Trigliseriti, HDL kolesterolü, Doğal Siklodeksogenaz inhibitörüdür, romatizmal hastalıklar, yangıya bağlı ağrıyı, Kolorektal ve meme kanserine karşı koruyucudur, Ülser gelişimini yavaşlatır Serbest radikalleri bağlama gücü, radyasyon/güneş etkisini azaltır., Açlık genini uyarır. Sağlıklı bir uzun yaşam sağlar.

73 Mediterranean Diet and The Metabolic Syndrome, JAMA, September 22/29, 2004 Vol 292, No. 12

74 OECD SAĞLIK SİSTEMİ İNCELEMELERİ TÜRKİYE ISBN OECD VE IBRD/DÜNYA BANKASI 2008

75 Arch Intern Med. 2000;160(6):