Lpg donanımı ve aksesuarları - Muayene ve yeterliliğinin yeniden değerlendirilmesi - Anma kapasitesi 13 m3 ten küçük (13 m3 dahil) lpg tankları

Transkript

1 TÜRK STANDARDI TS EN Mart 2010 TS EN 12818:2005; TS EN 12817:2005; TS EN 12818/A1:2009; TS EN 12817/A1/AC:2009; TS EN 12817/A1:2009 yerine ICS Lpg donanımı ve aksesuarları - Muayene ve yeterliliğinin yeniden değerlendirilmesi - Anma kapasitesi 13 m3 ten küçük (13 m3 dahil) lpg tankları "LPG Equipment and accessories - Inspection and requalification of LPG tanks up to and including 13 m³ " Équipements et accessoires GPL - Inspection et requalification des réservoirs de capacité inférieure ou égale à 13 m³ pour gaz de pétrole liquéfiés (GPL) Flüssiggas-Geräte und -Ausrüstungsteile - Überprüfung und erneute Qualifizierung von Behältern für Flüssiggas (LPG) mit einem Fassungsraum bis einschließlich 13 m³ Standardının Türkçe Tercümesidir. TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

2 ICS TÜRK STANDARDI Milli Önsöz TS EN : Bu standard; CEN tarafından onaylanan ve Mart 2010 tarihinde TS numaralı Türk standardı olarak kabul edilen standardı esas alınarak, Türk Standardları Enstitüsü Makina İhtisas Grubu 'na bağlı Tesisat ve Basınçlı Kaplar Özel Daimi Komitesi marifetiyle Türkçeye tercüme edilmiş, TSE Teknik Kurulu 'nun tarihli toplantısında kabul edilerek yayımına karar verilmiştir. - Bu standard yayımlandığında TS EN 12818:2005; TS EN 12817:2005; TS EN 12818/A1:2009; TS EN 12817/A1/AC:2009; TS EN 12817/A1:2009 yerini alır. - CEN/CENELEC resmi dillerinde yayınlanan diğer standard metinleri ile aynı haklara sahiptir. - Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz. - Bu standardda atıf yapılan standardların milli karşılıkları aşağıda verilmiştir. TS EN : 2010 standardı, standardı ile birebir aynı olup, Avrupa Standardizasyon Komitesi 'nin (Avenue Marnix 17, B-1000 Brussels) izniyle basılmıştır. Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) ve üye ülkelerine aittir. TSE TÜRK kanalıyla STANDARDLARININ CEN'den yazılı izin TELiF almaksızın HAKKI TSE'YE çoğaltılamaz. AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM izni TSE TARAFINDAN

3 EN, ISO, IEC Adı TS No 1) Adı vb. No (İngilizce) (Türkçe) EN Non-destructive testing - Terminology - Part 9: Terms used in acoustic emission testing TS EN Tahribatsız muayene - Terimler - Bölüm 9: Akustik emisyon muayenesinde kullanılan EN EN EN Non-destructive testing - Acoustic emission - Equipment characterisation - Part 1: Equipment description Non-destructive testing - Acoustic emission - Equipment characterisation - Part 2: Verification of operating characteristic Non-destructive testing - Acoustic emission - General principles terimler TS EN Tahribatsız muayene - Akustik emisyon - Cihazların karakterlerinin belirlenmesi - Bölüm 1: Cihazların tanıtımı TS EN Tahribatsız muayene Akustik emisyon Cihazların karakterlerinin belirlenmesi Bölüm 2: İşletme özelliklerinin doğrulanması TS EN Tahribatsız muayene - Akustik emisyon - Genel kurallar EN Non-destructive testing - Acoustic emission - Examination of metallic pressure equipment during proof testing - Planar location of AE sources TS EN Tahribatsız muayene - Akustik emisyon - Doğrulama deneyleri esnasında basınçlı metal donanımın muayenesi - AE kaynaklarının düzlemsel yerleşimi 1) TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3.ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.

4 AVRUPA STANDARDI EUROPEAN STANDARD NORME EUROPÉENNE EUROPÄISCHE NORM TS EN : ICS Lpg donanımı ve aksesuarları - Muayene ve yeterliliğinin yeniden değerlendirilmesi - Anma kapasitesi 13 m3 ten küçük (13 m3 dahil) lpg tankları Équipements et accessoires GPL - Inspection et requalification des réservoirs de capacité inférieure ou égale à 13 m³ pour gaz de pétrole liquéfiés (GPL) Flüssiggas-Geräte und -Ausrüstungsteile - Überprüfung und erneute Qualifizierung von Behältern für Flüssiggas (LPG) mit einem Fassungsraum bis einschließlich 13 m³ Bu Avrupa standardı CEN tarafından 4 Aralık 2009 tarihinde kabul edilmiştir. CEN/CENELEC üyeleri, bu Avrupa Standardına hiçbir değişiklik yapmaksızın ulusal standard statüsü veren koşulları öngören CEN/CENELEC İç Tüzüğü ne uymak zorundadırlar. Bu tür ulusal standardlarla ilgili güncel listeler ve bibliyografik atıflar, CEN/CENELEC Yönetim Merkezi ne veya herhangi bir CEN/CENELEC üyesine başvurarak elde edilebilir. Bu Avrupa Standardı, üç resmi dilde (İngilizce, Fransızca, Almanca) yayınlanmıştır. Başka herhangi bir dile tercümesi, CEN/CENELEC üyesinin sorumluluğundadır ve resmi sürümleri ile aynı statüde olduğu CEN/CENELEC Yönetim Merkezi ne bildirilir. CEN üyeleri sırasıyla, Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İrlanda,İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Kıbrıs, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan'ın millî standard kuruluşlarıdır. AVRUPA STANDARDİZASYON KOMİTESİ EUROPEAN COMMITTEE FOR STANDARDIZATION COMITÉ EUROPÉEN DE NORMALISATION EUROPÄISCHES KOMITEE FÜR NORMUNG Yönetim Merkezi : Avenue Marnix 17, B-1000 Brussels 2010 CEN Dünya genelinde herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları CEN ulusal üyelerine aittir. TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM izni TSE Ref TARAFINDAN No:

5 İçindekiler Sayfa Önsöz... 3 Giriş Kapsam Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar Terimler ve tarifler Emniyet Emniyet tedbirleri Tehlikeli durumlar Sızıntılar Yazılı plan Tankın muayenesi ve yeterliliğinin yeniden değerlendirilmesi Rutin muayene Periyodik muayene Yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi Tankın ve tank bağlantı parçalarının muayenesi Tank Tank bağlantı parçaları ve mevcut boru tesisatı Vana kapağı Topraklama bağlantısı Emniyet vanası Manometre Seviye göstergeleri Kapatma vanaları Saplamalar, cıvatalar, somunlar ve pullar Korozyona karşı koruma sistemi Yer üstü tanklar için ayaklar ve temeller Yeterlilik Rutin muayene Periyodik muayene Yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi Kayıtlar Tank verileri Raporlar...10 Ek A (Bilgi için) Gözle muayene...11 Ek B (Bilgi için) Hidrolik basınç deneyi...12 Ek C Akustik emisyon deneyi...13 Ek D (Bilgi için) Ultrasonik kalınlık deneyi...17 Ek E (Bilgi için) Tankların numune alma yoluyla değerlendirilmesi...18 Ek F (Bilgi için) Yer altı tanklarının kamerayla harici izlenmesi...20 Ek G (Bilgi için) Yer altı tankları için sarf (kurbanlık) anotla katodik koruma izlenmesi...21 Ek H (Bilgi için) Yer altı tankları için dış akım kaynaklı katodik koruma izlenmesi...23 Ek I (Bilgi için) Yer altı tankları için nem ve yoğuşma algılaması yöntemiyle korozyon izlenmesi..25 Ek J (Bilgi için) Bir muayene ve yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi için rapor örneği...26 Ek K (Bilgi için) A - Sapmaları...27 Kaynaklar...28

6 ICS TS EN : Önsöz Bu doküman (EN12817:2010), sekreteryası NSAI tarafından yürütülen CEN/TC 286 Sıvılaştırılmış petrol gaz ekipmanları ve aksesuarları Teknik Komitesi tarafından hazırlanmıştır. Bu standarda, en geç Temmuz 2010 tarihine kadar aynı metni yayınlayarak ya da onay duyurusu yayınlayarak ulusal standard statüsü verilmeli ve çelişen ulusal standartlar en geç Temmuz 2010 tarihine kadar yürürlükten kaldırılmalıdır. Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda CEN [ve/veya CENELEC] sorumlu tutulamaz. Avrupa Komisyonu Antlaşması Madde 118A nın uygulama alanında hazırlanan bu standardın kullanıcıları, Antlaşmanın Madde 118A sı altında yapılmış olabilecek Direktif ile standardlar arasında hiçbir resmi yasal ilişki olmadığını bilmelidir. İlaveten, Üye ülkelerdeki milli mevzuat Madde 118A yı esas alan bir Direktifin asgari şartlarından daha fazla bağlayıcı şartları ihtiva edebilir. Bu EN standardı ile Madde 118A yı esas alan Direktifleri sağlayan milli mevzuat arasındaki ilişki hakkında bilgiler bu EN standardını yerine getiren milli standardın milli önsözünde verilebilir. Bu standard, EN 12817:2002 ve EN 12818:2002 nin yerini alır. Ana değişiklikler aşağıdakilerle ilgilidir: - EN 12817:2002 ve EN 12818:2002 standardlarının birleştirilmesi, - Ek C nin geliştirilmesi, - Yeni bir madde eklenmesi: Atıf yapılan standardlar. CEN/CENELEC İç Yönetmeliklerine göre, bu Avrupa Standardının ulusal standard olarak uygulamaya alınmasından sorumlu ulusal standard kuruluşlarının ülkeleri sırasıyla; Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, Hırvatistan, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Kıbrıs, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Macaristan, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan dır. 3

7 ICS TS -03 Giriş Çeşitli ülkelerde tanımlanmış muayene periyotlarından değişken muayene periyotlarına kadar değişen farklı yollardan elde edilen farklı yöntemlere göre 13 m 3 ten küçük olan (13 m 3 dahil) LPG tankları için periyodik muayene ve yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi usulleri geliştirilmiştir. Periyodik muayene ve yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi usulleri ile ilgili bu standard, Avrupa ülkelerinin mevzuatı ile endüstri uygulama kurallarını esas alır. İlave olarak bu standard, LPG nin farklı uygulamalarda kullanılması, her bir uygulamanın farklı yöntemlerle rutin ve periyodik muayene ile yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi gereklerinin uygulanması yönünde endüstriyi teşvik eder. Bu standard, uygun tedbirler alınmazsa sağlığı bozabilecek cisimlerin ve yöntemlerin kullanımını ele alır. Bu standard, teknik uygunluğa atıf yapar ve kullanıcıyı, herhangi bir aşamadaki sağlık ve güvenlik ile ilgili yasal yükümlülüklerden muaf tutmaz. Bu standard hazırlanırken standard hükümlerinin yürütülmesinin, uygun nitelikli ve deneyimli insanların sorumluluğuna bırakılacağı varsayılmıştır. 1 Kapsam Bu standard: a) Anma hacmi 150 litreden 13 m 3 e kadar olan (13 m 3 dahil) sabit LPG depolama tanklarına ve tanklara ait bağlantı parçalarına ilişkin rutin muayene, periyodik muayene ve yeterliliğin yeniden değerlendirilme, b) Rutin muayene, periyodik muayene ve yeterliliğin yeniden değerlendirilmesinin sonucunda, tankların uygun olarak işaretlenmesi ve/veya kayıtlarının tutulması, hususlarını kapsar. Soğutularak yapılan depolama bu standardın kapsamı dışındadır. 2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde en son baskısı kullanılır. EN , Non-destructive testing - Terminology - Part 9: Terms used in acoustic emission testing (Tahribatsız muayene - Terimler - Bölüm 9: Akustik emisyon muayenesinde kullanılan terimler). EN , Non-destructive testing - Acoustic emission - Equipment characterisation - Part 1: Equipment description (Tahribatsız muayene - Akustik emisyon - Cihazların karakterlerinin belirlenmesi - Bölüm 1: Cihazların tanıtımı). EN , Non-destructive testing - Acoustic emission - Equipment characterisation - Part 2: Verification of operating characteristic (Tahribatsız muayene Akustik emisyon Cihazların karakterlerinin belirlenmesi Bölüm 2: İşletme özelliklerinin doğrulanması). EN 13554, Non-destructive testing - Acoustic emission - General principles (Tahribatsız muayene - Akustik emisyon - Genel kurallar). EN 14584, Non-destructive testing - Acoustic emission - Examination of metallic pressure equipment during proof testing - Planar location of AE sources (Tahribatsız muayene - Akustik emisyon - Doğrulama deneyleri esnasında basınçlı metal donanımın muayenesi - AE kaynaklarının düzlemsel yerleşimi). 3 Terimler ve tarifler Bu standardın amacı bakımından aşağıdaki terimler ve tarifler uygulanır. 3.1 Periyodik muayene Bir tankın ve tank bağlantı parçalarının görünür bölümlerinin dıştan muayenesi. 4

8 ICS TS Rutin muayene Bir tankın ve tank bağlantı parçalarının görünür bölümlerinin periyodik muayenelere göre daha sık aralıklarla dıştan muayenesi. 3.3 Yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi Tankın daha sonraki bir hizmet dönemi için uygun durumda olduğunun doğrulanması amacıyla belirli aralıklarla (genellikle periyodik muayene zamanında) gerçekleştirilen muayene/deney. 3.4 Yetkili birim Ulusal yetkili kurum/kuruluş tarafından tayin edilen, uygun vasıf, eğitim, deneyim ve kaynaklarla, LPG hizmetindeki basınçlı donanımların muayenesine ve deneye tabi tutulmasına ilişkin tarafsız değerlendirme yapabilen gerçek veya tüzel kişi. 3.5 Yetkili kişi Vasıf, eğitim, deneyim ve kaynaklarla, LPG hizmetindeki basınçlı donanımların muayenesine ve deneye tabi tutulmasına ilişkin tarafsız değerlendirme yapabilen kişi. 3.6 Ulusal yetkili kurum/kuruluş Basınçlı LPG donanımlarının emniyetli bir şekilde kullanılmasını denetleyen bir üye ülke tarafından yetkilendirilmiş veya atanmış kurum/kuruluş. 3.7 Yazılı plan Yetkili bir birim tarafından hazırlanmış muayene bilgilerini kapsayan doküman. 3.8 Hizmete alma Güvenli hizmet için yapılan hazırlık. 3.9 Hizmet dışı bırakma Muayene/deney için hizmetten çıkarma ve güvenli şekilde hazırlama Sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) BM 1965 numarasına sahip sıvılaştırmaya uygun hidrokarbon gazları karışımına, NOS veya BM 1075 numarasına sahip sıvılaştırılmaya uygun olarak sınıflandırılmış, ağırlıklı olarak bütan veya eser halde diğer hidrokarbon gazları ile propanın karışımı. Not Bazı ülkelerde, BM 1011 ve 1978 numaraları LPG olarak da gösterilmektedir. 4 Emniyet 4.1 Emniyet tedbirleri Bir tankın ve tank bağlantı parçalarının hizmet dışı bırakılması, hizmete alınması ve muayenesi/yeterliliğinin yeniden değerlendirilmesi sırasında uygun emniyet tedbirleri alınmalıdır. 4.2 Tehlikeli durumlar Bir LPG depolama tankı sahasında yetkili bir kişi tarafından farkına varılan her tür tehlikeli durum, gereken önlemlerin alınması için tankın/sahanın güvenli bir şekilde işletiminden sorumlu kişiye bildirilmelidir. 4.3 Sızıntılar Tank veya tank bağlantı parçalarında tespit edilen herhangi bir sızıntı, derhal tankın güvenli bir şekilde kullanımından sorumlu kişiye bildirilmelidir. Tankın veya tank bağlantı parçalarının güvenli hâle getirilmesine yönelik çalışmalar yetkili bir kişi tarafından yapılmalıdır. Not - Sızıntıları belirlemeye yönelik yöntemler aşağıdaki gibidir: 1) Gözle muayene, 2) Koklama, 5

9 ICS TS -03 3) Dinleme, 4) Gaz detektörlerini kullanma. 5 Yazılı plan 5.1 Her tank ve tank bağlantı parçaları, Madde 6 ila Madde 8 arasındaki hükümler göz önünde bulundurularak yazılı bir plana dahil edilmelidir Görevler, farklı taraflar arasında paylaşılmışsa, yazılı planda göreve ilişkin sorumluluk alanları açıkça belirtilmelidir. 5.3 Muayeneler arasındaki zaman aralıkları, aşağıdaki hususlar göz önüne alınarak belirlenmelidir: - Tankın ve tank donanımın tasarım şartnamesi, - Tank üzerindeki korozyona karşı koruma sistemi, - LPG kalitesinin, kendi şartnamelerine/standardlarına uygun olmasını ve LPG nin, tankın ya da tank bağlantı parçalarının malzemesine zarar verecek bileşenler içermemesini sağlamak için kullanılan sistem, - Tankın doldurulması ve bakımı sırasında yapılan kontrollerin seviyesi. Not - Yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi işlemleri arasındaki en uzun zaman aralığı normal olarak 20 yıldan daha fazla olmamalı ve şartlar, tatmin edici düzeyde değilse bu zaman aralığı kısaltılmalıdır. 5.4 Yazılı plan, aşağıdaki bilgileri içermelidir: - Muayeneler arasındaki en uzun zaman aralığı, - Muayene edilecek bölümler, - Muayenenin türü, - Üzerlerinde değişiklik ya da onarım yapılırsa yeniden hizmete alınmalarından önce yetkili kişi/birim tarafından muayene edilecek olan kritik bölümler, - Emniyet vanalarına yönelik gerekli şartlar (Madde 7.5.1), - Yazılı planı hazırlayan yetkili birimin adı, - Yazılı planın hazırlanma tarihi. 6 Tankın muayenesi ve yeterliliğinin yeniden değerlendirilmesi 6.1 Rutin muayene Her tank ve tank bağlantı parçaları, yazılı planda tarif edilen aralıklarda rutin olarak muayene edilmelidir Onarımlar gerekiyorsa, muayene ya da uygunsuzluk raporu düzenlenmelidir Rutin muayeneler, tankın doldurulması anındaki gözle muayeneleri de kapsamalıdır Rutin muayeneler, Madde 7.1, Madde 7.2, Madde 7.3, Madde 7.4, Madde 7.5.2, Madde 7.5.4, Madde 7.7 ve Madde 7.11 i kapsamalıdır. 6.2 Periyodik muayene Her tank ve tank bağlantı parçaları, yazılı planda tarif edilen aralıklarda periyodik olarak muayene edilmelidir Periyodik muayeneler, Madde 6.1.4, Madde 7.5.1, Madde 7.5.3, Madde 7.6, Madde 7.8, Madde 7.9 ve Madde 7.10 u kapsamalıdır Yer üstü LPG tankları için dış yüzeylerin gözle muayenesi yapılmalıdır (Ek A). Tanklarda pasif yangın önleme sistemi varsa, Ek A da belirtilen tekniklerin uygulanması uygun olmaz. Tankın dış yüzeyinde 6

10 ICS TS -03 herhangi bir korozyonun meydana gelmemesini garanti altına almak için yazılı planda Ek A da belirtilenlere alternatif teknikler belirlenmelidir. 6.3 Yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi Yer üstü LPG tankları için yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi Yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi aralıkları yazılı planda belirtilmelidir. Yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi Madde i içermeli ve aşağıda belirtilenlerden birisine uygun olmalıdır: a) Gözle dış muayeneyi ve aşağıdakilerden en az birini kapsayan, her tankın münferit olarak yeterliliğinin yeniden değerlendirilmesine: 1) Gözle iç muayene (Ek A), 2) Hidrolik basınç deneyi (Ek B), 3) Akustik emisyon deneyi (Ek C), 4) Kalınlık kontrolleri (Ek D), 5) Yukarıdakilerden herhangi birine eş değer diğer yöntemlere b) Seri olarak üretilmiş tanklar için bir mamul partisinin yeterliliğinin numune alma yoluyla yeniden değerlendirilmesine (Ek E). Numune tankları gözle dış muayeneden geçirilmeli (Ek A) ve herhangi bir onarım veya tekrar yenileme işlemi yapılmadan önce aşağıdaki deneylere tabi tutulmalıdır: c) Gözle iç muayene (Ek A), d) Hidrolik basınç deneyi (Ek B), e) Ultrasonik kalınlık deneyi (Ek D), f) Kaynaklar üzerinde, imalat sırasında yapılan muayenelere benzer, X ışınları veya ultrasonik kontrole veya g) Bir akustik emisyon deneye (Ek C) Yer altı LPG tankları için yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi Yeterliliğin yeniden değerlendirilme aralıkları yazılı planda belirtilmelidir. Yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi, Madde i içermeli ve Madde ye veya Madde e uymalıdır Her tankın münferit olarak yeterliliğinin yeniden değerlendirilmesi Çizelge 1 deki Grup 1 ile Grup 2 den en az birer deneyi içermelidir. Gözle iç muayene (Ek A) Çizelge 1 Yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi deneyleri Grup 1 Grup 2 Gözle dış muayene (oyuk gibi) Hidrolik basınç deneyi (Ek B) Kamerayla dış izleme, vb. (Ek F) Akustik emisyon deneyi (Ek C) Katodik koruma izleme (Ek F veya Ek G) Ultrasonik kalınlık kontrolleri (Ek D) Nem tespiti (Ek H) Eş değer diğer yöntemler Numune alma yoluyla tankların bir mamul partisinin yeterliliğinin yeniden değerlendirilmesi, yetkili bir birim tarafından kabul edilen numune alma yöntemine uygun olmalıdır (numune alma yönteminin bir örneği Ek E de verilmiştir). 7

11 ICS TS -03 Müşterilerden dönen tankların numunesi, herhangi bir onarım ve tekrar yenileme işleminden önce aşağıdaki deneyler için teslim edilmelidir: - Gözle dış muayene (Ek A). Ek olarak yazılı planda gerektiği gibi aşağıdaki deneylerin biri veya bir kaçı: - Gözle iç muayene (Ek A), - Hidrolik basınç deneyi (Ek B), - Ultrasonik kalınlık deneyi (Ek D), - Kaynaklar üzerinde, imalat sırasında yapılan muayenelere benzer, X ışınları veya ultrasonik bir kontrolü. Mamul partisinden rastgele seçilen diğer tankların numunesi, yerinde akustik emisyon deneyi için teslim edilmelidir (Ek C) Hizmete alma Hizmete alma sırasında bağlantılarda sızdırmazlık kontrolleri yapılmalıdır. Bağlantılar devre dışı bırakılırken çıkarılmış olan contalar tekrar kullanılmamalıdır. 7 Tankın ve tank bağlantı parçalarının muayenesi 7.1 Tank Yer üstü tanklarının dış yüzeylerinde korozyon veya görünen herhangi bir hasar olup olmadığı kontrol edilmelidir. Tanklarda monteli pasif yangın önleme sistemi varsa, Ek A da belirtilen tekniklerin uygulanması uygun olmaz. Tankın dış yüzeyinde herhangi bir korozyonun meydana gelmemesi için yazılı planda Ek A da belirtilenlere alternatif teknikler belirlenmelidir. Yer altı tankları için sadece tankın görünebilir kısmında, dış korozyonunun veya görünen hasarının olup olmadığı kontrol edilmelidir. 7.2 Tank bağlantı parçaları ve mevcut boru tesisatı Bağlantı parçaları ve mevcut boru tesisatı aşağıdaki hususlar bakımından muayene edilmeli ve gerekliyse düzeltilmelidir: - Korozyon, - Hasar, - Çalışmayan veya sızdıran doldurma vanaları, - Aşınmış veya hasarlı doldurma vanası vida dişi veya bağlantısı, - Hasarlı emniyet vanası, - Çalışmayan, sabit sıvı seviye göstergesi. 7.3 Vana kapağı Takılmışsa vana kapaklarının yerinde, hasarsız ve kilitlenebilir olup olmadıklarının kontrolü yapılmalıdır. 7.4 Topraklama bağlantısı Tank ile topraklama noktası arasındaki elektriksel bağlantı, yapıldığı yerde gözle kontrol edilmelidir Tank sahasındaki karayolu tankeri topraklama plakasının (mevcutsa) hasarsız olup olmadığı kontrol edilmelidir. 7.5 Emniyet vanası Aşağıda belirtilenlerden herhangi biri yapılmalıdır: a) Emniyet vanasının ayar basıncı deneye tabi tutulmalı ve harici emniyet vanasındaki yayın durumu kontrol edilmeli veya b) Emniyet vanası gerekiyorsa yeni veya onarılmış bir vana ile değiştirilmelidir. 8

12 ICS TS -03 Uyarı - Bir tank basınç altındayken, servis amacıyla hemen değiştirmeye müsait bir yedeği yok ise emniyet vanası, üzerinde bulunduğu emniyet vanası manifoldundan veya kontrol düzeneğinden sökülmemelidir. Kontrol düzeneğinin tipi ve yapısı tanımlanamıyorsa veya emniyet vanası imalatçısının güvenli sökme talimatlarına uyulamıyorsa, basınç altındaki bir tanka monte edilmiş emniyet vanası sökülmemelidir. Bir kontrol düzeneği, başka bir tehlikeli durum ortaya çıkmasını önlemek için emniyet vanası sökülmeden önce kontrol düzeneğini kapatan uygun pozitif araçları ihtiva etmelidir Emniyet vanasının boşaltma deliğinin temiz olduğundan emin olmak için kontrol edilmelidir Uzatma borularında korozyon olup olmadığı kontrol edilmelidir. Uzatma borusunda korozyon mevcutsa, emniyet vanası da dıştan muayene edilmelidir Yağmurlama başlıklarının mevcudiyeti ve iyi durumda olup olmadıkları kontrol edilmelidir. 7.6 Manometre Manometreler, mevcutsa kalibrasyonlu bir kontrol manometresiyle karşılaştırmalı olarak kontrol edilmeli veya değiştirilmelidir. 7.7 Seviye göstergeleri Atmosfere açılan sıvı miktarı ölçme düzenekleri veya seviye göstergeleri (örneğin döner borular, sabit borular veya geçme borular) tank doldurulurken deneye tabi tutulmalıdır. Diğer tip seviye göstergeleri gerektikçe (örneğin tanka veya tanktan mamul aktarımı sırasında) kontrol edilmelidir. 7.8 Kapatma vanaları Kapatma vanaları, doğru işlev için deneye tabi tutulmalıdır. Uyarı - Bir kapatma vanasının işlevi kontrol edilirken, kullanıcı bilgilendirilmeden gaz beslemesi kesilmemelidir. Cihazın vanalarının kapalı olduğunu kontrol etmeden tekrardan gaz beslemesi yapılmamalıdır. Kör veya tapalı sıvı faz vanaları, dış sızıntı bakımından kontrol edilmelidir. 7.9 Saplamalar, cıvatalar, somunlar ve pullar Saplamalar, cıvatalar, somunlar ve pullar, hasar veya aşırı korozyon bakımından kontrol edilmeli ve gerekiyorsa değiştirilmelidir Korozyona karşı koruma sistemi Seçilen korozyona karşı koruma sistemine ilişkin gereken her tür kontrol, ayrıntıları yazılı planda belirtildiği gibi yapılmalıdır Yer üstü tanklar için ayaklar ve temeller Görünür hasar olmadığından veya tank yerleşiminin düzgün olduğundan emin olmak için ayakların ve temellerin durumu kontrol edilmelidir. Montajlanmış ve ulaşılabilir durumdaki ankraj cıvataları hasar yönünden gözle muayene edilmelidir. 8 Yeterlilik Not - Ulusal mevzuata göre muayeneleri/yeterliliğin yeniden değerlendirilmesini yapmak için yeterlilik tanımları dikkate alınmalıdır. 8.1 Rutin muayene Madde 6.1 in gereklerini gerçekleştirebilmek ve bir muayene raporu hazırlayabilmek için uygun eğitimi almış olan kişilerin rutin muayeneleri yapabilecek yeterlilikte oldukları kabul edilir. 8.2 Periyodik muayene Kişiler: - Rutin muayeneleri gerçekleştirmeye yeterliyseler (Madde 8.1), - Gerekli tecrübeye, eğitime ve vasıflara sahip bir muayene ekibinin bir parçası veya ilgili görevleri yerine 9

13 ICS TS -03 getirerek LPG sektöründe veya ilişkili alanlarda çalışmış, LPG ve işletim ortamı hakkında iyi bir genel bilgi birikimine sahiplerse, periyodik muayeneleri yapmaya yeterli kabul edilmelidirler. Kişilerin nitelikleri belgelendirilmelidir. 8.3 Yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi Kişilerin tankın yeterliliğinin yeniden değerlendirilmesinde yetkili kabul edilebilmeleri için bu kişilerin, ilgili eğitim ve belgeleme, yeterliliğin yeniden değerlendirilmesinde kullanılan teknik/teknikler hakkında ayrıntılı bilgilere sahip olmaları gerekir. 9 Kayıtlar 9.1 Tank verileri Tank veri plakası veya etiketi okunamıyorsa, plaka veya etiket uygun biçimde temizlenmeli, onarılmalı veya değiştirilmelidir. Tank veri plakası, etiketi veya belgeleri üzerindeki bütün bilgiler, periyodik muayeneden veya yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi sürecinden sonra uygun biçimde güncelleştirilmelidir. 9.2 Raporlar Rutin muayenelerin yazılı plana uygun olarak gerçekleştirilmesini sağlamaya yönelik bir sistem geliştirilmelidir. Bir tank, periyodik muayeneden veya yeterliliğin yeniden değerlendirilmesinden geçtiğinde bir rapor düzenlenmelidir. Bir tank periyodik muayenede veya yeterliliğin yeniden değerlendirilmesinde başarısız olursa, resmî izleme sisteminin bir parçası olarak bir rapor hazırlanmalıdır. Tankın emniyetli kullanılmasından sorumlu kişi tarafından, yetkili birim ile de görüşülerek, tankın değiştirilmesi veya uygunsuzluğun sahada tamirat yoluyla giderilmesi konusunda karar alınmalıdır. Not - Ek J de, rutin muayeneler veya periyodik muayeneler ile yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi için kullanılabilecek bir deney raporu formu örneği verilmiştir. 10

14 ICS TS -03 Ek A (Bilgi için) Gözle muayene A.1 Gözle iç ve dış muayeneler Gözle iç ve dış muayenelerin amacı, tank gövdesi üzerinde tankın hizmetten çıkarılmasını gerektirecek aşağıdaki yüzey kusurlarının olup olmadığını tespit etmektir: - Kaplamanın bozulması (yer altı tankları için görülebilir yerde), - Korozyon, - Çatlaklar, çentikler, oluklar, yapraklanma ve tümsekler, - Eğilme ve çökme. A.2 Muayene teknikleri A.2.1 Gözle dış muayene Dış yüzeyler temiz ve kuru olmalıdır. Kaplamanın durumu kontrol edilmeli ve korozyon, kusurlar veya mekanik hasarlar not edilmelidir. Muayene, gerekliyse aşağıdaki teknikler kullanılarak görsel olarak yapılmalıdır: - Kusurları gölge aracılığıyla göstermek üzere, tankın yüzeyi boyunca yöneltilen bir ışık huzmesi, - Bir kusurun ölçüsünü göstermek üzere yüzey boyunca yerleştirilen düz bir gönye, - Korozyon, çentik veya oluk derinliğini belirlemeye yönelik bir derinlik ölçme cihazı, - Ayrıntılı muayeneler için bir büyüteç, - Bir ayna. A.2.2 Gözle iç muayene Yüzeyler temiz, kuru ve yabancı maddeden arınmış olmalıdır. Yüzeyler, bir endoskop, kamera veya gerekirse başka araçlar kullanılarak, korozyon ve mekanik hasar bakımından kontrol edilmelidir. Bir kişinin tanka girmesi mümkünse, Madde A.2.1 de ayrıntıları verilmiş muayene teknikleri kullanılabilir. A.3 Kayıtlar İmalât hataları da dahil olmak üzere, kusurlar tank kayıtlarına not edilmelidir. Kaydedilmiş kusurlardaki bozulma bir sonraki muayenede değerlendirilmelidir. A.4 İlave muayene A.4.1 Bir tankın hizmete devam etmek için uygun olduğunu doğrulamada ilave muayeneler gerekli olabilir. A.4.2 Bir tankın ilave muayenelerine yönelik yazılı talimatlar yetkili bir kişi tarafından hazırlanmalıdır. İlave muayenelerin yazılı talimatları ve sonuçları, tank kayıtlarında tutulmalıdır. 11

15 ICS TS -03 Ek B (Bilgi için) Hidrolik basınç deneyi B.1 Hidrolik basınç deneyi, bu Ek e uygun olarak yapılmalıdır. Deney işleminden önce bütün bağlantı parçaları sökülmelidir. Deney akışkanı olarak normalde su kullanılmalıdır. Deney sırasında su sıcaklığı 7 o C un altına düşmemelidir. Tanka deney basıncı uygulanmadan önce hava ceplerinin oluşumunu önlemek için tankın havası uygun bir şekilde alınmalıdır. B.2 Tanklara uygulanacak deney basıncı, veri plakası veya belgeleme üzerinde belirtilen veya yetkili kişi tarafından gerekli görülen şekilde tespit edilmelidir. B.3 Tank içindeki basınç kademeli olarak deney basıncına kadar arttırılmalı ve ardından tank basınçlandırma pompasından ayrılmalıdır. Tank içindeki basınç, tankı değerlendirmek için yeterli bir süre boyunca korunmalı, ancak bu süre 10 dakikadan az olmamalıdır. B.4 Deney sırasında tankın basıncında önemli bir azalma görülmezse ve tank gövdesinde genel plastik şekil değiştirme veya sızıntı işaretleri yoksa tankın deneyi başarıyla geçtiği kabul edilir. B.5 Tank dikkatli bir şekilde boşaltılmalı ve gerekliyse kurutulmalıdır. B.6 Deneyden sonra contalar, cıvatalar, vb. uygun biçimde değiştirilmelidir. 12

16 ICS TS -03 Ek C Akustik emisyon deneyi C.1 Kapsam Bu Ek, 13 m 3 hacme kadar olan LPG tanklarında AT (akustik deney) in performansına yönelik deney donanımı, yükleme tipi ve sıralaması, veri elde etme ve veri değerlendirme asgari gerekleri kapsar. Not - Ulusal yönetmeliklere göre ilave gereklilikler göz önünde bulundurulmalıdır. Burada belirtilen asgari gerekler, kaynakla birleştirilecek olan parçaların geçmeli oldukları da dahil olmak üzere yer altı ve yer üstü LPG tanklarının tüm tiplerini içerir. Akustik deneyin amacı, tank içindeki kusurların belirtilerini algılamak ve değerlendirmektir. Deneyler yerinde yapılabilir ve basınçlandırmada LPG kullanılabilir. C.2 Deney işlemi Akustik deney işlemi için EN e göre deney işlemi geliştirilmelidir. C.3 Aletler C.3.1 Algılayıcılar (Sensörler) 30 khz ila 80 khz aralığında olan bitüm kaplamalı yer altı tankları haricinde, algılayıcıların çınlama frekansı, 70 khz ila 180 khz aralığında olmalıdır. C.3.2 Elde etme ve değerlendirme sistemi AE (Akustik emisyonlar) elde etme ve değerlendirme sisteminin, EN ve EN e uygun olarak kontrolü ve bakımı yapılmalıdır. AE elde etme ve değerlendirme sistemi, Madde C.6.1 de belirtilen gerekleri karşılamak için tüm veriyi elde edebilmeli, kaydedebilmeli ve değerlendirebilmelidir. C.4 Deneye tabi tutma C.4.1 Deney talimatı Yazılı akustik deney talimatı, EN e uygun olmalıdır. Deneyin durdurulması, tankın kabul ve reddedilmesi kriterleri, deney talimatında yer almalıdır. Gerektiğinde, deney yapılmadan önce, deney talimatı tankın sahibine/kullanıcıya ve denetim birimine teslim edilmelidir. C.4.2 Emniyet tedbirleri Tank, aşırı doldurulmamalıdır. Akustik sinyaller bir sızıntıya işaret ederse, herhangi bir işleme girişmeden önce bu sızıntı giderilmelidir. Deney basınç donanımı, tankın basınçlandırılmasının durdurulması ve basıncın hızla azaltılmaya başlanması için acil kapatma sistemine sahip olmalıdır. LPG içeren bir tank basınçlandırıldığında, deney basıncı, kabul edilebilir en yüksek basıncı (P S ) aşarsa: a) Tank imalatçısının yazılı onayı elde edilmeli veya yetkili bir kişi tarafından değerlendirilmelidir. b) Emniyet yardımcı donanımları sökülmeli ve uygun bir basınca ayarlanan yardımcı donanımlarla değiştirilmelidir. c) Basınç yardımcı donanımları, deney basıncına dayanabilmelidir. Basınçlandırma hattındaki yeniden yoğuşmayı önlemek için deney düşük bir dış ortam sıcaklığında (0 C gibi) yapılmamalıdır. 13

17 ICS TS -03 C.4.3 Algılayıcı yerleşimi C Yer üstü tankları Doğrusal yerleşim uygulamasıyla deney işlemine müsaade etmek için tankın her bir silindirik parçasının ucunda birer adet olacak şekilde, en az iki algılayıcı kullanılmalıdır. Açıklama xd1, xd2 s 1, s 2 a Algılayıcı konumu İzlenen yol Algılayıcılar arasındaki sanal kaynak Şekil C.1 Yer üstü depolama tankı üzerindeki algılayıcı yerleşimi EN te tanımlanan en büyük algılayıcı mesafesi, aşılmamalıdır. C Yer altı tankları Epoksi kaplı veya koruyucu bir mahfaza ile çevrelenmiş 5 m ye kadar uzunluğa ve 1,5 m ye kadar çapa sahip LPG tankları ile bitüm kaplı 4 m ye kadar uzunluğa ve 1,2 m ye kadar çapa sahip LPG tanklarında, vana yuvası içine iki algılayıcı uygulamak normalde yeterlidir. EN e uygun olarak her iki algılayıcıya da yeterli tepe genliğiyle ulaşacak olan akustik dalganın en uzun izlediği yol gözönünde bulundurulmalıdır. Bu durum, uygun seviyede sıvı içeren yer üstünde konumlandırılmış, özdeş bir tank ve kaplama kullanılarak doğrulanmalıdır. Vana yuvası içindeki algılayıcılar arasındaki mesafe olabildiği kadar büyük olmalıdır. 14

18 ICS TS -03 Açıklama xd1, xd2 s 1, s 2 a Algılayıcı konumu İzlenen yol Algılayıcılar arasındaki sanal kaynak Şekil C.2 Adam giriş deliğine sahip yer altı tankları üzerindeki algılayıcı yerleşimi Bu durum, Δt ye dayanarak akustik emisyonun olayının çevre gürültüsünden ayırt edilmesine müsaade eder. Burada Δt (delta t), EN a uygun olarak ulaşma zaman farkının ölçüsüdür. Not - Δt kümelenmeleri, bir zaman dilimi içindeki ilişkili akustik olayların (AE) zamana bağlı bir yoğunlaşımıdır. Bu kümelenme, tankın kabaca birkaç yerleşim kümesine bölünmesine müsaade eder. C.4.4 Basınçlandırma Tank, aktif korozyondan kaynaklanan herhangi bir emisyonun değerlendirilmesi için basınçlandırılmadan önce 5 dakikalık bir zaman aralığında izlenmelidir. Tank, son hizmet süresi içinde ulaşılan en yüksek hizmet basıncının en az % 10 daha fazlasına basınçlandırılmalı ve tank basıncı kabul edilebilir en yüksek basıncın (P S ) % 110 unu aşmamalıdır. Not 1 Bazı ulusal mevzuatlar basınçlandırmanın P S değerini aşmasına müsaade etmez (Madde C.5.2). Basınçlandırma hızı, 0,3 bar/min dan daha düşük ve sabit olmalıdır. En yüksek basınca ulaşıldığında, pompalama sona ermeli ve basınç en azından 5 dakika için korunmalıdır. Not 2 Sıcaklık değişiklikleri nedeniyle oluşan basınç kayıpları kabul edilebilir. C.5 Veri değerlendirme ve analiz C.5.1 Değerlendirme kriterleri Kriter, aşağıdaki hususları esas almalıdır: 15

19 ICS TS -03 a) Belirtilen yüksek tepe genlik değerinden (A 1 ) yüksek akustik emisyon (AE) patlamalarının sayısının, tanımlanmış bir N 1 değerine ulaşması (tankın akustik emisyon olaylarını tanımlamak için kullanılan Δt değerlerinin aralığı içinde), Belirtilen düşük tepe genlik değerinden (A 2 ) yüksek akustik emisyon (AE) patlamalarının sayısının, tanımlanmış bir N 2 değerine ulaşması (tankın akustik emisyon olaylarını tanımlamak için kullanılan Δt değerlerinin aralığı içinde), b) Belirtilen tepe genlik değerinden (A 2 ) yüksek akustik emisyon (AE) patlamalarının sayısının, deney sonundaki tutma süresinin başlamasından sonraki 2 dakika içerisinde, tanımlanmış N 3 değerine ulaşması (tankın akustik emisyon olaylarını tanımlamak için kullanılan Δt değerlerinin aralığı içinde), c) Akustik emisyon aktivitesi ve/veya basıncın bir fonksiyonu olarak enerji oranı, d) Geçmeli parçalara sahip LPG tankları için daha karmaşık bir değerlendirme kriterleri gereklidir. Bu durum, değerlendirme katsayısı C yi oluşturmak için toplanan değerlendirme kriterlerini esas almalı, en azından aşağıdakilere dikkat edilmelidir: 1) Bir Δt kümelenmesi içindeki akustik emisyon (AE) patlamalarının sayısı, 2) Bir Δt kümelenmesi içindeki akustik emisyon tepe genliği ve/veya akustik emisyon patlamalarının enerjisi, 3) Deney süresi boyunca ve/veya deney süresi boyunca sıralı olarak dağıtılmış daha kısa bir zaman ve/veya basınç periyotları boyunca, bir Δt kümelenmesi içerisindeki akustik emisyon patlama aktivitesi. A 1 ve A 2 tepe genlik değerleri için tanktaki kaynak ve algılayıcılar arasındaki en büyük yayılım mesafesi için dalga zayıflamasını dikkate alınmalıdır. C.5.2 Gerçek zaman kontrolü ve durdurma kriterleri Gerçek zaman kontrolü ve durdurma kriterleri deney talimatında belirtilmelidir. Aşağıdakiler esas alınmalıdır: a) Madde C.5.1 ((a),(b) ve (d) bentleri) değerlendirme kriterleri, b) Madde C.5.1 in (e) bendindeki değerlendirme katsayısı C nin hesaplanması gerçek zamanda otomatik olarak yapıldıysa, bu katsayı durdurma kriterleri içinde de belirtilmelidir. Değerlendirme kriterleri (b) ve (d) nin yerini alabilir. C.5.3 Bilgilendirme analizleri Madde C.5.1 deki değerlendirme kriterlerinin değerleri belirtilmeli ve belgelendirilmelidir. Bilgilendirme analizleri saha dışında gerçekleştirilebilir. C.5.4 Tank sınıflandırması Tank, yazılı deney talimatında tanımlanan reddetme kriterleriyle (Madde 5.1) karşılaştırılarak değerlendirme kriterlerinin değerlerine göre (Madde 6.3) derecelendirilmelidir. C.6 Veri depolama ve raporlama Tankın tüm deney verileri, kabul kriterleri oluşturmada yardımcı olması için bir veri tabanında tutulmalıdır. Deney raporu en azından aşağıdakileri içermelidir: - Tank kimlik bilgilerini, - Deney tarihini, - Deney basıncını (veri toplamanın başlangıç ve bitişi), - Basınçlandırma oranını, - Değerlendirme katsayısının (C) değerini, - N 1 ve/veya N 2 veya N 3 aşıldıysa, A 1 ve A 2 değerlerinden yüksek olan akustik emisyonu olaylarının sayısını. Tank, akustik emisyon kabul veya reddetme kriterlerinden geçer veya başarısız olursa, durum deney raporunda belirtilmelidir. 16

20 ICS TS -03 Ek D (Bilgi için) Ultrasonik kalınlık deneyi D.1 Genel Ultrasonik kalınlık deneyini, ultrasonik kalınlık deney donanımı ve sonuçların yorumlanması konularında yeterliliğini kanıtlamış, eğitimli kişiler yapmalıdır. D.2 Deney donanımının kurulumu Ultrasonik deney donanımı, imalatçının talimatlarına uygun olarak kurulmalıdır. D.3 Kontrol ölçmesi Tank cidarı anma kalınlığı (kontrol ölçümü) aşağıdakilerden biri ile belirlenmelidir: - Cidar kalınlığı, tankın üst ölü noktası üzerindeki en az üç yerde ölçülmeli ve bu ölçmelerin ortalaması alınmalıdır veya - Orijinal çizimlerde belirtilmiş olan tank cidar kalınlığı kullanılmalıdır. Ölçmeler, ayrıca tankın her bir bombesinde küçük eğrilik yarıçapının hemen aşağısında yapılmalıdır. D.4 Gövde kalınlık ölçmeleri Gövde kalınlık ölçmeleri: - Her bir tarafın üst ölü noktasının 30 aşağısında, gövde boyunca 300 mm lik aralıklarla, - Üst ölü noktanın 90 aşağısında ve alt ölü noktanın 20 yukarısında alınır ve değerler, deney raporuna kaydedilir. D.5 Bombe kalınlığı Bombe kalınlık ölçmeleri, tankın bombeleri üzerinde, 150 mm lik aralıklarla ve Madde D.4 te belirtilenle aynı açısal konumlarda yapılır ve değerler, deney raporuna kaydedilir. D.6 Sonuçların yorumlanması Herhangi bir ölçme değeri, kontrol ölçümü değerine göre (Madde D.3) % 10 dan daha fazla oranda ince ise, bunu çevreleyen alan dışarıya doğru yayılan bir doğrultuda 25 mm lik aralıklarla ölçülmeli ve ince alan tank yüzeyi üzerinde işaretlenmelidir. Not - Yapraklanma kusurları normalde ince alanın ani bir kalınlık değişimiyle kendini belli eder. Korozyon kusurları ise, korozyona uğramış alandan itibaren kalınlığın kademeli olarak tam kalınlık düzeyine gelmesiyle anlaşılır. D.7 Reddetme kriterleri Reddetme kriterleri yetkili bir kişi tarafından kararlaştırılmalı ve bu kararın alınmasında, orijinal tasarım, ardışık deneyler arasındaki zaman aralığı ve varsa, önceki deney sonuçları göz önünde bulundurulmalıdır. 17

21 ICS TS -03 Ek E (Bilgi için) Tankların numune alma yoluyla değerlendirilmesi E.1 Genel Değerlendirmenin amacı, temsili bir numuneyi deneye tabi tutarak seri olarak üretilmiş tanklardan oluşan özdeş mamul partisinin durumunu araştırmaktır. E.2 Özdeş mamul partisi Tüm tanklar aşağıda belirtilen özellikleri taşıyorsa, mamul partisinin özdeş olduğu kabul edilmelidir: - Aynı yıl içinde imal edilmiş, - Aynı yerde imal edilmiş, - Aynı sınıf ve kalitede çelikten imal edilmiş, - Aynı boyutlarda ve beyan kapasitesinde imal edilmiş (tolerans sınıfları içinde), - Aynı tasarım kuralı veya standardı ile imal edilmiş, - Aynı imalat yöntemiyle imal edilmiş, - Aynı tasarım basıncına göre imal edilmiş, - Aynı anma kalınlığında imal edilmiş. İmalatçı, özdeşliği kanıtlayacak şekilde belgeleri düzenlemiş olmalıdır. E.3 Numunelerin seçimi Mamul partisi Çizelge E.1 e uygun olarak numune gruplarına ayrılmalıdır (Grup 1 den başlayarak, ardından Grup 2, vb. şekilde mamul partisi tamamen numune gruplarına ayrılıncaya kadar devam ederek). Çizelge E.1 Özdeş mamul partisi için numune grubu başına tankların sayısı Grup numarası Grup içindeki tankların sayısı Normal oran % Numune oranı İndirilmiş oran a % Numunenin geri kalanı 2 1 a İndirilmiş numune oranı aşağıda belirtilenlere uygulanır: - Özellikleri, bir önceki yıl imal edilmiş ve yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi işleminden geçmiş tankların mamul partisinin özelliklerine özdeş (Madde E.2) olan tank mamul partileri, - Yeterliliği evvelce bir yeniden değerlendirme işlemlerinden geçmiş tankların mamul partisi. E.4 Numune seçimi Numuneyi oluşturan tanklar, rastgele bir şekilde seçilmelidir. Müşteriler tarafından geri gönderilen tanklar, bunların tümünün numune boyutunun % 80 ine kadar muayene edilmiş olmaları koşuluyla, rastgele bir şekilde seçilmiş olarak düşünülmelidir. E.5 Muayene dönemi 18

22 ICS TS -03 Bir mamul partisinin yeterliliğinin yeniden değerlendirilme muayenesi, yeterliliğinin yeniden değerlendirilmesi tarihinden 2 yıl önce başlayabilir. Numunelerin en az % 20 si, yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi yılı içinde ve tüm numuneler, yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi tarihinden önce, deney işlemine tabi tutulmalıdırlar. E.6 Sonuçların ve kararların sunumu Her mamul partisine ilişkin muayenelerin ve deneylerin tüm sonuçları, yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi yılı sonlanmadan önce yetkili birime sunulmalıdır. E.7 Kabul kriterleri Tüm tanklar muayenelerden ve deneylerden geçerse, mamul partisi hizmete devam edebilir. Bir veya daha fazla tank, yeterliliğin yeniden değerlendirilmesi kriterlerini karşılamıyorsa, bu durumda yetkili birim ile mutabakata varıldığı gibi mamul partisi incelenmeli veya mamul partisinin tüm tankları tek tek deneye tabi tutulmalıdır. E.8 Numune hesaplama örneği Çizelge E.2 de, 9600 tanktan oluşan bir mamul partisinin Madde E.3 e uygun olarak nasıl numunelere ayrıldığı gösterilmiştir. Grup numarası Grup içindeki tankların sayısı Çizelge E.2 Numune hesaplanması Tankların toplam sayısı Numune yüzdesi % Numune grubu tank sayısı Toplam

23 ICS TS -03 Ek F (Bilgi için) Yer altı tanklarının kamerayla harici izlenmesi F.1 Genel Muayenenin bu tipi, sadece koruyucu mahfaza kaplanmış yer altı tanklarına uygulanabilir. Koruyucu mahfaza, uzaktan kumandalı kameraya veya diğer uygun muayene araçlarının kullanımına müsaade edecek şekilde tasarımlanmalıdır. F.2 Muayene işlemi F.2.1 F.2.2 F.2.3 İlk muayene, tankın kurulumundan sonraki 6 ay ila 18 ay arasında yapılmalıdır. Koruyucu mahfaza içinde yanıcı atmosfer bulunmadığı kontrol edilmelidir. Muayene aşağıdakileri içermelidir: a) Koruyucu mahfaza içindeki tankın altında birikmiş aşırı miktarda suyun bulunup bulunmadığının kontrolünü, Not Tank suyla temasta olmamalıdır. b) Kamera kullanılarak tankın tüm uzunluğu boyunca yüzey koşullarının kaydedilmesini. F.3 Sonuçların yorumlanması F.3.1 Koruyucu mahfaza içinde aşırı su veya yanıcı herhangi bir atmosfer veya korozyon bulunması yetkili bir kişi tarafından değerlendirilmeli ve düzeltici faaliyet yapılmalıdır. F.3.2 Düzeltici faaliyet, aşırı su veya yanıcı bir atmosfer için yapılmışsa, herhangi bir gaz kaçağının giderilmesi garanti edildikten sonra 6 ay içinde başka bir kontrol yapılmalıdır. F.3.3 Düzeltici faaliyet başarılı olmazsa (yetkili kişi tarafından karar alınarak) tank değiştirilmelidir. F.3.4 Aşırı su, yanıcı atmosfer veya korozyon bulunmazsa, tank daha sonraki çalışma süresi için yazılı planda belirtildiği gibi sertifikalandırılmalıdır. F.4 Kayıtlar Sertifika (Madde F.3.4), eksiksiz kamera kaydıyla (Madde F.2.3, (b)) birlikte tank kaydında saklanmalıdır. 20

24 ICS TS -03 Ek G (Bilgi için) Yer altı tankları için sarf (kurbanlık) anotla katodik koruma izlenmesi G.1 Genel Katodik koruma sistemi yetkili bir kişi tarafından izlenmelidir (EN 15257). G.2 Kayıtlar Katodik koruma sisteminin ayrıntıları, tank kayıtlarıyla birlikte muhafaza edilmelidir. G.3 İşlem G.3.1 Madde G.4 e uygun başlangıç kontrolü, normalde kurulumdan sonraki 6 ay ila 18 ay arasında, yazılı plana uygun olarak yapılmalıdır, G.3.2 Sonraki kontroller yazılı planda tanımlandığı gibi aralıklarla yapılmalıdır. Bu aralık normalde 3 yıldan daha uzun olmamalıdır. G.3.3 G.3.4 G.3.5 Katodik koruma sisteminin ve varsa yalıtım contasının elektriksel bağlantıları muayene edilmelidir. Galvanik akım Madde G.4 e uygun olarak ölçülmelidir. Referans elektrotla tankın gerilim farkı, Madde G.5 e uygun olarak ölçülmelidir. G.4 Galvanik akımın ölçülmesi G.4.1 Tanka bağlı her bir anodun akımı ölçülmelidir. G.4.2 Anotlar ile tank arasında akım yoksa anotların elektriksel bağlantıları kontrol edilmelidir. Akım yeniden kurulamazsa, yardım alınmalıdır. G.4.3 Akım varsa, katodik koruma sistemi çalışır ve ilgili yetkili kişi, önceki verileri referans alarak anotların kalan ömür süresini değerlendirmelidir. G.5 Referans elektrotla tankın gerilim farkının ölçülmesi G.5.1 Referans elektrot için tankın gerilim farkı, anot bağlantıları sökülmeksizin ölçülmelidir. G.5.2 Sistem (tank ve ona bağlı anotlar birarada) ile bir Cu/CuSO 4 referans elektrodu (bir veya birden fazla konumda toprağa yerleştirilen) arasındaki gerilim farkı aşağıdaki gibi ölçülmelidir. Katodik koruma sisteminin gerilim farkı (U), (-1700) mv ila (-850) mv arasındaysa, tank, korozyona karşı korunabilmektedir. U, (-850) mv dan daha büyük ise katodik koruma sistemi düzgün bir şekilde çalışmıyordur ve aşağıdaki işlem takip edilmelidir: a) Tellerin bağlantı kutusuna düzgün bir şekilde bağlandığı kontrol edilmeli, b) Bir veya daha fazla kablonun kesik olmadığı kontrol edilmeli, c) (a) ve (b) bentleri sağlanmazsa, tank ile boru tesisatı arasındaki elektrik yalıtımı kontrol edilmeli, d) Referans elektrotları ve ölçme aleti kontrol edilmeli. Katodik koruma sisteminin gerilim farkının (U), (-1700) mv ila (-850) mv aralığında olması sağlanmazsa, yetkili kişiye danışılmalıdır. 21

25 ICS TS -03 Katodik koruma sisteminin gerilimi (U), yetkili kişiye danışıldıktan sonra istenilen değere gelmesi sağlanamazsa, tesisat kapatılmalı ve katodik koruma yenilenmeli ve/veya daha sonraki inceleme için tankın etrafı kazılmalıdır. G.5.3 Akım kapatılarak referans elektrotu ile tank arasındaki gerilim farkı ölçülürse, sonrasında tankın tüm parçalarının yeterince korunup korunmadığı saptanabilmelidir. Aşağıdaki işlem gerçekleştirilmelidir. Tank ile Cu/CuSO 4 referans elektrodu (toprağa yerleştirilen) arasındaki gerilim farkı, koruma akımı kesildikten sonra hemen ölçülmelidir. Not 1 - Bu yöntemle, tank ile anotlar arasındaki koruma akımı nedeniyle omik düşüşün ölçüme dahil edilmesi önlenmiş olur. Not 2 - Ölçülen değer, akımın kesilmesinden sonra düşmeli ve sonrasında (genellikle 1 s den daha kısa bir süre sonra) sabit kalmalıdır. Bu değeri (-850) mv veya daha düşük ise katodik koruma sistemi çalışır ve tank tamamen korozyona karşı korunur. Bu değeri (-850) mv dan daha yüksek ise tank gerektiği gibi korunamaz ve başka incelemeler gerçekleştirilmelidir. G.6 Sonuçlar Sonuçlar, yetkili kişinin katodik korumanın etkinliğini doğrulayabilmesi ve anotların kalan ömür süresinin yeterli olduğunu garanti edebilmesi halinde yetkili kişiye sunulmalıdır. Katodik koruma sistemi için koruyucu faaliyet gerçekleştirilmişse bir sonraki kontrol 18 ay içinde yapılmalıdır. 22

26 ICS TS -03 Ek H (Bilgi için) Yer altı tankları için dış akım kaynaklı katodik koruma izlenmesi H.1 Genel Tank kaplamasının durumu, tank etrafı kazılmadan yalıtım direncinin değerlendirilmesi ve kaplamadan geçen akımın ölçülmesiyle kontrol edilebilir. H.2 Donanımlar Değerlendirmenin yapılabilmesi için aşağıdaki donanımlar kullanılmalıdır: a) (-316 ±10) mv elektromotif kuvvete sahip Cu/CuSO 4 elektrotu. CuSO 4 çözeltisi doymuş olmalıdır (100 ml suya en az 20 g kristaller), b) En az 1 MΩ luk bir iç dirence ve en fazla % 1 hata sınırına sahip gerilim ölçer, c) Düşük bir iç basınca ve en fazla % 2 hata sınırına sahip akım ölçer, d) En az 1,5 mm 2 kesit alanına sahip ölçme kabloları, e) Ayarlanabilir doğru akım kaynağı, f) Paslanmaz çelik topraklama çubuğu. H.3 Şartlar Tank, toprak altındaki kurulum parçalarından elektriksel olarak yalıtılmış olmalıdır. H.4 Kaplamanın yalıtım direnci H.4.1 İşlem Katodik koruma sistemi, bağlantısız olmalıdır. Doğru akım kaynağının eksi kutbu topraklama çubuğuna bağlanmalıdır (tankın en az 10 m uzağına yerleştirilmelidir). Tank, Cu/CuSO 4 elektrotuna akım ölçer yoluyla bağlanmalıdır. Elektrot, topraklama çubuğu ile elektrot arasında tank olacak şekilde, tankın ortasına yakın bir yerde toprağa yerleştirilmelidir. Gerilim ölçer, doğru akım kaynağının uçlarına bağlanmalıdır. Gerilim, (-1500) mv a ayarlanmalı ve akım ölçülmelidir. H.4.2 Hesaplama Kaplama üzerindeki gerilim farkı (U c ): U c U s U n Burada; U s Sağlanan gerilim (mv), U n Çeliğin elektrokimyasal gerilimi (mv), dir. Kaplama içindeki özgül akım (I c ): I c I m A Burada; I m (-1500) mv ta ölçülen akım (ma), A Tankın yüzey alanı (m 2 ), dır. 23