MEYVE AĞAÇLARINDA BUDAMA ZİRAAT MÜHENDİSİ SİMGE UÇGUN

Transkript

1 MEYVE AĞAÇLARINDA BUDAMA ZİRAAT MÜHENDİSİ SİMGE UÇGUN

2 BUDAMA NEDİR? Dal kesme, dal eğme, dal seyreltme, uç alma ve dalların açılarının genişletilmesi veya daraltılması gibi işlemlere Budama denir.

3 NEDEN BUDAMA YAPILIR?

4 Fidan dikim esnasında kök ve gövde arasındaki dengeyi sağlamak. Ağaçlara istenilen şekli vermek. Şekli oluşturulmuş ve verime yatmış ağaçlarda verilmiş şekli muhafaza etmek. Ağaçlarda meyve verimi ile sürgün oluşumunu dengelemek. Dal çıkarma ile meyve seyreltmesi yapmak. Periyodsitenin (ürün bir yıl var ve bir yıl yok) etkisini azaltmak. İyi bir taçlandırma ile ağaç tacının iç kısımlarının da ışıklanma ve havalanmasını sağlayarak bu kısımlardan da meyve almak. Dal kırılma ve sarkmalarını azaltmak.

5 BUDAMA YAPILMAYAN AĞAÇLARDA; Taç düzensiz gelişir, Fazla verim nedeniyle dallar kırılır, Küçük ve kalitesiz meyve oluşur, Sık dallanma sonucu iç kısımdaki dallar ışık almaz, Kısa zamanda verim düşer Periyodsite (ürün bir yıl var ve bir yıl yok) görülür

6 BUDANMAYAN AĞAÇLAR

7 BUDAMADA KULLANILAN EL ALETLERİ Dal kesme makası Budama makasları Testere Motorlu testere

8 BUDAMA ARAÇLARININ DEZENFEKSİYONU Budamada kullandığımız makaslar, testereler gibi aletler bir bahçeden diğerine geçerken veya hastalıklı olduğundan şüphelendiğimiz ağaçların budanmasından sonra temizlenmelidir.( %10-20 Çamaşır suyu %80-90 Su) Özellikle dal kanseri taşınır.

9 NE ZAMAN BUDAMA YAPILMALIDIR? Meyve ağaçlarında budama, genelde kış dinlenme döneminde havaların çok soğuk olmadığı zamanlarda yapılır. Ege ve Akdeniz Bölgeleri gibi kışın çok soğuk geçmediği bölgelerde sonbaharda, ağaçlar yapraklarını döktükten itibaren budamaya başlanır. Kış sonunda ağaçlar uyanıncaya kadar devam edilebilir. Kışları çok soğuk geçen bölgelerde ise budama yerlerinin soğuktan zarar görmemeleri için budamayı soğuklar geçtikten sonra; fakat ağaçlar uyanmadan önce yapmalıdır. KIŞ BUDAMASI

10 Meyve ağaçları kış ayları dışında yaz başlangıcında da, kış aylarındaki kadar sert olmamak şartıyla budanabilir. Bu dönemde yapılan budama, genç ağaçlarda şekil vermek için yapılır. Bu budama dal eğme, uç alma, açı genişletme veya daraltma şeklinde olur. Yaz başlangıcında yaşlı ağaçlarda ise aşırı olmamak kaydıyla iç kısımların ışık almasını sağlamak için dal seyreltmesi yapılır. Bu budamada öncelikle ana dallardan çıkan obur dallar ile dalların uç kısımlarında birbirine yakın kuvvetli gelişen dallardan bazıları çıkarılır. Ana dalların uç kısmında ana dala rakip olabilecek kuvvetli dallar kesilir. YAZ BUDAMASI

11 AÇI GENİŞLETME

12

13 YAZ BUDAMASININ SAĞLADIĞI AVANTAJLAR Meyvelerde daha iyi renk oluşur. Kalite artar. Daha düzenli bir vegatatif gelişme olur. Hasat ve diğer kültürel uygulamalar kolaylaşır. Yaz Budaması; haziran temmuz - ağustos aylarında yapılır, bazı durumlarda ise eylül sonuna kadar devam eder.

14 BUDAMA ŞEKİLLERİ ŞEKİL BUDAMASI MAHSUL BUDAMASI GENÇLEŞTİRME BUDAMASI

15 A-) ŞEKİL BUDAMASI Meyve ağaçlarında, meyve fidanı dikildikten sonra normal verime yatıncaya kadar yapılan budamaya denir. Meyve fidanı dikildiği ilk yıldan itibaren ağaç şekli iyi oluşturulmalıdır. Bu, ağacın ilerdeki verimini ve meyve kalitesini büyük ölçüde etkiler. Ayrıca, budama, hasat, ilaçlama gibi bakım işlerinin de kolay ve uygun şekilde yapılmasını sağlar.

16 ŞEKİL BUDAMASI DOĞAL ŞEKİLLER YAPAY ŞEKİLLER GOBLE DORUK DALLI DEĞİŞİK DORUK DALLI ağaçların doğal gelişmeler sonucunda alacakları şeklin dışında bunlara araştırıcı ya da yetiştiriciler tarafından verilecek şekillerdir. PİRAMİT

17 1-)GOBLE Yağışlı ve nemli bölgelerde güneş ışığından maksimum derecede yararlanmayı sağlar. Bu sistemde 3 ana dal yakın noktalardan çıktığından fazla meyve tuttuğu veya fazla kar yağdığı yıllarda dallarda kırılmaların meydana gelmesi sık olarak rastlanan istenmeyen olaylardadır. Goble sisteminde doruk dal bırakılmaz. Başta şeftali olmak üzere elma, armut, ayva, kayısı, badem, zeytin, Japon grubu eriklerde ve bağda uygulanan bir sistemdir.

18

19 2-)DORUK DALLI Kurak bölgeler için uygun bir şekildir. Genellikle, taç 3 ana dalla, orta kısımda gelişen bir doruk dalından oluşur. Elma armut, şeftali, kayısı, vişnede kolaylıkla uygulanabilir.

20

21 3-)DEĞİŞİK DORUK DALLI Doruk dallı şekilden farkı ise, doruk dalının şekillenmeden dik olarak büyümesine devam etmesidir.

22 DEĞİŞİK DORUK DALLI DORUK DALLI

23 4-)PİRAMİT Dalların gövde üzerinde dağılışlarına göre spiral ve katlı olmak üzere iki şekli vardır. Daha dikine büyüme özelliğine sahip olan armut gibi meyvelere uygulanır. Spiral piramitte dallar gövde üzerinde muntazam olarak dağılmaktadır. Katlı piramitte ise üç dal bir araya gelerek gruplaşmakta ve kat oluşturmaktadır. Birinci kat ile ikinci kat arasındaki mesafenin 110 cm, ikinci ile üçüncü kat arasındaki mesafenin 100 cm, üçüncü ile dördüncü kat arasındaki mesafenin 90 cm olmasına dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu şekilde katlar, aralarındaki mesafe 10 ar cm azaltılarak oluşturulmaktadır.

24 B-)MAHSUL BUDAMASI Meyve ağacı normal verime yattıktan sonra yapılan budamaya mahsul budaması denir. Bir meyve ağacında mahsul budamasına başlamadan önce ağaç bütünüyle incelenmeli; çıkacak ve bırakılacak kalın dallar tespit edilmelidir. Dal kesimlerine öncelikle kuru, yaralanmış ve hastalıklı dallarla ana dallardan çıkmış obur dallardan başlanmalıdır. Bundan sonraki budama meyve dalı seyreltmesi ve ana dalların dengelenmesini amaçlar. Meyve dalı seyreltmesi ağacın gelişme gücü dikkate alınarak yapılır. Ana ve tali dalların budanmasına dal uçlarından başlanır ve geriye kesim uygulanarak bu dalların gereğinden fazla uzaması engellenir.

25 Budama sonucunda ağaçta bırakılacak en uç dallar veya gözler daha öncede belirtildiği gibi tacın dışına doğru bakmalı, diğer dallar ise ağacın boşluklarını doldurmalı ve güneş görebilmelidir. Kalın dallar üzerinde bulunan küçük meyve dalları çok sık değillerse kesilmemelidir. Böylece ağaç tacının maksimum hacminden yararlanılarak verim artırılabilir.

26 Mahsul budamasında meyve dallarının uzunluğu iri meyveli şeftali, elma ve armut gibi meyve türlerinde en fazla 40 cm kadar olmalıdır. Zayıf dallar daha kısa, kuvvetli dallar daha uzun bırakılmalıdır. Bir yıllık uzun bir dalın ucu kesilmeden bırakılırsa, üzerinde meydana gelen fazla sayıdaki meyve, dalın kırılmasına neden olabilir. Ayrıca böyle dallar yeterli uzunlukta yeni sürgün veremezler.

27 Mahsul budaması sonucunda ağaç hem o yıl yeterli ürün vermeli, hem de daha sonraki yıllarda verim verecek yeni sürgünler oluşturmalıdır. Bir dalın hem meyve vermesi ve hem de yeni sürgün oluşturması o dalın ortalama üçte birini (1/3 ünü) kesmekle sağlanabilir. Daha fazla kesim meyvenin az olmasına, fakat sürgünlerin kuvvetli gelişmesine, az kesim ise meyvenin çok olmasına ve sürgünlerin zayıf gelişmesine neden olur. Ortalama 30 cm den kısa olan meyve dallarında genellikle uç alma işlemi yapılmamalıdır.

28 C-)GENÇLEŞTİRME Verimden düşmüş yaşlı ağaçlarda yeniden kuvvetli sürgünler oluşturarak yeni bir taç oluşturulmasına gençleştirme budaması denir.

29 Gençleştirme budamasında önce kurumuş, sık ve birbiri üzerine gelen dallar çıkarılır. Geri kalan dallarda da kısa budamalar yapılarak ağacın tacı küçültülmüş ve yeniden kuvvetli sürgün oluşumu sağlanmış olur.

30 GENÇLEŞTİRME BUDAMASI SIRASINDA BİLMEMİZ GEREKENLER I. Budamanın şiddeti ve şekli II. Ağacın gelişme gücünü, III. Ağaçtan bir yıl önce alınan meyve miktarını, IV. Ağacın genaratif durumu V. Bunlara ilaveten; budayıcı ağacı iyi tanımalı ve onun kesime karşı göstereceği tepkiyi, dolayısıyla kesimin verime ve meyve kalitesine etkilerini iyi tahmin edebilmelidir.

31 Budamada Doğrular- Yanlışlar

32

33

34

35 KESİM YERİ EZİLMEMELİ

36

37

38 BUDAMA KESİMLERİNİN TİPLERİ I. UÇ KESİM II. SEYRELTME KESİM III. BENCH KESİM IV. KISALTMA KESİMLERİ V. YENİLEME KESİMLERİ

39 I-) UÇ KESİM Lider veya yan dalın bir kısmının kesilmesi işlemidir. Kesim yerinin hemen altından yan ve lider dala rakip dar açılı dallanmaya neden olmaktadır.

40 II-) SEYRELTME KESİM Sık çıkan, istenmeyen dalların çıkış noktasından çıkarılması işlemidir. Bu kesim diğer budama kesimlerine göre ağaçları kuvvetli büyümeye teşvik etmez.

41 III-) BENCH KESİM Dal açısını genişletmek için, dışa bakan bir göz üzerinden veya geniş açılı dal üzerinden yapılan bir kesim işlemidir.

42

43 IV-) KISALTMA KESİMLERİ Fazla uzayan dalların, zayıf bir yan dal veya meyve gözünden kesilmesi amacıyla yapılır.

44 V-) YENİLEME KESİMLERİ Yaşlanan veya dik gelişen dalları yenilemek amacıyla budak bırakılarak yapılan bir kesimdir. Özellikle bodur meyve ağaçlarında iri meyve alabilmek amacı ile yapılır.

45 BUDAMANIN İNCELİKLERİ 1) Yıllık sürgünler genellikle dışa bakan tomurcuğun üzerinden kesilir. 2) Kalın dal çıkarılırken uygun testere ile kabuk soyulması, yarılmasını önlemek için alttan bir miktar kesim yapılarak yer işaretlenir.daha sonra üstten kesime başlanır. 3) Yatay dallarda obur dal oluşumunu engellemek için dalın üst kısmındaki gözler köreltilerek yan dalların sürmesi sağlanabilir.

46 SERT ÇEKİRDEKLİ MEYVE AĞAÇLARINDA MEYVE DALLARI

47 Şeftalide iyi meyve dalı - iki çiçek gözü arasındaki bir odun gözünden oluşan üçlü bir göz grubu bulunur.

48 İYİ MEYVE DALI

49 Şeftalide Fena Meyve Dalları: Bu dallarda yalnız dalın ucundaki göz odun, diğerleri meyve gözüdür. Bu dallarda yaprak olmayacağı için oluşacak meyveler iyi beslenemez, küçük kalır.

50 Karışık meyve dalı Bu dalların uzun ekseni boyunca odun ve meyve gözleri karışık olarak bulunur. Bir odun gözünden hemen sonra, üçlü bir göz grubuna rastlanacağı gibi, bir meyve ve bir odun gözünden oluşmuş ikili bir göz grubuna da rastlamak mümkündür.

51 İyi meyve dalı Fena meyve Simge dalı UÇGUN Karışık meyve dalı

52 Mayıs buketi 4-7 meyve gözünün buket gibi bir arada bulunmasından oluşmuş küçük bir meyve dalıdır.

53