YAPRAKLARI YENEN SEBZE ZARARLILARI Takım: Tylenchida Familya: Heteroderidae Tür: Heterodera cruciferae Franklin (Lahana kist nematodu)

Transkript

1 YAPRAKLARI YENEN SEBZE ZARARLILARI Takım: Tylenchida Familya: Heteroderidae Tür: Heterodera cruciferae Franklin (Lahana kist nematodu) LAHANA, KARNABAHAR, TURP, SALGAM VE KIRMIZI PANCAR ZARARLILARI Heterodera sp. dişi Heterodera sp. Olgun dişilerin görünüşleri erkeklerden farklı olarak limon şeklindedir. Renkleri önce beyaz olup daha sonra kahverengiye dönüşür ve uzunluğu yaklaşık 0.5 mm kadardır. Olgun erkekler iğ şeklinde, kuyruk kısmı küt ve başa doğru vücut göreceli olarak incelir ve uzunluğu yaklaşık 1 mm'dir. Yumurtalar genellikle oval yapıdadır, ancak yumurta içerisinde 2. dönem larva meydana geldiğinden yumurtanın şekli değişebilir. Heterodera cruciferae Zarar Lahana kist nematodunun hayat dönemleri genelde embriyonik ve postembriyonik olmak üzere iki kısımda incelenir. Embriyonik gelişmenin başlangıcında bir hücreli olan yumurta daha sonra 2, 4, 8 olarak geometrik bölünmenin devam etmesiyle çok hücreli olur. Bu şekilde bölünmeleri tamamladıktan sonra yumurta içerisinde 1. larva dönemi meydana gelir. Birinci deri değiştirme yumurta içerisinde gerçekleşir ve 2. larva dönemine yumurta içerisinde geçerler. Daha sonra 2. larva dönemi yumurta kabuğunu çatlatarak dışarı çıkar ve kendisine uygun bir konukçu arar. Bundan sonra postembriyonik dönem başlar. İkinci larva dönemi bitkiye genellikle kök uçlarından girerek, kuyruk kısmı dışarıda baş kısmı bitki dokusu içerisine girmiş bir şekil de sabit yerlerini alır. Köke girmiş 2. larva dönemi yaklaşık olarak 8 günde gelişmesini tamamlayarak 3. larva dönemine geçerler ki, bu döneme kadar erkek dişi ayrımı yapılamaz. Erkek bireyler 3. larva dönemini 6 ve 4. larva dönemini 7 günde tamamlayarak köke girişinden yaklaşık 21 gün sonra ergin döneme geçerler. Dişi bireyler ise 3. larva döneminden sonra limon şeklini alıncaya kadar enine büyür ve 4. larva döneminden sonra ergin döneme geçerler. Dişiler yumurtalarını vücutları içerisinde oluşturduktan sonra ölürler ve ardından yumurtaları ile birlikte bir kiste dönüşürler. Lahana kist nematodu hemen hemen tüm Cruciferae türlerinde zararlı olmaktadır. Bu nematod nedeniyle köklerde zayıflama ve çalılaşma, buna bağlı olarak da toprak üstü organlarda bodurlaşma ve genel olarak zayıf bir gelişme görülür. Sonuçta da çok büyük ürün kayıplarına neden olabilirler. 1

2 Kültürel önlemler: Bulaşma meydana geldikten sonra bu nematod ile savaşım çok zordur. Bu nedenle bu nematodun zararının önüne geçilmesinde karantina koşulları çok önemlidir. Bu türün sınırlı sayıda konukçusu olması nedeniyle bulaşık olan yerlerde en geçerli yöntem konukçu olmayan bitkilerle yapılacak olan 4-5 yıllık ekim nöbeti uygulamasıdır. Takım: Hemiptera Familya: Pentatomidae Tür: Eurydema ornatum L. (Lahana piskokulu böceği) Kimyasal savaşım: Bu zararlıya karşı kullanılan nematisitlerin çok pahalı ve toksik olması nedeniyle sera gibi kapalı ve dar alanlarda kullanılması önerilmektedir. leri 6-8 mm boyunda, vücudu parlak siyah, kırmızı veya siyah beyazımsı desenli çok güzel görünüşlü böceklerdir. Pronotumda genel olarak 6 büyük siyah leke vardır. Yumurtalar silindirik, kirli beyaz ve siyah lekelidir. Yumurta Nimf Zarar Kışı ergin dönemde saklı yerlerde geçirirler. İlkbaharda havaların ısınması ile ortaya çıkan erginler önceleri yabani Cruciferae türlerinde beslenirler ve daha sonra kültür bitkilerine geçerler. Dişiler çiftleştikten sonra yumurtalarını bitkinin değişik organlarına genellikle 12 adet düzgün sıralanmış kümeler halinde bırakırlar. Bir dişi hayatı boyunca ortalama adet yumurta bırakır. Bu yumurtalar sıcaklığa bağlı olarak ortalama 10 günde açılır ve nimfler çıkarlar. Nimfler 5 gömlek değitirdikten sonra ergin döneme geçerler. Yumurtadan ergine toplam gelişme süreleri, hava koşullarına bağlı olmak üzere ay kadar sürer. Özellikle lahana ve karnabaharlarda zararlıdırlar. ve nimfleri yaprakları sokup emerek beslenirler. Beslenilen yerlerde daha sonra açık renkli lekeler oluşur. Nimf ve erginler bitkilerde gezindikleri yerlerde pis koku salgılayarak bitkileri kokuturlar. Biyolojik savaşım: Doğada bu türün birçok asalak ve avcısı vardır. Bu nedenle genellikle yüksek populasyonlara ulaşamazlar. Özellikle Asolcus spp. türlerinden birçok yumurta parazitoidi populasyonunu baskı altında tutar. Bu nedenle çoğu zaman kimyasal savaşımına gerek yoktur. Kimyasal savaşım: Populasyonun çok yüksek olması halinde nimflerine karşı ruhsatlı insektisitlerden birisi atılmak suretiyle mücadele edilebilir. 2

3 Tür: Eurydema ventrale Klt. (Geniş lahana piskokuluböceği) yassı ve genişçe vücutlu olup boyu 8-9 mm kadardır. Vücudun üzeri siyah, kırmızı ya da açık renkli lekelerle süslüdür. Vücudun alt kısmı açık sarı veya kırmızımsı renkte ve küçük siyah lekeler vardır. Thorax üzerinde 6 adet siyah leke vardır ve bunlar bazan birbirlerine birleşmiş olablir. Abdomenin üst kısmı kırmızımsı renktedir. Kışı cinsel olgunluğa erişmemiş erginler halinde saklı yerlerde geçirirler ve ilkbaharda yerine göre marttan itibaren kışlak yerlerini terkederek kültür ve yabani Cruciferae bitkilerine geçerler. Dişiler yumurtalarını 2 sıra şeklinde olmak üzere 12 adetlik düzgün sıralı kümeler halinde bitki yapraklarının çoğunlukla alt yüzlerine, yaprak ve çiçek saplarına bırakırlar. Yumurtaların açılma süresi iklim koşullarına göre değişir. Yumurtadan çıkan nimfler ilk gömleklerini değiştirinceye kadar toplu halde aynı yumurta kümesi üzerinde ve yakınında bulunurlar. Birinci dönemdeki nimfler beslenmezler. İkinci döneme geçen nimfler dağılmaya ve bulunduğu bitkinin çeşitli organlarına giderek beslenmeye başlarlar. Beş nimf dönemi geçirdikten sonra ergin hale geçerler. İlk erginler sıcak bölgelerde mayıs, soğuk bölgelerde ise haziran ayında görülürler. Yurdumuzda yerine göre 2-4 döl verirler. Zararı E. ornatum 'da olduğu gibidir. Kültürel önlemler: Her yıl aynı tarlalarda lahana, karnabahar, şalgam gibi bitkiler yetiştirilmemeli, ilkbaharda, E. ventrale 'nin yaşayabileceği Cruciferae bitkileri yok edilmelidir. Biyolojik savaşım: Diğer bir çok pentatomid türlerinde olduğu gibi E. ventrale 'nin de doğada çoğalmasını önleyen bir çok doğal düşmanı vardır. Süneye saldıran yumurta parazitlerinden çoğu bu türün yumurtalarını da parazitler. Yurdumuzda bazı yerlerde ve bazı mevsimlerde yumurtaların % 90'dan fazlasının bu parazitoitler tarafından parazitlendiği görülür. Bu nedenle yapılacak savaşta doğal düşmanların durumlarını her zaman dikkate alarak karar verilmelidir. Takım: Homoptera Familya: Aleyrodidae Tür: Aleyrodes proletella L. (Lahana beyazsineği) Kimyasal savaşım: Fazla populasyona sahip olan ve doğal düşmanların da etkili olmadığı yerlerde ilaçlı savaşa başvurulabilir. Bunun için, özellikle nimflerine karşı ruhsatlı insektisitlerden birisi kullanılmak suretiyle mücadele edilebilir. 3

4 leri genellikle limon sarısı renginde olup; abdomen, baş ve thorax üzerinde koyuca lekeler ve kanatlar üzerinde de iki koyu leke bulunur. dişiler mm, erkekler ise mm boyundadır. Yumurtalar ilk bırakıldıklarında limon sarısı renginde olup embriyo geliştikçe renk morumsu siyaha dönüşür. Pupa sarı renkte, ancak sonbaharda meydana gelen dölün bireylerinden bir kısmı koyu esmer renkte olabilir. Kışı soğuk bölgelerde pupa döneminde geçirirler, sıcak bölgelerde ise aktiftirler. Dişiler yumurtalarını yaprakların alt yüzlerine gruplar halinde bırakırlar. Bir dölünü optimum koşullarda 1 ayda tamamladığı, ancak sıcak bölgelerde bu sürenin daha da kısaldığı bilinmektedir. Ülkemizde 4-7 döl vermektedir. Geniş bir konukçu bitkiye (40 bitki türü) sahiptir Lahana, karnabahar, turp ve diğer Cruciferae türlerinde zarar yaparlar. Zarar şekli B. tabaci 'de olduğu gibidir. Bemisia tabaci 'de olduğu gibidir. Familya: Aphididae Tür: Brevicoryne brassicae (L.) (Lahana unlu yaprakbiti) Kanatsız vivipar dişi: Uzunluğu mm ve vücut rengi yeşilden grimsi yeşile kadar değişir. Üzeri mumsu bir tabaka ile kaplıdır. Baş ve thoraxın bir bölümü koyu renklidir. Abdomen üzerinde koyu renkli noktalar ve enlemesine çizgiler bulunur. Anten koyu kahverengidir ve vücuttan daha kısadır. Siphunculi koyu kahverengi, kısa ve uçta incelmiştir. Cauda, siphunculinin hemen altında küt bir üçgen seklinde olup siphunculi ile aynı boydadır. Kanatlı vivipar dişi: Uzunluk mm'dir. Pronotum koyu kahverengi, baş ve thorax siyahtır. Abdomen sarımsı yeşilden soluk yeşile kadar değişen renklerdedir. Abdomenin iki tarafında siyah noktalar, ortaya yakın kısmında koyu renkli enlemesine çizgiler vardır. Anten koyu kahverengi ve uzunluğu vücut uzunluğu kadardır. Siphunculi koyu renkli olup, kısa, ortadan şişkinleşmiş ve bazalda daralmıştır. Cauda koyu yeşil, üçgen şeklinde, siphunculi kadar veya ondan daha uzundur. 4

5 Gelişme eşiğinin 4.3 C olması nedeniyle kışın çok soğuk aylarda bile gelişmesini sürdürebilen bu zararlı doğada partenogenetik olarak üremektedir. Bu nedenle de kışın erginleri ve yeni nimfleri bir arada bulmak mümkündür. Zarar şekli diğer yaprakbitlerinde olduğu gibidir. Cruciferae' ya bağlı birçok sebzede zararlıdırlar. Lahana ve karnabahar gibi bitkilere bulaşarak en iç yapraklara doğru yerleşirler. Kolonize olan bireyleri ortamdan uzaklaştırmak son derece güçtür. Karnabaharın yenilen çiçek kısmında gelişmesi halinde buradaki vücut kalıntıları ve nimf gömlekleri sebzenin pazar değerini düşürür. Ayrıca 16 adet virüsü non-persistent olarak taşıdığı bilinmektedir. Dünya üzerinde Cruciferae tarımı yapılan her yerde bulunurlar. Kültürel önlemler: Konukçusu olabilecek Cruciferae familyasından yabancıotlarla mücadele edilmelidir. Biyolojik savaşım: Doğada Chrysopidae, Coccinellidae ve Syrphidae familyalarından birçok doğal düşmanı olması nedeniyle genellikle yüksek populasyon düzeylerine çıkamazlar. Bu nedenle bu gibi doğal düşmanların korunmasına özen gösterilmelidir. Takım: Coleoptera Familya: Curculionidae Tür: Ceutorrhynchus pleurostigma Msh. (Lahana gal böceği) Kimyasal savaşım: Populasyonlarının zarar yapacak düzeylere ulaşması durumunda bitkiler fide döneminde iken sistemik etkili insektisidler kullanılabilir. leri 3-4 mm boyundadır. Soluk siyah renkli, dorsalde kül rengi esmerimsi, lateralde sarımsı pulcuklarla kaplıdır. Bacakları vücutlarına göre daha koyu siyah bir görünümdedir. Yumurtalar parlak krem renkli ve ovaldir. Yumurtalar bitkinin cinsine, gelişme durumuna ve toprak yapısına bağlı olarak ana ve yan köklere, kök boğazına ve kök çevresindeki toprağa bırakılır. Yumurtadan yeni çıkan larva beyaz, krem renginde veya kırmızımsı renkte olabilir. Baş esmerdir. Olgun larva 6 mm boyundadır ve galerilerin içerisindedir. Pupa, toprakta, 5-6 mm'lik toprak kokonlar içerisinde bulunur. Açık krem renkli ve serbest pupa tipindedir. 5

6 ler nisan ayından itibaren ortaya çıkarlar. Dişiler lahana ve karnabaharların dikiminden sonra yumurta bırakmaya başlarlar. Yumurtalar sıcaklığa bağlı olarak 6-13 gün içerisinde açılırlar. Larva geliştikçe salgıladığı maddeler sonucu kök boğazında irili ufaklı galler oluşur. Gal oluştukça larva bunun içini çevreleyen dokuları yiyerek beslenir. Gelişmesi sırasında 3 larva dönemi geçirir. Toprağın 2-10 cm derinlikte topraktan bir kokon içerisinde pupa olur. leri Marmara Bölgesi'nde mayıs sonlarıyla hazirandan itibaren ekime kadar süren yaz diyapozuna girerler. Bu bölgede zararlı yılda bir döl vermektedir. Hem erginleri hem de larvaları zararlıdır, ancak larvaların vermiş olduğu zarar daha fazladır. Larvalar konukçu bitkilerin köklerinde urların oluşmasına neden olurlar. Urlar başlangıçta bezelye büyüklüğünde iken birleşerek tüm kök boğazını kaplayabilir. Genç bitkilerin gelişmesine engel olmaları sonucunda, lahana ve karnabahar baş bağlayamaz, lahanaların baş yaprakları kırılır. ler konukçularının yaprakları ve saplarıyla beslenirler. Kültürel önlemler: Lahana gal böceği ile mücadelede en önemli rolü zararlıya karşı uygulanacak kültürel önlemler oynamaktadır. 1. Lahana ve karnabaharda baş kesiminden sonra tarlada bırakılan kökler sürülerek yok edilmelidir. 2. Bulaşık arazilerde ekim nöbeti yaparak Cruciferae türlerini üst üste aynı tarlaya dikmemelidir. 3. Tarla derin işlenmeli, gübreleme, sulama, ve bakım işlemlerine özen gösterilerek bitkilerin kuvvetli gelişmesi sağlanmalıdır. 4. Fidelerin tarlaya şaşırtılması sırasında az gelişmiş, üzeri zararlı ile bulaşıklılık belirtisi gösteren fideler dikilmemelidir. 5. Larvalar neme karşı çok hassastır. Bu nedenle tamamen veya kısmen hasat edilmiş tarlaları sulamak suretiyle, pupalar ve toprağa geçmiş larvalar tamamen öldürülebilir. Biyolojik savaşım: Çok az sayıda doğal düşmanı bilinmektedir. Marmara Bölgesi'nde zararlının larva asalağı olarak Diospilus oleraceus Hal. (Hymenoptera: Ichneumonidae)'un varlığı saptanmıştır. Bu asalağın zararlının savaşında yeterli etkiyi sağlamadığı da belirlenmiştir. Kimyasal savaşım: Tohumların fideliklere ekilmeden önce zararlıya karşı ruhsatlı bir ilaçla ilaçlanması önerilmektedir. Familya: Chrysomelidae Tür: Psylliodes chrysocephala L. (Lahana gövdepiresi) bireyler parlak siyah renkte ve yaklaşık olarak 4 mm boyundadır. Larvaların vücudu krem, başı koyu renklidir. Larva Kışı ergin ve larva döneminde bitki içerisinde açtığı galerilerde geçirir. Kışlayan ergin ilkbaharda daha çok yumurta bırakır. Yumurtalar konukçu bitki içerisine veya yakınında toprağa bırakılır. Zararı gövde içerisinde beslenen larvalar meydana getirir. Larvalar beslenerek bitki içerisinde galeri açalar. Kışın tarlada bulunan lahanagillerin gövdesinde ve yaprak saplarında küçük delikler görülür. Bazen gövdede yarıklar meydana gelir. Bu yarıklara giren su donarak zararı daha da artırır. Böylece bitkinin pazar değeri tamamen kaybolabilir. Zarar 6

7 Kimyasal savaşım: lerin sonbaharda görülmeleri halinde bu zararlıya karşı ruhsat almış ilaçlardan birisi önerilmektedir. 7