Balkan milletleri bugün müstakil siyasi mevcudiyetler halinde bulunuyorlar. Bu devletlerin sahibi olan milletler asırlarca beraber yaşamışlardır. Bu i

Transkript

1 Avrupa Birliği Sürecinde Balkan Ülkelerinde Azınlık Dili Olarak Türkçe Süer Eker (2008) Başkent Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü-Ankara 1

2 Balkan milletleri bugün müstakil siyasi mevcudiyetler halinde bulunuyorlar. Bu devletlerin sahibi olan milletler asırlarca beraber yaşamışlardır. Bu itibarla Balkan milletlerinin asırlara şamil müşterek bir tarihi vardır. BALKANLARIN BİRLİĞİ İşte siz muhterem Balkan milletleri mümessilleri, mazinin karışık his ve hesaplarının üstüne çıkarak derin kardeşlik esasları kuracak ve geniş birlik ufukları açacaksınız; ihmal olunmuş ve unutulmuş büyük hakikatleri ortaya koyacaksınız. Mustafa Kemal Atatürk,

3 KONU BAŞLIKLARI Azınlık, Azınlık Dili, Dil Hakları Kavramları Avrupa Türkleri ve Avrupa da Türkçe AB Resmi Dilleri ve Azınlık Dili Olarak Türkçe Balkan Türkçeleriyle İlgili Bazı Tespitler Balkan Ülkelerinde Azınlık Dili Olarak Türkçe Sonuç 3

4 AZINLIK Sayısal olarak bir devletin nüfusunun geri kalanına göre az olan, Egemen olmayan konumda bulunan, üyeleri etnik, dinsel ya da dilsel açıdan nüfusun geri kalanından ayrılan özellikler taşıyan ve Kültürlerini, geleneklerini, dinlerini ya da dillerini korumak amacıyla üstü örtülü bir dayanışma duygusu gösteren bir gruptur. (Avrupa Konseyi Ulusal Azınlıkların Korunması için Çerçeve Sözleşme, 1.II..II.1995 ) 4

5 AZINLIK DİLİ Bir devletin herhangi bir bölgesinde devletin geri kalan nüfusundan sayıca daha az olan milliyetler tarafından geleneksel olarak kullanılan, Devletin resmi dilleri arasında yer almayan, resmi dil/dillerin diyalekti veya muhacirlerin dili olmayan dildir. (Avrupa Konseyi Bölgesel veya Azınlık Dilleri için Avrupa Şartı 1992) 5

6 DİL HAKLARI Eğitim Adli hizmetler Medya Kültür Ekonomik ve sosyal hayat Sınırötesi değişim 6

7 AVRUPA TÜRKLERİ * YERLİLER (OTOKTON) Polonya (Tatar, Karay) Polonya Estonya (Tatar) Finlandiya (Tatar) Litvanya Romanya Bulgaristan Yunanistan Kıbrıs Litvanya (Karay, Tatar) Romanya (Rumeli, Tatar, Gagauz) Bulgaristan (Rumeli, Gagauz) Yunanistan (Rumeli, Gagauz) Moldova (Gagauz) Makedonya (Rumeli) Kosova (Rumeli) Rusya Ukrayna Ukrayna (Tatar, Karay, Kırımçak) GÖÇMENLER (Misafir ve Muhacir) İngiltere Danimarka Avusturya Almanya Fransa Belçika Hollanda İsveç İsviçre Norveç vd. *Türkiye, kıtaaşırı Kafkas ülkeleri ve Kazakistan hariç 7

8 AVRUPA BİRLİĞİNDE TÜRKÇE (BALKAN ÜLKELERİ VE KIBRIS) TURKISH LANGUAGES IA Tatar TR Türkçe (Turkish) KAYNAK: AZ KULLANILAN AVRUPA DİLLERİ BÜROSU/EBLUL 8

9 AVRUPA BİRLİĞİNİN 23 RESMİ DİLİ 9

10 TÜRKÇE, AB NİN RESMİ DİLİ OLMASI DURUMUNDA Motivasyon kaynağı olur. AB kurumlarının resmi çalışma dilleri arasına girer. Türklere AB kurumlarında istihdam imkanı ortaya çıkar. İstihdamda 2 AB dili bilme şartı, 1 dile iner. AB nin tüm faaliyetlerinden ve imkanlarından Türkçe haberdar olmak mümkün olur. AB kurumlarının belge ve bilgilerine Türkçe ulaşılabilir. AB kurumlarının metinleri Türkçe yayımlanır. Milletvekilleri, Avrupa Parlamentosu müzakerelerine Türkçe ile katılabilir. Ana dili-artı-iki dil sloganıyla hedeflenen çokdilli Avrupa da Türkçenin AB vatandaşları tarafından öğrenilmesinin yolu açılır. Birlik kurumlarına Türkçe müracaata, Türkçe cevap alınır. vd. 10

11 BALKAN TÜRKLERİNİN TAHMİNİ NÜFUSU (2007) ÜLKE TOPLAM NÜFUS ÇOĞUNLUK NÜFUSU TÜRK NÜFUS Bulgaristan 7,322, TOPLAM MÜSLÜMAN NÜFUS Romanya 22,276, *Yunanistan 10,706,290 93? 1.3 Makedonya 2,055, **Kosova 2,234, (The World Fact Book, CIA) * Yunanistan etnitisite ile ilgili veri toplamadığından % 93, Yunanistan vatandaşı oranını; % 7, yabancı ülke vatandaşları oranını göstermektedir. ** Diğer kaynak 11

12 BALKAN TÜRKÇELERİ İLE İLGİLİ BAZI TESPİTLER Türkiye Türkçesinden ve diğer Türkçe değişkelerden izoledir. Bulgaristan dışında, sayısal ve sosyal olarak dağınık küçük gruplar tarafından konuşulur. Resmi dillerin güçlü etkisi altındadır. Özellikle kamu alanında baskın grubun dili hakimdir. Türkçe konuşurların büyük bir bölümü en az ikidillidir. Gagauz Türkçesi, Kırım TatarTürkçesiı ve kısmen Romanya Tatar Türkçesi hariç, Türkiye Türkçesi Balkanlarda yazı dilidir. Semantik ihtiyaçlar Türkiye Türkçesinden veya resmi dillerden karşılanır. Bulgaristan dışında, Türkçelerinin sürdürülebilirliği orta ve uzun vadede tehlike altındadır. İletişim teknolojisinin gelişmesi ve akraba devlet Türkiye bu tehlikeyi kısmen azaltabilir. 12

13 AVRUPA BİRLİĞİ Türkçenin, Farklılıkta Birlik Sloganı nı dile getiren AB ülkelerinde, Balkan ülkeleri de dahil olmak üzere, kimi yüzeysel hakların dışında, resmi bir statüsü yoktur. Kosova dahil olmak üzere Balkan ülkeleri; AB üyesi Batı Avrupa ülkelerine oranla azınlık haklarına riayet ve bu hakları hayata geçirme bakımından daha ileri düzeydedir. 13

14 BULGARİSTAN Türkçenin resmi dil olması, Türkçenin AB ye resmi dil olarak bildirilmesi 14

15 YUNANİSTAN Türk adının resmen kullanılabilmesi, Tüm azınlıkların aslında dillerini yitirmiş Helenler olduğu tezinden vazgeçilmesi, Türk azınlığı bölmeye, eğitim standartlarını düşürmeye, her alanda bürokratik engeller çıkarmaya yönelik örtülü projelerden vazgeçilmesi Kısaca AB normlarının Türk azınlığa fiiliyatta uygulanması 15

16 ROMANYA Azınlık hakları tanınmıştır. Rumeli ve Tatar Türkçeleri, Romencenin etkisine açıktır. Her iki Türkçe orta ve uzun vadede tehlikededir. 16

17 MAKEDONYA Türkçenin resmi dil olması Yerel yönetimlerde resmi dil sayılabilmek için konulan % 20 barajının kaldırılması 17

18 KOSOVA 1974 Anayasası nda olduğu gibi; Türkçenin, Arnavutça ve Sırpça ile birlikte ülke çapında resmi dil olarak tanınması, Türklerin kurucu etnik grup sayılması 18

19 SONUÇ-1 Türkçe kamu alanında işlevsel olmalıdır. Yüksek öğretim dahil olmak üzere, her düzeyde Türkçe eğitim ve öğretim yapılabilmelidir. Türkçe eğitim için öğretmen yetiştirecek pedagojik ve mesleki öğretim kurumları ihdas edilmeli, varsa ihtiyacı karşılayacak biçimde geliştirilmelidir. Yeterli sayıda ve nitelikte STK ları teşkil edilmelidir. En az 1 tv, bir radyo kanalı Türkçe yayın yapmalı, 1 Türkçe gazete yayımlanmalıdır. Makedonya ve Kosova Türk toplumlarına kurucu halk ve Türkçeye ülke çapında resmi dil olma hakkı tanınmalıdır. 19

20 SONUÇ-2 Türk kültürü ve Türk dilinin araştırılması ve geliştirilmesine yönelik olarak Avrupa Birliği ve ilgili ülkelerin Avrupa Birliği delagasyonlarından yürütülen makro ve mikro düzeyde projeler almalıdır. Bulgaristan da Türkçenin ikinci resmi dil olarak tanınma ve AB ye bildirilme imkanları araştırılmalıdır. Bulgaristan Türk azınlığının siyasal örgütleri, STK ları AB de Türkçenin resmi dil statüsü kazanması için inisiyatif almalıdır. KRY ni Kıbrıs Cumhuriyeti adıyla üyeliğe alan AB nin, Türkçeyi de AB nin resmî dili olarak kabul etmesinin yolları araştırılmalıdır. Türk dilinin kullanımına yönelik haksız, ayrımcı ve hakları kısıtlayıcı politikalara karşı Adalet Divanı, Avrupa Konseyi İnsan Hakları Mahkemesine müracaat gibi hukuki yollarla mücadele edilmelidir. 20

21 Valéry Giscard d'estaing Avrupa Konvansiyonu Başkanı ( ) Eski Fransız Devlet Başkanı Türkiye nin Avrupa Birliği üyeliğine şu sözlerle karşı çıkmıştı: Farklı bir kültür, farklı bir yaklaşım ve farklı bir hayat tarzı. 21

22 AB motto su ise bunun tam tersini söylüyor: Farklılıkta Birlik Varietate concordia Unity in diversity Unité dans la diversité? 22

23 FARKLILIKTA BİRLİK FARKLILIKTA BİRLİK? Avrupa Birliği nin Farklılıkta Birlik şiarıyla simgeleştirdiği dil ve kültür haklarıyla ilgili içtenliğin, gerçekliğin derecesini, Türk dili ve kültürünün Avrupa Birliği farklılıklarının bir parçası olup olmadığını, yerli (otokton) ve göçmen- muhacir (alokton), Balkanlar dahil, Avrupa Birliğine üye/aday ülkelerdeki Türklere yönelik uygulamalar gösterecektir. 23