Zihin Kuramı Nedir,Nasıl Ölçeriz? Dr.Oğuzhan KILINÇEL Tokat Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hastanesi Antalya

Transkript

1 Zihin Kuramı Nedir,Nasıl Ölçeriz? Dr.Oğuzhan KILINÇEL Tokat Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hastanesi Antalya

2 SUNUM PLANI Giriş Zihin Kuramı/Akıl Teorisi Nedir? Zihin Kuramı Bileşenleri Zihin Kuramı Alt Tipleri Zihin Kuramı Nöroanatomik Mekanizmaları Zihin Kuramı Klinik Önemi Zihin Kuramını Nasıl Ölçüyoruz? Zihin Kuramı Testleri 2

3 3

4 Zihin Kuramı Nedir? Zihin Kuramı, kişinin kendisi dışındaki insanların kendisinden farklı bir zihne sahip olduğunu fark edebilme, kendisinin veya diğer insanların zihinsel durumlarını, davranışlarını, bilgilerini, niyetlerini, duygularını ve inançlarını anlama ve tahmin edebilme yeteneğini ifade eder. Premack ve Woodruff

5 Zihin Kuramı Nedir? Genel olarak ZK, kişinin kendi ve diğerlerinin zihinsel durumları hakkında çıkarsama yapabilme ve zihinsel temsiller oluşturabilmeye yönelik bilişsel kapasitesi olarak tanımlanabilir: 5

6 6

7 Birinci Derece Zihin Kuramı Sally ve Anne testi Sally ve Anne mutfakta oturup sohbet ediyorlar. Sally masanın üzerindeki kurabiyeleri yiyor. Sally kalkıyor ve odadan çıkıyor. Anne kurabiye kutusunu alıyor ve dolaba koyuyor. Sally geri mutfağa dönüyor. 7

8 Sally-Anne Testi 8

9 Sally kurabiyeleri nerede arayacak? 1-Dolap 2-Masa 9

10 İkinci Derece Zihin Kuramı 2. sıra yanlış inancı ölçmek için, bir önceki hikayeye bazı eklemeler yapıp yeni bir soru sorulabilir: Sally ve Anne mutfakta oturup sohbet ediyorlar. Sally masanın üzerindeki kurabiyeleri yiyor. Sally kalkıyor ve odadan çıkıyor. Anne kurabiye kutusunu alıyor ve dolaba koyuyor. Sally mutfak kapısının anahtar deliğinden olanları gözlüyor ve Anne'nin kurabiyelerin yerini değiştirdiğini görüyor. Anne yerine oturuyor. Sally geri mutfağa dönüyor. 10

11 Anne, Sally'nin kurabiyeleri nerede arayacağını düşünmektedir? 1-Dolap 2-Masa 11

12 Metafor ve İroni Kavrama Metafor ve iğnelemelerin anlaşılabilmesi için en azından 2. sıra zihin kuramı yetisine sahip olmak gerekir. Konuşmacının, dinleyen kişi ile ilgili duygularını ve düşüncelerini anlayabilmeyi gerektirmesi nedeniyle ironiyi kavramanın, metaforu kavramaya göre daha gelişmiş ve karmaşık ZK becerileri gerektirdiği düşünülmektedir. Bu yetenekleri test edebilmek amacıyla metafor ve ironi kavrama görevleri kullanılmaktadır 12

13 Metafor ve İroni Kavrama Happé (1993) tarafından oluşturulan görev şöyledir: Robert, hiçbir şey hakkında karar verememektedir. Bu nedenle, Ian ve Carol ona bu akşam için sinemaya gelmek isteyip istemediğini sorduklarında, Robert karar verememiştir. Karar vermek için uzun süre düşündükten sonra, gitmeye karar verdiğinde filmin ilk yarısını kaçırmışlardır. Carol, Robert a : Kaptansız bir gemi gibisin! der. Metafor Kavrama Sorusu: Carol ne demek istemiştir? Carol, Robert ın karar vermede iyi olduğunu mu iyi olmadığını mı ima etmiştir? Ian, Robert a : Robert, kararlar vermede gerçekten çok iyisin! der. İroni Kavrama Sorusu: Ian ne demek istemiştir? Ian, Robert ın karar vermede iyi olduğunu mu yoksa iyi olmadığını mı ima etmiştir? 13

14 Faux Pas Kavrama Hikaye: Jeanette, arkadaşı Anne a düğün hediyesi olarak bir kristal kase satın almıştır. Anne ın büyük bir düğünü olmustur ve takip edeceği bir çok hediye gelmistir. Bir yıl sonra, Jeanette bir gece aksam yemeği için Anne dadır. Jeanette, kristal kasenin üzerine kazayla bir şarap şisesi düşürür ve kase paramparça olur. Jeanette Çok üzgünüm, kaseyi kırdım. der. Anne Endişelenme, onu zaten hiç sevmedim. Birisi onu bana düğünüm için vermişti. der. Soru: 1.Bir kisi, söylememesi gereken bir seyi söylemis midir? (Faux pas nın ortaya çıkarılmasını test eder) Bu soruya dogru cevap verildigi takdirde, diger sorular sorulur. 2.Söylememesi gereken bir seyi söyleyen kimdir? (Faux pas nın anlaşılmasını test eder) 3.Anne ın söyledigi neden söylenmemesi gereken bir seydir? (Dinleyicinin zihinsel durumunun anlaşılmasını gerektirir) 4.Jeanette ne hissetmistir? (empatik anlayış sorusu) 14

15 Klozapin ve Aripiprazol Zihin Kuramına 3 Temel Bakış 15

16 Tager-Flusberg ve Sullvian

17 Zihin Kuramının Nöroanatomik Mekanizmaları Brothers

18 Abu Akel

19 19

20 Zihin Kuramının Klinik Açıdan Önemi Baron ve Cohen teorisi var mıdır?-1985 Otistik çocuğun akıl Asperger sendromu), nörolojik (frontal lob sendromu, frontotemporal demans, Alzheimer tip demans) ve psikiyatrik (antisosyal ve bordeline kişilik bozuklukları, bipolar duygudurum bozukluğu, şizofreni) bozuklukta gözlenmiş. 20

21 21

22 Zihin Kuramını Nasıl Ölçüyoruz? 22

23 İma Testi 23

24 Gözlerden Zihin Okuma Testi 24

25 Movie for the Assessment of Social Cognition 25

26 Dokuz Eylül Zihin Teorisi Ölçeği(DEZTÖ) 26

27 Teşekkürler 27