OMBUDSMANLIK Nedir & Tarihsel kökeni

Transkript

1

2 Sunum Planı Ombudsmanlık nedir, tarihsel kökeni & tanımı, Ombudsmanlık kurumlarının ortak özellikleri Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu; Kurumun amacı, görev alanı, yetkileri Şikayet başvuruları, kimler başvurabilir, başvuru koşulları, ön inceleme aşaması, inceleme ve araştırma aşaması, karar türleri İstatistikler; başvuru sayıları, şikayet konuları, karar türleri, 2

3 OMBUDSMANLIK Nedir & Tarihsel kökeni İsveç Kralı 12. Karl, Osmanlıdaki Ahilik ve Kadılık teşkilatlarından etkilenerek1713 yılında ilk Ombudsmanı atamıştır. Modern anlamdaki ilk Ombudsmanlık Kurumu 1809 yılında İsveç te kurulmuş ve önce Avrupa'ya sonra tüm Dünyaya yayılmıştır. 3

4 OMBUDSMANLIK Nedir? Ombudsman, kelime kökeni açısından İsveç dilinde aracı anlamına gelen ombuds ve kişi anlamına gelen man kelimelerinden oluşmakta olup aracı kişi anlamına gelmektedir. Terim Anlamı: Halkın şikayetlerini izleyen memur. Vatandaş ile yönetim arasındaki anlaşmazlıklarda bir çeşit hakem rolü oynamakla görevli kimse. Ombudsmanlık kurumlarına günümüzde Halkın Avukatı, Hakların Savunucusu, Halkın Koruyucusu, Adalet Sağlayıcı, Adalet Şansölyesi, Meclis Delegesi ve Arabulucu gibi değişik adlar da verilmektedir. 4

5 DÜNYADA OMBUDSMANLIK KURUMLARI Ortak Özellikler Politik olarak tarafsız ve kararlarında bağımsızdırlar. Genel olarak Parlamento tarafından seçilir ve Parlamento desteği ile çalışırlar. Kamu kurumları ile işbirliği içindedirler. Her açıdan yüksek standartlara sahip kişiler arasından seçilirler. Başvuruların tamamının değerlendirmeye alınmaktadır. Ombudsman tarafından verilen kararlar gerekçelidir. Aldığı kararların bağlayıcılığı yoktur. Ombudsman masrafsızca, kolayca, doğrudan ulaşılabilir olmalıdır. Medya ile aktif ilişkisi vardır. 5

6 KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU (OMBUDSMANLIK) Hukuki Dayanak Dünya genelinde 140 a yakın ülkede faaliyette. Ülkemizde kurulması yönünde yürütülen çalışmalar 1990 lı yılların sonlarında başlamıştır. 12 Eylül 2010 tarihinde yapılan halkoylaması ile Anayasamızın 74. maddesine eklenen hükme göre Kamu Denetçiliği Kurumu anayasalbir dayanak elde etmiştir. 29 Haziran 2012 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu ile de TBMM Başkanlığına bağlı, kamu tüzel kişiliğini haiz, özel bütçeli bir kamu kurumu olarak kurulmuştur. 6

7 Kuruluş Amacı Amacı: 6328 sayılı Kanun Madde 1 Kamu hizmetlerinin işleyişinde bağımsız ve etkin bir şikâyet mekanizması oluşturmak. 7

8 Kurumun Görevi İdarenin işleyişi ile ilgili şikayet üzerine, idarenin her türlü; - eylem - işlem - tutum ve davranışlarını insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmak. 8

9 Görev Alanına Dahil Kurumlar Merkezi Yönetim Kapsamındaki Kamu İdareleri (Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı VDK, RTÜK) Sosyal Güvenlik Kurumları (Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri, Türkiye İş Kurumu) Mahalli İdareler (Belediyeler, İl Özel İdareleri, Köyler) Mahalli İdarelerin Bağlı İdareleri ve Birlikleri (İSKİ, ASKİ, İETT) Döner Sermayeli Kuruluşlar (Ankara Üniversitesi Döner Sermaye işletme Müdürlüğü) Kanunlarla Kurulan Fonlar (TMSF Sosyal Yrd. ve Teşvik Fonu) Kamu Tüzel Kişiliğine Haiz Kuruluşlar (TRT) Kamu İktisadi Teşebbüsleri ( TCDD, PTT, BOTAŞ) Sermayesinin % 50 den Fazlası Kamuya Ait Kuruluşlar ile Bunlara Bağlı Ort. ve Müesseseler (DHMİ, AOÇ, Ziraat Bankası) Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları (TESK, Türkiye Barolar Birliği) Kamu Hizmeti Yürüten Özel Hukuk Tüzel Kişileri. (Sosyal yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları) 9

10 Kurumun Görev Alanı Dışında Kalanlar 6328 sayılı Kanun Madde 5: Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler ile resen imzaladığı kararlar ve emirler, Yasama yetkisinin kullanılmasına ilişkin işlemler, Yargı yetkisinin kullanılmasına ilişkin kararlar, Türk Silahlı Kuvvetlerinin sırf askerî nitelikteki faaliyetleri, hakkında yapılan şikayetler Kurumun görev alanı dışındadır. 10

11 Kurumun Yetkileri (1) İdareden her türlü bilgi ve belge isteme yetkisine sahiptir. Devlet sırrı niteliğindeki bilgi ve belgeleri yerinde inceleyebilir. 11

12 Kurumun Yetkileri (2) Bilirkişi atayabilir ve tanık dinleyebilir. Yerinde inceleme ve araştırma yapabilir. 12

13 Kimler Başvurabilir? İdarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarına karşı menfaati ihlal edilen, gerçek kişiler, tüzel kişiler (STK, Dernekler, Vakıflar, Şirketler vs.), Kuruma şikayet başvurusundabulunabilir. 13

14 Başvuru Yolları (1) ELDEN POSTA *FAKS *E-POSTA ELEKTRONİK SİSTEM ( VALİLİK VE KAYMAKAMLIK 14

15 Başvuru Yolları (2) 15

18 Başvuruların Özellikleri (1) Başvuru Türkçe dilekçe ile yapılır. Tabiiyet ve mütekabiliyet şartı aranmaz. 18

19 Başvuruların Özellikleri (2) GERÇEK KİŞİLER İÇİN TÜZEL KİŞİLER İÇİN AD-SOYAD UNVAN İMZA ADRES VATANDAŞLIK NUMARASI YERLEŞİM YERİ YETKİLİ KİŞİ İMZASI YETKİ BELGESİ 19

20 Başvuruların Özellikleri (3) 20

21 Başvuruların Özellikleri (4) 21

22 Başvuruların Özellikleri (5) Kanuni temsilci veya vekil tarafından da başvuru yapılabilir. Bu durumda geçerli bir yetki veya ispat belgesinin sunulması gerekir. Dava açma süresi içinde yapılan şikâyet başvurusu, işlemeye başlamış olan dava açma süresini durdurur. 22

23 Kuruma Başvuru Süresi 6 AY İÇERİSİNDE BAŞVURULMALI İdareye yapılacak başvuruya; İdare tarafından verilecek cevabın tebliği tarihinden, İdare tarafından 60 gün içinde cevap verilmediği takdirde (istek reddedilmiş sayılır) bu sürenin bittiği tarihten, itibaren 6 ay içinde Kuruma şikâyet başvurusunda bulunulabilir. İdarenin tutum ve davranışları ile kanunlarda kesin olduğu belirtilen işlemlere karşı; gerçekleşme, öğrenme veya tebliğden itibaren 6 ay içinde Kuruma şikâyet başvurusunda bulunulabilir. 23

24 Ön İnceleme Aşaması (1) İnceleme ve araştırmaya geçilmeden önce şikayet başvurusu, ön incelemeye tabi tutulur. Öninceleme neticesinde: İncelenemezlik Gönderme kararlarından biri veya inceleme ve araştırma aşamasına geçilmesine karar verilebilir. 24

25 Ön İnceleme Aşaması (2) İncelenemeyecek Başvurular Yargı organlarına intikal etmiş uyuşmazlıklar, Süresi içerisinde yapılmayan başvurular, Sebepleri, konusu ve tarafları aynı olup incelenmekte olan veya daha önce sonuçlandırılan şikâyetler hakkında yeniden yapılan şikayetler, Belli bir konuyu içermeyen şikâyetler (dilek, temenni, öneri, vb.) Gerçek ve tüzel kişiler için başvuruda bulunması gereken ad-soyad, TC Kimlik No, imza, yetki belgesi, tüzel kişilik numarası gibi zorunlu bilgileri içermeyen şikayetler, Kurumun görev alanına girmeyen, Menfaat ihlali içermeyen başvurular, Kurum tarafından incelenmez. İncelenemezlik Kararı verilir. 25

26 Ön İnceleme Aşaması (3) İdari Başvuru Yollarının Tüketilmesi Şikayet başvurusunda bulunulması için, kural olarak idari başvuru yollarının tüketilmiş olması gerekir. İstisna: Telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ihtimali bulunan hâllerde, İdarenin tutum ve davranışlarına karşı, İdarenin, kanunlarda açıkça kesin olduğu belirtilen işlemlerine karşı, idari başvuru yolları tüketilmeden doğrudan Kuruma şikâyet başvurusu yapılabilir. 26

27 Ön İnceleme Aşaması (4) Gönderme Kararı İdari başvuru yolları tüketilmeden yapılan şikâyet başvurusu hakkında ilgili idareye Gönderme Kararı verilir. Şikâyet başvurusunun Kurum tarafından ilgili idareye gönderilmesi üzerine; - İdare tarafından şikâyetçiye verilecek cevabın tebliği tarihinden, - İdare tarafından 60 gün içinde cevap verilmediği takdirde busürenin bittiği tarihten, itibaren 6 ay içinde Kuruma yeniden şikâyet başvurusu yapılabilir. 27

28 İnceleme ve Araştırma (1) Bilgi-Belge İstenmesi: 30 gün içinde gönderilir. Göndermeyenler hakkında başvuru üzerine ilgili merci soruşturma açar. Devlet sırrı veya ticari sır niteliğindeki bilgi ve belgeler yerinde incelenebilir. Şikâyet konusunun insan hakları, temel hak ve özgürlükler, kadın ve çocuk hakları ile kamuyu ilgilendiren genel konulara ilişkin olması halinde yerinde inceleme ve araştırma yapılabilir. Bilirkişi görevlendirilebilir. Tanık dinlenebilir. 28

29 İnceleme ve Araştırma (2) İnceleme ve araştırmayı sonlandıran haller: Şikâyetçinin şikâyetinden vazgeçmesi Şikâyete konu talebin idarece yerine getirilmesi Şikâyetçinin ölümü veya tüzel kişiliğinin sona ermesi İncelenmekte olan şikâyet hakkında dava açılması 29

30 İnceleme ve Araştırma Sonucunda Verilecek Kararlar 1-TAVSİYE KARARI Tavsiye Kararı neticesinde yapılan işlem veya Karara uymama gerekçesi 30 gün içinde Kurumumuza bildirilir. 2-RED KARARI Şikayetin yerinde olmadığı (idari kararın yerinde olduğu) 3-KARAR VERİLMESİNE YER OLMADIĞINA DAİR KARAR Talebin idarece yerine getirilmesi, şikayetten vazgeçilmesi, konunun yargıya taşınması, kişinin ölümü veya 30 tüzel kişiliğin sona ermesi

31 Karar Verme Süresi 31

32 Kurum Kararının Etkililiği TBMM YE SUNULAN RAPORLAR Yıllık Rapor Özel Rapor MEDYA İLE PAYLAŞIM KAMUOYU BASKISI 32

33 Şikayet başvuru sayısı Şikâyet Sayısı/Yüzde 2013 Yılı 2014 Yılı 2015 Yılı GENEL TOPLAM Toplam Gelen *2016 Yılında 1290 (10 Mart itibariyle) 33

34 Şikâyet konuları Şikâyet Konusu veya Alanı Toplam 2015 Sayı Sayı Sayı Yüzde Kamu personel rejimi ,16 Eğitim-öğretim, gençlik ve spor ,40 Çalışma ve sosyal güvenlik ,36 Ekonomi, maliye ve vergi ,87 Mahallî idarelerce yürütülen hizmetler ,43 İnsan hakları ,40 Adalet, milli savunma ve güvenlik ,14 DİĞER ,34 Orman, su, çevre ve şehircilik ,21 Mülkiyet hakkı ,10 Ulaştırma, basın ve iletişim ,57 Sağlık ,15 Enerji, sanayi, gümrük ve ticaret ,83 Engelli hakları ,83 Kadın ve çocuk hakları ,70 Sosyal hizmetler ,86 Nüfus, vatandaşlık, mülteci ve sığınmacı hkl ,43 Ailenin korunması ,61 Bilim, sanat, kültür ve turizm ,36 Gıda, tarım ve hayvancılık ,23 TOPLAM ,00 34

35 Şikâyet konuları 2015 Çalışma ve sosyal güvenlik 6,36% Orman, su, çevre ve şehircilik 6,21% İnsan hakları 5,40% Mahallî idarelerce yürütülen hizmetler 5,43% Eğitim-öğretim, gençlik ve spor 21,40% Diğer 29,03% Kamu personel rejimi 26,16% 35

36 2015 Yılı Bölgelere Göre Başvuru Dağılımı (%) DOĞU ANADOLU BÖLGESİ 5,60% GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ 5,35% YURTDIŞI 0,51% AKDENİZ BÖLGESİ 11,54% İÇ ANADOLU BÖLGESİ 28,46% EGE BÖLGESİ 12,58% KARADENİZ BÖLGESİ 11,58% MARMARA BÖLGESİ 24,38% 36

37 Başvuruların İl Bazında Dağılımı 2013 YILI İl Sayı Yüzde İstanbul Ankara İzmir Konya Erzurum Antalya Bursa Kocaeli Adana Diğer Adres Yok Toplam , YILI İl Sayı Yüzde Ankara ,50 İstanbul ,09 İzmir 275 4,88 Antalya 183 3,25 Adana 122 2,16 Bursa 118 2,09 Konya 118 2,09 Ordu 108 1,92 Kayseri 99 1,76 Kocaeli 98 1,74 Diğer ,53 Toplam , YILI İl Sayı Yüzde Ankara ,31 İstanbul ,94 İzmir 290 4,79 Antalya 289 4,77 Giresun 241 3,98 Afyonkarahisar 212 3,50 Çankırı 140 2,31 Konya 127 2,10 Bursa 120 1,98 Adana 95 1,57 Diğer ,74 Toplam ,00 37

38 Karar Türleri Karar Türleri 2013 Sayı 2014 Sayı 2015 Sayı Genel Toplam 2015 Yüzde Gönderme Kararı ,39 İncelenemezlik Kararı ,83 Başvurunun Geçersiz Sayılması ,71 Birleştirme Kararı ,38 Mahalli İdarelere İlişkin Başvurular* Karar verilmesine Yer Olmadığına İlişkin Karar ,45 Tavsiye Kararı ,95 Ret Kararı ,85 Kısmen Tavsiye Kısmen Ret Kararı ,44 Toplam ,00 38

39 TEŞEKKÜR EDERİM 39