Sarcophilus harrisii (TAZMANYA CANAVARI)

Transkript

1 T.C AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ FEN FAKÜLTESİ BİYOLOJİ BÖLÜMÜ MEMELİ BİYOLOJİSİ Sarcophilus harrisii (TAZMANYA CANAVARI) DERSİN SORUMLUSU:MUSTAFA YAVUZ HAZIRLAYAN:RASİM SEVİM MAYIS-2011

2 GENEL ÖZELLİKLERİ Sarcophilus harrisii(tazmanya şeytanı) vahşi yaşamda,sadece Avusturalya nın ada bölgesi olan Tazmanya da bulunan,dasyuridae(keseli sansargiller) familyasına ait bir karnivor keselidir. Bu familyanın şu an yaşayan en büyük temsilcisidir ve Sarcophilus cinsinin tek üyesidir. Ufak bir köpek ebatlarında ama yapılı ve kaslıdır yılında, Thylacinus cynocephalus(tazmanya kaplanı) un soyunun tükenmesiyle birlikte şu anda Dünya üzerinde bulunan en büyük keseli karnivor memelidi. Tazmanya şeytanı,tıknaz ve kaslı vücudu,siyah kürkü,beslenirken çıkarttığı son derece gürültülü seslerle ve keskin koku alma duysuyla karakterize olmuştur.bu tür şu an sadece Tazmanya Adası nda yaşamını sürdürmektedir.fosil kayıtlar,yaklaşık 3000 yıl önce Avusturalya anakarasında olduklarını göstermiştir.fakat Tazmanya şeytanının dingolar ile rekabeti sonucu yalnızca dingoların olmadığı Tazmanya Adası nda yaşamlarını sürdürmektedirler. MEDYA İÇERİKLERİ Thylacinus cynocephalus İÇİN; DİNGO İÇİN; TAKSONOMİ KİNGDOM PHYLUM :ANİMALİA :CHORDOTA SUBPHYLUM :VERTEBRATA CLASSİS :MAMMALİA SUBCLASSİS :MARSUPİALİA ORDO FAMİLYA GENUS SPECİES :DASYUROMORPHİA :DASYURİDAE :SARCOPHİLUS :Sarcophilus harrisii

3 Tazmanya şeytanının bilimsel ismi son 200 yıl içerisinde defalarca değişmiştir. Doğa bilimci George Harris ilk olarak 1807 yılında bu türü incelemiş ve ayı benzeri bazı karakterlerinden dolayı Didelphis ursina ismini vedi. Daha sonra 1838 yılında Richard Owen tarafından adı Dasyurus laniarius olarak değiştirildi. Ancak bu isim de uzun süre kalmadı. 1841'de Pierre Boitard türü tekrar kategorize etti ve Sarcophilus harrisii adını verdi. Türün taksonomi revizyonu 1987 yılında yapıldı ve Sarcophilus laniarius adı verildi. Fakat bu taksonomistler tarafından kabul görmedi. S. harrisii ismi değiştirilmedi ve S. laniarius ismi de fosil türleri ile ilişkilendirildi. Tazmanya canavarı Sarcophilus cinsinin yaşayan tek üyesidir. GENETİK ÖZELLİKLERİ Tazmanya şeytanının genomu,2010 yılında Wellcome Trust Sanger Enstitüsü tarafından sekanslandı.bütün Dasyuridae familyasında olduğu gibi,tazmanya şeytanı da 14 kromozma sahiptir. Tazmanya şeytanlarında,genetik farklılık,diğer Avusturalya keselileri ve plasentalıları ile karşılaştırıldığında oldukça düşüktür.yapılan ölçümlerde,örneklenen alt populasyonlarda allel farklılığı %2,7 ila 3,3 arasında,heterozigotluk ise %0,386-0,467 olarak ölçülmüştür.genetik farklılığın düşük olmasının sebebi ada koşulları olabilir. Bu durum populasyonu bir darboğaza doğru itiyor.genetik farklılığın düşük olması populasyonlarda epidemi görülmesi riskini doğuruyor.sonraki konularda üzerinde duracağımız DFTD(Devil Facial Tumoure Diesease) epidemisi,tazmanya şeytanı populasyonlarını olumsuz yönde etkilemekte,bunun sonucu akraba türler çiftleşmekte,ve genetik farklılık iyice düşmektedir. FİZİKSEL ÖZELLİKLER Tazmanya canavarı, 1936'da son Thylacine'in ölümünden bu yana yaşayan en büyük yırtıcı keselidir. Erkek, baş dahil 65 cm büyüklüğünde, kuyruğu yaklaşık 26 cm uzunluğunda, ağırlığı 8 kg'dır. Dişi ise yaklaşık 57 cm, kuyruk 24 cm, 6 kg ağırlığındadır.ayrıca dişide 4 meme vardır.diğer keselilerin aksine,kese üreme periyodunda tamamen kapalıdır. Tazmanya canavarının doğadaki ömrü ortalama 6 yıldır, vahşi koşullar dışında bu süre uzayabilir. Vücut yapısı güçlüdür. Baş, kısa ve geniş, dişler sivri ve kemik parçalamaya uygundur. Molar dişleri çok güçlü çene ile birlikte kemiklerin,kas ve kalın derilerin yırtılmasında önemli işlev

4 görür.kürkü genelde siyah ya da koyu kahvedir.boğazında büyük bir beyaz leke ve pembemsi bir burnu vardır. Bir keseli memeli için alışılmadık bir biçimde ön ayakları arkalara oranla biraz daha uzundur. Diğer Dasyuridae familyasına ait türler gibi yağı kuyruklarında biriktiriler. Canavarın yüzünde ve kafasının tepesinde bıyıkları vardır. Bunlar karanlıkta yemek ararken avlarının ve diğer canavarların yerlerini tespit etmede işe yarar. Kışkırtıldığı zamanlar keskinliği kokarcanınkine rakip olabilen bir koku salabilir. Duyma egemen duyusudur, aynı zamanda mükemmel bir koku alma duyusuna da sahiptir. Canavar geceleri avlandığı için görme duyusu en kuvvetli siyah beyazdadır. Loş ışıkta hareket eden nesneleri hemen görebilmekte fakat durağan nesneleri seçmekte zorlanmaktadırlar. Memeliler arasında vücut oranı ayarlanarak yapılmış bir analiz, Tazmanya canavarının yaşayan memeliler arasında en kuvvetli ısırığa sahip olduğunu göstermiştir(553 newton). Çenesinin gücü büyük oranda görece büyük kafasından kaynaklanmaktadır. Aynı zamanda bir Tazmanya canavarı hayatı boyunca yavaşça büyüyen tek bir takım dişe sahiptir. MEDYA İÇERİKLERİ DİŞ YAPISI VE KAFATASI İÇİN; C8c5PKeup0/s1600/Sarcophilus+harrisii_Hetrogenous_canine+bilateral_35+g ape+angle+2.jpg GENEL FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ İÇİN; yuridae/sarcophilus_laniarius.jpg/view.html HABİTATLARI Tazmanya şeytanı,kentsel alanlarda dahil olmak üzere Tazmanya Adası nda ve düşük gelgitte Tazmanya anakarasına bağlanan Robbins Adası nda bulunmaktadır. Tazmanya şeytanı,kuru sklerofil ormanları ve kıyı kesimlerdeki ağaçlık bölgeleri tercih eder.tazmanya Adası nın yüksek kesimlerinde görülmez ve adanın güney batısındaki ovalarda nüfus

5 yoğunluğu düşüktür.aksine kuru sklerofil ormanlarda ve kıyı kesimdeki ağaçlık bölgelerde ise yüksektir. MEDYA İÇERİKLERİ; YAYILIŞ ALANI HARİTAS İÇİN: TAZMANYA ADASI HARİTASI İÇİN; EKOLOJİLERİ VE DAVRANIŞLARI Tazmanya şeytanları nokturnal ve krespekular avcılardır.hava kararmadan önceki periyodu çalılıklarda ve mağaralarda geçirirler.bu nokturnal özelliğin onları kartal gibi predatörlerden koruduğu düşünülmektedir. Tazmanya şeytanları,juvenil dönemde ağaçlara tırmanabilirler.bu özellik büyüdükçe zorlaşır.ergin Tazmanya şeytanları çok aç olduklarında kannibal özellik gösterip genç bireyleri yiyebilirler.ağaca tırmanabilme yetisi onları çoğu zaman bu durumdan korumaktadır. Tazmanya şeytanları,soliter olarak yaşadığından,sosyal davranışları tam olarak anlaşılamamıştı.ancak,2009 yılında yapılan bir saha çalışması bu konuya ışık tuttu.bu çalışma kapsamında Narawntapu Milli Parkı ndaki Tazmanya şeytanlarına Şubat-Haziran 2006 ayları arasında diğer T.şeytanlarıyla etkileşimleri kaydeden yakınlık algılayıcı tasmalar takıldı.bu çalışma sonucunda her bir Tazmanya şeytanı,çiftleşme döneminde erkek-dişi,diğer dönemlerde dişi-dişi etkileşimleriyle karakterize olmuş büyük bir ieletişim ağının parçası olduğu sonucuna varıldı. Tazmanya şeytanları,3 veya 4 adet sığınak kullanırlar.bu sığınaklar dere yakınlarındaki yoğun bitki örtüsü ve mağaralar olabilir.annelik dönemindeki sığınaklar genellikle wombatlara tarafında oluşturulmuş güvenli sığınaklardır.güvenli bir sığınak birçok jenerasyon tarafından kullanılabilir. Tazmanya canavarlarında diğer Dasyuridae türlerinden farklı bir termoregülasyon mekanizması vardır.yapılan çalışmalarda,ortam sıcaklığı C olduğunda,tazmanya canavarı vücut sıcaklığını 37, C ta tutmayı başarmıştır.ortam sıcaklığı 40 0 C ve nem %50 ye çıkarıldığında,tazmanya şeytanının vücut sıcaklığı 60 dakika içinde 2 0 C birden yükselmiştir,fakat sonraki iki saat boyunca başlangıç sıcaklığına inmiş ve bunu 2 saat boyunca korumuştur.bu süre zarfında,tazmanya şeytanı su içmiştir ve durumdan hiç rahatsız görünmemiştir.bilim insanları,önceleri bu sıcaklık kaybının sebebini terleme ve evoporatif soğuma olarak görüyorlardı.daha sonraki çalışmalar,bunun sebebinin çok hızlı soluma olduğunu ortaya

6 koymuştur.bu özellikleriyle,tazmanya şeytanları diğer Dasyuridae üyelerinden ayrılır.vücut sıcaklıklarını düşürebilmeleri nedeniyle gündüz de aktif olabilmektedirler. MEDYA İÇERİKLERİ SIĞINAK FOTOĞRAFLARI İÇİN; BESLENME Tazmanya canavarları küçük bir wallaby büyüklüğündeki avlarla başa çıkabilirler ama pratikte fırsatçılardır ve avlanmaktan daha sık olarak buldukları leşleri yerler. Kolay bir av olmaları ve yüksek yağ içerikleri wombatları tercih etse de, her türlü küçük yerli memelileri, evcil memelileri (koyun dahil), kuşları balıkları, böcekleri, kurbağaları ve sürüngenleri de yer. Diyetleri çok çeşitlidir ve mevcut yemeğe göre değişir. Ortalama olarak her gün kendi vücut ağırlıklarının %15'i kadarını yerler ama uygun şartlarda ederse 30 dakika içinde kendi ağırlıklarının %40'ını bile yiyebilirler. Tazmanya canavarları leşten geriye hiçbir iz bırakmazlar et ve iç organlara ek olarak kemik ve kürk de dahil her şeyi yerler. Bu bağlamda bir leşi hızla silip süpürmeleri sayesinde leşte oluşup çiftlik hayvanlarına zarar verebilecek böceklerin yetişmesini önledikleri için Tazmanyalı çiftçilerin saygısını kazanmışlardır. Tazmanya şeytanlarının diyetinde oldukça farklı ürünler vardır.bu diyetin içinde ayakkabı parçaları,iri koyunların sadece bacakları,echidna dikenleri,plastik ve kot pantolon bulunabilir. Hızları bir tavşanı ya da walabiyi yakalayacakkadar çok değildir.fakat Tazmanya şeytanları hastalığı nedeniyle yavaşlamış olan avlara saldırark bu eksiğini giderir. Yemek yeme, Tazmanya canavarları için sosyal bir olaydır. Canavara atfedilen gürültünün büyük bir kısmı 12'ye kadar hayvanın bir araya gelip yerlerken çıkardıkları bu toplumsal hırıltılardır. Bu sesler sık sık kilometrelerce öteden duyulabilir. Beslenmekte olan canavarlar üzerinde yapılan bir çalışma karakteristik saldırgan esnemeleri de dahil 20 farklı fiziksel duruş biçimi ve canavarların yerken haberleşmek üzere kullandıları 11 farklı ses olduğunu ortaya çıkarmıştır. Genelde baskınlık kurmak için sesler ve duruşlar kullanılır ama dövüşler de olur ]. En agresifler erişkin erkeklerdir ve yemek ya da eş için kavgalardan dolayı yara izleri oldukça yaygındır.

7 Tazmanya şeytanlarında sindirim diğer Dasyuridae üyelerine göre yavaştır.ve bu tür dışkısını hep aynı yere yapar.bu durum bilim insanları tarafından sosyal bir davranışın gereği olarak görülmektedir. MEDYA İÇERİKLERİ; DIŞKI FOTOĞRAFI İÇİN; AVLANMA VE BESLENME FOTOĞRAFLARI İÇİN; BESLENME VİDEOSU İÇİN; ÜREME Dişiler genelde cinsel erişkinliğe ulaştıkları ikinci yıldan sonra üremeye başlarlar. Bu noktada senede bir kere doğurgan hale gelirler ve kızgınlık döneminde çoğul ovumlar üretirler. Çiftleşme Mart ayında, gün ve gece boyunca korunaklı yerlerde olur. Erkekler, dişiler için dövüşürler ve dişi canavarlar baskın erkekle çiftleşir. Canavarlar tekeşli değillerdir ve dişiler çiftleşmeden sonra erkek tarafından korunmazlarsa birçok başka erkekle çiftleşebilirler. Gebelik 21 gün sürer ve her biri yaklaşık 0,18-0,24 gram olan (pirinç tanesi kadar bir büyüklükte) arası yavru yumurta akı kıvamında bir sıvının içinde dünyaya gelir. Yavrular doğdukları zaman vajinadan annenin kıllarına tutunarak keseye giderler. Kesenin içine girdikten sonra her biri ilerleyen 100 gün boyunca bir meme ucuna bağlı kalır. 4 meme ucu bulunduğu için memeye ilk ulaşan 4 yavru hayatta kalır. Bir meme edinemeyen yavrular genelde anne tarafından yenirler. İstatiksel olarak erkeklere oranla daha fazla dişi hayatta kalır. Dişi Tazmanya canavarının kesesi aynı wombatta olduğu gibi arkaya doğru açılır dolayısı ile yavrular kesenin içindeyken dişinin yavrularla etkileşimde bulunması zordur. Kesenin içinde, beslenebilen yavru hızla gelişir. 15. günde kulakların dış kısımları görünür hale gelir. 16 gün sonra göz kapakları 17. gün bıyıklar ve 20. günden sonra da dudaklar belirir. Yavrunun tüyleri 49. günde çıkmaya başlar ve 90 gün sonunda tüm bir kürke kavuşur. Gözleri gün sonra kürkün oluşması ile beraber açılır ve 100 gün sonunda meme ucundaki tutunuşları gevşer.doğumdan

8 105 gün sonra ebeveynlerinin 200 gr. ağırlığında küçük bir kopyası olarak keseyi terk ederler. Kanguru yavrularının aksine canavar yavruları keseye daha geri dönmezler. Onun yerine ekim kasım ayları arasında ilk kez dışarı çıkmadan önce üç ay daha inlerinde kalırlar. Ocak ayında bağımsız hale gelirler. Dişi canavarlar yılın altı haftası hariç yavrularına bakmakla meşguldürler. MEDYA İÇERİKLERİ; ÇİFTLEŞME DAVRANIŞLARI VE YAVRU GÖRÜNTÜLERİ İÇİN; KORUMA STATÜSÜ Tazmanya bir süredir büyük keseli etoburların son sığınağıydı. İnsanların gelmesinden çok kısa bir süre sonra anakaradaki bütün büyük etoburların soyu tükendi. Sadece en küçük ve en iyi uyum sağlayanlar hayatta kaldı. Fosil kanıtları Tazmanya canavarının anakarada yaklaşık 600 yıl öncesine (ilk Avrupa kolonisinden 400 yıl önce) kadar varolduğunu göstermektedir. Soylarının tükenmesi dingolar ve Avustralya yerlileri tarafından avlanılmasına bağlanmaktadır. Dingosuz Tazmanya'da etobur keseliler, Avrupalılar gelene kadar hala aktiftiler. Avrupalıların gelişinden sonra Thylacine'in soyunun tükenmesi daha iyi bilinir ama Tazmanya Canavarı da tehdit altındaydı. İlk Tazmanyalı yerleşimciler tadının dana etine benzediğini söyledikleri Tazmanya canavarını yiyorlardı. Canavarların çiftlik hayvanlarını avlayıp öldürecekleri inancı üzerine, tüm şehirsel alanlardan kökünün kazınması için 1830'da bir ödül yasası yürürlüğe girdi. Bunu izleyen yüzyıl boyunca tuzaklar ve zehirleme, soylarını tükenmenin eşiğine getirdi. 1936'da son Tazmanya Kurdu'nun ölümünden sonra Canavarlar için olan tehdit anlaşıldı. Tazmanya canavarı 1941'de koruma altına alında ve nüfusu yavaşça kendini toparladı. Kayıtlı tarihte, muhtemelen salgın hastalıklara bağlı iki büyük nüfus azalması oldu: 1909'da ve 1950'de. Tazmanya canavarının şu anki nüfusunun ile arasında olduğu düşünülmektedir km² başına 20 canavar.tazmanya ve Avustralya, Tazmanya Canavarlarının ihracını yasaklamıştır. MEDYA İÇERİKLERİ; Sarcophilus harrisii KORUMA STATÜSÜ İÇİN;

9 CANAVAR YÜZ TÜMÖRÜ HASTALIĞI(DFTD) İlk kez 1996'da otaya çıkan canavar yüz tümörü hastalığı (devil facial tumour disease - DFTD) Tazmanya'nın vahşi canavarlarını kırıp geçti. Tahminler, hastalığın canavar nüfusunun %20 ile %50'si arasını vurduğu ve ülkenin %65'inde etkili olduğu yönünde. Etkilenen yoğun nüfuslu bölgelerde ölüm oranı arasında %100. Tür, Tazmanya'nın Tehdit Altındaki Türlerin Korunması Yasası(Threatened Species Protection Act 1995) ve Avustralya'nın Çevre Koruma ve Biyoçeşitliğin Korunması Yasası 1999 yasalarının 2006 yılı sürümlerinde Hassas olarak listelendi. Bu, türün orta vadede soyunun tükenme tehlikesinde olduğu anlamına geliyor. IUCN şu an için bu türü tehdit altında görmüyor. En son değerlendirildiğinde asgari endişe (IUCN Kırmızı Liste LC) olarak listede yer aldı. Hastalığın yayılması ve hastalıktaki değişimleri takip edebilmek amacı ile vahşi Tazmanya canavarı nüfusları izlenmektedir. Saha izlemeleri, belirlenmiş bir alan içerisindeki canavarların yakalanması ve hastalık için kontrol edilmeleri ve etkilenmiş hayvanların sayısının belirlenmesinden oluşuyor. Aynı alan hastalığın zamanla yayılmasını nitelendirmek amacı ile tekrar tekrar ziyaret edilmektedir. Şimdiye kadar olan sonuçlar gösteriyor ki; hastalığın bir alandaki kısa vadeli etkileri çok ciddidir. Türetilmiş diğer bölgelerdeki uzun vadeli izlemeler bu sonuçların kalıcı olup olmayacağını ve nüfusların toparlanıp toparlanamayacağını gösterecek. Saha elemanları ayrıca hastalanmış canavarların yakalanıp vahşi nüfustan arındırılmalarının etkinliğini araştırıyor. Hastalıklı canavarların vahşi nüfuslardan ayıklanmasının, hastalığın yaygınlığını azaltması ve daha çok canavarın gençlik yıllarını geçerek üremesini sağlaması umut ediliyor. Taroona'nın banliyösü Hobart ve Batı Tazmanya açıklarındaki Maria Adası'ndaki tesislerde hastalıksız canavarlardan oluşan iki "sigorta" nüfus yerleştirildi. Anakaradaki hayvanat bahçelerinde ıslah edilmeleri de başka bir seçenek. Tazmanya ekosistemindeki varlığı 2001 yılında yasadışı olarak doğaya salınmış kızıl tilkinin yayılmasını engellediği için Canavar sayısındaki düşüş aynı zamanda bir ekolojik sorun olarak da görülmekte. Tilkiler Avustralya'nın tüm eyaletlerinde problem yaratan istilacı türlerdir ve tilkilerin Tazmanya'da yayılması Tazmanya Canavarı'nın kendini toparlamasına köstek olacaktır. MEDYA İÇERİKLERİ ;

10 DFTD GÖRÜNTÜLERİ İÇİN; Devils-brink-extinction.html KAYNAKLAR s_harrisii.html Nowak, R Walker's Mammals of the World. Baltimore: The Johns Hopkins University Press. Wilson, D., D. Reeder "Mammal Species of the World" Wilson, D., D. Reeder "Mammal Species of the World"