139 Dalaman da riba Deniz Kaplumba ası (Caretta Caretta) Ve Nil Kaplumba ası (Trionyx Triunguis) Yuvalarında Görülen Omurgasızların Kar ıla tırılması

Transkript

1

2 139 Dalaman da riba Deniz Kaplumba ası (Caretta Caretta) Ve Nil Kaplumba ası (Trionyx Triunguis) Yuvalarında Görülen Omurgasızların Kar ıla tırılması Yusuf KATILMI, Ra it URHAN, Yakup KASKA Pamukkale Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Denizli- Türkiye. ÖZET üreme sezonunda Dalaman da yapılan bu çalı mada, riba kaplumba a (Caretta caretta) ve Nil Kaplumba ası (Trionyx triunguis) yuvalarında (yavrular ve yumurtalar) zararlı olan bazı omurgasızlar kaydedildi. Bu omurgasızların Tenebrionidae, (Coleoptera), Elater sp. (Elateridae, Coleoptera), Scarabeidae (Coleoptera), Myrmeleonidae (Neuroptera), Muscidae (Diptera), Formicidae (Hymenoptera), Araneidae (Aranea), Enchytridae (Oligochaeta), Oniscidae (Isopoda), Sphecidae (Hymenoptera) ve Cryptostigmata (Acari) oldu u tespit edilmi tir. Bu gruplardan Formicidae (Hymenoptera) ya yalnız Nil kaplumba ası yuvalarında, Elater sp., Scarabeidae, Sphecidae, Oniscidae, Arenae, Oligochaeta ve Myrmeleonidae ye yalnız riba kaplumba a yuvalarında ve Tenebrionidae, Muscidae ve Cryptostigmata ya ise her iki kaplumba a yuvalarında rastlanılmı tır. Her iki tür kaplumba anın yuva özellikleri ile bu omurgasızların da ılım alanları arasındaki ili kiler kar ıla tırmalı olarak verilmi tir. Türkiye. Anahtar Kelimeler : Caretta caretta, Trionyx triunguis, Dalaman, yuva, yumurta, G R Kaplumba a yuvalarında önceden yapılmı olan bazı çalı malarda Dipteradan iki familya (Phoridae ve Sarcophagidae) nın zararları kaydedilmi tir. Costa Rica da Phoridae familyasından özellikle Megaselia scalaris türü ye il kaplumba a (Chelonia mydas) (Fowler 1979) ve atmaca gagalı kaplumba a (Eritmochelys imbricata) (Bjorndal ve ark. 1985) yuvalarında tespit edilmi tir. Fowler (1979), bu larvaların güçsüz yada ölü yavrularla beslendiklerini bundan dolayı da yavru çıkı ba arısı için gerçek bir tehdit olmadı ını ileri sürmü tür. Meksika da Pasifik kıyılarında Eumacronychia sternalis (Sarcophagidae, Diptera) türünün ye il kaplumba a yuvalarında yavru çıkı ba arısını en az %30 azalttı ı gösterildi (Lopes 1982). Andrade ve ark. (1992), Meksika da Lepidochelys olivacea ve Dermochelys

3 140 coriacea kaplumba alarının yuvalarında Sarcophagidae cinslerinden Phrosinella ve Eusetonia nın kaplumba alarda yavru çıkı ba arısına ciddi bir etki yapmadı ını iddia etmi tir. Türkiye de ilk kez 1993 te Fethiye kumsalında kaplumba a yuvalarında böcek istilası Türkozan ve Baran (1996) tarafından kaydedilmi tir. Bu çalı mada, Coleoptera larvalarının deniz kaplumba a yumurtalarını istila etti i ve bunun sonucunda 232 yumurtanın delindi i (%38 delik yumurta) rapor edilmi tir. Takip eden yıllarda Baran ve Türkozan (1996) tarafından aynı larvanın aynı kumsalda istilası kaydedilmi tir. Onlar 9 yuvada 73 yumurtanın bu larvalar tarafından yok edildi ini belirlemi lerdir. Broderick ve Hancock (1997) Kuzey Kıbrıs ta yaptıkları çalı malarda deniz kaplumba ası yumurtalarının böcekler tarafından istila edildi ini belirtmi lerdir üreme sezonu boyunca yapılan çalı mada Caretta caretta yuvalarının %23 nün Chelonia mydas yuvalarının da %9 nun böcekler tarafından istila edildi ini göstermi lerdir da yapılan çalı mada böcek zararları Kızılot da da rapor edilmi tir (Central Mediterranean Coastal Part of Turkey) (Türkozan, 2000). Bu raporda, Coleoptera larvalarının kaplumba a yumurtalarını istila etti i (%19,2 tahrip edilen yumurta) kaydedilmi tir. Kuzey Kıbrıs ta McGowan ve ark. (2001a) kaplumba a yuvalarını istila eden 11 sinek türü tespit etmi ler ve yuvaların istilasında en önemli faktörün yuva derinli i oldu unu belirtmi lerdir (2001b) ve 2000 yılında Fethiye kumsalında yapılan çalı mada iriba kaplumba a yuvalarında Tenebrionidae, Scarabeidae, Eletaridae (Coleoptera), Muscidae (Diptera), Myrmeleonidae (Neuroptera), Acarina ve Nematoda larvalarının zararları kaydedilmi tir (Baran ve ark. 2001). Bu çalı mada yavru çıkı ı ve yumurtalarda en fazla etki yapan grubun Tenebrionidae (Coleoptera) larvalarının oldu u tespit edilmi tir. Onlar Tenebrionidae larvalarının bulundu u yuvalarda iriba kaplumba a yumurtalarının %8,1 ni ve yavruların %0,6 sını tahrip etti ini ileri sürmü lerdir. Bununla birlikte bu larvaların ya ayabilecek durumdaki yumurta ve yavrulara zarar verip vermedi i belirlenememi tir. Dalaman kumsalında 2002 üreme sezonunda riba kaplumba a yuvalarında zararlı olan omurgasızlar tespit edilmi tir (Katılmı ve ark. 2006). Ayrıca, Katılmı ve Urhan (2007a) 2002 ve 2003 üreme sezonunda riba kaplumba a yuvalarında zararlı olan Muscidae ve Pimelia sp. gruplarını etkileyen fiziksel faktörler hakkında detaylı bilgiler vermi lerdir. Bunun yanında yine 2002 ve 2003 üreme sezonunda Kükürtlü Gölünde ya ayan Nil kaplumba ası yuvalarına zararlı olan böcek ve akarlar tespit edilmi tir (Katılmı ve Urhan 2007b). Yapılan çalı malara göre omurgasız hayvanların verdikleri zararlar a ırlıklı olarak deniz kaplumba aları yuvalarında olmasına kar ın, tatlı su kaplumba alarının yuvalarında da omurgasız istilası görülmektedir. Bu çalı mada, Nil kaplumba ası (tatlı su) ve riba

4 141 kaplumba a (deniz) yuvalarında zararlı olarak görülen omurgasız hayvan grupları kar ıla tırıldı. MATERYAL VE METOD Bu çalı ma, üreme sezonu boyunca riba deniz kaplumba asının önemli yuvalama kumsallarından biri olan Dalaman kumsalında ( ekil 1) ve Nil kaplumba asının ya amı oldu u Kükürtlü gölünde yapılmı tır. Yuvalar yavru çıkı ı tamamlandıktan sonra (4., 5. ve 6. gün) kazılarak içerikleri çıkarıldı. Her bir yuvada istila edilen yumurta ve yavrular sayıldı. Yuva içinde bulunan her bir larvanın bulundu u yer ve sayısı kaydedildi. Larvalardan örnekler alındı. Alınan bu örnekler etiketlenerek %70 lik alkol içerisinde muhafaza edildi. Toplanan örneklerin laboratuar ortamında eldeki mevcut literatür bilgilerine göre cins ve familya düzeyinde tayin edildi (Anon 1987, Booth ve ark.1990, Lodos 1995 ve 1998, Elzinga, 2000). ekil 1. Dalaman sahili yuvalama alanı ve çevresini gösteren harita. SONUÇLAR 2002 ve 2003 yıllarında Dalaman Kumsalı ve Kükürtlü Göl kıyısında yapılan bu çalı mada, Coleoptera takımından Tenebrionidae, Elater sp. (Elateridae) ve Scarebeidae, Diptera dan Muscidae, Neuroptera dan Myrmeleonidae, Hymenoptera dan, Sphecidae ve Formicidae, Aranea dan Araneidae, Isopoda dan Oniscidae, Oligochaeta dan Enchytridae ve Acari den Cryptostigmata gruplarına ait bireyler kaydedildi ( ekil 2a, b). Bu grupların bulundu u yuvalar ve zarar ekilleri a a ıda verilmi tir.

5 142 stila edilmemi 33; 49% m+p+o+e; 2% m+p+o; 4; 6 m+p+e; 3; 5% m+p; 9; 13% m+e; 2; 3% m; 7; 11% p+o; 3; 5% p; 4; 6% m+p+o+e m+p+o m+p+e m+p m+e m p+o p stila edilmemi a Ystila edilmemi? 53% m+p+o+a m+p+o 3% 3%m+p 14% p 8% m 14% p+o+a 5% m+p+o+a m+p+o m+p m p+o+a p Ystila edilmemi? ekil 2. a ve b yıllarında Caretta Caretta yuvalarda sık görülen omurgasız gruplarının birlikte ve tek tek görülme oranları (p: Pimelia sp., m: Muscidae, e: Elater, o: Oligochaeta). Tenebrionidae: Larvaları her iki kaplumba anın yuvasındada tespit edilmi tir ve her iki kaplumba anın da yumurtalarında delik açmak suretiyle zararlara neden olmu tur ( ekil 3 a). b

6 143 a b c d ekil 3. Kaydedilen böcek larvaları: a: Pimelia sp. b:muscidae, c: Elater sp. d: Scarabeidae larvası Muscidae: Larvaları her iki kaplumba anın yuvasındada tespit edilmi tir. Her iki kaplumba anın da yuvalarında, Muscidae larvalarına, bo yumurta kabuklarında, Tenebrionidae larvaları tarafından delinen delik yumurtalarda, yuva kumunda, ölü hayvanların yumu ak dokularında (göz,boyun, kloak, bacak araları) rastlandı ( ekil 3b ). Bazı yuvalarda larvaların yavruların göbek ba ı, kloak ve a ızdan yavrunun içerisine girerek yavrunun iç organ ve kas dokularını yedi i belirlenmi tir. Cryptostigmata: Her iki kaplumba anın yuvasında da tespit edilmi tir. Bu türlere Tenebrionidae tarafından delinen yumurtalarda ve üzerinde gözle görülebilecek bir delik bulunmayan yumurtaların içerisinde gözlendi. Bunların da gaz alı veri ini sa layan porlardan girdi i dü ünülmektedir. Elater sp. (Elateridae): Elater sp. larvalarına sadece iriba deniz kaplumba alarının yuvalarında rastlanmı tır. Bu örnekler delik yumurta içerisinde ve yumurtanın sıvı kısmında ölü olarak tespit edilmi tir ( ekil 3c). Scarabaeidae: Sadece birkaç iriba deniz kaplumba asının yuvasında tespit edilmi tir ( ekil 3d). Sphecidae: Sadece birkaç iriba deniz kaplumba asının yuvasında tespit edilmi tir. Oniscidae: Sadece birkaç iriba deniz kaplumba asının yuvasında tespit edilmi tir. Araneidae: Sadece birkaç iriba deniz kaplumba asının yuvasında tespit edilmi tir.

7 144 Enchytridae: Sadece iriba deniz kaplumba asının yuvasında tespit edilmi tir. Enchytridae (Oligochaeta) familyası üyelerine, bo yumurta kabuklarında Tenebrionidae larvaları tarafından delinmi delik yumurtalar içinde ve yuva kumunda rastlanmı tır. Bazı yumurtalarda gözle görülebilen delikler bulunmamasına ra men, yumurta içerisinde Enchytridae türlerine rastlanmı tır. Bunların gaz alı -veri ini sa layan porlardan girdi i dü ünülmektedir. Myrmeleonidae: Sadece birkaç iriba deniz kaplumba asının yuvasında tespit edilmi tir. Formicidae: Karıncalar sadece Nil Kaplumba alarının yuvalarında tespit edilmi tir. Yumurtaları delmek suretiyle zararlara neden oldukları tespit edilmi tir. TARTI MA Tespit etmi oldu umuz Scarabeidae (Coleoptera), Neuroptera (Myrmeleonidae) larvası, enchytraeid kurtları (Annelidae) Kuzey Kıbrıs ta da görüldü. Broderick ve Hancock (1997) Coleoptera larvalarını Chelonia mydas yuvalarında, di erleri ise Caretta caretta yuvalarında bulmu lardır ve 2000 yılında Fethiye kumsalında yapılan çalı mada iriba kaplumba a yuvalarında Tenebrionidae, Scarabeidae, Eletaridae (Coleoptera), Muscidae (Diptera), Myrmeleonidae (Neuroptera), Acarina ve Nematoda larvalarının zararları kaydedilmi tir (Baran ve ark. 2001). Yapılan çalı malara bakıldı ında gerek Kıbrıs da, gerekse Türkiye de yuvalarda bulunan gruplar genelde aynıdır. Dalaman da her iki kaplumba anında yuvalarında görülen yumurta ve yavrular üzerinde zararlara neden olan Tenebrionidae, Muscidae ve Acari gruplarıdır. Karıncalar sadece Nil Kaplumba alarının, Oligochaeta ve Elater sp. ise sadece riba deniz kaplumba asının yumurtalarında zararlara neden olmu tur. Di er gruplara ise birkaç deniz kaplumba ası yuvasında rastlanmı tır. Yumurta ve yavrular üzerinde gözlenmedi i için tesadüfende yuvalara girmi olabilirler. KAYNAKLAR Andrade, R. M., Flores, R. L., Fragosa, S. R., Lopez, C. S., Sartı, L. M. Torres, M. L. and Vasquez, G. B Effecto de las larvas de diptero sobre el huevo y las crias de turtuga marina en el playon de Mexiquillo, Michoacán, In : N. M. Benabib and L. M. Sarti (eds) Memorias Del VI Encuentro Interuniversitaro Sobre Tortugas Marinas en México.-Publicaciones de la sociedat Herpetologica Mexicana No.1 p , Mexico.

8 145 Anonymous, Manual of nearctic Diptera. Volume 2. (Ontario: Biosystematics Research Centre Ottawa), Monograph no 28. Baran, I. and Türkozan, O., Nesting activity of the loggerhead turtle, Caretta caretta on Fethiye beach, Turkey, in Chelonia Conservation and Biology, 2: Baran, I., Ozdemır, A., Ilgaz, C. and Türkozan, O., Impact of some invertebrates on eggs and hatchlings of Loggerhead turtle, Caretta caretta, in Turkey. Zoology in the Middle East, 24: Bjorndal, K. A., Carr, A., Meylan A. B. and Mortimer, J. A., Reproductive biology of the hawksbill turtle (Eretmochelys imbricata) at Tortuguera, Costa Rica, with notes on the ecology of the species in the Caribbean. Biological Conservation, 34: Booth, R. G., Cox, M. L. and Madge, R. B., IIE Guides to Insects of Impartance to Man. 3. Coleoptera. (Cambridge: The University Press), 384 pp. Broderick, A. C. and Hancock, E. G., Insect Infestation of Mediterranean Marine Turtle Eggs. Herpetological Review, 28(4): Elzinga, R. J., Fundamentals of Entomology, (New Jersey Prentice Hall. Inc), 495 pp. Fowler, L., Hatching success and nest predation in the green sea turtle, Chelonia mydas, Tortuguero, Costa Rica. Ecology, 60: Katılmı, Y., Urhan, R., Kaska, Y., and Baskale, E., Invertebrate infestation on eggs and hatchlings of the loggerhead turtle, Caretta caretta, in Dalaman, Turkey. Biodiversity and Conservation, 15: Katılmı, Y. and Urhan, R., 2007a. Physical factors influencing Muscidae and Pimelia sp. (Tenebrionidae) infestation of loggerhead turtle (Caretta caretta) nests on Dalaman Beach, Turkey. Journal of Natural History, 41 (1-4): Katılmı, Y. and Urhan, R., 2007b. Insects and mites infestation on eggs and hatclings of the Nile Soft-shelled Turtle, Trionyx triunguis, in Kükürtlü Lake (Turkey). Zoology in the Middle East, 40: Lodos, N., Türkiye Entomolojisi IV, ( zmir: E.Ü Ziraat Fakültesi) 250 pp. Lodos, N., Türkiye Entomolojisi VI, ( zmir: E.Ü Ziraat Fakültesi) 300 pp. Lopes, H. S., On Eumacronychia sternalis Allen (Diptera, Sarcophagidae) with larvae living on eggs and hatchlings of the east pacific green turtle, Revista Brasileira de Biologia, 42: , McGowan, A., Broderıck, A. C., Deemıng, J., Godley, B. J. and Hancock, E. G., 2001a. Dipterian infestation of loggerhead (Caretta caretta) and green (Chelonia mydas) sea turtle nests in Nothern Cyprus. Journal of Naturel History, 35:

9 146 Mcgowan, A., Rowe, L. V., Broderick, A. C. and Godley, B. J. 2001b. Nest Factors Predisposing Loggerhead Sea Turtle (Caretta caretta) Clutches to Infestation by Dipteran Larvae on Northern Cyprus. Copeia, 2001(3): Türkozan, O., Reproductive ecology of the loggerhead (Caretta caretta) on Fethiye and Kızılot Beaches Turkey. Chelonian Conservation and Biology, 3(4): Türkozan, O. and Baran, I., 1996, Research on the loggerhead turtle (Caretta caretta) of Fethiye Beaches, Turkish Journal of Zoology, 20: