Ýskenderiye Kütüphanesi: Antik Dünyanýn Öðrenim Merkezi

Transkript

1 Tanýtým - Deðerlendirme / Reviews Türk Kütüphaneciliði 20,1 (2006), Ýskenderiye Kütüphanesi: Antik Dünyanýn Öðrenim Merkezi Roy MacLeod (Derleyen). Çev.: Elif Böke Ankara: Dost Kitabevi, s. ISBN YTL "The Library of Alexandria: Rediscovering the Cradle of Western Culture" özgün adý ile 2000 yýlýnda yayýnlanan eser Türkçe'ye çevrilmiþ ve 2006 yýlý Ocak ayýnda Ýskenderiye Kütüphanesi: Antik Dünyanýn Öðrenim Merkezi adýyla Dost Kitabevi tarafýndan yayýnlanmýþtýr. Eser, iki ana ve dokuz alt bölümden oluþmuþtur. Eser, "Ýskenderiye Haritasý" ile baþlamakta ve sonrasýnda "Önsöz" yer almaktadýr. Sonrasýnda eseri derleyen Roy MacLeod tarafýndan Tarihte ve Mitolojide Ýskenderiye'yi konu alan bir giriþ yapýlmaktadýr. Birinci Bölümde yine Tarihte ve Mitolojide Ýskenderiye anlatýlmaktadýr. Bu bölümde ilk yazý D.T. Potts'a aittir. Yazýda "Ýskenderiye'den Önce: Antik Yakýndoðu'daki Kütüphaneler" ele alýnmýþtýr. Ýkinci yazý ise Wendy Brazil'e aittir ve yazýsý, "Ýskenderiye: Eski Dünyanýn Merkezi" baþlýðýný taþýmaktadýr. "Musalarýn Tavuk Kümesinde Dünyadan Uzak Yaþayan Kitapkurtlarý: Antik Ýskenderiye Kütüphanesi" baþlýklý yazý ise Robert Barnes tarafýndan kaleme alýnmýþtýr. Bölüm R.G. Tanner'ýn kaleme aldýðý "Aristoteles'in Eserleri: Ýskenderiye Koleksiyonunun Muhtemel Kökenleri" baþlýklý yazý ile sona ermektedir. Ýkinci Bölümde "Ýskenderiye Tarzý Bilim" konusu ele alýnmaktadýr. Ýlk yazý John Vallance imzasýný ve "Kütüphanedeki Doktorlar: Kitapkurdu Apollonios'un Tuhaf Öyküsü ve Diðer Öyküler" baþlýðýný taþýmaktadýr. Ýkinci yazý J.R. Green tarafýndan yazýlmýþtýr. "Paphos ve Ýskenderiye Tiyatrolarý: Ýlk Düþünceler" baþlýðýný taþýmaktadýr. Üçüncü yazýda Samuel N.C. Lieu, "Romalý Doðu'da Âlimler ve Öðrenciler"i anlatmaktadýr. "Neo-Plâtoncular ve Akdeniz'in Gizem Okullarý" balýklý yazý ise ikinci bölümde yerlan dördüncü yazýdýr ve Patricia Cannon Johnson tarafýndan kaleme alýnmýþtýr. Bölüm, J.O. Ward'ýn kaleme aldýðý

2 112 Tanýtým - Deðerlendirme / Reviews "Ýskenderiye ve Ortaçað'dan Getirdiði Miras: Kitap, Keþiþ ve Gül" adlý yazýyla sona ermektedir. Bu eserde, ortaçað ve modern çaðlara þekil veren Ýskenderiye'nin çözümlemesi uzman kiþiler tarafýndan açýk ve betimleyici bir dille yapýlmaktadýr. Geç antik dönemin büyük öðretim merkezi olan ve 643 yýlýnda yok olan Ýskenderiye, bugün dahi Grek, Roma, Yahudi ve Süryani kültürlerinin kesiþtiði bir kavþak noktasý olmayý sürdürmektedir. Büyük Ýskender'in adýný taþýyan ve imparatorluðunun en önemli kentinde bulunan Ýskenderiye Kütüphanesi'nin insanlýk için önemi bu kitap ile biraz daha iyi anlaþýlmaktadýr. Roy MacLeod, eserde, Ýskenderiye'nin yok olmadan önce Yunan, Ýbrani, Mezopotamya ve Antik Mýsýr'a yönelik binlerce bilgi kaynaðýný bünyesinde barýndýrmýþ olan bu büyük kurumu yeniden hayata döndürmek için önemli araþtýrmacýlarýn yazýlarýndan bir demet sunmaktadýr. Kitapta yer alan yazýlar, Ýskenderiye Kütüphanesi'nin dünyanýn her yerinden devlet ve bilim adamlarýný kendisine çeken bir merkez haline nasýl geldiðini; Yunan, Roma, Yahudi ve Süryani kültürleri için nasýl bir katký saðladýðýný göstermektedir. Eser, antik çaðýn en önemli merkezlerinden biri olan Ýskenderiye'nin insanlýða býraktýðý mirasýn deðerini ortaya koyan kapsamlý bir çalýþma niteliði taþýmaktadýr. Prof. Dr. Ýlber Ortaylý ise "Bu sene Roy MacLeod'un editörlüðünü yaptýðý, muhtelif makalelerden oluþan kitap maalesef bazý yeni bilgilere raðmen kütüphanenin tahribat tarihçesini doðru ve etraflý olarak veremiyor. Bilgi ile efsane yan yana gidiyor. Çevirinin düzgün olduðunu belirtmeliyim..." demektedir. Bu küçük eleþtirinin yapýldýðý yazý dergimizin 85. sayfasýndadýr. Mesleki bilincimizi tarih ile þekillendiren bu kütüphaneyi tanýmak ve bilmek, entellektüel gerekliliðin ötesinde mesleki bir sorumluluktur. Nevzat ÖZEL (Arþ. Gör.) Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü nozel@hacettepe.edu.tr

3 113 Kadýn Konulu Kitaplar Bibliyografyasý: Rüveyda Deniz Yalçýn Ýstanbul: Ýletiþim Yayýnlarý, s YTL Türkiye'de Kadýn Konulu Belgelerin Ulusal Bibliyografyasý Dizisi:1 Kadýn Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfý Yayýný (21) Kadýn Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfý, Türkiye'nin ilk kadýn konulu kütüphanesidir. Amacý, Türkiye'de kadýn konusunda yayýmlanan yapýtlarý toplamak, düzenlemek, gelecek kuþaklara aktarmak yanýnda, kadýn konulu her kiþi, kurum, kuruluþ ve örgütün ürettiði her türden belgeyi de toplayýp, düzenlemektir. Bilgi Merkezi daha kuruluþunun ilk yýllarýnda uluslararasý bir toplantý düzenlemiþ, ardýndan birçok uluslararasý toplantýya katýlmýþ; baþka bir söyleyiþle de günümüzde, çalýþmalarý ve eylemleriyle yurtiçinden çok yurtdýþýnda tanýnýr duruma gelmiþtir. Merkezin bu çalýþmalarýnýn gönüllüler tarafýndan sürdürüldüðü düþünüldükçe yayýmlanan kitaplar, yýllýk konulu takvimler, yapýlan sergi, konferans vb. etkinliklerin önemi daha iyi anlaþýlabilecektir. Eser, Türkiye'de Kadýn Konulu Belgelerin Ulusal Bibliyografyasý adýyla 2000 yýlýnda Kültür Bakanlýðý'nýn desteklediði ayný addaki projenin kitaplar bölümünü içermektedir. Osmanlý Türklerinin basýmevini kullanmaya baþladýklarý 1729 yýlýndan 2002 yýlýna kadar kadýn konusunda Türkiye'de yayýmlanan bütün yapýtlarý içermeyi amaçlamaktadýr. Bu konuda Kadýn Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi'nin daha önce yayýmladýðý bibliyografyalar da bulunmaktadýr. Bunlarýn belli baþlýlarý: Ýstanbul Kütüphanelerindeki Eski Harfli Türkçe Kadýn Dergileri Bibliyografyasý. Bir toplu katalog özelliði taþýyan bu bibliyografya Türkiye'deki kadýn hareketi, kadýn örgütleri ve kadýn yayýnlarý arasýnda önemli bir baþvuru kaynaðý olma özelliði taþýmaktadýr Harf Devrimi'nden 1996 yýlýna kadar Latin

4 114 Tanýtým - Deðerlendirme / Reviews harfleriyle yayýmlanmýþ süreli yayýnlarý içeren Kadýn Süreli Yayýnlarý: Hanýmlar Âlemi'nden Roza'ya adlý çalýþmayý, Kadýn Yazýlarý: adlý baþka bir bibliyografya izler. Bibliyografyalar belirli bir konudaki yapýtlarý araþtýrmacýlar için bir araya getirmenin ötesinde, ulusal belleði güçlendiren, canlý ve iþlevsel kýlan temel danýþma kaynaklarýdýr. Kaynak:

5 115 E-LIS : E-Prints in Library and Information Science E-LIS, kütüphanecilik ve bilgi bilim alanýndaki ilk uluslararasý elektronik sunucu olma özelliðini taþýmaktadýr. Research in Computing Library and Information Science (RCLIS) ve Documents in Information Science (DoIS) isimli projelerin ürünü olan E-LIS, 2003 yýlýnda kurulmuþtur. Ýspanya Kültür Bakanlýðý tarafýndan desteklenmekte ve Ýtalya'daki web sunucularý üzerinden hizmet vermektedir. Kar amacý taþýmayan bu giriþim, farklý uzmanlýk alanlarýna sahip kiþilerin gönüllü olarak yapmakta olduklarý çalýþmalarla yürütülmektedir. Görüntü: adresinden eriþilen E-lis in giriþ sayfasý Kütüphanecilik ve bilgi bilim alanýnda üretilmiþ yayýnlara yönelik açýk eriþim olanaðý saðlamayý hedefleyen E-LIS'i, Açýk Arþiv Giriþimi (Open Archive Initiative) standartlarý ve protokolleri üzerine kurulu bir serbest eriþimli uluslararasý arþiv olarak tanýmlamak mümkündür.

6 116 Tanýtým - Deðerlendirme / Reviews Açýk arþivinde mümkün olduðunca çok çalýþmanýn yer almasýný hedefleyen E- LIS'in oldukça basit bir yayýn politikasý olduðunu söylemek mümkündür. E-LIS arþivi, yayýmlanmýþ olsun veya olmasýn, kütüphanecilik ve bilgi bilim alanýnda, herhangi bir dilde yapýlmýþ her türlü bilimsel ve teknik çalýþmayý kabul etmektedir. E-LIS yayýn politikasýnýn en temel ölçütü; çalýþmalarýn kütüphanecilik ve bilgi bilim alanlarýyla ilgili olmasý ve bilimsel iletiþim sürecine dahil olmaya hazýr, bir baþka deyiþle tamamlanmýþ olmasýdýr. Kapsadýðý çalýþmalar için herhangi bir dil sýnýrlamasý koymadýðýný belirttiðimiz E-LIS'de, her bir çalýþma için, kendi dilinde hazýrlanmýþ özet ve anahtar sözcüklerin yaný sýra mutlaka Ýngilizce özet ve anahtar sözcükler bulunmaktadýr. E-LIS'de yer almasý amacýyla gönderilen her çalýþmanýn telif haklarý çalýþmanýn yazarýna aittir. Gönderdiði çalýþmanýn sayýsal ortamda daðýtýmýnda hiçbir sakýnca olmadýðýný garanti eden yazar, göndermiþ olduðu dokümandan sorumludur, ayný zamanda istediði zaman dokümana eriþimi kýsýtlama hakkýna da sahiptir. E-LIS'de kayýt yaratma iþlemleri ile ilgili bilgilere Türkçe olarak hazýrlanmýþ broþür aracýlýðý ile ulaþmak mümkündür. Açýk arþivde yer almasý uygun görülmeyen çalýþmalara yönelik denetim, kayýtlý kullanýcý/yazar, editör ve site yöneticisi olmak üzere üç farklý düzeyde saðlanmaktadýr. 20 Mart 2006 itibariyle arþivinde 3463 çalýþmanýn yer aldýðý E-LIS'in yayýn kurulunu 40 farklý ülkeden 55 editör oluþturmaktadýr. Arþivde yer alacak olan çalýþmalarýn denetim aþamasýnda yer alan editörler, ülkelerinde kendi kendine arþivlemeyi özendirmek, yazarlarla ana dillerinde iletiþim kurmak ve arþivleme sürecinde yazarlara yardýmcý olmakla sorumludurlar. E-LIS açýk arþivinde 21 farklý dilde ve 22 farklý türde çalýþmanýn yer aldýðý belirtilmektedir. 210 farklý dergiden 1792 makalenin ve 250 konferanstan 592 bildirinin yer aldýðý arþivdeki çalýþmalarýn %62'si hakemli bölümde yer almaktadýr. Çalýþmalar, JITA sýnýflama sistemine göre düzenlenmektedir. JITA, sistemi geliþtiren kiþilerin isimlerinin baþ harfleriyle temsil edilen ve 12 ana konu baþlýðý altýnda alt konu baþlýklarýnýn yer verildiði kütüphanecilik ve bilgi bilime yönelik olarak geliþtirilmiþ bir sýnýflama sistemidir. Arþive yönelik farklý açýlardan tarama yapma olanaðý tanýyan E-LIS web sitesinde, kullanýcýlara bir çok konuda rehberlik eden çeþitli dokümanlar yer

7 117 almaktadýr. Bunlar içinde en dikkat çekici olaný, E-LIS web sitesine yönelik hazýrlanmýþ, son üç yýla ait kullaným istatistikleridir. Her bir yýl için 12 aylýk kullaným istatistiklerinin yer aldýðý bölümde 18 Mart 2006 itibariyle, sitenin kez ziyaret edildiði görülmektedir. Çeþitli ülkelerde çeþitli kurumlar ve derneklerle anlaþmasý olan E-LIS'in 2003 yýlýnda Türk Kütüphaneciler Derneði ile yapmýþ olduðu anlaþma doðrultusunda, Türk Kütüphaneciliði dergisinin 2000 yýlýndan günümüze kadar olan sayýlarýnýn E-LIS'de kullanýma açýlmasýna yönelik bir karar alýnmýþtýr. E-LIS arþivinde 18 tanesi makale olmak üzere toplam 43 Türkçe çalýþma yer almaktadýr. Esin Sultan Oðuz (Arþ. Gör.) Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü

8 118