12 adet Faaliyete geçen yabancı sermayeli firma 162, GSYİH içindeki pay. İhracat ,1 %199,6 %6,9 %10,9. İthalat 5.

Transkript

1

2 İçindekiler Veriler Hazırlayan: Prof. Dr. Adem ŞAHİN - TOBB-ETÜ Derleme - Düzenleme Yrd. Doç. Dr. Halil İbrahim Zeytin, Ali Reşat Yılmazbilen, Tuğba Eracar, Mehmet Ali Çıtak, Kıvanç Yarangümeli, Baran Özkalp, Pınar Kara, Güler Kaya, Serkan Kurnazoğlu Grafik Tasarım: İsmail Hakkı Eser - Aydan Ayaz Yayıncı: Comart Kurumsal İletişim Hizmetleri Ltd. Şti. Bu kitabın tüm hakları Comart Kurumsal İletişim Hizmetleri Ltd. Şti.'ne aittir. Kaynak gösterilmeksizin kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz, hiçbir yöntemle kopya edilemez, çoğaltılamaz, yayımlanamaz. Basım ve Cilt: Elma Teknik Basım Matbaacılık Birinci Basım: Haziran 2017 Ankara Önsöz 4 I. BÖLÜM: AVRUPA BİRLİĞİ GIDA ve İÇECEK SANAYİ AB Gıda ve İçecek Sanayi nde Önemli Göstergeler AB Gıda ve İçecek Sanayi nin Yapısı Hanehalkı Harcamaları ve Gıda ve İçecek Ürünleri AB Dış Ticareti Dünya Trendleri Fırsatlar ve Tehditler 14 II. BÖLÜM: TÜRK GIDA ve İÇECEK SANAYİ NE AİT BAZI EKONOMİK VERİLER Gıda ve İçecek Sanayi nde İşletme Sayıları Gıda ve İçecek Sanayi nde İstihdam Gıda ve İçecek Sanayi nde Toplam Üretim Gıda ve İçecek Sanayi nde Satış Ciroları Gıda ve İçecek Sanayi nde Katma Değer Gıda ve İçecek Sanayi nde İş Gücü Verimliliği Gıda ve İçecek Sanayi nde Yoğunlaşma Gıda ve İçecek Sanayi nde Yabancı Sermaye 30 III. BÖLÜM: TÜRKİYE DE HANEHALKI TÜKETİM HARCAMALARI İÇİNDE GIDA ve İÇECEK SANAYİ NİN YERİ Hanehalkı Tüketim Harcamalarının Harcama Gruplarına Göre Dağılımı Hanehalkı Gıda ve İçecek Harcamaları Hanehalkı Harcamaları İçinde Gıda ve İçecek Harcamalarının Yeri Gıda ve İçecek Harcamalarının Bölgelere Göre Dağılımı Gıda ve İçecek Sanayi nin Ana Harcama Gruplarına ve Ülkelere Göre Fiyat Düzeyleri 36 IV. BÖLÜM: TÜRK GIDA ve İÇECEK SANAYİ NDE AR-GE Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE Harcamaları Harcama Gruplarına Göre AR-GE Harcamalarının Dağılımı Gıda ve İçecek Sanayi nde AR-GE Harcamalarının Dağılımı AR-GE Faaliyetlerinde İstihdam 41 V. BÖLÜM: TÜRK GIDA ve İÇECEK SANAYİ NDE BAZI EKONOMİK GÖSTERGELER Büyüme Fiyat Endeksleri Sanayi Üretim Endeksleri Kapasite Kullanımı Yatırım Teşvikleri Üretimde Ücret ve Kazanç Endeksleri 58 VI. BÖLÜM: TÜRK GIDA ve İÇECEK SANAYİ NDE DIŞ TİCARET VERİLERİ İhracat ve İthalat Dış Ticaret Dengesi 75 VII. BÖLÜM: KÜRESEL GIDA PAZARINA AİT BAZI EKONOMİK GÖSTERGELER Buğday İri Daneli Tahıllar (Kaba Tahıllar) Pirinç Yağlı Tohum Et ve Et Ürünleri Süt ve Süt Ürünleri FAO Fiyat Endeksleri 84 YÖNETİCİ ÖZETİ 85 İşletme sayısı adet Dış ticaret fazlası milyon dolar %10,9 Uluslararası yatırım girişi 587 milyon dolar %40,2 İstihdam kişi 12 adet Faaliyete geçen yabancı sermayeli firma İhracat milyon dolar %6,9 İthalat milyon dolar %2,5 İçecek Sanayi toplam üretim ,1 milyar TL %0,2 %12,4 GSYİH içindeki pay milyon dolar Dış ticaret karşılama oranı %199,6 Gıda Sanayi toplam üretim 162,3 milyar TL %12,5 AR-GE harcaması 119,7 milyon dolar

3 Önsöz Makro Ekonomik Veriler Türkiye, tarım ve gıda üretimiyle bulunduğu coğrafyada önde gelen ülkelerden birisi. Türkiye gıda ve içecek sanayi; bugün 80 milyon nüfusun yanı sıra ülkemize gelen yaklaşık 40 milyon turiste ve ülkemizde misafir olarak bulunan 3 milyonu aşkın Suriyeli mülteciye sağlıklı, kaliteli gıda ürünlerini sunuyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2015 yılı Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri ne göre, gıda sektöründe faaliyet gösteren 42 bin 520 işletmede, 485 binden fazla kişi istihdam ediliyor. Gıda ve içecek sanayi işletmelerinin toplam üretimi 2014 yılındaki 152,4 milyar TL den, 2015 de %12,5 oranında artışla 171,4 milyar TL ye yükseldi. Türk ekonomisinin lokomotif sektörlerinden birisi konumundaki gıda sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin yarattığı katma değer, 2015 yılında bir önceki yıla göre %15,6 oranında artarak 27 milyar TL ye ulaştı. Gıda sektörü, Türkiye nin genel ihracatında da daralmaya yol açan olumsuzluklar nedeniyle ihracatında düşüş yaşadığı 2016 yılında da dış ticaretinde fazla verdi. Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı, geçen yıl bir önceki yıla göre %6,9 oranında azalarak 11 milyar dolar, gıda ve içecek ithalatı ise %2,5 oranında azalarak 5,6 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti yılında 5,6 milyar dolar dış ticaret fazlası veren sektörde, dış ticaret karşılama oranı ise %199,6 oldu. Türkiye gıda ve içecek sanayine yabancı yatırımcıların ilgisi, 2016 yılında da sürdü. Merkez Bankası nın belirlemelerine göre; 2016 yılında sektörde 12 yabancı sermayeli şirket faaliyete geçti. Böylece sektördeki yabancı sermayeli şirketlerin sayısı 577 ye yükseldi. Yabancı sermayeli şirketlerde ilk 3 te Avrupa ülkeleri var. 100 adet şirket ile ilk sırayı alan Almanya yı, Hollanda (44), Fransa (33), ABD (31) ve Suriye (30) takip ediyor. Gıda ve içecek sanayinde doğrudan yabancı yatırımların tutarı da, geçen yıl 587 milyon dolar olarak gerçekleşti. TÜİK in enflasyon verileri, yüksek enflasyonun sebebi olarak gösterilen gıda fiyat artışları konusundaki ezberleri de bozacak nitelikte. Veriler 2016 da gıda ve alkolsüz içecek grubunda yıllık artışların, Ocak ve Temmuz ayları hariç, bir önceki yılın aynı aylarına göre daha düşük değerlerde gerçekleştiğini ortaya koydu. Gıdahattı nın geleneksel hale gelen Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri, bu yıl çok değerli bir katkıyla daha da zenginleşerek sektörle buluşuyor. Önde gelen araştırma şirketlerinden Akademetre, milyonlarca gıda ürününün fiyatlarının analiz edildiği Gıda Perakendesi Fiyat Endeksi ni, 14 yıldır kesintisiz olarak hazırlıyor. Dünyanın en büyük alışveriş sepeti ne dair 2016 yılı verilerini de envanterde bulabileceksiniz. Bu değerli katkılarından dolayı Akademetre ye teşekkür ediyoruz. TOBB-ETÜ Rektörü Prof. Dr. Adem Şahin in koordinasyonunda hazırlanan Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi 2016 Envanteri nin, sektörün gelecek yol haritasına ışık tutacağı inancındayız. Önsöz GSYİH + %10,8 Cari fiyatlarla büyüme milyon TL TÜFE + %7,78 On iki aylık ortalamalara göre artış TÜFE + %8,53 Bir önceki yılın aynı ayına göre artış ÜFE + %4,30 On iki aylık ortalamalara göre artış ÜFE + %9,94 Bir önceki yılın aynı ayına göre artış İhracat - %0,9 İhracat milyon dolara geriledi İthalat - %4,2 İthalat milyon dolara geriledi Özelleştirme Milyon Dolar AR-GE Harcamaları +17, milyon TL Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 5

4 A B Gı d a v e İ çe ce k S a n a y i Önsöz B ölü m : 1 AB G ı da v e İ ç e c e k S anay i * * Bu bölümdeki bilgiler, Avrupa Birliği Gıda ve İçecek Endüstrileri Konfederasyonu (FoodDrinkEurope), Data & Trends of the European Food and Drink Industry, 2016 raporundan derlenmiştir Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 7

5 1-1 AB Gıda ve İçecek Sanayi nde Önemli Göstergeler 1-2 AB Gıda ve İçecek Sanayi nin Yapısı İş Hacmi Çalışan sayısı Küresel ihracat pazarında AB payı Sektör içerisinde KOBİ lerin payı* ARGE 2,5 milyar avro İmalat sanayinde iş hacmi payı (%) İmalat sanayinde katma değer payı (%) İmalat sanayinde istihdam payı (%) 1,089 milyar avro %14,6 pay ile AB nin en büyük üretim sektörü. 4,25 milyon kişi %15,5 pay ile AB de en fazla istihdama sahip sektör. %17, yılında bu oran %20,5 idi. Gıda ve İçecek Sanayi iş hacmi içerisinde KOBİ lerin payı %49.5 Faaliyet gösteren işletme sayısı İhracat İthalat Dış ticaret dengesi 91,7 milyar avro 64,1 milyar avro 98,1 72,9 +25,2 milyar avro Gıda ve İçecek Sanayi istihdamı içerisinde KOBİ lerin payı %62,8 Tüketim %14* * Hanehalkı tüketimine oranla Katma değer üretimi %1,8* Toplam iş hacminin %20 sini temsil eden et sektörü, iş hacmi açısından AB Gıda ve İçecek Sanayi nin en büyük alt sektörüdür. Fırıncılık ürünleri ve unlu mamuller sektörü Gıda ve İçecek Sanayi nde ise toplam istihdamın %32 sini, işletme 4 milyar avro milyar avro 5 net ihracatçı sayısının da %53 ünü oluşturmaktadır. * AB GSYİH sine oranla 6 20 Fırıncılık ve unlu mamuller, et, süt ve süt AB nin iş hacmi, katma değer ve istihdam açısından en büyük ürünleri, içecekler ve çeşitli gıda ürünleri alt 7 sektörü olan Gıda ve İçecek Sanayi; işletme, 1,089 milyar sektörleri AB Gıda ve İçecek Sanayi nin en avro iş hacmi ve 150 milyar avronun üzerinde dış ticaret büyüklüğü büyük 5 alt sektörüdür ve toplam cironun 10 ile 4,25 milyon kişiye istihdam sağlamaktadır. dörtte üçüne, toplam çalışan ve firma sayısının ise %80 inden fazlasını temsil etmektedir İş Hacmi, İstihdam, Katma Değer ve İşletme Sayısının Alt Sektörler Bazında Dağılımı İş hacmi (%) Katma değer (%) İstihdam (%) İşletme sayısı (%) Et Ürünleri İçecek Fırıncılık Ürünleri ve Unlu Mam. İşlenmiş Meyve ve Sebze Öğütülmüş Tahıl ve Nişasta Ür. Diğer Gıda Ürünleri Süt ve Süt Ürünleri Hayvan Yemi Katı ve Sıvı Yağlar Balık Ürünleri Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 9

6 1-3 Hanehalkı Harcamaları ve Gıda ve İçecek Ürünleri 1-4 AB Dış Ticareti 2014 yılında hanehalkı harcamaları Hanehalkı harcamaları içinde gıda ve içinde gıda ve içecek harcamalarının payı içecek harcamaları konut, su ve enerji önceki yıla göre sabit kalarak %14 olarak harcamalarından sonra ikinci sırada yer gerçekleşmiştir. almaktadır. AB üye ülkeleri arasında gıda ve içecek 2014 yılında AB de gıda ve içecek için harcamalarına ayrılan pay %10 ile %32 yapılan toplam harcama 1,074 milyar avro arasında değişmektedir. olarak gerçekleşmiştir. Hanehalkı Tüketim Harcamaları (%) (2014) AB Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı geçtiğimiz on yılda neredeyse iki katına çıkarak 2015 te 98,1 milyar avro, dış ticaret fazlası da 25,2 milyar avro olarak gerçekleşmiştir. AB Gıda ve İçecek Sanayi ithalatının ise 2014 yılına göre 2015 yılında %5,2 lik artışla 72,9 milyar avro olduğu görülmektedir. AB Gıda ve İçecek Sanayi ihracatının dörtte birinden fazlası AB dışı ülkelere yapılmakta ve bu oranın giderek arttığı görülmektedir. AB nin 2015 te önemli pazarlara ihracatı bazı istisnalar dışında artmıştır. AB Gıda ve İçecek Sanayi nin en fazla ihracat yaptığı ilk 10 ülkeye bakıldığında ABD, Çin ve İsviçre nin ilk üç sırayı paylaştığı görülmektedir. Bir önceki yıla göre ABD ye yapılan ihracat %19 artarken Çin e yapılan ihracatın %33, Suudi Arabistan a ihracatın %21 oranında arttığı, Rusya ya yapılan ihracatın ise %39 azaldığı dikkat çekmektedir. İthalat yapılan ilk 10 ülkeye bakıldığında AB nin en fazla ithalat yaptığı ilk 10 ise Brezilya, ABD ve Arjantin in ilk üç sırada ülke arasında Türkiye de bulunmaktadır. yer aldığı görülmektedir. Bir önceki yıla göre Türkiye 2015 yılında AB ye en fazla ithalat Brezilya'dan yapılan ithalat %3 oranında yapan ilk 10 ülke arasında 7. sırada azalırken, ABD den yapılan ithalat %10 bulunmaktadır. oranında artmıştır. Bölgelere Göre AB Dış Ticareti AB nin Türkiye den yaptığı ithalat 2015 yılında bir önceki yıla göre %19 oranında artmıştır. Bu artış oranı ile ilk 10 ülke arasında ithalatı en fazla artan ülkenin Türkiye olduğu görülmektedir. Bölgeler bazında NAFTA (Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesi) AB nin en büyük ticaret ortağı olmayı sürdürürken bu bölgeyi EFTA (Avrupa Serbest Ticaret Alanı), ASEAN(Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği), ACP (Afrika, Karayip ve Pasifik Ülkeleri) ve MERCOSUR(Brezilya, Arjantin, Uruguay ve Paraguay) bölgeleri takip etmektedir. AB nin En Fazla Ticaret Yaptığı İlk 10 Ülke (2015) (Milyon Avro) İhracat ABD 17,499 ÇİN 8,119 İSVİÇRE 5,602 JAPONYA 4,768 RUSYA 3,888 HONG KONG 3,443 NORVEÇ 3,220 İthalat BREZİLYA 6,598 ABD 5,563 ARJANTİN 4,957 İSVİÇRE 4,423 ÇİN 4,386 ENDONEZYA 3,456 TÜRKİYE 3,129 KANADA 2,841 TAYLAND 2,737 ACP: Afrika, Karayip ve Pasifik Ülkeleri; Andean Group: Bolivya, Kolombiya, Ekvator, Peru ve Venezuela; ASEAN: Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği; Balkanlar: Arnavutluk, Bosna-Hersek, Hırvatistan, Kosova, Makedonya, Karadağ, Sırbistan; S. ARABİSTAN 2,698 NORVEÇ 2,349 CIS/Bağımsız Devletler Topluluğu: Ukrayna, Ermenistan, Azerbaycan, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, Rusya, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan; EFTA: Avrupa Serbest Ticaret Alanı; GCC: Kuveyt, Bahreyn, Katar, Birleşik Arap AVUSTRALYA 2,663 MALEZYA 2,234 Emirlikleri, Umman, Suudi Arabistan; MERCOSUR: Brezilya, Arjantin, Uruguay ve Paraguay; NAFTA: Kanada, ABD, Meksika; Orta Amerika: Panama, Guatemala, Costa Rica, El Salvador, Honduras, Nicaragua; Akdeniz Bölgesi: Cezayir, Mısır, İsrail, Ürdün, Lübnan, Fas, Tunus, Suriye, İşgal Altındaki Filistin Toprakları Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 11

7 1-5 Dünya Trendleri AB Gıda ve İçecek İhracatında Alt Sektörlerin Payı Sektörler Bazında İhracat 2015 (%) (Milyon Avro) Ürün Bazında AB Gıda ve İçecek Dış Ticareti Damıtılmış alkollü içecekler ve şarap bir önceki yıla göre sırasıyla %7 ve %9 luk artış oranları ile AB nin en fazla ihraç ettiği ürünlerdir. Bunun yanında %18 lik büyüme ile bira ve %11 lik büyüme ile hayvan yiyecekleri dikkat çekmektedir. En fazla ihraç edilen ürünler arasında sadece peynir bir önceki yıla göre %3 gerilerken diğer ürünler değişen oranlarda artış göstermiştir. En fazla ithal edilen ürünler ise fleto balık, palm yağı ve biradır. Hazırlanmış ve korunmuş meyve ve çerezler ithalatı bir önceki yıla göre %33 artış oranı ile ithalatı en yüksek oranda artan ürün olmuştur. Palm yağı ithalatı bir önceki yıla göre %7 oranında gerilerken, hazırlanmış ve korunmuş balık ithalatı değişmemiş, diğer ürünlerde değişen oranlarda artış gerçekleşmiştir. Dünyada En Çok İthalat ve İhracat Yapan İlk 10 Ülke AB 124 ABD ENDONEZYA 30 TAYLAND KANADA 25 (Milyar Dolar) (2014) ABD 96 AB 92 JAPONYA KANADA 27 RUSYA 25 HONG KONG 20 KORE yılı verilerine göre AB, %17,8 lik payı ile global gıda ve içecek ihracatında birinci, %13,8 lik payı ile global gıda ve içecek ithalatında ise ikinci sırada yer almaktadır. AB nin küresel yiyecek ve içecek ihracatındaki payının 2005 yılında %19,7 iken 2014 yılında %17,8 e gerilediği görülmektedir. Buna rağmen arasında gördüğü en düşük seviyeden geri yükselmekte olduğu dikkat çekmektedir. Bunun yanında küresel gıda ve içecek ihracatında Çin, Endonezya, Hindistan ve Malezya nın payını 2005 yılına göre önemli ölçüde arttırdığı görülmektedir. İnceleme dönemi olan yılları arasında global ihracatın 2 kattan fazla büyüdüğü görülmektedir. İnceleme döneminde en büyük ihracatçıların sırasıyla AB, ABD, Çin ve Brezilya olmuştur. Global ithalat sıralamasında ise ABD, AB, Japonya, Çin ve Kanada nın yer aldığı görülmektedir. Dünyada Gıda ve İçecek Sanayi ne bakıldığında AB, ABD ve Çin ön plana çıkmaktadır. AB gıda ve içecek sektörünün ciro bakımından lider olduğu görülmektedir. Çin ise en fazla işletmeye ve çalışan sayısına sahip olması bakımından başı çekmektedir. AB, ABD ve Çin dünya gıda ve içecek cirosunun %59 unu üretmektedir. MALEZYA Dünyada Gıda ve İçecek Sanayi İhracatı (%) Alt sektörler itibarı ile en fazla ihracat büyümesi %11 ile öğütülmüş tahıl ve nişasta, %10 ile hazır hayvan yemleri ve %10 ile katı ve sıvı yağlar alt sektörlerinde gerçekleşmiştir. AB Gıda ve İçecek ithalatında ise en büyük artışlar %15 ile işlenmiş meyve ve sebze, %15 hazır hayvan yemleri ve %13 ile fırıncılık ürünleri ve unlu mamuller alt sektörlerinde gerçekleşmiştir Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 13

8 1-6 Fırsatlar ve Tehditler Türk Gıda ve İçecek Sanayi ne Ait Bazı Ekonomik Veriler 2050 yılında dünya nüfusunun 9 milyar kişiye ulaşması beklenmektedir. Global gıda talebinin 2050 yılına kadar %60 artması beklenmektedir. Enerji talebinin 2030 yılına kadar %45, tarımsal su talebinin ise yine 2030 yılına kadar %30 artacağı öngörülmektedir da bir hektar alan 2 kişiyi beslerken 2050 de 5 kişiyi beslemesi öngörülmektedir. Gıda üretiminin dayandığı doğal kaynaklar üzerindeki baskı gelecekte dünya çapında gıda talebinin yükselmesi ile giderek artacaktır. İklim değişimi, gıda üretimini etkileyecek yükseklikte sıcaklık ve öngörülemez hava olayları ihtimalini artıracağı tahmin edilmektedir yılında Çin in ABD yi geçerek dünyanın en büyük ekonomisi olması beklenmektedir yılında dünyanın en büyük üç ekonomisinin her biri (Çin, ABD ve Hindistan), kendilerini takip eden beş ekonominin toplamından (Endonezya, Japonya, Almanya, Brezilya ve Meksika) daha zengin konuma gelmesi öngörülmektedir yılında ilk 10 ekonomi (milyar dolar) Bölüm:2 Türk Gıda ve İçecek Sanayi ne Ait Bazı Ekonomik Veriler Kişi başına düşen ekilebilir alan (kullanımda olan hektar) Gelecekteki küresel zorluklar (% artış) Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 15

9 2-1 Gıda ve İçecek Sanayi nde İşletme Sayıları Gıda ve İçecek Sanayi nde İşletme Sayıları ( ) Gıda ve İçecek Sanayi nde Alt Sektörler Bazında İşletme Sayıları SANAYİ Madencilik ve Taşocakçılığı Enerji İmalat Sanayi GIDA VE İÇECEK SANAYİ Gıda Sanayi İçecek Sanayi Türkiye İstatistik Kurumu nun (TÜİK) 2016 yılında açıklamış olduğu Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri 2015 verilerine göre; 2014 yılında olan Gıda ve İçecek Sanayi ndeki işletme sayısı, 2015 yılında 40 adet azalarak ye düşmüştür. İnceleme döneminin başlangıcı olan ve işletme sayısının olduğu 2009 yılına göre işletme sayısı %6,1 oranında artmıştır. Gıda Sanayi ndeki işletme sayısı, 2015 yılında bir önceki yıla göre neredeyse değişmezken, İçecek Sanayi'ndeki işletme sayısı %5,8 (31 adet) azalmıştır. Sanayi sektöründe 2014 yılında faaliyet gösteren işletme sayısı iken, 2015 yılında bu sayı %1 artarak 'ye yükselmiştir. Sanayi sektörüyle aynı eğilimi gösteren imalat sanayinde ise bu sayı 2014 yılına göre yaklaşık %1 artarak 'e yükselmiştir. TÜİK in yayımlamış olduğu verilerde Gıda ve İçecek Sanayi nin alt sektörlerine ait veriler 2014 yılı bazında verilirken, 2015 yılına ait verilerde alt sektörlere ait bilgiler henüz açıklanmamıştır. Bu nedenle alt sektör analizlerinde 2014 yılı verileri esas alınmıştır. İşletme Sayılarındaki Yıllık Değişimler (%) ( ) Gıda ve İçecek Sanayi, alt gruplar itibarıyla incelendiğinde en fazla yoğunlaşmanın fırın ve unlu mamuller imalatı grubunda gerçekleştiği, en az işletmeye sahip alt grubun ise balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanmasında olduğu görülmektedir. En az işletmeye sahip alt grup olmasına rağmen bir önceki yıla göre işletme sayısındaki artış oranı bakımından öne çıkan alt sektör Gıda ve İçecek Sanayi İşletme Sayılarının %40 ile balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması sektörü olmuştur. İnceleme dönemi içinde Gıda ve İçecek Sanayi nde faaliyet gösteren işletmelerin gerek sanayi gerekse de imalat sanayi işletmeleri içindeki payının en yüksek olduğu yıl 2014 yılı olurken, bu oranın en düşük olduğu yıl ise 2010 ve 2011 yılları olduğu görülmektedir. Sanayi ve İmalat Sanayi İçindeki Payı (%) ( ) Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri GIDA VE İÇECEK SANAYİ Gıda Sanayi Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı Etin işlenmesi ve saklanması Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması Patatesin işlenmesi ve saklanması Sebze ve meyve suyu imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı Sıvı ve katı yağ imalatı Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı 5 5 Süt ürünleri imalatı Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı Dondurma imalatı Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Fırın ve unlu mamuller imalatı Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı Diğer gıda maddelerinin imalatı Şeker imalatı 14 8 Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı Kahve ve çayın işlenmesi Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı Hazır yemeklerin imalatı Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı Hazır hayvan yemleri imalatı Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı Ev hayvanları için hazır gıda imalatı İçecek Sanayi Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması 9 10 Üzümden şarap imalatı Bira imalatı 3 4 Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi

10 2-2 Gıda ve İçecek Sanayi nde İstihdam Gıda ve İçecek Sanayi nde İstihdam ( ) SANAYİ Madencilik ve Taşocakçılığı Enerji İmalat Sanayi GIDA VE İÇECEK SANAYİ Gıda Sanayi İçecek Sanayi Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri 2015 yılı sonuçlarına göre; 2014 yılında Gıda ve İçecek Sanayi nde kişi olan çalışan sayısı, 2015 yılında kişi (%0,2) azalarak kişi olmuştur. Gıda ve İçecek Sanayi istihdamı, 2009 yılına göre ise %39 ( kişi) oranında artmıştır. Gıda Sanayi nde istihdam 2014 yılına göre %0,3 oranında düşerken, İçecek Sanayi istihdamı yaklaşık %1,6 oranında artmıştır. İnceleme döneminin başlangıç yılı olan 2009 yılına göre istihdam, Gıda Sanayi nde %39, İçecek Sanayi nde %36 oranında artmıştır. Sektörde çalışanların 'sının Gıda Sanayi'nde, 'ünün ise İçecek Sanayi'nde olduğu görülmektedir. Sanayi sektöründe 2014 yılında istihdam edilenlerin sayısı iken, 2015 yılında %2 oranında artarak kişiye yükselmiştir. İmalat sanayinde ise bu sayı 2014 yılında olan çalışan sayısı 2015 yılında %1 oranında artarak kişiye yükselmiştir. Çalışan Sayılarındaki Yıllık Değişimler (%) ( ) Gıda ve İçecek Sanayi nde Alt Sektörler Bazında İstihdam 2014 yılı verilerine göre alt gruplar itibarı ile incelendiğinde; çalışan sayıları bakımından en fazla yoğunlaşmanın fırın ve unlu mamuller imalatı grubunda gerçekleştiği, istihdamın en az olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması olduğu görülmektedir. Bir önceki yıla göre artış oranı bakımından en iyi performansı %14 lük artışla Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı sektörü göstermiştir. Gıda ve İçecek Sanayi nde istihdam edilenlerin hem sanayi istihdamı hem de imalat sanayi istihdamı içindeki payı 2013 ve 2014 yıllarında aynı oranda kalırken, 2015 yılında az da olsa azalmıştır ve 2010 yılındaki %12,4 lük pay inceleme dönemindeki en yüksek değer olurken, en düşük değer %12 ile 2011 yılında elde edilmiştir Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri GIDA VE İÇECEK SANAYİ Gıda Sanayi Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı Etin işlenmesi ve saklanması Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması Patatesin işlenmesi ve saklanması Sebze ve meyve suyu imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı Sıvı ve katı yağ imalatı Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı Süt ürünleri imalatı Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı Dondurma imalatı Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Fırın ve unlu mamuller imalatı Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı Diğer gıda maddelerinin imalatı Şeker imalatı Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı Kahve ve çayın işlenmesi Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı Hazır yemeklerin imalatı Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı Hazır hayvan yemleri imalatı Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı Ev hayvanları için hazır gıda imalatı İçecek Sanayi Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması (*) (*) Üzümden şarap imalatı Bira imalatı (*) (*) Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi Gıda ve İçecek Sanayi nde Çalışanların Sanayi ve İmalat Sanayi İçindeki Payı (%) ( )

11 2-3 Gıda ve İçecek Sanayi nde Toplam Üretim Gıda ve İçecek Sanayi nde Üretim ( ) (Milyon TL) Gıda ve İçecek Sanayi nde Alt Sektörler Bazında Üretim Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde; 2014 (Milyon TL) ( ) yılında üretim değeri bakımından en fazla yoğunlaşmanın diğer gıda maddeleri imalatı GIDA VE İÇECEK SANAYİ SANAYİ Gıda Sanayi grubunda gerçekleştiği, üretim değerinin en Madencilik ve Taşocakçılığı Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı az olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz Enerji Etin işlenmesi ve saklanması hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve İmalat Sanayi Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması saklanması olduğu görülmektedir GIDA VE İÇECEK SANAYİ Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı yılında bir önceki yıla göre üretim değerini Gıda Sanayi Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması İçecek Sanayi en fazla arttırmayı başaran alt sektör ise Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması Patatesin işlenmesi ve saklanması %36,5 lik artış oranı ile etin işlenmesi ve Sebze ve meyve suyu imalatı saklanması ile et ürünlerinin imalatı sektörü Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması olmuştur. Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı TÜİK, Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri ne göre; Gıda ve İçecek Sanayi nde faaliyet gösteren işletmelerin toplam üretimi 2014 yılında 152,4 milyar TL iken, 2015 yılında %12,5 artarak 171,4 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam inceleme döneminin başlangıç yılı olan 2009 yılına göre %146,7 (101,9 milyar TL) oranında bir artışı ifade etmektedir. Gıda Sanayi ve İçecek Sanayi olarak iki alt grupta incelendiğinde; Gıda Sanayi üretim değeri, 2014 yılına göre, 2015 yılında %12,5 oranında artarak 162,3 milyar TL'ye, İçecek Sanayi üretim değeri de %12,4 oranında artarak 9,1 milyar TL'ye yükselmiştir yılında sanayi sektörü üretim değeri 1.184,7 milyon TL iken, bu sayı %10,8 oranında artarak 2015 yılında 1.312,6 milyon TL ye yükselmiştir. Üretim değeri bakımından sanayi sektörüyle aynı eğilimi gösteren imalat sanayinde ise bu değer 2015 yılında %11,1 oranında artarak 1.062,8 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Üretimdeki Yıllık Değişimler (%) ( ) Sıvı ve katı yağ imalatı (*) Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı (*) Süt ürünleri imalatı Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı Dondurma imalatı Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Fırın ve unlu mamuller imalatı Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı Diğer gıda maddelerinin imalatı Şeker imalatı Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı Kahve ve çayın işlenmesi Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı Hazır yemeklerin imalatı 367 (*) Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı 211 (*) Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı Hazır hayvan yemleri imalatı Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı Ev hayvanları için hazır gıda imalatı İçecek Sanayi Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması Üzümden şarap imalatı (*) (*) Bira imalatı (*) (*) Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi Gıda ve İçecek Sanayi Üretiminin Gıda ve İçecek Sanayi ndeki üretim değerinin gerek sanayi gerekse imalat sanayi üretimi içindeki payı 2015 yılında 2014 yılına göre artmıştır. Gıda ve İçecek Sanayi üretiminin sanayi sektörü içindeki payı 2014 yılında 12,9 iken 2015 yılında 13,1 e, imalat sanayi içindeki payı ise 15,9 dan 16,1 e yükselmiştir. Sanayi ve İmalat Sanayi İçindeki Payı (%) ( ) Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 21

12 2-4 Gıda ve İçecek Sanayi nde Satış Ciroları Gıda ve İçecek Sanayi nde Satış Ciroları ( ) (Milyon TL) Gıda ve İçecek Sanayi nde Alt Sektörler Bazında Satış Ciroları Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde; 2014 (Milyon TL) ( ) yılında ciro değeri bakımından en fazla yoğunlaşmanın diğer gıda maddeleri imalatı GIDA VE İÇECEK SANAYİ SANAYİ Gıda Sanayi grubunda gerçekleştiği, ciro değerinin en az Madencilik ve Taşocakçılığı Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz Enerji Etin işlenmesi ve saklanması hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve İmalat Sanayi Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması saklanması olduğu görülmektedir GIDA VE İÇECEK SANAYİ Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı Gıda Sanayi yılında en yüksek ciro artış oranını yakalayan Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması İçecek Sanayi alt sektörün ise %33 lük artış oranı ile Etin Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması Patatesin işlenmesi ve saklanması işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin Sebze ve meyve suyu imalatı imalatı sektörünün olduğu görülmektedir. TÜİK Yıllık Sanayi İstatistikleri sonuçlarına göre; Gıda ve İçecek Sanayi nde faaliyet gösteren işletmelerin yapmış olduğu toplam satış cirosu 2014 yılında 161,7 milyar TL iken; 20,4 milyar TL (%12,6) artarak 2015 yılında 182,1 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi inceleme döneminin başlangıç yılı olan 2009 yılana göre ise satış cirosunu %148 oranında artırmayı başarmıştır. Gıda Sanayi ve İçecek Sanayi olarak iki alt grupta incelendiğinde; Gıda Sanayi'ndeki cironun 2014 yılına göre 19,4 milyar TL (%12,7) artarak 2015 yılında 172,9 milyar TL'ye, İçecek Sanayi cirosunun ise aynı yıllarda 963 milyon TL (%11,7) artarak 9,2 milyar TL'ye yükseldiği görülmektedir. Sanayi sektörünün geneli için 2014 yılında ciro değeri 1.241,7 milyar TL iken, 2015 yılında %10,8 oranında artarak 1.375,4 milyar TL'ye yükselmiştir. Ciro değeri bakımından sanayi sektörüyle aynı eğilimi gösteren imalat sanayinde bu değer, %11,1 lik artışla 2015 yılında 1.125,3 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi %12,6 lık artış oranı ile gerek sanayi gerekse de imalat sanayinden daha iyi performans sergilemiştir. Satış Cirolarındaki Yıllık Değişimler (%) ( ) Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı Sıvı ve katı yağ imalatı (*) Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı (*) Süt ürünleri imalatı Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı Dondurma imalatı Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Fırın ve unlu mamuller imalatı Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı Diğer gıda maddelerinin imalatı Şeker imalatı Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı Kahve ve çayın işlenmesi Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı Hazır yemeklerin imalatı 384 (*) Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı 262 (*) Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı Hazır hayvan yemleri imalatı Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı Ev hayvanları için hazır gıda imalatı İçecek Sanayi Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması Üzümden şarap imalatı (*) (*) Bira imalatı (*) (*) Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi Gıda ve İçecek Sanayi Satış Cirolarının Gıda ve İçecek Sanayi ndeki ciro değerinin gerek sanayi gerekse imalat sanayi cirosu içindeki payı, 2015 yılında 2014 yılına göre artmıştır. Sanayi içindeki pay, 2009 yılında %13,4 ile en yüksek seviyesine çıkmış, 2011 ve 2013 yıllarındaki gerilemeye rağmen, 2014 yılında tekrar %13 e, 2015 yılında ise %13,2 ye kadar yükselmiştir. Bu pay inceleme dönemindeki 2009 ve 2010 yılları değerinden sonra en yüksek ikinci değer olurken, en düşük değer %12,5 ile 2013 yılında elde edilmiştir. Sanayi ve İmalat Sanayi İçindeki Payı (%) ( ) Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 23

13 2-5 Gıda ve İçecek Sanayi nde Katma Değer Gıda ve İçecek Sanayi nde Katma Değer ( ) (Milyon TL) Gıda ve İçecek Sanayi nde Alt Sektörler Bazında Katma Değer Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde ise SANAYİ Madencilik ve Taşocakçılığı Enerji İmalat Sanayi GIDA VE İÇECEK SANAYİ Gıda Sanayi İçecek Sanayi TÜİK Yıllık Sanayi İstatistikleri sonuçlarına göre; Gıda ve İçecek Sanayi nde faaliyet gösteren işletmelerin yaratmış oldukları toplam katma değer, 2014 yılında Gıda Sanayi ve İçecek Sanayi olarak iki alt grupta incelendiğinde; Gıda Sanayi'nin 2015 yılında yarattığı katma değerin yaklaşık 25 milyar TL, İçecek Sanayi'nin katma değerinin ise 2 milyar TL olduğu görülmektedir. Gıda Sanayi'ndeki katma değer 2015 yılında 2014 yılına göre %15,8 artarken, İçecek Sanayi katma değeri %14,2 oranında artmıştır. Katma Değer Yıllık Değişimler (%) ( ) (Milyon TL) ( ) 2014 yılında katma değer bakımından en fazla yoğunlaşmanın diğer gıda maddeleri imalatı grubunda gerçekleştiği, yaratılan katma değerin en az olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması olduğu görülmektedir yılında bir önceki yıla göre katma değerini en fazla arttırmayı başaran alt sektör %59,1 lik artış oranı ile Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması sektörü olmuştur. Gıda ve İçecek Sanayi Katma Değerinin Gıda ve İçecek Sanayi nin yaratmış olduğu katma değerin gerek sanayi gerekse imalat sanayi katma değeri içindeki payı iniş-çıkışlı bir trend izlerken, 2015 yılında 2014 yılına göre azalmıştır yılında %11,3 lük değeri inceleme dönemindeki en yüksek değerini alan sanayi içindeki pay 2011 yılına kadar azalarak en düşük değerini almış, 2013 ve 2014 yıllarında neredeyse değişmemiş, 2015 yılında ise tekrar düşmüştür. Sanayi ve İmalat Sanayi İçindeki Payı (%) ( ) Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı Sanayi geneline bakıldığında ise ,4 milyar TL iken 2015 yılında Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı yılında sanayi sektörünün geneli için katma Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı %15,6 oranında artarak 27 milyar değer 222,3 milyar TL iken, 2015 yılında Diğer gıda maddelerinin imalatı %23,5 oranında artarak 274,5 milyar Şeker imalatı TL olarak gerçekleşmiştir TL'ye ulaşmıştır. Yaratılan katma değer Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı yılına göre ise Gıda ve İçecek bakımından sanayi sektörüyle aynı eğilimi Kahve ve çayın işlenmesi Sanayi nin katma değeri %127,9 gösteren imalat sanayinde ise bu değer, Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı yılında 185 milyar TL iken 2015 Hazır yemeklerin imalatı oranında artmıştır. yılında %23 lük artışla 227,5 milyar TL ye Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı yükselmiştir. Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı Hazır hayvan yemleri imalatı yılları arasında Gıda Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı ve İçecek Sanayi nde faaliyet gösteren Ev hayvanları için hazır gıda imalatı işletmelerin yaratmış oldukları katma değer İçecek Sanayi yıllara göre sürekli olarak artan bir eğilim Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması (*) (*) gösterirken (2013 yılında İçecek Sanayi Üzümden şarap imalatı hariç), sanayi ve imalat sanayinde 2009 Bira imalatı (*) (*) yılında bir düşüş söz konusu olmuştur. Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri GIDA VE İÇECEK SANAYİ Gıda Sanayi Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı Etin işlenmesi ve saklanması Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması Patatesin işlenmesi ve saklanması Sebze ve meyve suyu imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı Sıvı ve katı yağ imalatı Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı Süt ürünleri imalatı Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı Dondurma imalatı Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Fırın ve unlu mamuller imalatı

14 2-6 Gıda ve İçecek Sanayi nde İş Gücü Verimliliği Gıda ve İçecek Sanayi nde İş Gücü Verimliliği ( ) (TL) Gıda ve İçecek Sanayi nde Alt Sektörler Bazında İş Gücü Verimliliği İnceleme döneminde iş gücü verimliliğinin SANAYİ Madencilik ve Taşocakçılığı Enerji İmalat Sanayi Gıda ve İçecek Sanayi Gıda Sanayi İçecek Sanayi TÜİK Yıllık Sanayi İstatistikleri sonuçlarına göre; Gıda ve İçecek Sanayi nde iş gücü verimliliği (çalışan başına katma değer) 2014 yılında TL iken, 2015 yılında %15,9 oranında artarak TL olarak gerçekleşmiştir yılına göre ise Gıda ve İçecek Sanayi iş gücü verimliliği %64 oranında artmıştır. Gıda Sanayi ve İçecek Sanayi olarak iki alt grupta incelendiğinde; Gıda Sanayi verimlilik değerinin 2015 yılında TL olduğu; buna karşın İçecek Sanayi'nin verimlilik değerinin ise TL ile 2,3 kat daha fazla olduğu görülmektedir. Bir başka ifade ile 2015 yılında çalışan başına yaratılan katma değer, İçecek Sanayi nde daha yüksektir. Gıda Sanayi'ndeki verimlilik, 2014 yılına göre %16,1 oranında, İçecek Sanayi'nde ise %12,4 oranında artmıştır yılları arasında sanayi sektörü verimliliği yıllara göre 2012 yılı hariç, sürekli olarak artış eğilimi gösterirken, aynı dönemde Gıda ve İçecek Sanayi nin verimliliği ise 2010 yılı hariç benzer bir eğilim göstermiştir. Gıda ve İçecek Sanayi iş gücü verimliliği 2010 yılında %0,2 oranında, az da olsa bir düşüş göstermiştir yılında sanayi sektörünün geneli için iş gücü verimliliği TL iken, %21,5 lik artışla 2015 yılında TL ye yükselmiştir. İmalat sanayinde ise bu değer TL seviyesinden %21,3 lük bir artışla TL ye yükselmiştir Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 27 (TL) ( ) GIDA VE İÇECEK SANAYİ Gıda Sanayi Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı Etin işlenmesi ve saklanması Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması Patatesin işlenmesi ve saklanması Sebze ve meyve suyu imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı Sıvı ve katı yağ imalatı Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı Süt ürünleri imalatı Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı Dondurma imalatı Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Fırın ve unlu mamuller imalatı Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı Diğer gıda maddelerinin imalatı Şeker imalatı Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı Kahve ve çayın işlenmesi Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı Hazır yemeklerin imalatı Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı Hazır hayvan yemleri imalatı Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı Ev hayvanları için hazır gıda imalatı İçecek Sanayi Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması (*) (*) Üzümden şarap imalatı Bira imalatı (*) (*) Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi İçecek Sanayi nde en yüksek oranda artış gösterdiği yıl %12,4 ile 2015 olurken, 2011 yılında %2,5, 2013 yılında ise %8,7 oranında azalmıştır. Gıda Sanayi nde de en yüksek oranlı verimlilik artışı %16,3 ile 2013 yılında elde edilirken, 2010 yılında %0,2 oranında düşüş yaşanmıştır. Alt gruplar itibarı ile incelendiğinde 2014 yılında çalışan başına katma değer tutarının en yüksek olduğu alt sektörün Diğer gıda maddelerinin imalatı sektörü, çalışan başına katma değer tutarının en düşük olduğu alt sektörün ise Fırın ve unlu mamuller imalatı grubunun olduğu görülmektedir. Bir önceki yıla göre iş gücü verimliliğini en fazla arttırmayı başaran sektör %44,7 lik artış oranı ile Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması sektörü olmuştur. İş Gücü Verimliliğinde Yıllık Değişimler (%) ( )

15 2-7 Gıda ve İçecek Sanayi nde Yoğunlaşma Türkiye İstatistik Kurumu, 2016 yılında "Sanayi ve Hizmet Sektöründe Yoğunlaşma Çalışması" 2014 yılı sonuçlarını açıklamıştır. Bu çalışmada temel alınan yoğunlaşma oranı (CR4), bir ekonomik sınıftaki en büyük 4 girişimin ciroları toplamının, o ekonomik sınıftaki toplam ciro değerine bölünmesiyle elde edilmiştir. (CR8) ise bir ekonomik sınıftaki en büyük 8 girişimin ciroları toplamının, o ekonomik sınıftaki toplam ciro değerine bölünmesiyle elde edilmiştir yılı CR4 değerlerine göre Gıda ve İçecek Sanayi alt sektörlerinin 9 u çok yüksek, 5 i yüksek, 10 u orta ve 6 sı de düşük derecede yoğunlaşma oranına sahiptir. Gıda ve İçecek Sanayi nde Alt Sektörler Bazında Yoğunlaşma Oranları (2014) CR4 CR8 "Girişim "Yoğunlaşma Sayısı" Derecesi" Bira imalatı 100,00 100,00 4 Çok yüksek Malt imalatı 100,00 100,00 1 Çok yüksek Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı 95,27 100,00 6 Çok yüksek Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı 94,43 98,62 19 Çok yüksek Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması 94,07 99,73 10 Çok yüksek Şeker imalatı 92,73 99,53 13 Çok yüksek Dondurma imalatı 84,12 87, Çok yüksek Patatesin işlenmesi ve saklanması 83,45 97,45 21 Çok yüksek Ev hayvanları için hazır gıda imalatı 83,29 96,95 22 Çok yüksek Kahve ve çayın işlenmesi 69,15 78, Yüksek Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı 68,18 84, Yüksek Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı 62,65 92,98 19 Yüksek Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi 54,86 66, Yüksek Üzümden şarap imalatı 53,32 65, Yüksek Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı 48,80 74,95 68 Orta Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması 47,73 74,12 54 Orta Hazır yemeklerin imalatı 46,69 73,33 76 Orta Sebze ve meyve suyu imalatı 44,04 64, Orta Etin işlenmesi ve saklanması 43,77 55, Orta Bira ve malt imalatı sektörleri gibi işletme sayıları oldukça az olan alt sektörler en yüksek yoğunlaşma oranlarına sahipken, işletme sayıları oldukça fazla olan ekmek, taze pastane ürünleri ve kek imalatı ve öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı sektörlerindeki yoğunlaşma oranları ise oldukça düşük seviyelerdedir yılındaki değerlere göre İşletme sayısı 539 olmasına rağmen, dondurma imalatı sektöründeki yoğunlaşma oranının çok yüksek seviyelerde çıkması, bu sektörde ilk dört firmanın piyasaya yön verdiğini göstermektedir. Yine aynı şekilde peksimet, bisküvi imalatı, dayanıklı pastane ürünleri ve kek imalatı sektöründeki %68,18'lik yoğunlaşma oranı da sektörde faaliyet gösteren çok sayıda işletme (2.801 adet) olmasına rağmen, ilk dört firmanın piyasada ne derece etkili olduğunu göstermektedir. Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörlerinde Yoğunlaşma Oranları (2014) İçecek Sanayi nde yer alan alt sektörler genelde yüksek ve çok yüksek derecede yoğunlaşma oranına sahipken, Gıda Sanayi nde yer alan alt sektörler daha çok orta ve düşük derecede yoğunlaşma segmentinde yer almaktadır. Başka bir ifade ile İçecek Sanayi nde faaliyet gösteren işletme sayıları daha az olduğundan, bu sektördeki yoğunlaşma oranları daha yüksek çıkmaktadır. Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması 41,20 62, Orta Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı 37,87 61, Orta Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı 36,82 55, Orta Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı 35,55 50, Orta Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı 32,57 42, Orta Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı 24,41 37, Düşük Sıvı ve katı yağ imalatı 21,11 34, Düşük Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı 18,91 29, Düşük Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması 13,58 21, Düşük Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı 8,33 14, Düşük Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı 7,27 10, Düşük Düşük derecede yoğunlaşma (CR4<30) Orta derecede yoğunlaşma (30<CR4<50) Yüksek derecede yoğunlaşma (50<CR4<70 Çok yüksek derecede yoğunlaşma (CR4>70) Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 29

16 2-8 Gıda ve İçecek Sanayi nde Yabancı Sermaye T.C. Merkez Bankası verilerine göre; 2016 yılında Gıda ve İçecek Sanayi nde faaliyete geçen yabancı sermayeli firma sayısı 12 olurken, Gıda ve İçecek Sanayi nde faaliyet gösteren toplam yabancı sermayeli firma sayısı 577 olmuştur. Gıda ve İçecek Sanayi'nde faaliyet gösteren yabancı sermayeli firmaların sayısı yılları arasında kümülatif olarak 501 adet iken, yılları arasında 76 adet (%15,2) artarak 577'ye yükselmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi'nde, yılları arasında en fazla yabancı sermayeli firmanın faaliyete geçtiği yıl 20 firma ile 2012 yılı olurken, en az yabancı sermayeli işletmenin faaliyete geçtiği yıl 12 firma ile 2016 yılı olmuştur. İmalat sanayinde, 2016 yılı sonu itibarıyla faaliyet gösteren yabancı sermayeli firmaların (6.629 adet) %8,7'si Gıda ve İçecek Sanayi'nde (577 adet) faaliyet göstermektedir. Gıda ve İçecek Sanayi nde Yabancı Sermayeli Firma Sayısı (Birikimli) Toplam Tarım Sektörü Sanayi Sektörü Madencilik ve Taşocakçılığı İmalat Sanayi Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı Elektrik, Gaz ve Su Hizmetler Sektörü Toplam Kaynak: T.C. Merkez Bankası Uluslararası Yatırım Girişimlerinin Ülkelere Göre Dağılımı (2016) Kaynak: T.C. Merkez Bankası Gıda ve İçecek Sanayi nde faaliyet gösteren 577 yabancı sermayeli işletmenin 100 ü (%17,5) Almanya menşeilidir. Bir başka ifade ile sektörde faaliyet gösteren her beş yabancı sermayeli firmanın neredeyse biri Almanya kökenlidir. Sektörde en fazla yabancı sermayeli işletmeye sahip ülkeler sıralamasında Hollanda 44 firma ile ikinci sırada yer alırken, bu ülkeyi Fransa (33), ABD (31) ve Suriye (30) takip etmektedir. Gıda ve İçecek Sanayi ndeki uluslararası yatırım giriş istatistikleri tutar olarak incelendiğinde; 2016 yılında sektördeki doğrudan yabancı yatırım girişinin 2015 yılına göre %40,2 oranında azalarak 983 milyon dolar seviyesinden 587 milyon dolara gerilediği görülmektedir. Sanayi ve İmalat Sanayi ndeki doğrudan yabancı yatırım girişleri ise aynı dönemde sanayi geneli için %55,1, imalat sanayi için ise %59,2 oranında azalmıştır arasında en fazla yatırım girişinin 2,2 milyar dolarla 2012'de gerçekleştiği, Gıda ve İçecek Sanayi nin yabancı yatırım girişlerinden en az yararlandığı yılın ise 400 milyon dolar ile 2013 yılı olduğu görülmektedir. Sektörler Bazında Uluslararası Yatırım Girişleri (Milyon Dolar) ( ) Kaynak: T.C. Merkez Bankası Gıda ve İçecek Sanayi'ne ait yabancı sermaye girişinin imalat sanayi içindeki payı en yüksek yatırım girişinin olduğu 2012 yılında %48,7 iken, yıllarındaki azalmadan sonra 2015 yılında %23,3 seviyesine kadar yükselmiş, 2016 yılında ise %34,1 seviyesine çıkmıştır Tarım Sektörü Sanayi Sektörü Madencilik ve Taşocakçılığı İmalat Sanayi Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı İmalat Sanayi İçindeki Pay (%) 48,7 18,1 16,4 23,3 34,1 Elektrik, Gaz ve Su Hizmetler Sektörü Toplam Uluslararası Yatırım Girişimlerinin Aylara Göre Dağılımı (2016) Kaynak: T.C. Merkez Bankası 2016 yılında Gıda ve İçecek Sanayi'ne gelen yabancı sermayenin aylara göre dağılımı incelendiğinde, en yüksek yabancı yatırım girişinin 353 milyon dolarla Aralık ayında gerçekleştiği, en düşük olduğu ayların ise 1 milyon dolarla Şubat, Eylül ve Ekim ayları olduğu görülmektedir. Gıda ve İçecek Sanayi'ne yabancı yatırım girişlerinin, imalat sanayi yabancı yatırımları içindeki payının en yüksek olduğu ay %56,4 ile yine Aralık 2016 ayı olurken, en düşük pay %1 ile Eylül 2016 ayında gerçekleşmiştir. Ayrıca Mart ve Mayıs 2016 aylarındaki %48,8 ve %40,1 lik yüksek oranlar da dikkat çekmektedir Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 31

17 Türkiye de Hanehalkı Tüketim Harcamaları İçinde Gıda ve İçecek Sanayi nin Yeri 3-1 Hanehalkı Tüketim Harcamalarının Harcama Gruplarına Göre Dağılımı Bölüm:3 Türkiye de Hanehalkı Tüketim Harcamaları İçinde Gıda ve İçecek Sanayi nin Yeri TÜİK tarafından yapılan Hanehalkı Tüketim Harcamaları Araştırması yılları sonuçlarına göre; hanehalklarının yapmış olduğu harcamalar içerisinde en yüksek ikinci payı, inceleme dönemindeki tüm yıllarda, gıda ve içecek harcamaları almaktadır. En yüksek pay ise konut ve kira harcamalarına aittir yılında %21 olan gıda ve içecek harcamalarının toplam harcamalar içindeki payı, 2012 yılında azarak %19,9 luk oran ile inceleme dönemindeki en düşük değerini almıştır yılında %20,2 ye yükselen sektörün payı, 2014 yılında ise 0,2 puan azalarak %20 ye gerilemiştir yılında ise yarım puanlık artış ile %20,5 seviyesine yükselmiştir. İnceleme dönemindeki en yüksek değer ise başlangıç yılı olan 2011 yılında elde edilen %21 lik değer olmuştur yılında gıda ve içecek harcamalarının toplam harcamalar payındaki bu artış, gıda ve alkolsüz içecekler harcamaları paylarındaki artışlardan kaynaklanmıştır. Zira inceleme döneminde zaten çok düşük olan alkollü içecek harcamaları paylarında önemli bir değişiklik olmamıştır. Gıda ve içecek harcamalarının toplam harcamalar içindeki payı, inceleme dönemi başı ve sonu itibarıyla 0,5 puan azalırken, lokanta ve otel harcamalarının payı 0,6 puan artmıştır. Toplam harcamalar içinde en yüksek paya sahip olan konut ve kira harcamalarının payı ise 2015 yılında 2011 yılına göre 0,2 puanlık artışla %26 olarak gerçekleşmiştir. Yıllar Bazında Hanehalkı Tüketim Harcamalarının Harcama Gruplarına Göre Dağılımı (%) ( ) Hanehalkı Tüketim Harcamalarının Harcama Gruplarına Göre Dağılımı (%) ( ) Gıda ve alkolsüz içecekler 20,7 19,6 19,9 19,7 20,2 Gıda 19,3 18,2 18,5 18,4 18,8 Alkolsüz içecekler 1,4 1,4 1,4 1,3 1,4 Alkollü içecekler, sigara ve tütün 4,1 4,2 4,2 4,2 4,2 Alkollü İçecekler 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 GIDA VE İÇECEKLER 21,0 19,9 20,2 20,0 20,5 Giyim ve ayakkabı 5,2 5,4 5,3 5,1 5,2 Konut ve kira 25,8 25,8 24,9 24,8 26,0 Mobilya, ev aletleri ve ev bakım hizmetleri 6,4 6,7 6,5 6,8 6,1 Sağlık 1,9 1,8 2,1 2,1 2,0 Ulaştırma 17,2 17,2 17,4 17,8 17,0 Haberleşme 4,0 3,9 4,0 3,7 3,7 Eğlence ve kültür 2,7 3,2 3,1 3,0 2,9 Eğitim hizmetleri 2,0 2,3 2,4 2,4 2,2 Lokanta ve oteller 5,7 5,8 5,9 6,0 6,4 Çeşitli mal ve hizmetler 4,3 4,2 4,3 4,3 4,3 TOPLAM 100,0 100,0 100,0 100,0 100, Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 33

18 3-3 Hanehalkı Harcamaları İçerisinde Gıda 3-2 Hanehalkı Gıda ve İçecek Harcamaları 3-4 Gıda ve İçecek Harcamalarının Bölgelere Göre Dağılımı ve İçecek Harcamalarının Yeri TÜİK tarafından düzenli olarak her yıl yapılan Hanehalkı Tüketim Harcamaları Araştırması sonuçlarına göre, hanehalkı başına ortalama aylık gıda ve içecek (alkollü ve alkolsüz) harcaması 2015 yılında 2011 yılına göre %40,2 oranında artarak 445 TL den 624 TL ye yükselmiştir. Söz konusu yıllar arasında toplam aylık hanehalkı tüketim harcaması ise %43,5 oranında artarak TL den TL ye yükselmiştir. Başka bir ifade ile toplam hanehalkı tüketim harcamaları, gıda ve içecek harcamalarından daha yüksek oranda artmış, bunun sonucunda da gıda ve içecek harcamalarının toplam hanehalkı tüketim harcamaları içindeki payı giderek azalmıştır. İnceleme döneminde aylık gıda ve içecek harcamalarının oransal olarak en yüksek artış gösterdiği yıl %10,2 ile 2013 yılı olurken, en düşük oranlı artış %5,6 ile 2012 yılında elde edilmiştir. Toplam hanehalkı aylık tüketim harcamalarında en yüksek oranın elde edildiği yıl da %15 ile yine 2011 yılı olurken, en düşük oran %6,8 ile 2015 yılında elde edilmiştir. Alkollü içecekler harcamalarında %50 oranında bir artış gerçekleşirken, aylık alkolsüz içecek harcamaları 29 TL den 43 TL ye yükselmiştir. Hanehalklarının aylık gıda harcamaları ise 410 TL den %39,5 lik artışla 572 TL ye yükselmiştir. TÜİK Hanehalkı Tüketim Harcamaları Araştırması sonuçlarına göre; düşük gelirli hanehalkları, yüksek gelirli hanehalklarına göre gıda ve içecek harcamalarına iki kata yakın daha fazla pay ayırmaktadır. Gelire göre sıralı %20'lik gruplar itibarıyla tüketim harcamalarının dağılımı incelendiğinde; 2015 yılında gelirden en az pay alan beşinci %20'lik grupta yer alan hanehalklarının, gıda ve içecek harcamasına ayırdıkları pay %34,6 iken, gelirden en fazla pay alan birinci gruptaki hanehalklarının ayırdığı payın %17,1 olduğu görülmektedir. Gelirden almış olduğu paya göre dördüncü sırada yer alan grubun gıda ve içecek harcamaları için ayırmış olduğu pay %31,7 iken, üçüncü ve ikinci gruplarda bu pay %26,2 ve %25,3 tür. Bu bulgu gelir seviyesi düştükçe gıda ve içecek harcamalarının toplam harcamalar içindeki payının daha da artmakta olduğunu göstermektedir. Bir başka önemli bulgu ise; 2002 ve 2015 yılları arasında gıda ve içecek harcamalarının toplam harcamalar içindeki payının tüm gelir gruplarında azalmakta olduğudur yılında %43,2 olan beşinci gruba ait bu pay, 2015 yılında da %34,6 ya gerilemiştir. Yine aynı şekilde en yüksek gelire sahip olan birinci gelir grubunda da %22,3 olan payın da 2015 yılında %17,1 e gerilemiş olduğu görülmektedir. Bölgelere Göre Gıda ve Alkolsüz İçecek Harcamalarının Payları Gıda ve Alkolsüz İçecekler İstanbul 19,3 18,9 17,9 17,6 16,6 16,3 16,1 15,8 Batı Marmara 23,2 22,8 23,0 21,1 19,5 19,9 20,9 22,3 Ege 23,2 23,8 22,4 21,9 19,9 19,1 19,7 20,0 İzmir 21,5 22,0 20,3 20,1 18,4 17,8 17,8 18,0 Doğu Marmara 22,1 22,2 21,3 20,8 19,9 19,2 18,7 18,5 Batı Anadolu 20,6 20,4 20,0 19,4 18,7 18,3 17,4 17,7 Akdeniz 24,5 24,5 24,4 23,8 22,3 20,8 20,2 19,9 Orta Anadolu 27,4 26,1 25,8 25,1 23,6 23,5 22,4 23,8 Ankara 19,9 19,5 19,0 18,4 17,6 17,3 16,5 16,9 Batı Karadeniz 28,3 27,1 26,8 26,1 25,2 24,5 24,7 24,4 Doğu Karadeniz 26,1 26,8 26,8 26,8 25,1 24,6 24,2 22,4 Kuzeydoğu Anadolu 29,6 29,2 30,3 29,7 28,1 26,9 25,1 25,5 Ortadoğu Anadolu 29,3 27,1 26,8 25,1 24,7 25,0 25,2 25,3 Güneydoğu Anadolu 37,5 33,1 30,0 28,1 27,4 27,0 26,0 26,8 * Yeni nüfus projeksiyonlarına dayanmaktadır (*) (*) (*) (*) (*) (*) (%) Üç Büyükşehrin Gıda ve Alkolsüz İçecek Harcamaları Payları (%) Yıllar İtibarıyla Aylık Hanehalkı Gıda ve İçecek Harcamaları (TL) ( ) GIDA VE İÇECEKLER Gıda Alkolsüz içecekler Alkollü İçecekler TOPLAM HANEHALKI HARCAMALARI Gıda ve Alkolsüz İçecek Harcamalarının Gelir Gruplarına Göre Dağılımı (%) ( ) TÜİK Bölgesel Hanehalkı Tüketim Harcamaları Araştırması sonuçlarına göre; ortalaması olarak hanehalklarının yapmış olduğu toplam tüketim harcamaları içerisinde gıda ve alkolsüz içecek harcamaları payının en yüksek olduğu coğrafi Bu bölgeyi %25,5'lik payla Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi takip ederken, üçüncü sırada %25,3'lük payla Ortadoğu Anadolu Bölgesi yer almıştır. İstanbul bölgesi %15,8'lik gıda ve alkolsüz içecek harcaması payıyla en düşük paya sahip olan bölge olurken, Batı Anadolu ve Doğu Marmara Bölgeleri de %17,7 ve %18,5'lik paylarla son sıralarda yer alan diğer bölgeler olmuşlardır. Üç büyük ilimizin gıda ve alkolsüz içecek harcamaları payı incelendiğinde ise dönemi ortalaması olarak en yüksek payın %18 ile İzmir'e ait olduğu anlaşılmaktadır. Bu ili %16,9'luk payla Ankara, %15,8'lik payla da İstanbul takip etmektedir. Bu bulgulardan da anlaşılabileceği üzere, refah seviyesi yüksek ve göreceli olarak daha gelişmiş olan bölgelerde, gıda ve alkolsüz içecek harcamalarının toplam harcamalar içindeki payı, diğer az gelişmiş ve geri kalmış bölgelere göre daha düşük seviyelerde seyretmektedir. bölge, %26,8 lik payla Güneydoğu Anadolu Bölgesi olmuştur Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 35

19 3-5 Gıda ve İçecek Sanayi nin Ana Harcama Gruplarına ve Ülkelere Göre Fiyat Düzeyleri Türk Gıda ve İçecek Sanayi nde AR-GE 2015 yılında Gıda ve Alkolsüz İçecekler grubunda 37 ülke içinde İsviçre 172,2 lik endeks değeri ile en pahalı ülke olurken, Makedonya 58 lik endeks değeri ile bu kategorideki en ucuz ülkedir. Türkiye nin Gıda ve Alkolsüz İçecekler grubundaki fiyat düzeyi endeksi 89,2 olup, bu grupta AB ortalamasından daha ucuzdur. Türkiye 37 ülke arasında 23. Sırada yer almaktadır. EUROSTAT ve OECD iş birliğiyle yürütülen 2015 yılı Gıda ve İçecek Satınalma Gücü Paritesi çalışmasında, 37 ülkeye ait karşılaştırmalı fiyat düzeyi endeksleri verilmektedir. Bu çalışmada endeksler, AB üyesi 28 ülkenin ortalaması 100 olacak şekilde hesaplanmıştır. Türkiye'nin gıda grubundaki fiyat düzeyi endeksi 89,1 olup AB ortalamasından daha düşük olmasına rağmen, bu grupta yer alan balık, süt, peynir ve yumurta ve bitkisel ve hayvansal yağlar alt gruplarında fiyat düzeyinin, AB ortalamasından daha yüksek olduğu görülmektedir. Diğer taraftan, Türkiye'nin en yüksek fiyat düzeyi 189,8 endeks değeri ile alkollü içecekler grubunda olup, AB ortalamasının oldukça üzerindedir. Türkiye, alkollü içecekler fiyat seviyeleri bakımından, 37 ülke arasında Norveç ve İzlanda nın ardından en pahalı üçüncü ülke konumundadır. Bu durum alkollü içecekler üzerindeki ağır vergi yükünün bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Ana Harcama Gruplarına ve Ülkelere Göre Fiyat Düzeyleri (AB27=100) (2015) Gıda ve alkolsüz içecekler Gıda Ekmek ve tahıllar Et Balık Süt, Peynir ve yumurta Bitkisel ve hayvansal yağlar Sebzeler ve Meyveler Diğer Gıdalar Alkolsüz İçecekler AB ,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 İsviçre 172,2 177,8 164,0 251,9 176,9 148,3 183,5 167,0 150,0 126,1 121,3 Norveç 160,3 158,1 149,5 156,5 116,9 175,9 145,5 155,2 179,8 181,4 249,5 Danimarka 144,7 142,3 161,3 136,1 130,0 127,6 148,0 132,9 170,4 167,7 138,2 İzlanda 129,7 131,6 135,6 138,6 108,6 139,4 103,7 129,4 141,3 114,9 225,6 İsveç 123,5 124,9 130,1 130,3 115,4 115,8 127,8 136,2 118,4 112,9 141,4 Avusturya 120,2 121,9 136,4 131,9 126,0 104,9 125,0 124,4 107,9 107,1 92,7 İrlanda 119,6 118,7 110,6 105,8 107,8 128,0 113,6 135,6 127,4 128,6 174,8 Finlandiya 119,4 118,9 124,8 123,9 110,7 118,1 94,7 126,6 114,5 123,9 172,1 Lüksemburg 116,8 118,5 113,3 131,0 113,2 122,0 118,2 113,7 110,9 105,9 91,5 İngiltere 111,4 109,8 95,8 111,5 105,2 117,6 104,2 115,6 115,1 126,0 162,4 Fransa 109,4 111,0 112,2 127,3 108,1 92,6 103,4 116,0 103,5 94,3 86,0 İtalya 109,4 111,1 117,5 112,1 108,2 120,9 97,5 105,0 109,9 93,0 99,0 Belçika 108,0 108,6 108,0 118,5 110,3 112,9 112,6 99,1 101,4 102,5 91,9 G.Kıbrıs 107,1 107,1 115,9 88,6 111,5 140,4 115,7 91,2 117,8 107,2 103,2 Malta 104,3 102,8 101,5 89,4 109,3 113,9 124,5 101,6 116,6 117,7 101,4 Almanya 103,4 103,8 100,6 116,4 109,9 91,2 102,8 111,4 96,5 101,0 83,8 Yunanistan 103,0 102,6 113,8 88,0 114,3 131,2 115,2 82,6 120,6 108,4 117,1 Hollanda 97,9 97,8 90,2 110,6 99,3 93,6 91,7 103,8 90,3 98,3 104,3 Slovenya 96,1 97,2 100,9 95,9 102,1 100,0 119,1 90,8 98,9 86,4 99,0 Portekiz 94,1 93,5 94,8 78,2 95,8 101,5 102,7 90,6 131,8 103,0 92,8 İspanya 92,4 93,2 103,7 85,4 88,8 96,1 84,6 95,1 101,0 85,2 81,4 Hırvatistan 91,3 90,6 93,8 77,0 93,2 92,2 100,4 93,1 107,1 97,9 92,4 Türkiye 89,2 89,1 70,7 77,0 106,5 122,5 114,5 85,1 96,6 91,0 189,8 Slovakya 88,7 87,1 87,6 73,3 94,0 96,2 129,0 84,6 101,3 106,2 80,1 Letonya 88,5 85,9 82,8 69,0 82,7 101,2 115,8 87,7 100,3 117,0 106,0 Estonya 88,2 86,7 88,8 78,1 95,2 90,1 105,3 88,0 90,5 104,5 103,4 Macaristan 79,1 78,5 71,4 71,8 89,4 86,8 106,6 76,0 88,5 85,7 74,4 Çek Cumhuriyeti 79,0 78,0 73,0 74,2 102,6 82,8 98,8 73,0 84,6 89,6 79,0 Litvanya 77,6 75,9 76,5 63,1 73,2 85,6 104,0 77,4 85,6 98,7 87,4 Karadağ 77,6 76,6 70,6 66,4 88,8 81,3 78,5 82,3 89,8 89,6 94,5 Bosna Hersek 73,8 73,3 72,2 66,2 72,2 77,3 81,9 72,3 88,8 79,7 71,8 Bulgaristan 69,6 68,3 57,8 55,5 64,3 88,1 106,1 66,3 83,0 81,4 63,7 Sırbistan 69,3 68,8 62,9 60,4 84,0 78,7 92,6 67,0 79,1 74,5 67,3 Arnavutluk 68,2 67,2 59,7 51,7 73,0 93,9 94,2 66,3 80,1 81,8 77,0 Romanya 63,7 63,0 52,9 60,4 71,5 92,4 90,2 48,8 75,5 72,1 72,0 Polonya 62,6 61,2 60,9 54,1 64,5 64,8 73,9 61,6 66,9 77,8 84,9 Makedonya 58,0 57,5 54,9 56,0 58,5 71,1 66,1 48,2 70,5 63,0 60,7 Kaynak: News Release, 118/2016, Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (EUROSTAT) Alkollü İçecekler Bölüm:4 Türk Gıda ve İçecek Sanayi nde AR-GE Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 37

20 4-1 Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE Harcamaları 4-2 Harcama Gruplarına Göre AR-GE Harcamalarının Dağılımı Yıllar Bazında AR-GE Harcamaları ( ) (Bin TL) Harcama Gruplarına Göre AR-GE Harcamaları ( ) (Bin TL) İmalat Sanayi Toplam İçindeki Pay (%) 62,3 51,6 53,3 53,0 51,3 51,8 50,2 Değişim (%) 3,1 1,0 26,2 21,6 15,6 25,8 14,0 Gıda ve İçecek Sanayi İmalat Sanayi İçindeki Pay (%) 3,7 3,0 2,9 2,6 3,4 2,9 2,3 Değişim (%) 23,9-19,1 24,4 8,8 50,0 6,2-8,9 Ticari Kesim Ar-Ge Toplamı Değişim (%) 6,1 21,9 22,2 22,3 19,4 24,6 17,7 Türkiye İstatistik Kurumu AR-GE Faaliyetleri Araştırması sonuçlarına göre; 2014 yılında 131,3 milyon TL olan Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE harcamalarının, 2015 yılında %8,9 oranında azalarak 119,7 milyon TL ye gerilediği görülmektedir. Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE harcamalarını inceleme dönemi başlangıç yılı olan 2009 yılına göre ise %59 oranında arttırmayı başarmıştır. Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE harcamaları inceleme döneminde sadece 2010 ve 2015 yıllarında bir önceki yıla göre %19,1 ve %8,9 oranında düşüş göstermiştir. Diğer yıllarda ise AR-GE harcamaları artış gösterirken, 2013 yılında elde edilen %50 lik artış inceleme dönemindeki en yüksek oranlı artış olmuştur. İmalat sanayinde yapılan AR-GE harcamaları, 2015 yılında, bir önceki yıla göre %14 oranında, ticari kesim AR-GE toplamının ise %17,7 oranında arttığı görülmektedir. Gıda ve İçecek Sanayi'nde AR-GE harcamalarının %8,9 azalması dikkate değer bir bulgudur. Bu bulgu, 2009 küresel kriz yılından sonra 2010 yılındaki azalmadan sonra elde edilen ikinci azalma Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE harcamalarının, imalat sanayi AR-GE harcamaları içerisindeki payı 2009 yılında %3,7 iken takip eden yıllarda azalmaya başlayan bu pay; 2010 yılında %3, 2011 yılında %2,9 ve 2012 yılında ise %2,6 seviyelerine kadar gerilemiştir yılında %3,4 seviyelerine kadar yükselen pay, takip eden her iki yılda da azalmış ve 2015 yılında %2,3 seviyesinde gerçekleşmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi nin 2009 yılındaki %3,7 olan imalat sanayi AR-GE harcamaları içerisindeki payı inceleme döneminin en yüksek payı olurken, 2015 yılında elde edilen %2,3 lük oran inceleme döneminin en düşük payı olmuştur yılında, Türkiye de yapılan AR-GE harcamaları toplamı 3,2 milyar TL seviyesinde iken, altı yıl içinde 3 kattan fazla artarak 2015 yılında 10,3 milyar TL düzeyine kadar yükselmiştir. İnceleme dönemindeki tüm yıllarda yapılan AR-GE harcamaları içerisinde en yüksek payı alan sektör, imalat sanayi olmuştur. Bu sektörü sırasıyla hizmetler, madencilik ve tarım sektörleri izlemiştir. Toplam AR-GE harcamaları içerisinde en yüksek paya sahip harcama kalemi inceleme dönemi olan dönemindeki tüm yıllarda personel harcamaları kalemine ait olmuştur. Bu kalemleri sırasıyla makineteçhizat ve sabit tesis harcamaları takip etmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi nin toplam AR-GE harcamaları içerisindeki payı, 2009 yılında %2,3 ile inceleme dönemindeki en yüksek değerini almıştır. Daha sonraki yıllarda azalma trendi gösteren oran, 2013 yılında %1,8, 2014 yılında ise %1,5 seviyesine kadar gerilemiştir. İnceleme döneminin son yılı olan 2015 yılında ise oran %1,1 e kadar gerilemiştir. Makine- Yıl Personel Teçhizat Sabit Tesis Diğer Cari TOPLAM yılı olması bakımından dikkate değerdir Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 39 Sektörler İmalat Sanayi Gıda ve İçecek Sanayi TOPLAM

21 4-3 Gıda ve İçecek Sanayi nde AR-GE Harcamalarının Dağılımı 4-4 AR-GE Faaliyetlerinde İstihdam 2015 yılında 2009 yılına göre %59 oranında artarak 119,7 milyon TL ye yükselen Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE harcamalarının 60,4 milyon TL si personel, 32,6 milyon TL si diğer cari, 14,5 milyon TL si makine ve teçhizat ve 5,8 milyon TL si de sabit tesis harcamalarından oluşmuştur. AR-GE Harcamalarının Dağılımı 2009, 2014 ve 2015 yılları Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE harcamalarının dağılımı incelendiğinde, AR-GE harcamalarından en yüksek payı, personel ve diğer harcamaların aldığı görülmektedir ve 2014 yıllarında Gıda ve İçecek Sanayi ARGE harcamaları içindeki personel harcamaları payı sırasıyla %37,4 ve %39,5 iken 2015 yılında %53,3 e yükselmiştir. Personel harcamalarının aldığı pay 2009 yılına göre 15,9 puan artmıştır. Makine ve teçhizat harcamalarının payı 2009 yılında %19,1 iken, 2014 yılında %15,4 e, 2015 yılında ise %12,8 e gerilemiştir. (%) ( ) AR-GE ile ilgili olarak yapılan diğer cari harcamaların payı ise 2009 yılında %40,6 iken, 2014 yılında azalarak %37 ye, 2015 yılında ise daha da azalarak %28,8 e gerilemiştir. Sabit tesis AR-GE harcamalarının payı ise 2009 yılında %2,9 iken, bu oran 2014 yılında %8,1 e yükselmiş, 2015 yılında ise tekrar düşerek %5,1 e gerilemiştir AR-GE Faaliyetlerinde İstihdam Edilen İnsan Gücü Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE faaliyetinde çalışanların sayısı 2014 yılında iken, 2015 yılında 7 kişi azalarak 1004 e gerilemiştir. Sektörlere Göre İstihdam Edilen AR-GE Personeli Türkiye de AR-GE faaliyetlerinde istihdam edilen eleman sayısı 2014 yılında kişi iken, 2015 yılında %7,6 lık artışla ye; imalat sanayinde çalışanların sayısı ise yaklaşık %4,3 lük artışla kişiden ye yükselmiştir. ( ) Yıl Araştırmacı Teknisyen Diğer Toplam Destek Personel İmalat Gıda ve İçecek Sanayi nde AR-GE Faaliyetinde Çalışanlar 2015 yılında Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE çalışmalarında istihdam edilenlerin 614 ü (%61,2) araştırmacı olarak görev yaparken, 247 si (%24,6) teknisyen ve geri kalan 143 ü (%14,3) de diğer destek personeli olarak görev yapmaktadır. AR-GE Personelinin Dağılımı İnceleme döneminin başlangıç yılı olan 2009 yılında ise araştırmacı olarak görev yapanların oranı %59,6 iken, 2015 yılında bu oran %61,2 ye yükselmiştir. Teknisyen olarak görev yapanların oranı 2009 yılında %29,2 iken, 2015 yılında %24,6 ya gerilemiştir. Diğer destek personelinin oranı ise 2009 yılındaki %11,2 den 2015 yılında %14,3 e yükselmiştir. (%) ( ) Gıda ve İçecek Toplam Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 41

22 Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi nde Bazı Ekonomik Göstergeler 5-1 Büyüme GSYİH ve Gıda İçecek Sanayi nde Büyüme (%) (cari fiyatlarla) ( ) Bölüm:5 Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi nde Bazı Ekonomik Göstergeler 2015 yılında Gıda ve İçecek Sanayi %16,7 oranında büyürken GSYİH %14,3 oranında artmıştır dönemini kapsayan yıllık Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) ve Gıda ve İçecek Sanayi cari büyüme rakamları incelendiğinde; 2010, 2014 ve 2015 yılları hariç, Gıda ve İçecek Sanayi büyüme oranlarının, GSYİH büyüme oranlarından daha düşük değerler aldığı görülmektedir. Gıda ve İçecek Sanayi cari fiyatlarla, bu yıllarda sırasıyla %19,8, %13,1 ve %16,7 oranlarında büyürken; GSYİH büyümesi bu yıllar için sırasıyla %16,1, %13 ve %14,3 olarak daha düşük seviyelerde gerçekleşmiştir. İnceleme döneminde cari fiyatlarla büyüme oranı GSYİH da sürekli çift haneli oranlarda gerçekleşirken, Gıda ve İçecek Sanayi nde de 2013 yılı hariç yine çift haneli oranlarda gerçekleşmiştir yılında Gıda ve İçecek Sanayi için büyüme oranı %7,8 seviyelerinde gerçekleşmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi nin cari olarak en yüksek oranlı büyüme hızını yakalamış olduğu yıl, %19,8 ile 2010 olurken; en düşük büyüme oranı %7,8 ile 2013 yılında gerçekleşmiştir Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 43

23 5-2 Fiyat Endeksleri Harcamalar Yöntemiyle GSYİH ve Gıda ve İçecek Sanayi Büyüklükleri Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksleri (Yİ-ÜFE) Cari Fiyatlarla GSYİH ve Gıda ve İçecek Sanayi (cari fiyatlarla) ( ) Gıda Sanayi Yİ-ÜFE değerleri 2016 TÜİK in harcamalar yöntemine göre açıklamış olduğu GSYİH verileri çerçevesinde, yılları arasında Türkiye ekonomisi cari fiyatlarla 2,3 kat büyüyerek 999 milyar TL den milyar TL ye yükselmiştir. Söz konusu dönemde Gıda ve İçecek Sanayi ise 2,2 kat artarak 145 milyar TL den 321 milyar TL ye yükselmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi'nin GSYİH içindeki payı inceleme döneminin başı olan 2009 yılında %14,5 iken, 2015 yılı sonunda söz konusu pay %13,7'ye kadar gerilemiştir yılındaki %13,4 lük pay inceleme döneminde elde edilen en düşük değer olurken, payın en yüksek olduğu yıl %15 ile 2010 yılı olmuştur. GSYİH Milyon TL Değişim (%) Milyon TL Değişim (%) Pay (%) , , ,8 15, , ,6 14, , ,5 14, , ,8 13, , ,1 13, , ,7 13,7 Gıda ve İçecek Sanayi nin GSYİH İçindeki Yeri Gıda ve İçecek Sanayi ( ) (%) yılının sadece 4 ayında Türkiye Genel Yİ-ÜFE değerlerinden yüksek seviyede gerçekleşmiş, kalan 8 ayda genel Yİ-ÜFE değerleri Gıda Sanayi değerlerinden daha yüksek seviyelerde gerçekleşmiştir. Bunun yanında İçecek Sanayi Yİ-ÜFE değerleri Aralık ayı hariç diğer tüm aylarda hem genel hem de Gıda Sanayi Yİ-ÜFE değerlerinden daha yüksek değerler almıştır. Gıda ve İçecek Sanayi Yıllık ÜFE Oranları İmalat Sanayi Yİ-ÜFE değerlerine bakıldığında ise genel Yİ-ÜFE değerleri ile benzer bir eğilim izlemesine rağmen 2016 yılında genel Yİ-ÜFE değerlerinden daha yüksek değerler aldığı, yılın bir ayı hariç Gıda Sanayi Yİ-ÜFE değerlerinden de daha yüksek gerçekleştiği görülmektedir. Türkiye Genel, İmalat Sanayi ve Gıda Sanayi en yüksek ÜFE değerlerini yılın son ayında aldığı buna rağmen İçecek Sanayinin en yüksek ÜFE değerini Temmuz ayında elde ettiği görülmektedir. Gıda Sanayi, İmalat Sanayi ve genel ÜFE değerleri yılın ilk ayından Eylül ayına kadar azalmış, sonrasında ise yükselerek (2016) Aralık ayında yılın en yüksek değerlerini almışlardır. Yılsonu itibarıyla (Aralık 2016) gıda ürünleri ve içeceklere ait %7,18 ve %6,24 lük yıllık Yİ-ÜFE değerleri; %9,94'lük genel Yİ-ÜFE değerlerinden daha düşük oranda gerçekleşmiştir. Başka bir ifade ile 2016 yılında genel olarak Gıda ve İçecek Sanayi'nde yıllık Yİ-ÜFE diğer gruplara göre daha düşük oranda artmıştır Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 45

24 Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Değişim (2003=100) (%) ( ) Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörleri İtibarıyla Yıllık Yİ-ÜFE Aylar Genel İmalat Sanayi Gıda Sanayi İçecek Sanayi Ocak 10,72 3,28 5,94 11,69 4,40 6,77 11,40 16,55 5,39 2,76 6,58 7,49 Şubat 12,40 3,10 4,47 13,01 3,98 5,40 12,63 15,47 4,16 0,93 7,67 5,02 Mart 12,31 3,41 3,80 13,16 3,93 5,03 13,05 14,23 4,28 0,88 6,76 5,08 Nisan 12,98 4,80 2,87 13,51 5,26 4,11 15,45 13,04 3,18 0,01 6,91 5,58 Mayıs 11,28 6,52 3,25 13,35 7,09 4,45 15,88 14,56 2,75 0,70 6,61 5,16 Haziran 9,75 6,73 3,41 12,29 7,39 4,33 15,95 14,59 2,95 0,68 6,39 5,61 Temmuz 9,46 5,62 3,96 11,75 6,32 4,84 17,27 13,43 2,32 6,19 4,78 7,68 Ağustos 9,88 6,21 3,03 10,99 6,66 4,29 16,90 11,65 2,37 6,26 4,89 7,43 Eylül 9,84 6,92 1,78 10,36 7,34 3,02 19,85 8,02 3,36 6,40 5,76 6,33 Ekim 10,10 5,74 2,84 10,84 6,56 4,37 19,23 7,26 3,49 6,57 7,32 6,35 Kasım 8,36 5,25 6,41 9,08 6,11 8,25 18,57 6,06 5,60 8,19 6,60 7,09 Aralık 6,36 5,71 9,94 7,63 6,38 12,07 17,34 6,32 7,18 7,99 7,52 6, yılında gıda ürünleri alt sektörlerinde en yüksek oranlı yıllık ÜFE artışı %13,92 ile et ve et ürünleri sektöründe, en düşük oranlı artış ise %3,22 ile fırın ürünleri ve unlu mamuller sektöründe gerçekleşmiştir yılında sadece sebze ve meyvelerin işlenmesi ve muhafazası sektöründe Yİ-ÜFE azalış göstermiştir. Gıda ürünleri alt sektörlerinde gerçekleşen yıllık Yİ-ÜFE değerleri yılları itibarıyla kümülatif olarak incelediğimizde; en düşük fiyat artışlarının gerçekleştiği sektörlerin fırın ürünleri ve unlu mamuller imalatı sektörlerinin olduğu görülmektedir. Gıda ürünlerinde fiyatlar 2014 yılından 2016 yılı sonuna kadar son üç yılda %33,72 oranında artarken; içecekler grubundaki artış %23,36 olmuştur. Son üç yılda fiyatların en fazla arttığı alt sektör %64,91 ile sebze ve meyvelerin işlenmesi ve muhafazası olmuştur. Alt Sektörler İtibarıyla Yılları Arası Kümülatif ÜFE Artışları (2003=100) (%) yılları Yİ-ÜFE değerleri incelendiğinde, gıda ürünlerinde yıllık Yİ-ÜFE değerleri 2014 yılının tamamında ve 2015 yılının Ocak- Ağustos döneminde sürekli olarak çift haneli oranlarda gerçekleşirken, 2015 yılı Eylül ayından itibaren 2016 yılının sonuna kadar tek haneli oranlarda gerçekleşmiştir. İçecek sektöründe ise inceleme dönemi olan her üç yılın tüm aylarında Yİ-ÜFE değerleri tek haneli oranlarda gerçekleşmiştir. Gıda ürünlerinde yıllarının tüm aylarını kapsayan inceleme döneminde, en düşük ve en yüksek değerler %2,32 ve %19,85 ile Temmuz 2016 ve Eylül 2014 aylarında elde edilirken, içeceklerde ise %0,01 ve %8,19 değerleri ile Nisan 2014 ve Kasım 2014 aylarında elde edilmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörleri İtibarıyla Yıllık Yİ-ÜFE (2003=100) (%) ( ) /2014 Genel 6,36 5,71 9,94 23,61 İmalat Sanayi 7,63 6,38 12,07 28,32 Gıda ürünleri 17,34 6,32 7,18 33,72 Korunmuş et ve et ürünleri 9,05 7,44 13,92 33,48 Balıklar, kabuklular ve yumuşakçalar 27,34 0,54 10,57 41,56 Meyve ve sebzeler, işlenmiş ve korunmuş 62,68 2,15-0,76 64,91 Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar 7,46 23,67 12,02 48,86 Süt ürünleri 13,64 2,44 3,52 20,51 Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünler 11,31 2,32 10,94 26,35 Fırın ürünleri ve unlu mamuller 9,31 5,23 3,22 18,72 Diğer gıda ürünleri 11,19 11,18 4,15 28,75 Hazır hayvan yemleri 7,06 2,60 12,15 23,19 İçecekler 7,99 7,52 6,24 23, Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 47

25 5-2-2 Tüketici Fiyat Endeksleri (TÜFE) Gıda Perakendesi Fiyat Endeksi Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda yıllık TÜFE değerleri, 2016 yılında; bir önceki yılın aynı aylarına göre (Ocak ve Temmuz ayları hariç), genelde daha düşük değerlerde gerçekleşmiştir. Alkollü içecekler grubunda ise 2016 yılındaki tüm aylık değerler 2015 e göre daha yüksek olmuştur yılı sonunda %12,73 olan gıda ve alkolsüz içecekler grubundaki TÜFE değeri, 2015 yılında inişli çıkışlı bir grafikle %10,87 ye gerilemiş, 2016 yılında da gerilemeye devam ederek %5,65 e kadar düşmüştür ve 2015 yıllarında birbirine oldukça yakın seviyelerde gerçekleşen alkollü içecekler TÜFE değeri, 2016 da 2 kata yakın artış eğilimi göstererek yılın son ayında %24,51 e kadar yükselmiştir yıllarını kapsayan inceleme döneminde, gıda ve alkolsüz içecekler grubunda en düşük yıllık değer %1,38 ile Nisan 2016 da, en yüksek değer ise %14,44 ile Ağustos 2014 de elde edilmiştir. Alkollü içecekler grubunda ise en yüksek yıllık TÜFE değerinin elde edildiği ay %24,51 ile 2016 yılının Aralık ayı olurken, en düşük değer de 2014 ün Mart ayındaki %11,01 lik değerdir. Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Değişim (2003=100) (%) ( ) 2016 yılının tüm aylarında alkollü içecekler grubuna ait TÜFE değerleri Türkiye genel TÜFE değerlerinden daha yüksek seviyelerde gerçekleşmiştir. Gıda ve alkolsüz içecekler grubunun aylık değerleri ile karşılaştırıldığında Türkiye Genel TÜFE değerleri Ocak, Şubat ve Temmuz ayları haricinde daha yüksek seviyede değerler almıştır. Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda fiyatlar 2016 yılında %5,65 oranında artarken; sadece gıda grubunda %5,44, alkolsüz içecekler grubunda %8,35 ve alkollü içecekler grubunda ise %24,51 seviyelerinde gerçekleşmiştir. Söz konusu yılda Türkiye genel TÜFE değeri ise %8,53 ile gıda ve alkolsüz içeceklerden daha yüksek, alkollü içeceklerden ise daha düşük olmuştur Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 49. Genel Gıda ve Alkolsüz İçecekler Alkollü İçecekler* Ocak 7,75 7,24 9,58 10,89 10,97 11,69 11,10 12,08 15,90 Şubat 7,89 7,55 8,78 10,05 13,70 8,83 11,27 12,10 16,57 Mart 8,39 7,61 7,46 10,12 14,12 4,58 11,01 12,34 16,72 Nisan 9,38 7,91 6,57 13,15 14,36 1,38 11,53 12,17 17,43 Mayıs 9,66 8,09 6,58 14,11 12,81 2,47 11,09 12,65 16,82 Haziran 9,16 7,20 7,64 12,47 9,28 6,63 11,16 12,61 16,90 Temmuz 9,32 6,81 8,79 12,56 9,25 9,69 11,95 13,80 16,39 Ağustos 9,54 7,14 8,05 14,44 9,71 6,19 14,14 12,21 16,18 Eylül 8,86 7,95 7,28 13,95 10,73 4,16 13,84 12,32 16,23 Ekim 8,96 7,58 7,16 12,56 8,69 5,20 12,53 12,25 24,51 Kasım 9,15 8,10 7,00 14,37 9,51 3,55 12,61 12,25 24,51 Aralık 8,17 8,81 8,53 12,73 10,87 5,65 12,44 12,54 24,51 Gıda ve Alkolsüz İçecekler ve Alkollü İçecekler Yıllık TÜFE Oranları * Bu gruptaki fiyatlara "tütün" grubu fiyatları da dahildir. (%) (2016) Aylar İtibarı ile Gıda Perakende Fiyat Endeksi ve Tüketici Fiyat Endeksi Akademetre tarafından 14 yıldır kesintisiz bir şekilde perakende ve perakende tedariki sektörlerine yönelik hazırlanan Pricing Panel (Akademetre Gıda Perakendesi Fiyat Endeksi) 19 ilde ayda 2,5 milyon SKU ürünün fiyatını analiz eden dünyanın en büyük alışveriş sepetidir. (2015 Ocak = 100) (2016) Fiyat endeksi tüketim ve satış hacminden bağımsızdır. Ürün sepeti Et Balık Tavuk Şarküteri, Kuru Gıda ve Yemek Malzemeleri, Atıştırmalık ve Şekerlemeler, Süt Ürünleri ve Kahvaltılıklar, Taze Meyve ve Sebze ve İçeceklerden oluşan 6 kategoriyi kapsamaktadır yılı Ocak ayı Akademetre Gıda Perakendesi Sepeti tutarı 100 kabul edilmiş ve yapılan analizler 2015 yılı Ocak ayını baz alarak gerçekleştirilmiştir. Aynı durum Tüketici Fiyat Endeksi içinde geçerlidir. Tüketici Fiyat Endeksi ile Akademetre Gıda Perakendesi Fiyat Endeksi karşılaştırıldığında yıl genelinde ortalama olarak 7 puanlık bir fark olduğu görülmektedir yılına Yılları Aylar İtibarı ile Gıda Perakende Fiyat Endeksi (2015 Ocak = 100) Gıda Perakendesi Fiyat Endeksi 119,6 puan ile başlamış, yıl sonunu ise 121,3 puan ile kapatmıştır. Yıl boyunca en büyük endeks değeri 121,3 ile Aralık ayında elde edilirken en düşük değer 116,9 ile Mayıs ayında gerçekleşmiştir. Tüketici Fiyat Endeksi ise en yüksek değerini yine Aralık ayında 116,8 puan ile almıştır. En düşük olduğu ay ise 109,5 ile Mart ayında gerçekleşmiştir. Akademetre Gıda Perakendesi Fiyat Endeksi ile Tüketici Fiyat Endeksi arasındaki farkın en açık olduğu ay 10 puan ile Ocak ayı olurken farkın en az olduğu ay ise 3 puanla Kasım ayı olmuştur ve 2016 yılları ay bazlı karşılaştırma yapıldığında 2016 yılı değerlerinin 2015 yılına göre daha yüksek değerlerde gerçekleştiği görülmektedir. Bunun yanında endeks puanında yılın ilk aylarında görülen artışın son aylara kıyasla daha büyük olduğu gözlemlenmiştir. Gıda Perakendesi Fiyat Endeksine göre bu durumun sebebi, 2015 yıl sonunda gerçekleşen fiyat artışlarının yıl ortalamasının üzerinde seyretmesidir.

26 5-3 Sanayi Üretim Endeksleri Alt Kategoriler İtibarı ile Gıda Perakende Fiyat Endeksi (2016 Ocak = 100) (2016) Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörlerinde Yıllık Ortalama Sanayi Üretim Endeksi Gıda Perakendesi Fiyat Endeksi kategori bazlı incelendiğinde Et Balık Tavuk Şarküteri kategorisinde fiyat endeksinin yıl sonuna doğru arttığı ve yılı 10 puanlık artış ile kapattığı görülmektedir. Yıl genelinde stabil seyrettiği görülen Kuru Gıda ve Yemek Malzemeleri kategorisi endeks puanı yılının son çeyreğinde düşmüş, bu düşüş doğrultusunda yılı yaklaşık 2 puanlık bir azalışla 97,7 puandan kapatmıştır. Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Et Balık Tavuk Şarküteri 100,0 101,2 101,9 103,2 103,3 104,7 106,1 105,7 105,3 105,9 109,6 110,9 Kuru Gıda ve Yemek Malzemeleri 100,0 99,9 100,7 100,7 101,0 100,6 100,5 100,0 99,8 98,8 97,6 97,7 Atıştırmalık ve Şekerlemeler 100,0 101,3 102,1 102,6 101,0 102,4 102,8 102,9 103,1 103,1 102,4 101,7 Süt Ürünleri ve Kahvaltılıklar 100,0 99,6 97,3 96,1 95,2 94,6 93,4 94,5 94,8 96,2 94,6 96,8 Taze Meyve ve Sebze 100,0 103,4 107,6 101,7 94,0 88,9 92,5 89,8 88,2 87,4 88,2 96,1 İçecek 100,0 98,0 100,2 101,4 100,6 100,9 101,0 101,0 100,7 100,4 100,8 102,0 Atıştırmalık ve Şekerlemeler kategorisi fiyat endeksinin inişli çıkışlı bir seyir izlediği, yaklaşık 2 puanlık artışla 2016 yılını 101,7 puan ile kapattığı görülmektedir. Süt Ürünleri ve Kahvaltılıklar Kategorisi incelendiğinde yaz aylarına doğru fiyatların gerileyerek 93,4 puana kadar düştüğü görülmektedir. Temmuz ayından itibaren ise fiyat endeksinin artmaya başladığı ve yılı 96,8 puan ile kapattığı görülmektedir. Taze Meyve ve Sebze kategorisi fiyat endeksinin mart ayına kadar yükselerek bu ayda en yüksek değerini aldığı görülmektedir. Ancak bu aydan sonra hızlı bir şekilde düşerek yaz aylarının da gelmesi ile birlikte ekim ayında en düşük değerini alan endeks yılı 96,1 puan ile kapatmıştır. İçeçek kategorisi fiyat endeksi, şubat ayında 100 puanın altına gerilemesine rağmen, yılın sonraki aylarında endeks puanında artış göstermiş, yılı 102 puan ile kapatmıştır yılı bazlı yıllık üretim endeksi değişim oranları incelendiğinde; 2016 yılında imalat sanayi üretim endeksi %1,4 oranında artarken, Gıda Sanayi üretim endeksi %2 artmıştır. İçecek Sanayi üretim endeksi ise %1,5 oranında yılları arasında 2015 yılı dışındaki üç yılda da Gıda Ürünleri sektörünün üretim endeksi değişim oranlarının imalat sanayinden daha yüksek oranlarda gerçekleşmiş olduğu görülmektedir. Buna karşılık İçecekler sektöründeki üretim endeksi değişim oranları inceleme dönemindeki tüm yıllarda imalat sanayinden daha düşük oranlarda gerçekleşmiştir. Son dört yılda ( ) imalat sanayi ve Gıda Sanayi ortalama olarak %3,1 oranında büyürken, İçecek Sanayi ortalama üretim endeksi değişmemiştir. Gıda Sanayi alt sektörleri olarak incelendiğinde 2016 yılında en yüksek oranlı artış hazır hayvan yemleri imalatı sektöründe gerçekleşirken en yüksek oranlı düşüş -%3,2 ile fırın ve unlu mamuller sektöründe gerçekleşmiştir Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 51 daralmıştır. Alt Sektörler Bazında Değişim Oranları (%) ( ) " İmalat Sanayi 4,0 3,2 3,6 1,4 3,1 Gıda Ürünlerinin İmalatı 5,4 4,5 0,4 2,0 3,1 Etin İşlenmesi ve Saklanması ile Et Ürünlerinin İmalatı -2,1 6,5 0,3-1,9 0,7 Etin İşlenmesi ve Saklanması ile Et Ürünlerinin İmalatı -1,6 1,5-9,5-1,3-2,8 Kümes Hayvanları Etlerinin İşlenmesi ve Saklanması 0,4 6,6 1,1-3,6 1,1 Et ve Kümes Hayvanları Etlerinden Üretilen Ürünlerin İmalatı -14,9 9,0 1,2 7,6 0,7 Balık, Kabuklu Deniz Hayvanları ve Yumuşakçaların İşlenmesi ve Saklanması 7,5 38,6 8,0 2,6 14,2 Sebze ve Meyvelerin İşlenmesi ve Saklanması 1,7-5,0-1,9 0,7-1,2 Patatesin İşlenmesi ve Saklanması 1,1 5,2 2,8 3,5 3,1 Sebze ve Meyve Suyu İmalatı 5,3 9,1-3,1 1,5 3,2 Başka Yerde Sınıflandırılmamış Meyve ve Sebzelerin İşlenmesi ve Saklanması 1,5-9,0-3,0-0,3-2,7 Bitkisel ve Hayvansal Sıvı ve Katı Yağların İmalatı 9,4-2,6-13,3 1,5-1,2 Sıvı ve Katı Yağ İmalatı 10,9-3,1-14,6 1,7-1,2 Margarin ve Benzeri Yenilebilir Katı Yağların İmalatı 1,4 0,5-5,9 0,3-0,9 Süt Ürünleri İmalatı 1,6 6,6 3,7 10,1 5,5 Süthane İşletmeciliği ve Peynir İmalatı 4,8 5,0 6,5 3,7 5,0 Dondurma İmalatı -4,8 10,2-2,0 24,3 6,9 Öğütülmüş Tahıl Ürünleri, Nişasta ve Nişastalı Ürünlerin İmalatı 3,0-0,5 6,3 3,8 3,1 Öğütülmüş Hububat ve Sebze Ürünleri İmalatı 3,4-0,9 7,6 3,4 3,4 Nişasta ve Nişastalı Ürünlerin İmalatı 0,9 1,5-0,8 6,5 2,0 Fırın ve Unlu Mamuller İmalatı 15,6 9,7 0,7-3,2 5,7 Ekmek, Taze Pastane Ürünleri ve Taze Kek İmalatı 17,9 10,9 3,9-4,4 7,1 Peksimet ve Bisküvi İmalatı; Dayanıklı Pastane Ürünleri ve Dayanıklı Kek İmalatı 11,5 7,4-5,5-2,4 2,8 Makarna, Şehriye, Kuskus ve Benzeri Unlu Mamullerin İmalatı 8,0 6,7-10,3 10,9 3,8 Diğer Gıda Maddelerinin İmalatı 5,1 3,0-1,1 3,7 2,7 Şeker İmalatı 4,4-5,0-7,7 17,9 2,4 Kakao, Çikolata ve Şekerleme İmalatı 8,3 6,7-3,6-1,2 2,6 Kahve ve Çayın İşlenmesi 5,4 13,1 14,2-7,9 6,2 Baharat, Sos, Sirke ve Diğer Çeşni Maddelerinin İmalatı -3,0 3,9 5,8 8,4 3,8 Hazır Yemeklerin İmalatı 5,8 8,8-0,5-3,6 2,6 Homojenize Gıda Müstahzarları ve Diyetetik Gıda İmalatı 6,5-4,4-1,1 26,4 6,8 Başka Yerde Sınıflandırılmamış Diğer Gıda Maddelerinin İmalatı -0,9 2,7-0,2-5,6-1,0 Hazır Hayvan Yemleri İmalatı 4,3 2,6 6,6 10,8 6,1 Çiftlik Hayvanları İçin Hazır Yem İmalatı 4,5 2,7 6,6 10,9 6,2 Ev Hayvanları İçin Hazır Gıda İmalatı -0,9-2,9 7,5 5,6 2,4 İçeceklerin İmalatı -2,3 2,0 1,7-1,5 0,0 Alkollü İçeceklerin Damıtılması, Arıtılması ve Harmanlanması -5,4-4,0 3,1-6,6-3,2 Üzümden Şarap İmalatı -1,5-2,6 0,3-13,9-4,4 Bira İmalatı -8,5 1,2-3,7-2,6-3,4 Alkolsüz İçeceklerin İmalatı; Maden Sularının ve Diğer Şişelenmiş Suların Üretimi 2,3 3,4 4,8 0,1 2,6

27 5-3-2 Sanayi Üretim Endeksi Artış Oranları Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Sanayi Üretim Endeksi Değişim Oranları (2003=100) (%) (2016) İmalat, Gıda ve İçecek Sanayi Aylık Değişim Oranları (%) (2016) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık İmalat Sanayi 3,1 9,3 5,4 0,5 8,1-0,4-11,0 2,1-5,1-0,4 4,3 1,2 Gıda Ürünlerinin İmalatı -1,1 2,5 0,6 2,0 10,1-2,6 0,1 1,1-2,8 7,3 2,3 4,2 Etin İşlenmesi ve Saklanması ile Et Ürünlerinin İmalatı -7,0 1,2-4,6-4,9 3,8 1,8-9,8 5,8-8,6 2,9 0,5-3,7 Etin İşlenmesi ve Saklanması ile Et Ürünlerinin İmalatı 20,3 6,0 20,7 8,1 9,1-3,2-33,5-8,5-19,6-5,0 10,7-15,7 Kümes Hayvanları Etlerinin İşlenmesi ve Saklanması -10,3-0,3-9,0-8,8 3,1 2,5-8,5 6,4-11,4 2,6-4,0-5,1 Et ve Kümes Hayvanları Etlerinden Üretilen Ürünlerin İmalatı 0,1 8,0 10,7 13,0 5,1 1,0-4,0 9,2 11,8 7,9 22,0 9,5 Balık, Kabuklu Deniz Hayvanları ve Yumuşakçaların İşlenmesi ve Saklanması 1,9 17,0-2,2-9,2 32,8-6,5 8,7 18,6 15,3 11,6 5,9-33,3 Sebze ve Meyvelerin İşlenmesi ve Saklanması 1,9 5,4 0,8 2,8 10,4 5,3 0,2 5,4-10,0-10,2 2,6 2,8 Patatesin İşlenmesi ve Saklanması 8,3 21,6 22,0 15,2 17,4-1,9-5,1 7,9-3,8-12,6-4,9-2,5 Sebze ve Meyve Suyu İmalatı -15,8-8,9 4,0 6,3 8,7 8,3 5,8 8,2 2,1 1,8-1,5-6,6 Başka Yerde Sınıflandırılmamış Meyve ve Sebzelerin İşlenmesi ve Saklanması 2,7 2,5-6,1-1,4 8,5 7,5 1,3 4,4-12,3-10,9 5,4 5,5 Bitkisel ve Hayvansal Sıvı ve Katı Yağların İmalatı -12,7 6,2-4,0 21,8 11,9-2,6-9,0 9,4-0,8 5,4 3,2-4,8 Sıvı ve Katı Yağ İmalatı -15,3 3,6-8,6 18,1 11,3-6,1-9,4 15,6 1,7 9,1 9,2-0,6 Margarin ve Benzeri Yenilebilir Katı Yağların İmalatı 3,4 21,0 20,7 39,8 14,7 15,5-6,6-16,6-13,9-14,7-26,5-27,6 Süt Ürünleri İmalatı 17,4 13,8 11,5 8,4 4,7 6,1 4,9 9,2-0,3 13,4 30,3 13,5 Süthane İşletmeciliği ve Peynir İmalatı 3,2 4,5 0,9 3,2 2,8 4,4 1,7 7,2 1,6 5,1 6,5 3,9 Dondurma İmalatı 74,1 34,0 31,9 16,0 7,0 8,4 8,9 12,0-10,4 310,9 960,7 147,3 Öğütülmüş Tahıl Ürünleri, Nişasta ve Nişastalı Ürünlerin İmalatı 11,6 24,7 22,2 7,2 1,4-2,5-7,8 6,5-2,0-7,8-5,2 6,1 Öğütülmüş Hububat ve Sebze Ürünleri İmalatı 10,9 29,4 23,1 4,9-3,1-2,5-8,5 5,4-2,4-6,8-5,6 6,0 Nişasta ve Nişastalı Ürünlerin İmalatı 16,4 0,0 18,0 21,0 30,6-2,5-4,5 14,4 0,8-14,4-3,2 6,5 Fırın ve Unlu Mamuller İmalatı -12,0 0,7 1,7-4,4-1,2 0,2-10,5 4,1-3,6-4,2-3,5-5,8 Ekmek, Taze Pastane Ürünleri ve Taze Kek İmalatı -14,7 1,4 1,0-6,6-4,3-2,7-8,1 1,8-4,6-5,4-3,7-6,7 Peksimet ve Bisküvi İmalatı; Dayanıklı Pastane Ürünleri ve Dayanıklı Kek İmalatı -7,2-1,5 1,6-2,8 3,6 6,8-20,4 8,0-3,4-3,6-3,0-7,7 Makarna, Şehriye, Kuskus ve Benzeri Unlu Mamullerin İmalatı 5,4 1,6 14,7 18,7 21,2 8,1 3,1 17,3 13,1 11,9-2,6 18,2 Diğer Gıda Maddelerinin İmalatı -8,7-1,0 2,2 6,0 31,7-20,1-9,8-5,3-5,2 13,6 7,9 14,2 Şeker İmalatı -9,1-39,0-14,6 58,8 9,1-30,8 12,5 55,6 166,2 23,1 9,1 20,5 Kakao, Çikolata ve Şekerleme İmalatı -5,4 4,7 2,0 11,2-1,1-0,7-27,5-7,1-11,7-0,5 11,0 4,2 Kahve ve Çayın İşlenmesi -31,4-3,4 2,6-6,6 91,9-43,2 4,1-9,4-47,6-4,5-0,7 12,2 Baharat, Sos, Sirke ve Diğer Çeşni Maddelerinin İmalatı 6,1 12,0 5,9 12,3 19,5 10,6-2,2 23,6 10,7 12,3-6,6-0,1 Hazır Yemeklerin İmalatı -10,4-4,1-3,2-6,6 4,5-6,1-22,8-1,5 0,5 0,8 8,4-1,8 Homojenize Gıda Müstahzarları ve Diyetetik Gıda İmalatı 19,2 6,4 27,8 5,5 43,7 27,6 17,2 48,9 47,8 35,2 20,6 24,9 Başka Yerde Sınıflandırılmamış Diğer Gıda Maddelerinin İmalatı 0,8-10,0-1,8-8,2 1,1-13,4-16,5-12,6 1,8-1,5-7,6-1,0 Hazır Hayvan Yemleri İmalatı 0,7 18,3 7,7 8,4 20,3 25,0 3,2 9,7 11,4 4,0 18,8 4,8 Çiftlik Hayvanları İçin Hazır Yem İmalatı 0,9 18,3 7,8 8,4 20,2 25,5 3,6 9,5 11,8 4,1 19,4 4,5 Ev Hayvanları İçin Hazır Gıda İmalatı -7,7 20,6 6,2 3,3 21,7 7,0-11,3 22,1-5,5 3,0-4,3 16,5 İçeceklerin İmalatı -8,6-6,1 0,6 8,7-4,5-1,5 3,5-4,4 1,1-1,7-0,2-7,3 Alkollü İçeceklerin Damıtılması, Arıtılması ve Harmanlanması 6,8-13,7-15,6-8,6-1,6-6,9-16,5-22,7-6,6 20,1 1,9-14,3 Üzümden Şarap İmalatı -6,6-0,8-2,7-27,8-10,0-9,0-42,8-37,2-43,1-9,3 10,2 38,0 Bira İmalatı -9,8-12,3-10,1 6,3-9,2-1,4-1,2-2,3 6,4 7,2 2,7-10,5 Alkolsüz İçeceklerin İmalatı; Maden Sularının ve Diğer Şişelenmiş Suların Üretimi -10,2-1,9 8,2 13,5-2,2-0,8 8,6-2,9 0,4-10,2-3,5-5,1 Gıda Sanayi 2016 yılı aylık üretim endeksi değişim oranları genelde imalat sanayi ortalama aylık değişim oranları ile benzer bir eğilim gösterirken, İçecek Sanayi üretim değişim oranları bakımından bazı aylarda imalat sanayi ile oldukça ayrışmıştır. Gıda Sanayi'nde üretim 2016 yılının sadece Ocak, Haziran ve Eylül aylarında değişen oranlarda düşüş yaşarken, diğer tüm aylarda değişen oranlarda artış gözlenmiştir. İçecek Sanayi nde ise Mart, Nisan, Temmuz ve Eylül aylarını kapsayan dört ayda üretim artışı görülmüş, geri kalan sekiz ayda ise üretim değişen oranlarda azalmıştır yılında Gıda Sanayi nde elde edilen en yüksek oranlı aylık üretim endeksi artış oranı Mayıs ayındaki %10,1'lik değer olurken, İçecek Sanayi'ndeki en yüksek oranlı artış Nisan ayında gerçekleşen %8,7'lik değerdir. Gıda Sanayi nde elde edilen en düşük oranlı aylık üretim endeksi değişim oranı ise Temmuz ayındaki %0,1'lik değer olurken, İçecek Sanayi'ndeki en düşük oranlı artış ise Mart ayındaki %0,6'lık değerdir Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 53

28 5-4 Kapasite Kullanımı Gıda ve İçecek Sanayi ile İmalat Sanayi nde Kapasite Kullanım Oranları Gıda ve İçecek Sanayi nde Kapasite Kullanım Oranları Aylar Bazında İmalat Sanayi ve Gıda ve İçecek Sanayi nde Kapasite Kullanım Oranları (%) (2016) Alt Sektörler Bazında Aylık Kapasite Kullanım Oranları (%) ( ) Gıda ve İçecek Sanayi nde Kapasite Kaynak: T.C. Merkez Bankası Aylar Gıda ve İçecek Sanayi Gıda Sanayi İçecek Sanayi Kullanım Oranları (%) (2016) Kaynak: T.C. Merkez Bankası T.C. Merkez Bankası verilerine göre; Gıda ve İçecek Sanayi kapasite kullanım oranları, 2016 yılının tüm aylarında imalat sanayi kapasite kullanım oranlarından daha düşük değerlerde gerçekleşmiştir. İmalat sanayi kapasite kullanım oranı 2016 yılının tüm aylarında %70'lerin üzerinde değerler alırken, Gıda ve İçecek Sanayi kapasite kullanım oranı ise Ocak, Eylül, Kasım ve Aralık dönemini kapsayan dört ay hariç, geri kalan sekiz ayda sürekli olarak %70'lerin altında gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemlerdeki dört ayda ise oranlar %70 lerin üstünde gerçekleşmiştir yılında kapasite kullanım oranlarının en yüksek olduğu ay imalat sanayi için %76,6 lık değer ile Eylül ayı olurken; Gıda ve İçecek Sanayi için de %71,2 ile Aralık ayı olmuştur. Kapasite kullanımının en düşük olduğu aylar ise Gıda ve İçecek Sanayi için %67,4 ile Ağustos ayı, imalat sanayi için ise %73,5 ile Şubat ayı olmuştur Ocak 72,2 70,9 72,1 71,8 61,9 61,1 Şubat 69,2 68,7 70,3 70,3 56,4 54,7 Mart 68,6 69,4 69,3 69,9 56,7 56,3 Nisan 68,9 69,6 69,7 70,1 58,0 58,7 Mayıs 69,2 69,2 70,3 69,7 59,2 61,2 Haziran 68,6 69,5 68,6 69,4 66,4 62,6 Temmuz 69,6 68,0 69,8 68,2 66,2 63,5 Ağustos 68,2 67,4 68,7 67,4 64,7 63,6 Eylül 70,9 70,9 70,9 71,1 66,8 65,3 Ekim 72,6 69,7 72,3 70,4 64,3 63,5 Kasım 71,6 70,7 72,5 71,5 62,0 62,5 Aralık 71,8 71,2 71,9 72,2 61,3 60,6 Kaynak: T.C. Merkez Bankası Gıda ve İçecek Sanayi kapasite kullanım oranlarının 2015 ve 2016 yıllarındaki aylık değerleri incelendiğinde; 2016 yılı değerlerinin Mart-Haziran arası dört ay hariç, geri kalan yedi ayda genelde 2015 yılı değerlerinden daha düşük olduğu görülmektedir. Eylül 2015 ve 2016 değerleri ise %70,9 ile aynı seviyededir. Son iki yılda Gıda ve İçecek Sanayi kapasite kullanım oranının en düşük olduğu ay %67,4 ile 2016 yılı Ağustos ayı olurken, en yüksek değer 2015 yılı Ekim ayındaki %72,6'lık değerdir ve 2016 yıllarında Gıda ve İçecek Sanayi kapasite kullanım oranlarında bu gelişmeler yaşanırken, Gıda Sanayi alt sektöründe de aynı aylarda neredeyse benzer bir eğilim söz konusu olmuştur. Gıda Sanayi nde 2016 yılı aylık kapasite kullanım oranlarının 2015 yılına göre en yüksek oranda artmış olduğu ay %1,2 ile Haziran ayı olmuştur. İncelenen son iki yılda Gıda Sanayi'nde en yüksek kapasite kullanım oranı %72,5 ile 2015 yılı Kasım ayında, en düşük oran ise %67,4 ile 2016 yılı Ağustos ayında elde edilmiştir. İçecek Sanayi'nde ise 2016 yılının sadece üç ayında (Nisan, Mayıs ve Kasım) 2015 yılına göre kapasite kullanım oranları artmış, diğer dokuz ayda ise azalmıştır yılı aylık kapasite kullanım oranlarına göre; 2016 yılında en yüksek oransal azalışın görüldüğü ay %5,7 ile Haziran ayı olurken, en fazla artış %3,4 ile Mayıs ayında gerçekleşmiştir. İnceleme dönemi olan 2015 ve 2016 yılları kapsamında İçecek Sanayi'nde en yüksek oranlı kapasite kullanım oranı %66,8 ile 2015 yılı Eylül ayında, en düşük oran ise %54,7 ile 2016 yılı Şubat ayında elde edilmiştir Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 55

29 5-5 Yatırım Teşvikleri Gıda ve İçecek Sanayi ne Tahsis Edilen Yatırım Teşvik Belgeleri Gıda ve İçecek Sanayi ne Tahsis Edilen Yatırım Teşvik Belgelerinde İlk 10 İl Yıllar Bazında Tahsis Edilen Yatırım Teşvik Belgeleri ( ) İlk 10 İlde Gıda ve İçecek Sanayi ne Tahsis Edilen Yatırım Teşvik Belgeleri 2015 yılında 261 belge karşılığında kişiye istihdam sağlanırken, 2016 yılında 221 belge karşılığında kişiye istihdam sağlanmıştır. Başka bir ifade ile 2016 yılında Gıda ve İçecek Sanayi ne tahsis edilen belge sayısı 2015 yılına göre 40 adet azalmasına rağmen, istihdam edilen kişi sayısı daha düşük bir oranda azalarak 352 kişi ile sınırlı kalmıştır. Bu gelişme sonucunda yatırım teşvik belgesi başına düşen istihdam 26 kişiden 29 kişiye yükselmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi'ne, 2015 yılında milyon TL yatırım teşviki yapılırken, 2016 yılında yapılan yatırım teşviki %28,8 oranında azalarak milyon TL olmuştur yılında belge başına teşvik tutarı 10,9 milyon TL olurken, 2016 yılında 9,2 milyon TL'ye gerilemiştir. Gıda ve İçecek Sanayi'ne tahsis edilen yatırım teşvikleri 2016 yılında bir önceki yıla göre belge adedi olarak %15,3, tutar olarak %28,8 ve yaratılan istihdam olarak %5,2 oranında azalmıştır. Yıl , , , , , , Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı Belge Sayısı (Adet) Sabit Yatırım (TL) Gıda ve İçecek Sanayi nde Verilen Yatırım Teşvik Tutarları ve Artış Oranları Artış (%) İstihdam (kişi) Belge Başına Sabit Yatırım Belge Başına İstihdam ( ) Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı Gıda ve İçecek Sanayi ne 2016 yılında tahsis edilen yatırım teşviklerinin adedi bir önceki yıla göre, ilk 10 il için 114 adetten 99 a gerilerken; tutar olarak da Sıralama İller Tutar (TL) İller Tutar (TL) 1 İZMİR MANİSA İSTANBUL İSTANBUL BURSA SAKARYA GAZİANTEP GAZİANTEP KARAMAN İZMİR MERSİN ADANA AMASYA MERSİN SAKARYA ANKARA KONYA ESKİŞEHİR MANİSA ISPARTA Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı 10 İL TOPLAMI İL TOPLAMI İL BELGE SAYISI İL BELGE SAYISI İL İSTİHDAM İL İSTİHDAM İlk 10 il, 2015 yılında Gıda ve İçecek Sanayi tarafından kullanılan yatırım teşvik tutarlarının %70,7'sini kullanırken, 2016 yılında bu oran %68,4 e gerilemiştir yılında ilk 10 ilin kullanmış olduğu belge sayısı, 114 adet ve yaratmış olduğu istihdam kişi iken; 2016 yılında belge sayısı 99 adete, çalışan sayısı ise kişiye gerilemiştir yılında 764,1 milyon TL ile İzmir ilk sırada yer alırken, 2016 yılında 342,6 milyon TL ile ilk sırada yer alan il ise Manisa olmuştur. İstanbul 2015 yılı sıralamasında ikinci sırada yer alırken, 2016 yılında da yine ikinci sırada yer almıştır yılı ilk on sıralamasında yer almayan Adana, Ankara, Eskişehir ve Isparta 2016 sıralamasında yer alırken; İzmir, İstanbul, Manisa, Sakarya, Gaziantep ve Mersin ise hem 2015 hem de 2016 yıllarında ilk on sıralaması içerisinde yer almayı başarabilen iller olmuştur. İlk 10 il için 2015 yılında belge başına %31,1 lik azalışla milyon TL yatırım teşvik tutarı 17,7 milyon TL ve belge seviyesinden 2016 yılında başına istihdam 28 kişi olurken; 2016 yılında belge başına yatırım teşvik tutarı milyon TL ye gerilemiştir. 14 milyon TL'ye gerilerken, belge başına istihdam da artarak 31 kişi olmuştur Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 57

30 5-6 Üretimde Ücret ve Kazanç Endeksleri Gıda ve İçecek Sanayi nde Çalışılan Saat Endeksi Üretimde Çalışan Kişi Başına Kazanç Endeksi Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Gıda ve İçecek Sanayi nde Çalışılan Saat Endeksi Değişimi (%) ( ) Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Gıda ve İçecek Sanayi nde Çalışan Kişi Başına Kazanç Endeksi (%) ( ) TÜİK in yayımladığı Sanayide Çalışılan Saat Endeksi verilerine göre 2015 yılında Gıda Sanayi üretiminde çalışılan saat endeksi yılları arasında, bir önceki yıl aynı döneme göre üretimde çalışılan saatin en yüksek oranda arttığı dönem, Gıda Sanayi için %5,3 ile 2013 yılı ikinci çeyreği olurken, İçecek Sanayi için %10,4 ile 2014 yılı ikinci çeyreği olmuştur. Gıda Sanayi'nde çalışılan saat endeksi 2015 yılı ilk ve son çeyrekleri ile 2016 yılının tamamında düşüş gösterirken, İçecek Sanayi için 2012 yılı ilk üç çeyrek ve 2015 yılı ikinci ve üçüncü çeyreklerinde negatif sonuçlar elde edilmiştir. İçecek Sanayi'nin en yüksek oranda düşüş gösterdiği dönem %5,7 ile 2012 yılı ilk çeyreği olmuştur. İçecek Sanayi'nde de 2012 yılı hariç tüm yıllarda değişen oranlarda artış olmuştur yılında çalışılan saat endeksi Gıda Sanayi nde %3 oranında azalırken, İçecek Sanayi nde %2,3 oranında artmıştır. TÜİK in yayımladığı Brüt Ücret- Maaş Endeksi verilerine göre; 2016 yılında brüt ücret ve maaşlar yılları arasında, bir önceki yılın aynı dönemine göre brüt ücret ve maaşların en fazla arttığı dönem, Gıda Sanayi için %22,1 ile 2016 yılı ilk çeyreği, İçecek Sanayi için %32,7 ile 2012 yılı ikinci çeyreği olmuştur. 2012, 2014, 2015 ve 2016 yıllarında İçecek Sanayi ndeki brüt ücret ve maaş artış oranları, Gıda Sanayi'ndeki artış oranlarından daha yüksek seviyelerde gerçekleşirken; sadece 2013 yılında ise tam tersi bir durum söz konusu olmuştur. Gıda Sanayi nde %16,3, İçecek İncelenen yıllarda İçecek Sanayi'nde en Gerek Gıda gerekse de İçecek %0,3 artarken, 2016 yılında Gıda Sanayi'ne ait çalışılan saat yüksek oranlı yıllık artış %19,8 ile 2012 sanayilerindeki brüt ücret ve maaşlar İncelenen dönemde en düşük artış endeksi artış oranları 2012 yılında İçecek Sanayi nde ise %19,8 oranında %3 oranında azalmıştır. İçecek ve 2016 yıllarında elde edilirken, Gıda incelenen dönemdeki hiçbir yılda bir önceki oranlarının olduğu dönemler ise Gıda Sanayi ndeki artış oranlarından daha yüksek artmıştır. Sanayi'nde elde edilen en yüksek oranlı yıla göre azalma göstermemiş; aksine sürekli Sanayi nde bu oran 2015 yılında Sanayi için %0,4 ile 2015 yılı ikinci Çalışılan saat endeksi değişim oranları değerlerde gerçekleşirken, 2013, 2014, artış da %16,3 ile yine 2016 yılında elde olarak artan bir trend göstermiştir. %0,7 iken, 2016 yılında %2,3 e çeyreği, İçecek Sanayi için ise yine %0,4 ile yıllık olarak incelendiğinde, Gıda Sanayi 2015 ve 2016 yıllarında ise bu durum edilmiştir. Brüt ücret ve maaşların en yüksek 2016 yılı üçüncü çeyreği olmuştur yılı hariç tüm yıllarda artarken; tersine dönmüştür yılında Gıda ve İçecek sanayilerine yükselmiştir. oranda artığı yılın her iki sektör içinde 2016 ait brüt ücret ve maaş artış oranları, az da yılında gerçekleşmiş olmasındaki en büyük olsa birbirinden ayrışmış; 2013, 2014, etken, 2016 yılında asgari ücrete yapılan 2015 ve 2016 yıllarında ise oranlar tekrar önemli oranlardaki artışlardır. birbirine yakın değerlerde gerçekleşmiştir Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 59

31 5-6-3 İstihdam Endeksi Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Gıda ve İçecek Sanayi nde İstihdam Endeksi (%) ( ) Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörlerinde İstihdam Endeksi Değişim Oranları (%) ( ) TÜİK in yayımladığı İstihdam Endeksi verilerine göre; istihdam endeksi 2016 yılında Gıda Sanayi nde %2,2 oranında azalırken, İçecek Sanayi nde ise %3,7 oranında artmıştır yılları arasında Gıda Sanayi için ortalama yıllık istihdam artış oranı %2,9 iken, bu oran İçecek Sanayi için %7,7 ile daha yüksek olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemde imalat sanayi istihdamının yıllık artışı ise %3,3 olarak gerçekleşmiştir. Gıda Sanayi alt sektörleri itibarı ile 2016 yılında en yüksek istihdam artışının, balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması imalatında gerçekleştiği görülmektedir. İstihdam endeksinin en fazla düştüğü alt sektör ise fırın ve unlu mamuller sektörü olmuştur. İçecek Sektörü alt sektörlerinde ise değişen oranlarda artışlar olduğu, en yüksek artışın ise alkolsüz içeceklerin imalatı sektöründe yaşandığı görülmektedir Yıllık Ortalama İmalat Sanayi 4,8 6,9 4,9 3,9 3,1 0,4-1,0 3,3 Gıda Sanayi 4,8 5,0 5,2 4,4 2,2 0,9-2,2 2,9 Etin İşlenmesi ve Saklanması ile Et Ürünlerinin İmalatı 7,9 12,8 9,0 1,5 1,2 0,2-3,7 4,1 Etin İşlenmesi ve Saklanması -2,9 2,5 8,4 4,1-1,3-5,2 7,2 1,8 Kümes Hayvanları Etlerinin İşlenmesi ve Saklanması 11,5 15,6 10,1 2,2-0,2 0,8-3,2 5,3 Et ve Kümes Hayvanları Etlerinden Üretilen Ürünlerin İmalatı 8,1 9,3 4,6-2,7 8,7 1,0-12,0 2,4 Balık, Kabuklu Deniz Hay. ve Yumuşakçaların İşlenmesi ve Saklanması 2,4 7,1 12,2 13,1 11,8 6,0 10,6 9,0 Sebze ve Meyvelerin İşlenmesi ve Saklanması -1,4 2,2 4,5 6,6 1,4 1,5 3,6 2,6 Patatesin İşlenmesi ve Saklanması -4,2-0,8 6,8 0,3-0,9 3,0 12,4 2,4 Sebze ve Meyve Suyu İmalatı 5,7 3,9 11,9 8,9 7,1 2,3-8,9 4,4 Başka Yerde Sınıflandırılmamış Meyve ve Sebzelerin İşlenmesi ve Sak. -1,9 2,3 3,9 6,8 1,1 1,3 4,1 2,5 Bitkisel ve Hayvansal Sıvı ve Katı Yağların İmalatı -4,7 10,6 3,7 0,5 4,2 1,8-2,0 2,0 Sıvı ve Katı Yağ İmalatı -3,7 10,2 4,6 0,7 4,4 1,5-2,4 2,2 Margarin ve Benzeri Yenilebilir Katı Yağların İmalatı -14,0 14,3-4,9-1,4 2,4 4,7 2,9 0,6 Süt Ürünleri İmalatı 7,2 5,4 7,4 5,6 11,5 4,1-0,1 5,8 Süthane İşletmeciliği ve Peynir İmalatı 6,5 5,5 6,8 4,9 12,0 6,6-1,2 5,9 Dondurma İmalatı 13,6 5,3 9,7 9,5 8,9-8,7 6,4 6,4 Öğütülmüş Tahıl Ürünleri, Nişasta ve Nişastalı Ürünlerin İmalatı 6,1 6,9 6,2 3,4 0,4 1,2 1,3 3,7 Öğütülmüş Hububat ve Sebze Ürünleri İmalatı 6,3 7,0 6,2 3,2 0,2 1,2 1,5 3,7 Nişasta ve Nişastalı Ürünlerin İmalatı 1,3 4,0 5,6 9,8 9,1 1,3-5,7 3,6 Fırın ve Unlu Mamuller İmalatı 6,4 3,0 5,4 6,2 0,6 0,1-6,3 2,2 Ekmek, Taze Pastane Ürünleri ve Taze Kek İmalatı 3,4 2,2 3,7 4,9 0,2 0,6-6,8 1,2 Peksimet ve Bis. İmalatı; Dayanıklı Past. Ürünleri ve Dayanıklı Kek İmalatı 16,1 6,5 15,9 13,0 2,9-2,3-5,2 6,7 Makarna, Şehriye, Kuskus ve Benzeri Unlu Mamullerin İmalatı 16,7 12,1 5,2 6,4-0,7 1,5 7,5 7,0 Diğer Gıda Maddeleri İmalatı 2,3 3,7-0,2 0,4-0,1-0,2-0,5 0,8 Şeker İmalatı -4,1-2,2-2,3-0,4-2,3-1,7-3,3-2,3 Kakao, Çikolata ve Şekerleme İmalatı 8,3 7,7 1,6 0,7 1,0-4,9 0,2 2,1 Kahve ve Çayın İşlenmesi 0,7-0,7-1,3-2,8-4,4 9,5-1,4 0,0 Baharat, Sos, Sirke ve Diğer Çeşni Maddeleri İmalatı 10,0 14,2 1,8 1,1 5,2 2,8 5,3 5,8 Hazır Yemeklerin İmalatı -1,9 5,8 5,5 3,2 1,2-2,2 5,8 2,5 Homojenize Gıda Müstahzarları ve Diyetetik Gıda İmalatı 8,8 62,0-4,5 22,1 6,5-0,1-1,3 13,4 BYS Diğer Gıda Maddelerinin İmalatı 7,8 3,0 1,4 4,4 8,0 1,6 3,8 4,3 Hazır Hayvan Yemleri İmalatı 12,4 18,6 14,9 3,0 12,5 2,8 1,0 9,3 Çiftlik Hayvanları İçin Hazır Yem İmalatı 12,4 18,6 14,9 2,8 12,7 2,8 1,0 9,3 Ev Hayvanları İçin Hazır Gıda İmalatı) -5,2 9,7 12,1 12,2 2,2 1,7-5,1 3,9 İçecek Sanayi 21,5 7,7 0,6 8,8 12,2-1,0 3,7 7,7 Alkollü İçeceklerin Damıtılması, Arıtılması ve Harmanlanması 122,3-3,0-0,1-1,2-2,0-1,2 0,4 16,5 Üzümden Şarap İmalatı 14,0 18,5-9,1-1,8 2,8 5,3 0,3 4,3 Bira İmalatı 3,6-1,2-1,6 3,9-6,0-1,3 1,4-0,2 Alkolsüz İçeceklerin İmalatı; Mad. Sularının ve Diğer Şişe. Suların Üretimi 12,6 8,8 1,8 10,8 15,6-1,3 4,2 7, yıllarını kapsayan inceleme döneminde sadece 2016 yılında istihdam azalırken diğer tüm yıllarda Gıda Sanayi'nde istihdam değişen oranlarda sürekli olarak artış göstermiştir. Gıda Sanayi'nde elde edilen en yüksek oranlı yıllık artış 2012 yılında elde edilen %5,2'lik orandır. İçecek Sanayi'nde 2015 yılında istihdam azalırken, diğer yıllarda değişen oranlarda artış olmuştur. Sektördeki en yüksek oranlı yıllık istihdam artış oranı %21,5 ile 2010 yılında elde edilirmiştir yılında istihdam endeksi imalat sanayinde %1, Gıda Sanayi nde %2,2 oranında azalırken, İçecek Sanayi nde %3,7 oranında bir istihdam artışı elde edilmiştir yılları arasındaki dönemde istihdamın en fazla arttığı çeyrek dönemler; Gıda Sanayi için %6,2 ile 2012 yılı ilk çeyreği, İçecek Sanayi için ise %14,2 ile 2014 yılı üçüncü çeyreği olmuştur Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 61

32 Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi nde Dış Ticaret Verileri 6-1 İhracat ve İthalat İhracat Bölüm:6 Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi nde Dış Ticaret Verileri Değer Olarak İhracat Yıllar Bazında İhracat (Milyon Dolar) ( ) Türkiye Sanayi Madencilik ve Taş Ocaklığı İmalat Gıda ve İçecek Sanayi* Elektrik, Gaz ve Su * Sektör verileri ISIV Rev 4'e göre verilmiştir. Türk Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı, 2016 yılında bir önceki yıla göre %6,9 oranında (825 milyon dolar) azalarak 11 milyar dolar seviyesine gerilemiştir yılında bir önceki yıla göre Türkiye toplam ihracatı %0,9, sanayi ihracatı %0,7, imalat sanayi ihracatı ise %0,5 oranında azalmıştır. Başka bir ifade ile ihracat tüm sektörlerde azalırken, ülke geneli, sanayi ve imalat sanayine göre Gıda ve İçecek Sanayi ihracatındaki azalma daha yüksek bir oranda gerçekleşmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi'nin yılları arasında ihracatı 2015 ve 2016 yıllarındaki azalmaya rağmen %103,6 artarak 5,5 milyar dolar seviyesinden 11 milyar dolara yükselirken; aynı dönemde Türkiye toplam ihracatı ile sanayi ve imalat sanayi ihracatları ise yaklaşık olarak %94 ile daha düşük oranda artmıştır. Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı sadece 2006, 2009, 2015 ve 2016 yıllarında bir önceki yıl almış olduğu değerlerden daha düşük değerlerde gerçekleşmiş, geri kalan tüm yıllarda bir önceki yıla göre daha yüksek değerler almıştır. Bu bulgu; sanayi, imalat sanayi ve Türkiye toplam ihracatı için sadece 2009, 2013, 2015 ve 2016 yılları için geçerli olup, diğer yıllarda geçerli değildir Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 63

33 Türkiye Toplam İhracatı İçindeki Paylar Yıllık Değişim Oranlarına Göre İhracat Sanayi Sektörünün Alt Sektörlerinin Yıllar Bazında Türkiye Toplam İhracatı İçindeki Payları Yıllık Değişim Oranlarına Göre İhracat (%) ( ) (%) ( ) Türkiye 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Sanayi 94,9 95,3 95,9 96,5 95,2 95,1 95,6 96,1 95,7 95,5 95,4 95,6 Madencilik ve Taş Ocaklığı 1,1 1,3 1,5 1,6 1,6 2,4 2,1 2,1 2,6 2,2 1,9 1,9 İmalat 93,7 93,8 94,2 94,8 93,4 92,6 93,4 93,9 93,1 93,3 93,4 93,7 Gıda ve İçecek Sanayi* 7,5 6,1 5,7 5,5 6,6 6,7 7,4 7,0 7,8 8,0 8,3 7,8 Elektrik, Gaz ve Su 0,1 0,1 0,2 0,1 0,1 0,2 0,1 0,1 0,0 0,1 0,1 0, Türkiye 16,3 16,4 25,4 23,1-22,6 11,5 18,5 13,0-0,4 3,8-8,7-0,9 Sanayi 15,6 16,9 26,2 23,8-23,7 11,4 19,0 13,7-0,9 3,6-8,8-0,7 Madencilik ve Taş Ocaklığı 25,2 41,2 45,1 29,7-21,9 59,7 4,4 12,7 22,7-12,2-17,8-3,8 İmalat 15,5 16,6 26,0 23,8-23,8 10,5 19,4 13,7-1,3 4,0-8,6-0,5 Gıda ve İçecek Sanayi 33,8-4,5 16,2 20,0-8,2 13,9 31,0 6,9 11,3 6,4-5,2-6,9 Elektrik, Gaz ve Su 66,1 21,4 35,2-56,8 91,8 29,6-18,0 27,8-84,8 206,8-16,9-81,6 * Sektör verileri ISIV Rev 4'e göre verilmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi nin Türkiye toplam ihracatı içindeki payı 2015 yılında %3 iken, 2016 yılında artarak %7,8 e gerilemiştir yıllarını kapsayan 12 yıllık inceleme döneminde Gıda ve İçecek Sanayi nin Türkiye toplam ihracatı içerisindeki payı 2005 yılına kadar genel olarak bir artış trendi göstermiş; bu yıldan sonra 2008 yılına kadar %5,5 seviyesine kadar gerilemiştir yılları arasındaki dönemde ise 2012 yılı hariç, sürekli olarak artan bir eğilim göstererek 2015 yılı itibarıyla %8,3 seviyesine kadar yükselen sektörün payı 2016 yılında az da olsa azalarak %7,8 e gerilemiştir. Gıda ve İçecek Sanayi'nin, Türkiye toplam ihracatı içindeki payı zaman içinde giderek artmış ve 2005 yılında %7,5'e kadar yükselmiştir. Bu yıldan sonra üç yıl üst üste azalarak 2008 yılında %5,5 e kadar gerileyen pay, takip eden üç ayda ise artarak 2011 yılında %7,4 e kadar yükselmiştir yılında tekrar azalarak %7 seviyesine kadar gerileyen pay, 2013 yılı ile birlikte artan bir eğilimle 2015 yılında %8,3 seviyesine yükselmiştir yılında sektörün ihracatı dolar bazında azalmış olmasına rağmen, Türkiye ihracatı içindeki payı 2014 yılına göre 0,3 puan artış göstermiştir. İnceleme dönemindeki en düşük pay, %5,5 ile 2008 yılında elde edilirken; en yüksek değer %8,3 ile 2015 yılında gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemin başlangıç ve bitiş yılları itibarıyla, sanayi sektörü payının %94,9'dan %95,6 ya yükselirken, imalat sanayi payının da %93,7 ile değişmemiş olduğu görülmektedir. Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı sadece 2006, 2009, 2015 ve 2016 yıllarında %4,5, %8,2, %5,2 ve %6,9 oranında azalırken, diğer tüm yıllarda değişen oranlarda artmıştır. Artış sağlanan yıllar içerisinde en yüksek oransal artışın gerçekleştiği yıl %33,8 ile 2005 olurken, en düşük oranlı artış %6,4 ile 2014 yılında elde edilmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi'nde elde edilen yıllık ihracat değişim oranları, genelde Türkiye, sanayi ve imalat sanayilerinde elde edilen oranlara göre daha olumlu seviyelerde gerçekleşmiştir. Örneğin, 2009 küresel kriz döneminde Gıda ve İçecek Sanayi'nde elde edilen %8,2'lik azalış oranı Türkiye, sanayi ve imalat sanayi ihracatları azalış oranlarından daha düşük seviyede gerçekleşirken, söz konusu sektörlerdeki azalış oranlarından daha olumlu olmuştur yılında ise Türkiye genel, sanayi ve imalat sanayi sektörleri 2012 yılına göre değişen oranlarda azalma gösterirken, Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı %11,3 oranında artış göstererek bu sektörlerden ayrışmıştır. Aynı bulgu, 2015 yılı için de geçerli olup, Gıda ve İçecek Sanayi'nde elde edilen %5,2'lik ihracat azalış oranı, diğer sektörlerde elde edilen azalış oranlarından daha düşüktür. 2009, 2010 ve 2013 yıllarındaki değişim oranlarına göre küresel krizlerin Gıda ve İçecek Sanayi üzerindeki olumsuz etkilerinin daha sınırlı kaldığını ve krizden çıkışta sektörün diğer sektörlere göre daha başarılı olduğunu söylemek olasıdır. Ancak sektörde 2010, 2011, 2013 ve 2014 yıllarında elde edilen değişim oranları, kriz sonrası sektörün imalat sanayi ve Türkiye toplam ihracatından ayrışmasını göstermesi bakımından da dikkate değerdir Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 65

34 Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörlerinde İhracat Yılları Aylık Gıda ve İçecek Sanayi İhracatı Yıllar Bazında Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörlerinin İhracat Rakamları ve Payları (Milyon Dolar) ( ) Aylara Göre İhracat Dağılımı /2016 Değer % Değer % Değer % Değer % Değer % % Gıda ve İçecek Sanayi , , , , ,0 4,5% Gıda Ürünlerinin İmalatı , , , , ,9 4,5% Etin İşlenmesi ve Saklanması 630 6, , , , ,1-28,9% Balık, Kabuklu Deniz Hayvanları ve Yumuşakçaların İşlenmesi ve Saklanması 258 2, , , , ,5 46,5% Sebze ve Meyvelerin İşlenmesi ve Saklanması , , , , ,8 3,3% Bitkisel ve Hayvansal Sıvı ve Katı Yağların İmalatı , , , , ,8-12,4% Süt Ürünleri İmalatı 226 2, , , , ,0 43,1% Öğütülmüş Hububat ve Sebze Ürünleri İmalatı , , , , ,3 19,9% Nişasta ve Nişastalı Ürünlerin İmalatı 18 0,2 40 0,3 45 0,4 54 0,5 59 0,5 235,2% Fırın Ürünleri İmalatı 739 7, , , , ,1 20,0% Şeker İmalatı 26 0,2 45 0,4 11 0,1 6 0,1 10 0,1-59,2% Kakao, Çikolata ve Şekerleme İmalatı 953 9, , , , ,1-7,4% Makarna, Şehriye, Kuskus ve Benzeri Unlu Mamullerin İmalatı 358 3, , , , ,9 18,0% Hazır Yemeklerin ve Yiyeceklerin İmalatı 2 0,0 2 0,0 2 0,0 1 0,0 1 0,0-45,1% Başka Yerde Sınıflandırılmamış Diğer Gıda Maddelerinin İmalatı 812 7, , , , ,0 8,2% Hazır Hayvan Yemleri İmalatı 113 1, , ,9 75 0,6 95 0,9-15,7% İçeceklerin İmalatı 227 2, , , , ,1 4,5% Alkollü Içeceklerin Damıtılması, Arıtılması ve Harmanlanması 28 12, , , , ,0 42,2% Şarap Imalatı 10 4,2 12 4,9 12 4,3 11 4,1 10 4,4 9,4% Malt Likörü ve Malt Imalatı 72 31, , , , ,7-47,8% Alkolsüz Içeceklerin Imalatı , , , , ,9 26,8% Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı alt sektörler bazında incelendiğinde, en çok ihracatın 4 milyar dolar ile sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması sektörü tarafından yapıldığı görülmektedir. Bu sektörü sırası ile 1,4 milyar dolarla öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı, 1 milyar dolarla bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı ve 887 milyon dolarla fırın ürünleri imalatı alt sektörleri izlemektedir yılında en düşük ihracat tutarlarına sahip alt sektörler ise hazır yemekler ve yiyecekler, şeker ve şarap imalatı sanayileri olmuştur. Alt sektörlerin Gıda Ürünleri Sanayi ihracatı içindeki paylarına bakıldığında en yüksek payın %36,8 ile işlenmiş sebze ve meyve sektörüne ait olduğu görülmektedir yılında %13,3 ve %9,8'lik paylarla ikinci ve üçüncü sırada yer alan sektörler ise öğütülmüş tahıl ürünleri ve bitkisel ve hayvansal yağlar sektörleridir. Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı 2016 yılında 2012 yılına göre %4,5 oranında artarken, Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı içerisinde en yüksek paya sahip olan işlenmiş sebze ve meyve sektöründeki artış %3,3 oranında gerçekleşmiştir. İnceleme dönemi başı ve sonu itibarı ile en yüksek oranlı ihracat artışının gerçekleştiği alt sektör ise %235,2 ile nişasta ve nişastalı ürünler sektörü olmuştur. Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı yıllarında aylar itibarıyla incelendiğinde; 2015 yılındaki en yüksek aylık değer milyon dolarla Ekim ayında elde edilirken; 2016 yılındaki en yüksek aylık değer de milyon dolarla yine Ekim ayında elde edilmiştir. En düşük aylık ihracat değerlerinin ise 2015 yılı için 855 milyon dolarla Ağustos ayında, 2016 yılı için ise 689 milyon dolarla Temmuz ayında elde edilmiş olduğu görülmektedir yılının iki ayının (Haziran ve Ağustos) dışındaki on ayın tamamındaki aylık ihracat değerlerinin, 2015 yılı aylık değerlerine göre daha düşük değerlerde gerçekleşmiş olduğu anlaşılmaktadır. Diğer bir ifade ile sektörün ihracatı bakımından 2016 yılı 2015 yılına göre daha başarısız geçmiştir yılındaki aylık ihracat değerlerinin 2015 yılının aynı aylarına göre değişim oranları incelendiğinde; 2016 yılındaki en yüksek aylık azalış oranının %23,7 ile Temmuz ayında, en düşük azalış oranının ise %0,5 ile Aralık ayında elde edildiği anlaşılmaktadır yılının Haziran ve Ağustos aylarında ise sektörün ihracatı sırasıyla %1,7 ve %7,2 oranlarında artmıştır Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 67

35 Gıda ve İçecek Sanayi İhracatında İlk 10 Ülke İthalat Yılları İhracatında İlk 10 Ülke Ülkeler Değer (Dolar) Pay (%) Ülkeler Değer (Dolar) Pay (%) Ülkeler Değer (Dolar) Pay (%) 1 Irak ,1 Irak ,4 Irak ,7 2 Almanya ,1 Almanya ,4 Almanya ,0 3 İ talya ,9 İtalya ,1 İtalya ,6 4 Suriye ,0 Suriye ,3 Suriye ,5 5 Hollanda ,3 Fransa ,8 ABD ,2 6 ABD ,1 ABD ,4 Hollanda ,5 7 Fransa ,1 Hollanda ,3 İngiltere ,4 8 İngiltere ,0 İngiltere ,2 Fransa ,1 9 Suudi Arabistan ,4 S. Arabistan ,7 S. Arabistan , Değer Olarak İthalat Yıllar Bazında İthalat (Milyon Dolar) ( ) Türkiye Sanayi Madencilik ve Taş Ocaklığı İmalat Gıda Ürünleri ve İçecek* Elektrik, Gaz ve Su Rusya Federasyonu ,6 Sudan ,6 Sudan ,8 10 Ülke Toplamı , , ,5 *Sektör verileri (USSS, Rev.4) göre verilmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi ihracatının 2016 yılında ülkelere göre dağılımı incelendiğinde; ilk sırayı 2,2 milyar dolarlık ihracatla Irak alırken, bu ülkeyi sırasıyla 1 milyar dolarla Almanya ve 628 milyon dolarla İtalya nın takip ettiği görülmektedir. Toplam İhracat , , ,0 Gıda ve İçecek Sanayi ihracatının yıllarında ülkelere göre dağılımı incelendiğinde; her üç yılda da ilk dört sırada yer alan Irak, Almanya, İtalya ve Suriye nin sıralamadaki yerlerinin değişmediği görülmektedir. Bu dört ülkenin dışında ABD, İngiltere, Hollanda, Suudi Arabistan ve Fransa her üç yılda da ilk on sıralamasında yer alırken, 2014 yılında Rusya Federasyonu, 2015 ve 2016 yıllarında ise Sudan sıralamada kendine yer bulmuşlardır. Bir başka ifade ile ilk on ülke arasında yer alan dokuz ülke değişmemiştir yılında Gıda ve İçecek Sanayi toplam ihracatının %21,1 i Irak'a yaparken, 2015 yılında %18,4'ünü ve 2016 yılında da %19,7'sini yine bu ülkeye yapmıştır. Başka bir ifade ile yıllarında Gıda ve İçecek Sanayi nin yapmış olduğu ihracatın neredeyse beşte biri bu ülkeye gerçekleştirilmiştir. İkinci ve üçüncü sırada yer alan Almanya ve İtalya nın Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı içindeki payları ise daha sınırlı bir seviyede kalmıştır yılı dış ticaret verilerine göre sektör, 223 ülkeye ihracat gerçekleştirmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı içindeki ilk 10 ülkenin sektörün toplam ihracatı içindeki payı, 2014 yılında %57,6 seviyelerinde iken, 2015 ve 2016 yıllarında sırasıyla %57,2 ve %57,5 ile çok fazla değişmemiştir. Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı 2016 yılında bir önceki yıla göre %2,5 oranında azalarak (141,9 milyon dolar) 5,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bir önceki yıla göre Türkiye toplam ithalatı %4,2, sanayi ithalatı ise %4,3 oranında azalmıştır. İmalat sanayi ithalatı ise %0,2 oranında artış göstermiştir. Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı, yılları arasında 2,5 kata yakın artarak 2,3 milyar dolardan 5,6 milyar dolara yükselirken; aynı dönemde Türkiye toplam ithalatı, sanayi ve imalat sanayi ithalatları da yaklaşık olarak 2 kat artmıştır. Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı, 2005 yılından 2008 yılına kadar sürekli olarak bir önceki yıl almış olduğu değere göre artmıştır kriz yılında ise Gıda ve İçecek Sanayi'nin yapmış olduğu ithalat, 2008 yılındaki 4,2 milyar dolar seviyesinden 3,2 milyar dolar seviyesine gerilemiş, krizin sona ermeye başladığı 2010 yılından itibaren artmaya başlayarak, 2014 yılında 6,2 milyar dolar seviyelerinde gerçekleşmiştir yılı ile birlikte gerilemeye başlayan sektörün ithalatı, 2016 sonu itibarıyla 5,6 milyar dolar seviyelerine kadar gerilemiştir Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 69

36 Türkiye Toplam İthalatı İçerisindeki Paylar Yıllık Değişim Oranlarına Göre İthalat Sanayi Sektörünün Alt Sektörlerinin Yıllar Bazında Türkiye Toplam İthalatı İçindeki Payları (%) ( ) Yıllık Değişim Oranlarına Göre İthalat (%) ( ) Türkiye 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Sanayi 94,7 94,9 93,7 92,1 93,4 92,3 91,9 92,5 93,5 93,0 94,0 93,9 Madencilik ve Taş Ocaklığı 14,0 15,8 14,9 17,7 14,6 14,0 15,5 17,9 15,2 15,3 13,3 9,6 İmalat 80,7 79,1 78,8 74,4 78,8 78,3 76,4 74,5 78,2 77,5 80,5 84,2 Gıda Ürünleri ve İçecek* 2,0 1,9 1,8 2,1 2,3 2,0 2,2 2,4 2,4 2,6 2,8 2,8 Elektrik, Gaz ve Su 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,2 0,2 0, Türkiye 19,7 19,5 21,8 18,8-30,2 31,7 29,8-1,8 6,4-3,8-14,4-4,2 Sanayi 20,9 19,8 20,3 16,7-29,2 30,1 29,2-1,2 7,6-4,3-13,6-4,3 Madencilik ve Taş Ocaklığı 48,6 35,0 14,9 40,8-42,1 25,7 44,0 13,2-9,6-2,8-25,6-31,2 İmalat 17,1 17,2 21,3 12,2-26,1 30,9 26,5-4,2 11,7-4,6-11,1 0,2 Gıda Ürünleri ve İçecek* 9,7 14,2 13,9 42,5-24,5 18,0 39,3 6,9 7,4 2,9-7,8-2,5 Elektrik, Gaz ve Su 18,8-4,2 18,2-28,0 11,4 18,6 322,9 195,0 30,9 31,3-25,9-34,3 * Sektör verileri ISIV Rev 4'e göre verilmiştir. * Sektör verileri ISIV Rev 4'e göre verilmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi nin Türkiye toplam ithalatı içerisindeki payı bir önceki yıla göre değişmeyerek %2,8 olarak gerçekleşmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi'nin Türkiye toplam ithalatı içerisindeki payı, 2005 yılından 2007 yılına kadar azalmıştır yılında %1,8 olan pay, 2008 yılında %2,1 e 2009 yılında da %2,3'e yükselmiş; 2010 yılında tekrar azalarak %2'ye gerilemiştir yılında %2,2 ye yükselen pay, 2012 ve 2013 yıllarında %2,4 seviyelerinde gerçekleşmiş, 2014 yılında önce %2,6 ya, 2015 yılında ise %2,8 e yükselmiştir yılındaki pay ise %2,8 ile değişmemiştir. Gıda ve İçecek Sanayi ithalatının toplam Türkiye ithalatı içindeki payının ise başlangıç ve bitiş yılları itibarıyla, %2,0 den %2,8 e yükseldiği görülmektedir. İnceleme döneminde Gıda ve İçecek Sanayi ithalatının toplam ithalat içindeki payının en yüksek olduğu yıl %2,8 ile 2015 ve 2016 yılı olurken, en düşük olduğu yıl ise %1,8 ile 2007 yılı olmuştur. Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı, inceleme döneminde sadece 2015 ve 2016 yıllarında %7,8 ve %2,5 oranlarında azalmış, geri kalan diğer tüm yıllarda ise değişen oranlarda artış sağlamıştır. Artış sağlanan yıllar içerisinde en yüksek oransal artışın gerçekleştiği yıl %42,5 ile 2008 yılı olurken, en düşük oranlı artış %2,9 ile 2014 yılında elde edilmiştir ve 2015 yıllarında Gıda ve İçecek Sanayi ithalatında görülen düşüş oranları; Türkiye, sanayi ve imalat sanayi ithalatlarında görülen yıllık azalış oranından daha düşük seviyede kalırken, 2008 yılında elde edilen %42,5'luk artış oranı diğer gruplara göre daha yüksek olarak gerçekleşmiştir yılında ise Türkiye nin toplam ithalatı %4,2, sanayi ithalatı %4,3 oranlarında azalmış, imalat sanayi ithalatı ise %0,2 oranında artmıştır. Gıda ve İçecek Sanayi ithalatının %2,5 ile Türkiye genel ve sanayi ithalatından daha düşük oranda azaldığı görülmektedir. İnceleme dönemi başı ve sonu itibarı ile Sanayi sektörünün toplam ithalat içindeki payının %94,7 den %93,9 a gerilediği, imalat sanayi payının ise %80,7'den %84,2'ye yükselmiş olduğu görülmektedir Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 71

37 Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörlerinde İthalat Yılları Aylık Gıda ve İçecek Sanayi İthalatı Yıllar Bazında Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörlerinin İthalat Rakamları ve Payları (Milyon Dolar) ( ) /2015 Değer % Değer % Değer % Değer % Değer % % Gıda ve İçecek Sanayi , , , , ,0-0,53% Gıda Ürünlerinin İmalatı , , , , ,4-4,2% Etin İşlenmesi ve Saklanması , , , , ,7-71,2% Balık, Kabuklu Deniz Hayvanları ve Yumuşakçaların İşlenmesi ve Sak , , , , ,5 30,5% Sebze ve Meyvelerin İşlenmesi ve Saklanması 276 5, , , , ,9 11,3% Bitkisel ve Hayvansal Sıvı ve Katı Yağların İmalatı , , , , ,5-12,4% Süt Ürünleri İmalatı 111 2, , , ,5 92 1,8-17,0% Öğütülmüş Hububat ve Sebze Ürünleri İmalatı 226 4, , , , ,1 62,5% Nişasta ve Nişastalı Ürünlerin İmalatı 201 3, , , , ,8-2,6% Fırın Ürünleri İmalatı 63 1,2 75 1,3 60 1,0 61 1,1 63 1,2 0,2% Şeker İmalatı 106 2,0 96 1, , , ,4 114,1% Kakao, Çikolata ve Şekerleme İmalatı 233 4, , , , ,5 22,6% Makarna, Şehriye, Kuskus ve Benzeri Unlu Mamullerin İmalatı 5 0,1 6 0,1 13 0,2 8 0,1 7 0,1 45,3% Hazır Yemeklerin ve Yiyeceklerin İmalatı 2 0,0 2 0,0 2 0,0 2 0,0 1 0,0-26,5% Başka Yerde Sınıflandırılmamış Diğer Gıda Maddelerinin İmalatı , , , , ,8 24,9% Hazır Hayvan Yemleri İmalatı 126 2, , , , ,6 8,9% İçeceklerin İmalatı 230 4, , , , ,6 84,8% Alkollü İçeceklerin Damıtılması, Arıtılması ve Harmanlanması 88 38, , , , ,1 11,9% Kaynak: Şarap Türkiye İmalatı İstatistik Kurumu 11 4,8 12 3,1 18 4,8 14 3,7 9 2,0-21,1% Malt Likörü ve Malt İmalatı 83 36, , , , ,4 194,8% Alkolsüz İçeceklerin İmalatı 48 21, , , , ,4 52,9% Gıda ve İçecek Sanayi alt sektörleri itibarı ile 2016 yılında en fazla ithalatın 2,2 milyar dolar ile bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar sektörü tarafından gerçekleştirildiği, buna karşın en az ithalatın ise 1 milyon dolar ile hazır yemeklerin ve yiyeceklerin imalatı sektöründe gerçekleştiği görülmektedir yılında bitkisel ve hayvansal yağlar sektörünün ardından 816 milyon dolar ile başka yerde sınıflandırılmamış gıda maddeleri ve 367 milyon dolar ile öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı sektörlerinin diğer alt sektörlere göre ithalat tutarları bakımından daha ön plana çıktığı görülmektedir. İthalat tutarı en düşük olan alt sektörler ise hazır yemekler ve yiyecekler, makarna, şehriye, kuskus vb. unlu ürünler ile şarap sektörleridir yılında Gıda Sanayi toplam ithalatı içinde en yüksek paya sahip olan alt sektör, %42,5'lik oranla bitkisel ve hayvansal yağlar sektörüdür. İthalat içindeki payı bakımından ikinci ve üçüncü sırada %15,8 ve %7,1 lik paylarla başka yerde sınıflandırılmamış gıda maddeleri ve öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı yer almaktadır. %194,8 ile malt likörü ve malt imalatı, %114,1 ile şeker imalatı ve %62,5 ile öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı olmuştur. İnceleme döneminde %71,2 ile etin işlenmesi ve saklanması sektörü en fazla ithalatın azaldığı sektör olurken, hazır yemeklerin ve yiyeceklerin imalatı, bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı, süt ürünleri imalatı ve şarap imalatı sektörlerinde de değişen oranlarda ithalat azalmıştır. Aylara Göre İthalat Dağılımı yılları Gıda ve İçecek Sanayi ithalatının aylara göre dağılımı incelendiğinde; 2016 yılında en yüksek aylık değer 570 milyon dolarla Aralık ayında elde edilirken, 2015 yılındaki en yüksek aylık tutar da 613 milyon dolarla yine Aralık ayında elde edilmiştir. En düşük aylık ithalat değerlerinin ise 2015 yılı için 336 milyon dolarla Eylül ayında, 2016 yılı için de 385 milyon dolarla yine Eylül ayında elde edildiği görülmektedir yılının Şubat, Mayıs ve Ağustos- Kasım aylarını kapsayan altı ayda 2015 yılı aylık değerlerine göre daha yüksek değerlerde, geri kalan altı ayda ise daha düşük değerlerde gerçekleştiği anlaşılmaktadır. * Sektör verileri ISIV Rev 4'e göre verilmiştir yılındaki aylık ithalat değerlerinin 2015 yılının aynı aylarına göre değişim oranları incelendiğinde; 2016 yılındaki en düşük aylık artış oranının %1 ile Mayıs ayında, en yüksek artış oranının ise %14,8 ile Eylül ayında elde edildiği anlaşılmaktadır. Gıda Sanayi ithalatı, yılları arasında kümülatif olarak %4,2 oranında azalırken; İçecek Sanayi ithalatı ise %84,8 oranında artmıştır. Söz konusu dönemde en yüksek artışın gerçekleştiği sektörler sırasıyla Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 73

38 6-2 Dış Ticaret Dengesi Gıda ve İçecek Sanayi İthalatında İlk 10 Ülke Yılları İthalatında İlk 10 Ülke İhracat ve İthalat Farkı Yıllar Bazında İhracat ve İthalat Farkı (Milyon Dolar) ( ) Gıda ve İçecek Sanayi ithalatının 2016 yılında ülkelere göre dağılımı incelendiğinde; en fazla ithalat yapılan ülkenin 1 milyar dolar ile Rusya olduğu görülmektedir. Bu ülkeyi 528,8 milyon dolar ile Malezya ve 403,4 milyon dolar ile ABD takip etmektedir. Gıda ve İçecek Sanayi ithalatının yıllarında ülkelere göre dağılımı incelendiğinde; her üç yılda da ilk on ülke arasında yer alan sekiz ülkenin Rusya Federasyonu, Malezya, Ukrayna, Almanya, Hollanda, İtalya, Bulgaristan ve ABD olduğu görülmektedir. Ülkeler Değer (Dolar) Pay (%) Ülkeler Değer (Dolar) Pay (%) Ülkeler Değer (Dolar) Pay (%) 1 Rusya Fed ,0 Rusya Fed ,4 Rusya Fed ,8 2 ABD ,9 Malezya ,8 Malezya ,4 3 Endonezya ,6 Ukrayna ,7 ABD ,2 4 Ukrayna ,2 ABD ,0 Ukrayna ,2 5 Almanya ,7 Almanya ,9 Almanya ,1 6 Hollanda ,4 Hollanda ,5 Hollanda ,3 7 Malezya ,4 İtalya ,3 Arjantin ,6 8 İtalya ,4 Endonezya ,2 Bosna-Her ,1 9 Arjantin ,7 Bulgaristan ,1 İtalya ,9 10 Bulgaristan ,7 Bosna-Her ,7 Bulgaristan ,8 10 Ülke Toplamı , , ,5 Toplam İthalat , , ,0 bulamamıştır yılında ilk on ülke sıralamasında yer almayan Bosna Hersek ise 2015 ve 2016 yıllarında sıralamada kendisine yer bulmuştur. Sektörün toplam ithalatı içinde Rusya nın payı 2014 yılında %20 iken, bu oran 2015 ve 2016 yıllarında yaşanan uçak düşülmesi olayına bağlı olarak sırasıyla %19,4 ve %18,8 e kadar gerilemiştir. Ama halen toplam gıda ve içecek sanayi ithalatının beşte birine yakını bu ülke tarafından karşılanmaktadır ile ikinci sıraya yükselmiştir yılında bu oranı daha da arttırarak %9,4 e çıkarmış ve ikinci sıradaki yerini korumuştur yılında %7,9 luk payla ikinci sırada bulunan ABD, 2015 yılında %5 lik payla dördüncü 2016 yılında elde ettiği %7,2 lik payla üçüncü sırada yer almıştır. Gıda ve İçecek Sanayi dış ticaret fazlası, 2016 yılında bir önceki yıla göre %10,9 (683 milyon dolar) oranında azalarak 5,6 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir yıllarını kapsayan inceleme döneminde Gıda ve İçecek Sanayi, hiçbir yılda dış ticaret açığı vermezken, Türkiye toplam dış ticareti ve imalat sanayi sürekli olarak dış ticaret açığı veren bir yapı sergilemektedir Türkiye Sanayi Madencilik ve Taş Ocaklığı İmalat Gıda Ürünleri ve İçecek* Elektrik, Gaz ve Su katkı yapması sonucu 33 milyar dolara gerileyen imalat sanayinin dış ticaret açığı, 2013 yılında %67,9 oranında artarak 55,5 milyar dolara yükselmiştir ve 2015 yıllarında azalmaya başlayan imalat sanayi dış ticaret açığı, 2016 yılında az da olsa artmış ve 2015 yılına göre %3,5 oranında artarak 33,6 milyar dolara yükselmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi'nin inceleme döneminde en az dış ticaret fazlası verdiği yıl milyon dolarla 2006 yılı olurken, bu yıldan sonra devamlı artarak milyon dolarla en fazla dış ticaret fazlasını 2014 yılında vermiştir ve 2016 yıllarında azalmış olmasına rağmen sektörün dış ticaret fazlası milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi nin Dış Ticaret Fazlası ve Değişim Oranları * Sektör verileri ISIV Rev 4'e göre verilmiştir. Rusya Federasyonu her üç yılda da ilk İmalat sanayi daha önceki yıllarda 2016 yılında Gıda ve İçecek Sanayi sırada yer alırken, 2014 ve 2016 yıllarında olduğu gibi 2016 yılında da dış ticaret ithalatı 148 ülke tarafından karşılanırken; ilk on ülke arasında yer alan Arjantin in açığı vermiş; sektörün 2009 yılında kriz ilk 10 ülkenin sektör ithalatı içindeki toplam 2015 yılında sıralama dışında kaldığı nedeniyle 15,6 milyar dolar seviyesine payı %64,5 olmuştur. Bu pay 2014 yılında görülmektedir. Endonezya ise 2014 ve gerileyen dış ticaret açığı, 2011 yılında 58 %65 ile daha yüksek iken, 2015 yılında ise 2015 yıllarında sıralamada yer alırken, milyar dolara yükselmiştir yılında cari 2014 yılında %4,4 lük payla yedinci %61,4 ile daha düşüktür yılında sıralamada kendine yer açığı düşürmek için uygulanan para ve kur sırada yer alan Malezya 2015 yılında %7,8 politikalarının dış ticaret dengesine olumlu Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 75 ( )

39 Küresel Gıda Pazarına Ait Bazı Ekonomik Göstergeler Dış Ticaret Karşılama Oranları Yıllar Bazında Dış Ticaret Karşılama Oranları (%) ( ) Türkiye 64,8 62,9 61,3 63,1 65,4 72,5 61,4 56,0 64,5 60,3 65,1 69,4 Sanayi 65,9 63,1 61,6 64,6 68,5 73,9 63,2 58,2 67,0 61,7 66,8 70,5 Madencilik ve Taş Ocaklığı 5,9 5,0 5,2 6,6 6,0 8,2 10,4 7,5 7,5 10,2 9,2 10,1 İmalat 74,1 73,0 72,7 75,5 83,3 86,0 72,6 68,5 81,3 71,8 78,3 80,6 Gıda Ürünleri ve İçecek 196,8 240,0 200,7 204,6 172,3 209,4 202,1 190,0 190,1 196,8 203,4 209,1 Bölüm:7 Küresel Gıda Pazarına Ait Bazı Ekonomik Göstergeler Elektrik, Gaz ve Su 387,5 542,1 686,5 785,0 471,2 811,3 886,0 171,9 74,5 8,7 20,3 22,7 Gıda ve İçecek Sanayi dış ticaret karşılama oranları incelendiğinde, sektörün 2015 yılında %209,1 olan dış ticaret karşılama oranının 2016 yılında%199,6 ya gerilediği görülmektedir. Dış ticaret karşılama oranlarının yılları arasındaki durumu incelendiğinde; Türkiye toplam, sanayi ve imalat sanayi dış ticaret karşılama oranlarının sürekli olarak çok yetersiz seviyelerde seyrettiği; buna karşın, Gıda ve İçecek Sanayi dış ticaret karşılama oranlarının çok iyi seviyelerde olduğu görülmektedir. Başka bir ifade ile inceleme dönemindeki tüm yıllarda, Gıda ve İçecek Sanayi, dış ticarette sürekli olarak ihracat fazlası veren bir yapı sergilemektedir. Gıda ve İçecek Sanayi dış ticaret karşılama oranı, 2005 yılındaki %240'lık en yüksek seviyesine ulaştıktan sonra, inişli-çıkışlı bir seyir izlemiş ve 2011 yılındaki %190 değerine kadar gerilemiştir yılından itibaren tekrar artmaya başlayan sektörün dış ticaret karşılama oranı 2016 yılında %199,6 seviyesinde gerçekleşmiştir. Türkiye dış ticaret karşılama oranı 2016 yılında %71,8 gibi oldukça düşük bir seviyede gerçekleşirken, sanayi sektörü ve imalat sanayi oranları da %73,1 ve %79,9 seviyelerinde gerçekleşmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi, en yüksek dış ticaret karşılama oranını %240 ile 2005 yılında yakalarken, en düşük oran %172,3 ile 2008 yılında elde edilmiştir. İnceleme döneminde Türkiye dış ticaret karşılama oranının en yüksek olduğu yıl %72,5 ile 2009 küresel kriz yılı olurken, en düşük oran %56 ile 2011 yılında elde edilmiştir. Türkiye, İmalat ve Gıda ve İçecek Sanayilerinde Dış Ticaret Karşılama Oranları ( ) Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2016 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 77