Krizden Đstikrara Doğru:

Transkript

1 Krizden Đstikrara Doğru: Türk Bankacılık k Sektöründe Yeniden Yapıland landırma Engin AKÇAKOCA AKOCA Başkan Güçlü Bankacılık, k, GüçG üçlü Ekonomi

2 Kriz Öncesi Koşullar Bankalar alar Likidite sorunları Kamu bankalarının n 14 milyar dolara ulaşan an gecelik yükümlülükleri Özel bankaların n yüksek y açık k pozisyonları Kamu kağı ğıtlarının banka bilançolar olarındaki yüksek y payı Düşük k aktif kalitesi Yetersiz risk değerlendirme erlendirme ve risk yönetimi y sistemleri Đyi bir kurumsal yönetiy netişiminimin olmaması Sektörü Çevreleyen Faktörler Ciddi makroekonomik istikrarsızl zlıklar Yüksek kamu açıklara kları Kamu bankalarının n ve sorunlu bankaların n neden olduğu sistemik çarpıklıklarklar

3 Kasım m ve Şubat Krizleri Makroekonomik Şoklar Bankacılık Sektörü Üzerine Etkileri Faiz oranlarındaki ndaki ani yükseliş Türk lirasındaki ani değer er kaybı Ekonomik faaliyetlerde daralma Vade uyumsuzluğu fonlama zararları Menkul kıymetlerk portföyünün değerinde erinde azalma Açık k pozisyonlar Kambiyo zararları Aktif kalitesi Kredi riski Sonuç : Sermaye tabanının n aşıa şınması ve Banka Đflasları

4 Ancak, krizler aynı zamanda yeniden yapıland landırma için i in fırsatlar f da sunmaktadır BDDK krizlerin hemen öncesinde kurulmuştur Bankac acılık k Sektörü Yeniden Yapıland landırma Programı 15 Mayıs 2001 tarihinde kamuoyuna ilan edilmiştir Amaç; etkin, küresel k olarak rekabet edebilir ve güçg üçlü bir bankacılık k sektörüne yönelik y olarak finansal sektördeki bozuklukları gidermek ve gerekli düzenlemeleri d gerçekle ekleştirmektir. Programın n başlıca bileşenleri enleri : Kamu bankalarının n yeniden yapıland landırılması TMSF bankalarının çözümlenmesi Özel bankaların n güçg üçlendirilmesi Düzenleme ve gözetim g çerçevesinin evesinin iyileştirilmesi

5 Kamu Bankalarının n Yeniden Yapıland landırılması Finansal Yeniden Yapıland landırma Operasyonel Yeniden Yapıland landırma

6 Bankalara Müdahale M Stratejisi TMSF bünyesinde b çözümleme stratejisi, Banka hücumlarh cumlarını Faiz oranları üzerindeki ilave baskıyı Borç servisinin sürds rdürülebilirliğinin inin imkansız z hale gelmesini Ödemeler sisteminin kesintiye uğramasu ramasını önlemek için i in tercih edilmiştir. Böylece : Yasal süres reç doğrudan tasfiyedekine göre g kısaltılmış Çözümleme süreci s mevduat transferleri yoluyla kolaylaştırılm lmış Şube ve banka satış ışları yoluyla bir kısım k personelin işsiz i kalması önlenmiştir

7 Çözümleme SüreciS 20 bankaya aya TMSF tarafından el konuldu Finansal Yeniden Yapıland landırma; Gecelik yükümly mlülükler tasfiye edildi Döviz açık a k pozisyonları azaltıld ldı Mevduat faiz oranları piyasa faiz oranlarıyla uyumlu hale getirildi 3 milyar dolar tutarında mevduat diğer bankalara ihale yöntemiyle y satıld ldı Operasyonel yeniden yapıland landırma kapsamında şube ve personel sayılar larında önemli azaltımlar gerçekle ekleştirildi Şube ve personel sayılar ları devir tarihlerine göre g sırass rasıyla %81,3 (1.476) %80,7 (30.572) oranında nda azaltıld ldı Banka ve şube satış ışları sayesinde toplam adet personelin istihdamının n devamı sağland landı

8 Kriz yüksek y bir başlang langıç maliyeti yarattı Kamu Bankaları -Görev Zararları -Sermaye Desteği Milyar dolar GSYĐH ya Oran (%) 21,9 14,8 19,0 2,9 12,8 2,0 TMSF Bankalarının Çözümlenmesi -Kamu Kaynaklarından ndan -Özel Sektör r Kaynaklarından ndan TOPLAM 21,7 17,0 4,7 43,6 14,9 11,7 3,2 29,7 Đlave olarak, özel bankalar kendi kaynaklarından ndan 2,4 milyar dolar tutarında sermaye artırımı gerçekle ekleştirmişlerdir. Böylece, 7,1 milyar dolar tutarındaki maliyetin özel sektörce karşı şılanmasıyla yeniden yapıland landırmanın n maliyeti önemli ölçüde paylaşı şılmıştır.

9 TMSF Tahsilat Faaliyetleri Takibatın hızlandırılması amacıyla Đcra ve Đflas Kanunu nda değişiklik yapılmıştır. TMSF nin elindeki varlıkların hızla çözümlenebilmesini teminen bir alacak satış projesi başlatılmıştır. TMSF 2,1 milyar dolar tutarında tahsilat gerçekle ekleştirmiştir (1,8 milyar doları doğrudan tahsilat, gayrimenkul, iştirak i ve banka satışı ışı,, 0,3 milyar doları vadeli satış ışlar olmak üzere). Uzun yasal süres reçler ve davalar hızlh zlı tahsilatın önünde nde önemli bir engel teşkil etmektedir.

10 Özel Bankaların n Yeniden Borç takası 7,5 milyar dolar (Haziran 2001) Yapıland landırılması Yeniden Sermayelendirme Programı (Üçlü denetim ve ilk kez enflasyon muhasebesinin uygulanması) Şeffaflığı sağlamak ve bankacılık k sektörüne güveni g artırmak. rmak. Kamuoyunun aşamalar a amalar hakkında bilgilendirilmesi Piyasa disiplinini temin etmek Banka sahiplerinin sermaye katkılar larını azamiye çıkarmak (Katkı yoksa, banka da yok) Devir ve birleşmeleri teşvik etmek Tahsili gecikmiş alacakların n gözden g geçirilmesi Đstanbul Yaklaşı şımı Ağustos 2003 itibariyle, 220 firmaya ait toplam 5 milyar dolar tutarındaki kredi yeniden yapıland landırılmıştır.

11 Düzenleme ve Gözetim G Çerçevesinin evesinin Đyileştirilmesi Risk odaklı ve daha sıkıs bir gözetimi g mümkm mkün n kılmak k amacıyla Sermaye Risk yönetimiy Kredi limitleri ve kredi karşı şılıkları Grup kredileri Muhasebe standartları ve bağı ğımsız z denetim Devir ve birleşmelerin kolaylaştırılmas lması konularında nda uluslararası standartlara uygun yeni düzenlemeler d getirilmiş ve Sınır ötesi gözetimin g iyileştirilmesi için i in diğer ülke gözetim g otoriteleri ile mutabakat protokolleri (MOU) imzalanmış ıştır.

12 Yeniden Yapıland landırma Çabalarının Sonuçlar ları Bankacılık k sektöründe konsolidasyon Banka sayısı 81 den (1999) 51 e e düşmüştür. d Kamu ve TMSF bankalarının n payında azalma Finansal risklerin yönetilebilir y seviyelere indirgenmesi Şeffaflıkta artış Karlılıkta artış Güçlü sermaye yapısı Kredi hacminde artış

13 Daha yönetilebilir y seviyelere indirgenmiş olmakla beraber hala bazı riskler mevcuttur.. Đstanbul Yaklaşı şımına rağmen TGA lar ların n oranı hala yüksektiry Mevduattaki kısa k vade yapısı Bilançolar içinde i inde kamu kağı ğıtlarının n yüksek y ağırlığı Artış ışa a rağmen düşük d k seviyede bulunan serbest sermaye

14 Çıkarılan Dersler IşığıI şığında Öneriler I. Önleyici Tedbirler : En önemli aşama a ama lisans aşamasa amasıdır Lisans verme konusunda açık, a güçg üçlü ve sağlıkl klı kurallara sahip olduğunuzdan unuzdan emin olun Yerinde denetim sürecinde s finansal dedektiflik tekniklerinden de yararlanın Üç aşamalı denetim başar arıyla uygulandı.. Ancak bir yıl y l sonra bir bankanın n iki ayrı defter sistemine sahip olduğunu unu gördg rdük IT sistemlerinin denetimine daha fazla önem verin IT sistemleri herkes için i in elverişli li bir hareket alanı olabilir: Đyi, Kötü ve Çirkin. Bu hizmeti dışd ışarıdan satın n alma seçene eneğini değerlendirin erlendirin Çürük k Elmaların n Sepete Girmesine Đzin Vermeyin

15 Çıkarılan Dersler IşığıI şığında Öneriler II. Acil Kriz Yönetimine Y Đlişkin Dersler : Tam garanti verin. Fakat aynı zamanda normal sınırls rlı korumaya dönüşün d kurallarını, şartlarını ve takvimini de belirleyip ilan edin Diğer kamu otoriteleri ile eşgüdüm e m içinde i inde çalışın Merkez Bankası,, Hazine, Maliye Bakanlığı ığı,, Sermaye Piyasası Kurulu ve benzeri kuruluşlarla larla birlikte bir Acil Eylem Planı hazırlay rlayın. Son borç verme mercii fonksiyonunun işler i halde olduğundan undan emin olun Kamuoyunu bilgilendirin Etkin bir halkla ilişkiler birimi kamunun tepkilerini azami ölçüde yatış ıştıracaktır Sisteminizin Đşlerli lerliğini ini Sağlay layın

16 Çıkarılan Dersler IşığıI şığında Öneriler III. El Konulan Bankalarla Đlgili Dersler : Birleştir ve çözümle (satış veya tasfiye) stratejisi Maliyetlerde hemen azalmaya neden olacağı ğından uygulamaya değer er bir stratejidir. Đhale yoluyla mevduat / kredi satışı Eğer bankayı kısa sürede s satamazsanız z derhal bilançoyu parçalar alar halinde ihaleler yoluyla satmaya başlay layın. Şubeleri kapamak ve personelin işine i ine son vermek zorunda kalacaksınız Şube ve personel tasfiyesini zamanında nda yapın. Beklemek maliyetlerinizi ve personelin beklentilerini artıracakt racaktır. r. Perakende veya Toptan Yaklaşı şımlar

17 Çıkarılan Dersler IşığıI şığında Öneriler IV. Tahsilata Yönelik Y Dersler : Tahsilatı hızlandırmak için i in olağan anüstü yetkiler alın. Olağan anüstü yetkileriniz aynı borçludan alacaklı durumdaki sektörün n geri kalanına na zarar vermemelidir. Tahsilat sürecini s hızlandh zlandırmak ve maliyetleri asgariye indirmek için in borçlular ile geri ödeme anlaşmalar maları yapın. Borç tasfiyesi ve anlaşmalar için i in ilkeler / kurallar seti oluşturun. Tahsilat birimi ve sahip olduğunuz unuz bankalar (sistemdeki diğer bankalar ile birlikte) bilançolar olarında pek çok varlığ ığa a (TGA lar, gayri menkuller, şirketler vb.) sahip olacaktır. Bu varlıklar kların n piyasa fiyatlarından elden çıkarılması için in derhal satış hazırl rlıklarına girişin. in. Varlık k fiyatlarının n orijinal fiyatlara çıkmasını beklemeyin. Bu varlıklar kların n satılmay lmayıp p fonlanması her zaman daha pahalıya malolacaktır. Olağanüstü Yetkilerle Desteklenen Bir Uzlaşma ma

18 Çıkarılan Dersler IşığıI şığında Öneriler V. Karlılığı ığın n Yeniden Tesisi ve Risk Azaltımı : Gönüllü borç takası yapın. Ahlaki istismar yaratmayın n fakat gerektiğinde inde de yapın. Bekleme lüksl ksünüz z yok. Devir ve birleşmeleri destekleyin. Teşvikler sağlay layın. Her zaman çevrenizde sizin böyle b davranmanızı engellemeye yetecek sayıda bürokrat olacaktır. Onları dinlemeyin. Yeterli olduğunu unu düşündd ndüğünüzden daha fazlasını yapın. Mevduat vadesini uzatmaya dönük d k vergi teşvikleri. Yasal teşvikler tek başlar larına etkili olmamakta, makroekonomik istikrar büyük b önem taşı şımaktadır. Yeniden sermayelendirme programı ve ikinci kuşak sermaye temin edilmesi Sonuncusu sizin olmak üzere üç aşamalı denetim. Katı olun. Bunun son tren olduğunu unu unutmayın. n. Gönüllü şirket borç yeniden yapıland landırması (Đstanbul Yaklaşı şımı). Gönüllülük k işe i e yaramıyor. yor. Gerekli olan durumlar için i in mevcut durumun korunması na na ilişkin kurallar geliştirilmelidir. Kurallardan Taviz Vermeden Çabaları Ödüllendirin

19 Çıkarılan Dersler IşığıI şığında Öneriler VI. Diğer Dersler : Đşini kaybeden personele yönelik y meslek kazandırıcı eğitim programlarının n hazırlanmas rlanmasında nda diğer kamu kuruluşlar ları ile eşgüdüm e m sağlay layın Veya bunları kendi başı şınıza hazırlay rlayıp p mümkm mkünse Dünya Bankası kaynaklarından ndan finanse edin Hukuk mücadelesi m için i in yüksek y kalitede bir hukuk birimine sahip olduğunuzdan unuzdan emin olun Tüm m bunları başarabilmek arabilmek için i in bağımsız bir kuruma ihtiyaç duyacaksınız. Cesur, Ama Aynı Zamanda Merhametli Olun