Zamanın biriktirildiği yerler Kent Belleği Müzeleri

Transkript

1 Zamanın biriktirildiği yerler Kent Belleği Müzeleri Ve kentimizin geciken uygarlık sembolü; Eskişehir Kent Müzesi Kentin bugün var olduğu toprakların üzerinde kurulmuş olan tüm medeniyetlerinden başlayarak günümüze kadar var olan, anı, bilgi, nesne, obje, kitap, fotoğraf, ses kaydı, o kenti ve kentin kuruluşundan öncesini tarif eden, anlatan, açıklayan, kayıt altına alınmış ve korunmuş olan eski ve yeni her şey Kent Belleğini oluşturur. Kent (Belleği) Müzeleri ise o kentin ve bölgenin hafızasıdır. Kent Belleği Müzeleri sadece kentin değil, o yörenin gerçek anlamda zaman kapsülleridir. Kent Müzeleri;kent insanının bulunduğu topraklara saygısını ifade etmekle birlikte,tarihin ve zamanın korunduğu mekanlardır.kentin belleğine ilişkin özelliklerin,günümüz kentlerinde yapılan şehircilik ve kentsel dönüşüm projelerini etkilemesi beklenir. Kentlerin binlerce yıllık tarihi yok sayılarak yapılan modern kentsel dönüşüm projeleri ve şehircilik anlayışı,o kenti kimliksizliğe iter. Bir kentin o coğrafyadaki bir kente veya dünyadaki başka kente benzetmeye çalışmak,o kente yapılacak en büyük ihanettir.ne yazık ki bu tür uygulamalar Türkiye de son 15 yıldır

2 bir akım halinde sürmektedir.antalya sahillerindeki turistik otellerin çakma mimari yapıları bunun en güzel örneklerdendir.örneğin;rusların Kremlin Sarayı, Akdeniz de Kremlin Palace olarak karşımıza çıkıyor..buradaki büyük tehlike (ne yazık ki)bu tür fantastik projelerin,turistlerin ilgisini çekmesidir.tembel ve yaratıcılıktan uzak kapital sahiplerinin ve belediyelerin sığındığı bu tarz,t uristin ilgisini çekmek için yapılan bu kopyala-yapıştır anlayışı şehirlerimizi büyük lunaparklar haline getiriyor.özellikle; dünyayı etkilemiş tarihi geçmişi olan Eskişehir gibi şehirler için bu anlayış büyük bir kültürel tuzaktır. Bu yüzden şehirlerimizde sanki birer yabancı gibi yaşıyoruz.ya da yabancı bir şehirde yaşıyoruz.bu yabancılaşmayı Kent Belleği Müzelerinin eğitim ve kültür yaşamına sağlayacağı katkılarla giderebiliriz yılında İstanbul dan başlayarak,kastamonu, Konya,.Bursa, İzmir, Edirne, Antalya, Kayseri, Malatya, Çanakkale,Osmaniye,Gaziantep illeri ve Didim(Muğla),Kumluca(Antalya),İnegöl(Bursa),Selçuk(İzmir) ilçeleri bir "uygarlık göstergesi olan Kent Müzelerini hayata geçirmiştir.

3 Kuruluşu tamamlanan Kent Müzeleri: İzmir Büyükşehir Bld. Ahmet Priştina Kent Arşivi ve Müzesi (2004) Bursa Büyükşehir Bld./.Bursa Kent Müzesi(2004) Antalya Büyükşehir Bld./ Antalya Kent Müzesi (2006) Koyunoğlu Şehir Müzesi-Konya Büyükşehir Bld. Konya Kent Müzesi(2004) Kayseri Büyükşehir Bld.Kadir Has Kent ve Mimar Sinan Müzesi Çanakkale Belediyesi/ Çanakkale Kent Müzesi ve Arşivi(2008) Sakıp Sabancı Mardin Kent Müzesi ve Dilek Sabancı Sanat Galerisi (2009) İnegöl Belediyesi/İnegöl Kent Müzesi(2009) Selçuk(İzmir) Belediyesi/ Selçuk Kent Belleği Merkezi (2010 ) Adalar Belediyesi Adalar Müzesi(İstanbul)2010, Kurulan kent müzelerine ek olarak,kadıköy, Çankırı, Samsun,, Bartın, Safranbolu, Kızılcahamam, Kütahya ve Mersin de Kent Müzesi kurma çalışmaları devam ediyor. Eskişehir Turizm ve Tanıtma Derneği bir süredir, yıllardır ihmal edilen Eskişehir Kent Belleği Merkezi (Müzesi) oluşturma girişimlerinde bulunuyordu. Eskişehir Kent Konseyi- Kültür Sanat Çalışma Grubu içinde yer alan Eskişehir Turizm ve Tanıtma Derneği olarak Kent Belleği Merkezi kurmakta çok geç kalındığını, birçok il ve ilçenin; şehirlerin çağdaşlığını belirleyen bu uygarlık ölçütünü uygulamaya geçirdiğini, Eskişehir Kent Konseyi-Kültür Sanat Çalışma Grubunda,2011 Ocak ayı çalışmalarında gündeme getirdik. Ve bu önerimiz Kent Belleği Merkezi Çalışma Grubu kurulmasıyla sonuçlandı.şimdilik Kent Belleği Girişim Komitesi olarak başlayan sağından solundan çekiştirilerek engellenmez ve çalışmalar,umarız sonuç verir.

4 Kent Belleği Merkezlerinin amacı; kenti i doğası, insanları, mekanları, tarihsel malzemesi, eşyaları ve belgeleri ile bir arada değerlendirmek, kenti tarih boyunca sadece bir mekan olarak değil, ekonomik, toplumsal, kültürel ve politik geçmişini bir bütün olarak ele almak, arşiv ve araştırma çalışmaları ile geçmişi, bugünde biriktirmek, bir araya toplamaktır. Kent Belleği Merkezi-Kent Müzesi Projelerinde kentin ilçeleri ve köyleri konulu olanlar başta olmak üzere, kent tarihi araştırmalarına referans olacak yayın, süreli yayın, fotoğraf, dijital kayıt materyalleri ve sergi materyali konusunda ilgili kişi ve kurumlar kurumlar ziyaret edilir arşivleri ve kütüphaneleri konusunda araştırma yapılır, envanterlenir ve elde edilen veriler kentin belleğine kazandırılır. İnegöl Kent Müzesi Kent Belleği Merkezlerinde; kent ve tarihi üzerine yazılan kitaplar, süreli yayınlar, makaleler, tezler, yabancı yayınlar, referans kitaplar/ansiklopediler, Halk Kütüphaneleri başta olmak üzere, ilçe kütüphaneleri, üniversite kütüphaneleri ve diğer araştırma merkezlerinden kent ile ilgili çalışmaların asıl ya da kopyaları,kent fotoğrafları, kentte çekilen filmler, belgeseller, videolar, yerel gazeteler,yaygın gazetelerin bölge ekleri, dergi ve gazetelerde çıkan kent konulu yazıların kupürleri, bunlara ulaşımı kolaylaştıracak veri tabanları,devlet arşivlerinde bulunan belgelerin sayısal kopyaları, zaman içinde başta belediyeler olmak üzere pek çok kurumun, müzenin alanına giren arşivleri,kent konulu tüm materyali içerecek bir bibliyografya veri tabanı,bulunur. Çalışmalarımız; bugüne kadar evlerde ve zihinlerde korunup saklanan anıları, eşyaları ve fotoğrafları paylaşmak, Eskişehir in geçmişini unutmadan, yarınını kurmak içindir. Kütüphane.. Kent Belleği Merkezi Kütüphanelerinde, Müzecilik Genel Tarih ve kent Kitaplığı ndan oluşan kayıtlarında eserler bulunur.kütüphanelerin diğer bir birimi de süreli yayınlar bölümüdür. Bu alanda farklı içeriklerdeki (bilimsel, güncel vb) dergi ve kentin yerel gazeteleri bulunur.kütüphanelerin hedefleri arasında üniversitelerde gerçekleştirilen kente ilişkin tez ve bitirme ödevlerinin kazanılması ve yerel basın arşivinin sayısal ortamlarda saklanması da bulunur.

5 Kent Müzesi Hazırlık Projesi Arşiviİ bugüne değin gerçekleştirdiği tüm etkinliklere ait (söyleşi, çalıştay, toplantı, atölye çalışmaları, konferans,, sergi vb.) arşivlik malzemelerin, sözlü tarih kayıtlarının,kentin yakın tarihine ilişkin bilgileri taşıyan malzemelerin korunmasının, envanterlenmesinin ve Kent Müzesi Projesi kuruluş çalışmaları paralelinde yetkili kullanıcılara ( Küratörler, araştırmacılar) hizmet verilmesinin amaçlandığı birimdir. Sözlü Tarih Sözlü tarih her yaştan insanın rahatlıkla katılım gösterebileceği metodik bir tarihsel araştırma biçimidir. Toplumsal belleğin oluşumunda tarihin alışılmış yöntemleri ve sunum biçimlerinin dışına çıkarak kentlinin tarihini tüm boyutları ile kendilerine anımsatmak sözlü tarih çalışmalarının asli amacını oluşturur.. Sözlü Tarih çalışmalarıyla, kent tarihinin tüm sürekliliği ve bileşenlerini Müze kuruluş aşamasında gerçekleştirilecek olan farklı araştırma ve çalışma başlıklarına yansıtarak kentlilerin kişisel hafızalarının bilimsel yöntemlerle korunması sağlanır. Kent Belleği Merkezi nde sürdürülen Sözlü Tarih Çalışmaları gönüllülerden oluşan bir çalışma grubu aracılığıyla yapılır. Bu gruba katılan daha önce benzer bir tecrübeye sahip olsun olmasın tüm gönüllülerin yıl içerisine yayılmış toplantı ve atölyeleri takip ederek Sözlü Tarih alanında bilgi ve tecrübelerinin arttırılması sağlanır.. Sözlü Tarih yapılacak olan kişiler Kent Belleği Merkezi nin çeşitli kaynak kişi ve yayınlardan oluşturulan listeler yanında;kent Müzesi Projesi bünyesinde aktive edilmiş içinde Sözlü Tarih Çalışma Grubunun da bulunduğu farklı çalışma gruplarına dahil üyelerin katkılarıyla belirlenir...kent Müzesi Projesi nin çalışma programına koşut olarak oluşturulmuş bir öncelik

6 sırası söz konusudur. Bu öncelik sırası da, görüşme yapılacak olan kişilerin yaş, meslek ve sağlık durumu gibi kriterlerle saptanır.., Sözlü tarih kayıtları merkezin arşivlerinde önemli bir yere sahiptir ve Kent Belleği Merkezi nin öncelikli ilgi alanlarından birini oluşturur.. Bu çalışmayla, kentte doğmuş ve yaşamını o kentte geçirmiş bulunan, o kent doğumlu olup,başka şehirlerde ikamet eden,kent doğumlu olmayıp,o kentte iş ve görevleri nedeniyle bir süre de olsa ikamet eden aile,sanatçı ve kişilere ulaşılarak görüşmeler yapılması; böylelikle de kentin yakın tarihine ilişkin bilgilerin yitirilmeksizin korunması amaçlanır.. Bununla birlikte, kent arşivinin diğer önemli parçalarını,osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi Arşivleri nin kente ilişkin kayıtları oluşturur. Koleksiyonlar Kent Belleği Merkezi nin materyal kaynaklarının en önemlileri kent koleksiyonlarıdır. Merkez, Kent Müzesi nin hizmete açılacağı tarihe kadar koleksiyon geliştirme alanında bağış kampanyaları düzenlemek yoluyla müzenin ilan etmiş bulunduğu geçici ve sürekli sergilere katkıda bulunmak konusundaki çalışmalara da hizmet eder. Kent Müzesi, kentlilerin ve kent ile ilgilenenlerin bir buluşma noktası ve kentin tarihini ilgilendiren her alanda ortak kültürel üretim merkezi olarak, varlığı ile kentte yaşam kalitesinin yükseltilmesine katkıda bulunur.. Kent Müzesi, geçmişte ve özellikle günümüzde kentte yaşanan hızlı değişmelerin kavranması ve bu değişimlere cevap veren bir kentlilik bilincinin geliştirilmesinde değişik yaştan, cinsiyetten ve toplumsal, etnik, dinsel, kültürel

7 kökenden kişilere yardımcı olmayı amaçlar..böylece;kentte karşılıklı anlayışın kökleşmesine, kent yaşamına katılımın ve aktif tutum alışın yaygınlaştırılmasına katkıda bulunur.. Kent Müzesi, tarih boyunca o kentte, kent yaşamının sorunlarının, çelişkilerinin, darboğazlarının ve kentin bunlarla baş etme sürecinin dinamik bir bütün olarak kavranmasına ve bu yolla, kentin gelecekteki sorun çözme kapasitelerinin artırılmasına destek olmalıdır.. Günlük yaşamın yoğun trafiği içerisinde işyeri, okulu ve evi üçgeninde bir yaşam alanı oluşturmak zorunda kalan kentliye, kentin asıl değerlerini gösterebilmeyi amaçlayan Kent Müzesi, çalışma grubu toplantıları, kent-müze-tarih söyleşileri, panelleri, atölye çalışmaları, konferansları, sempozyumları ve sergileri ile kentle kentlinin kucaklaşmasını sağlamayı amaçlar... Kent Belleği Merkezi nin en büyük destekçileri kentlilerdir. Koleksiyonlar, proje merkezine sunulmuş tarihi değere sahip günlük kullanım araçları, ev dekorasyon unsurları vb. yanı sıra; kişisel eşyalar da dahil olmak üzere pek çok ve çeşitli bağışlarla oluşur.. Kent Müzelerinin Öyküsü; Anadolu'da özgün özelliklerini henüz yitirmemiş kentlerde, "Çevre ve Kültür Evleri", özel bir kentsel bellek merkezi olarak "Kent Müzesi ve Arşivleri", onarımları sağlıklı yapabilmek için "Kent Atölyeleri" kurulması düşüncesi, 1990 yılında "ÇEKÜL / Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı" tarafından alınan bir dizi kararla yaşama geçmeye başlar. ÇEKÜL'ün "7 Bölge 7 Kent" projesi doğrultusunda Aydınoğlu Beyliği'nin merkezi Birgi (Ödemiş), Mudanya, Midyat başta olmak üzere, özgün özelliklerini yitirmemiş yapılardan biri onarılarak, değişik bölgelerde "Çevre Kültür Evleri" birbirini izler. Bu merkezlerde geliştirilen düşünceler ışığında, "Kent Müzeleri ve Arşivleri"nin çalışmaları başlatılır.

8 Kent müzelerine ilk adımlar Kentlerde "kamu-yerel-sivil-özel kesimlerin birlikteliğiyle", her yaşta insanlar, hemşehrilik bilinciyle "kendi varlık nedenlerini" açıklamaya olanak sağlayacak müzeleri için yeni yöntemler geliştirirler. Çünkü bu, "kenti kent kılan" her öğeyi içeren bir yaklaşımdır Kentlerin kendi müzelerini "kendilerinin kurmasının" girişimidir Bu konuda ilk adım, 1998 yılında ÇEKÜL Kemaliye Gönüllüleri'nin, Kemaliye Kaymakamlığı'nın ve Kemaliye Belediyesi'nin işbirliğiyle atılır. Tarihi eski Halı Fabrikası binası kısa zamanda yeni bir kimliğe ulaşır. Bunu bu kez, ünlü mimar Vedat Tek'in tasarladığı Kastamonu Hükümet Konağı'nın alt katında, Kastamonu Valiliği'nin önderliğinde, Kastamonu halkının birbirinden ilginç belge ve objelerle katıldığı Kastamonu Kent Müzesi izler. Bu gelişme, ister istemez çağdaş donatıları da birlikte getirir. Ardından büyük bir çıkışla Bursa Büyükşehir Belediyesi, Bursalıların yoğun desteğiyle, Bursa Kent Müzesi'ni, yine tarihi bir yapı olan eski Adliye Binası'nda gerçekleştirir ve ulusal-uluslararası ortamlarda hemen yankı bulur, büyük bir ilgiyle karşılanır. Her kesimin, her yaş dilimindeki insanın kentlerini farklı bir yaklaşımla öğrenmesi düşüncesi, kısa zamanda hedefine ulaşır. Benzer durum İzmir'de de yaşanır. İzmir Büyükşehir Belediyesi, yine aynı yöntemlerle eski İtfaiye Binası'nı yeniden ele alarak, İzmir'in Milli Kütüphanesi'nin belgelerini de içerecek biçimde kapsamlı bir çalışma yürütür. Kentin yoğun tarihinin ve toplumsal yapısının okunmasını sağlar.

9 Ardından, Osmanlı başkenti Edirne'de büyük bir programın parçası olarak, Selimiye Camisi karşısındaki Hafızağa Konağı, kısa bir süre önce genç yaşta yitirdiğimiz Edirne Valisi Fahri Yücel'in yoğun çabalarıyla, Edirne Kent Müzesi'ne dönüştürülür, harekete büyük güç kazandırılır. Kentin kültürel mirasının korunmasında, yeniden örgütlenmesinde odak noktası olur.2000 yılında kurulan, kısa zamanda ülke gündemine farklı bir boyut getiren Tarihi Kentler Birliği, ÇEKÜL Vakfı'nın önerisiyle, "üye 200 yerleşme yerinde" birer tarihi yapının kurtarılarak Kent Müzesi'ne dönüştürülmesi konusunda karar alır. Düşüncenin yaygınlaşmasına, örneklerin artmasına neden olur. İşte bu noktada, geliştirilen kavramlara, başarılı uygulamalara koşut bir atılım Mardin'de de yaşanır. Kentin köklü değerlerini 1950 sonrası yanlışlarından arındırma çabalarında değişik kesimlere öncülük eden, olayı ülke gündemine taşıyan, yılları arasında Mardin Valiliği yapan Temel Koçaklar, bu konuda da büyük bir hızla devreye girer. Aynı günlerde, bu konulara gönül vermiş İstanbul Valisi Muammer Güler, kentine destek vermek, böylesi olumlu bir çabanın yaşama geçirilmesinin sürüncemede kalmamasını sağlamak için Sakıp Sabancı ile konuyu görüşür ve olumlu yanıt alınır.sakıp Sabancı nın vefatından sonra İstanbul Valisi Muammer Güler, Mardin Valisi Temel Koçaklar, Sakıp Sabancı ailesi ve Dilek Sabancı'dan Sakıp Sabancı'nın dileğini yerine getirmeye hazır olduklarını öğrenir. Bugünlerde Temel Koçaklar Muğla Valiliği'ne, (günümüz Eskişehir Valisi)Mehmet Kılıçlar Mardin Valiliği'ne atanır.

10 Türkiye ye için bir örnek ; Kamu-yerel-sivil-özel birlikteliği Geldiği ilk günden itibaren Mardin Valisi Mehmet Kılıçlar, kenti çok yönlü etkileyecek bu önemli projeyi, ilgili kurum-kuruluş-kişileri bir araya getirerek boyutlandırmak ister. Her kesimin ilgililerinin içinde bulunduğu toplantıda, Prof. Dr. Metin Sözen'in önerileri doğrultusunda görev bölümü yapılır. Bu arada uzun yıllar Mardin Hükümet Konağı olarak kullanılan ve Dicle Üniversitesi Mardin Mühendislik Mimarlık Fakültesi olmasına karar verilen tarihi yapının projelerinin hızlandırılması sağlanır. Çünkü çevredeki tüm tarihi yapıların onarılarak Kent Müzesi ile bütünleştirilmesi, anlamlı bir meydan oluşturulması, başlangıçta düşünülen temel bir hedef olduğundan, tümünün eşzamanlı yürümesi için sorumluluklar paylaşılır. İstanbul Valisi M.Güler, Güler Sabancı, ÇEKÜL Vakfı Başkanı Prof.Dr.Metin Sözen ve Eskişehir Valisi (Mardin eski valisi) Mehmet Kılıçlar

11 Vali Mehmet Kılıçlar dan Mardinliler'e çağrı 19 Mayıs 2006 tarihinde Mardin Kent Müzesi ve Sanat Galerisi'nin önünde yapılan basın toplantısında, Mardin Valisi Mehmet Kılıçlar, Belediye Başkanı Metin Pamukçu, ÇEKÜL Vakfı Başkanı Prof. Dr. Metin Sözen, MAREV Vakfı Başkanı Fehmi Tahincioğlu, gelişmelerin tüm aşamalarını açıklayarak, emeği geçenleri anarak, Türkiye'de ve yurtdışında bulunan Mardinlileri, bir kez daha, ellerinde bulunan belge ve objelerle "kendilerinin yaratacakları" müzeye katkıda bulunmaya çağırırlar. Ve Müze1 Ekim 2009 da açılır. Kaynak:Anadolu Araştırmaları ve Uygulamaları Merkezi(ANAR)- Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı(ÇEKÜL) Sakıp Sabancı Mardin Kent Müzesi Mustafa Tekeli 2011