Nüfus Özellikleri. Mimari. Tepebağdaki Sıraevler

Transkript

1 YAŞAYAN ŞEHİR ADANA Adana, nüfusuyla Türkiye'nin İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa'dan sonraki 5. büyük şehridir. Şehir merkezi, güney Anadolu'da Akdeniz'den 30 km içerde Seyhan Nehri'nin üzerinde bulunmaktadır. Adana ilinin idari merkezidir. Doğudan batıya 100 kilometre boyunca uzanan Adana-Mersin Büyükşehir Bölgesi,3.45 milyon nüfusa sahiptir. Türkiye'deki dördüncü büyük metropolitan alan olup ülkenin önde gelen bir ticaret ve kültür merkezidir. 1

2 Ekonomi Adana, ilk sanayileşen şehirlerden biri olmuştur. Seyhan Barajı'nın inşasıyla ve tarım tekniklerindeki gelişimlerle beraber 1950'li yıllarda tarımsal verimde büyük gelişmeler yaşanmıştır. Adana; pamuk, buğday, soya fasulyesi, arpa, üzüm ve narenciyenin büyük miktarlarda üretildiği Çukurova tarım bölgesinin pazarlama ve dağıtım merkezidir. Türkiye yetilen mısır ve soya fasulyesinin yarısını Adana'da üretilmektedir. Türkiye'deki yerfıstığının %34'ü ve portakalın %29'u Adana'da yetiştirilmektedir.[21] Bölgedeki çiftçilik ve tarım kaynaklı şirketlerin çoğu genel müdürlüklerini Adana'da açmıştır. Ticaret Güney Türkiye'deki önde gelen ticari merkezlerden biri olan şehir birçok şirketin ve kamu kuruluşunun bölgesel müdürlüklerine ev sahipliği yapmaktadır. TÜYAP Sergisi ve Kongre Merkezi fuarlar ve iş konferanslarına ev sahipliği yapmakla birlikte şu anda Çukurova'daki iş meseleleri konusunda ana buluşma noktasıdır. Akademiye yönelik 2000 koltuklu Alper Akınoğlu Kongre Merkezi 2012 yılında Çukurova Üniversitesi kampüsüne açılması beklenmektedir. 2

3 Tarım Alüvyonların getirdiği verimli toprakları nedeniyle senelerdir bir cazibe merkezi olan, ülkenin en verimli ovalarından Çukurova'da buğday, ayçiçeği, zeytin, nar, mısır, narenciye (portakal, turunç, mandalina ve limon), muz, kivi, baklagiller, şekerkamışı, patates, domates, biber, marul, lahana, soğan, pirinç, soya, pamuk, üzüm, yerfıstığı, bakla, börülce, fasulye, badem, karpuz, kavun, yenidünya gibi birçok ürün üretilmektedir. Ama bu ürünlerin en önemlisi pamuktur. 3

4 Sanayi Adana sanayisi, 1950 yılından itibaren daha çok tarıma dayalı olarak büyümüştür. İlde tarıma dayalı sanayi dalında iki ana konu vardır. Bunlar, tarıma dayalı tekstil sanayi ve bitkisel yağ sanayidir. Bölgeyi sulayan kanal ve kanaletler, enerji nakil hatları, uluslararası havalimanı, TEM otoyolu ve demiryolu, gelişmiş altyapısı ile Türkiye'nin en büyük organize sanayi bölgelerinden biri olan Hacı Sabancı Organize Sanayi Bölgesi, ayrıca rezerv olarak genişleyebilecek olan Yumurtalık Serbest Sanayi Bölgesi, yetişmiş istihdam desteği olarak çok geniş bir alana sahiptir. İlde faaliyet gösteren ve Adana Sanayi Odası'na kayıtlı 10 ve daha fazla sayıda işçi çalıştıran iş yeri sayısı 732 dir. Bu alanda faaliyet gösteren işletmelerin birçok kısmı büyük ölçekli firmalardır ve ildeki istihdam sayısına katkıları çok büyüktür. Ülke genelinde faaliyet gösteren 500 büyük kuruluştan 18 adedi Adana il sınırlarında bulunmaktadır. 4

5 Nüfus Özellikleri Adana, Türkiye Cumhuriyeti'ne bağlı güney-orta Anadolu'da bulunan 2011 yılı itibariyle nüfusuyla Türkiye'deki en kalabalık beşinci ildir. İin idarî merkezi, sakinlerinin %76'sına ev sahipliği yapan Adana şehridir. İl merkezinin adı da Adana olup; Seyhan, Yüreğir, Çukurova, Sarıçam ve Karaisalı İlçelerinin birleşimi ile oluşur. Adana kent merkezi 5 ilçeden, Adana ili ise toplam 15 ilçeden oluşmaktadır. Adana ilinin nüfusu, 2010 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi(ADNKS) kayıtları itibariyle , Büyükşehir nüfusu ise 'dir. Mimari Tepebağdaki Sıraevler Adana mimarisinin altın çağı 15. yüzyılın sonları ve Ramazanoğulları'nın Adana'yı başkenti olarak seçtiği 16. yüzyıldır. Şehir o dönemde birçok yeni mahallelerin kurulmasıyla beraber süratle büyür. Adana'nın tarihi açıdan dönüm noktası sayılabilecek birçok yapısı bu dönemde inşa edildiği için Memlüklü ve Selçuklu mimarisi Adana'nın mimarlık tarihinde önemli bir yer tutar. Roma-Bizans Devri'nde kalan tek eser Taşköprü olup birkaç kamu binası Osmanlı hükümdarlığı sırasında şehre inşa edilmiştir. Tepebağ'ın tarihi mahallesindeki ilk imar çalışmaları neolitik çağa uzanır. Seyhan Nehri'nin karşısındaki tepede bulunan Tepebağ'ın surlarla çevrilmesinin ardından Taşköprü'nün uzağında kalmıştır. Taşköprü 5

6 Taşköprü, Seyhan Nehri üzerinde, Adana kent merkezinde, Adana (Seyhan) ve Karşıyaka (Yüreğir) yakalarını birleştiren, köprüdür. Adana'nın simgesi olarak kabul edilen köprü, bir Roma dönemi eseridir. Taşköprü'nün Roma İmparatoru Hadrian tarafından yaptırıldığı ve Roma İmparatoru Justinianus zamanında ciddi şekilde onarıldığı aktarılmaktadır. Seyhan Nehri üzerinde bulunan, aslen 21 gözlü olan köprü, Seyhan Nehri'nin ıslahı sırasında 7 gözünün toprak altında kalmasıyla 14 gözlü olarak hizmet veriyor. İlk yapıldığında yarı yarıya daha dar olan köprü daha sonra genişletilmiştir. Köprünün her iki girişinde de bugün bile kullanılan ismiyle, şu anda mevcut olmayan "Kale Kapısı" denilen iki taç kapısı olduğu bilinmektedir. Osmanlı döneminde birkaç kez onarılan Taşköprü, günümüzde de hizmet vermeye devam etmektedir. 310 metre uzunluğundaki köprünün genişliği metredir. Büyük Saat Büyük Saat Türkiye'deki en uzun saat kulesidir ve uzunluğu 32 metredir. Büyük Saat inşasına Ziya Paşa ile başlandı ve 1882 yılında (Abidin Paşa zamanında)başarıyla tamamlandı. Büyük Saat tarihte modernleşmenin simgesi olarak görülmüştür. Belediye Başkanı Hacı Yunus'un da inşaat için önemli bir katkısı olmuştur. O zamandan beri, Adana'nın en önemli yerlerinden biri olarak anılmaktadır. Uzunluğu 32 metre olan kule kare prizma şeklinedir ve kulenin duvarları tuğla ile inşa edilmiştir. Temel derinliği 35 metre olduğu söylenir. 6

7 Kulenin inşası sırasında Osmanlıda Saat kuleleri vardı. Bu saat kuleleri arasında en uzunu Büyük Saattir. İkincisi ise Dolmabahçe Saat Kulesi'dir Ramazanoğlu Konağı 1495 yılında Halil Bey'in hükümdarlığı sırasında inşa edilmiştir. Üç katlı olan konak hem taş hem de tuğlayla örülmüştür ve Türkiye'deki en eski ev örneklerinden biri olarak kabul edilir. Ramazanoğlu ailesinin yaşadığı yer Harem bölümüdür. Kalıntıları günümüze ulaşamayan Selamlık bölümü ise devlet işlerinin görüşüldüğü yerdi. Sabancı Merkez Camii tarihi bir geçmişe sahip olmamasına rağmen Adana'da en çok ziyaret edilen camidir, bunu sebebi de Orta Doğu'daki en büyük camilerden biri 7

8 olmasıdır. Osmanlı Mimarisi'ne sadık kalınarak inşa edilen cami 1998 yılında hizmete açılmıştır ve 28,500 kişiye kadar kapasitesi vardır. Caminin altı minaresi bulunmakla beraber bunların dördünün yüksekliği 99 metredir. Kubbesi 32 metre çapındadır ve ibadet alanından 54 metre yüksektedir. Seyhan Köprüsü'nün köşesinde ve Seyhan Nehri'nın batı kanadında bulunmaktadır. Bu sayede geniş bir alandan görülebilmektedir Ulu Cami Ramazanoğulları Camii, Adana da bulunan 16. yy. dan kalma tarihi bir camidir. Adana Ulu Camii adıyla bilinir. Ramazanoğulları Beyliği nin başyapıtı olan camii, şehrin en önemli tarihi yapılarından birisidir yılında Sabancı Merkez Camii nin hizmete açılmasına kadar Adana nın en büyük camisi olma özelliğini korumuştur. Yapımına Ramazanoğlu Halil Bey tarafından 1509 da başlandı; Halil Bey in ölümü üzerine oğlu Piri Mehmet Paşa tarafından 1541 yılında tamamlandı. Ramazanoğlu Halil Bey ve Piri Mehmet Paşa ile Mehmet Paşa nın iki oğlu caminin güneydoğusundaki 1541 tarihli türbede yatmaktadır. Caminin mimarisi Selçuklu ve Memluk üsluplarını taşır. Duvarları siyah beyaz mermer taşlarla bezelidir. Batı ve doğuda birer kapısı bulunur. Batı kapısı üzerinde iki yılan kabartması olan bir kubbe ve bir kitabe vardır. Doğu kapısı üzerinde ve minberinin üstünde de birer kitabesi bulunur. 16. yy dan kalma çinileri meşhurdur. 8

9 Saint Paul Katolik Kilisesi Kiliseler 19. yüzyılda şehrin dört kilisesi vardı: 2 Ermeni, 1 Yunan ve 1 Latin. Bebekli Kilise 1870 yılında inşa edilmiş olup 1915'e kadar bir Ermeni Kilisesi olarak kullanıldı. Günümüzde ise şehrin Romalı Katolik kesimine hizmet vermektedir. Şehir merkezinde 5 Ocak Meydanı'nda bulunmaktadır. Abidinpaşa Caddesi'nde ise daha büyük bir Ermeni Kilisesi bulunurdu. Cumhuriyet dönemi sırasında kilise yıkılıp yerine Merkez Bankası kurulmuştur. Latin Kilisesi de 1845 yılında Kuruköprü alanında inşa edilmiştir ve 1924'de müzeye çevrilmiştir. 9

10 Parklar ve Bahçeler Dilberler Sekisi Adana, büyük bir çoğunluğu koruma altına alınmış birçok park ve bahçeye ev sahipliği yapmaktadır. Şehrin sahip olduğu ılıman iklim sayesinde, park ve bahçeler kış bakımına ihtiyaç duymaksızın tüm yıl açık kalabilmektedir. Seyhan Nehri'nin her iki yakasında bulunan gezi patikaları, şehrin tamamından Seyhan Havzası'nın en güney ucuna kadar sürmektedir. Gezi patikaları daha sonra, Seyhan Havzası'nın güney kıyıları boyunca devam eden Adnan Menderes Bulvarı'yla kesişmekte ve bulvarın geniş kaldırımları, havzanın batı ucundaki patikaya kadar 10

11 uzanmaktadır. Eski ve yeni baraj arasında bulunmakta olan Dilberler Sekisi nehrin batı yakası boyunca uzanmakta olup patikanın en manzaralı bölümüdür. Eski barajın patikası üzerinden Seyhan nehri'ni geçen ve sulama kanalının batı yakası boyunca devam eden gezi patikaları doğu yönünden şehrin batı ucuna kadar uzanmaktadır. Bu patika yolunun bazı kısımları henüz tamamlanmamıştır. Şehir içerisinde birkaç parkı bağlayan yaklaşık 30 km lik patika yolu bulunmaktadır. Çukurova Üniversitesi araştırmacılarının özel çalışmaları için oluşturulmuş odunsu bitkilerin canlı koleksyonunu bünyesinde barındıran büyük bir botanik bahçedir. Bu ağaç parkı ayrıca eğitim amaçlı ya da şehir sakinleri tarafından eğlence amaçlı kullanmaktadır. Parkta 512 tür bitki vardır. 11

12 Cumhuriyetin ilk yıllarında kurulmuş 4.7 hektarlık bir şehir parkıdır. Merkezi olarak ticari bölgede bulunmaktadır. Söz konusu parka bir Atatürk büstü vardır ayrıca halka açık törenlere ev sahipliği yapmaktadır. 12

13 Ulaşım: Adana, Türkiye'nin en büyük illerinden biri. Bunun sonucu olarak, kente, otobüs ve havayolu firmaları oldukça sık seferler düzenliyorlar. Türkiye nin köklü havaalanlarından biri olan Adana Şakirpaşa Havaalanı ndan üniversitemiz yerleşkesine uzaklık 5 dakika sürmektedir. Havaalanının Adana merkezine olan uzaklığı 3,5 kilometredir. Adana Havalimanı na servislerle, otobüs hatlarıyla veya taksiyle ulaşmanız mümkündür. Şehir merkezine uzaklığı 5 km olan otobüs terminalinden Türkiye`nin her yerine otobüs seferleri düzenlenmektedir. Şehir ulaşımında, Büyükşehir Belediyesi Otobüsleri ve özel halk otobüsleri, dolmuşlar ve taksiler kullanılmaktadır. Ayrıca 14 km güzergâhı ve bunun üzerinde 13 istasyonu bulunan Adana metrosu, 2010 yılında hizmete açılmıştır. 2007'den bu yana Adana Büyükşehir Belediyesi Otobüsleri, özel halk otobüsleri ve Hafif Raylı Sistemi/Metroda Kentkart akıllı bilet kartları kullanılmaktadır. Adana Büyükşehir Belediyesi, 229 otobüsten oluşan bir filoyla şehir içinde hizmet vermektedir. 13

14 14

15 Toplum ve Kültür Adana'daki ilk şehir tiyatrosu Osmanlı yıllarında, 1880 yılında, Ziya Paşa tarafından kurulan Adana Büyükşehir Belediyesi'ne bağlı Adana Şehir Tiyatroları'dır. Devlet Tiyatroları Adana Sahnesi ise 1981 yılından beri sanatseverlere çeşitli temsiller sunmaktadır. Klasik müzikseverler için kentteki en önemli kurum 1992'de kurulan Çukurova Devlet Senfoni Orkestrası'dır. Orkestra her cuma akşamı ve her cumartesi sabahı Büyükşehir Belediyesi Konser Salonunda klasik müzik konserleri düzenlemektedir. Adanada amfi tiyatrolar Nisan ayından Kasım ayına kadar bir dizi gösteri sunmaktadır. Adana nın en büyük amfi tiyatrosu olan Mimar Sinan Amfi Tiyatrosu 8000 kişiliktir. 15

16 Museums and Art Galleries Adana'nın ve bütün Çukurova'nın tarihi eserlerinin sergilendiği Müze, Cumhuriyetin ilanından hemen sonra 1924 yılında kurulmuştur. Bu nedenle Türkiye'nin en eski on müzesinden birisidir. zellikle Tarsus/Gözlükule (1934), İçel/Yumuktepe (1936), Ceyhan/Sirkeli (1938) ve Yüreğir/Misis (1958) höyüğü kazılarında bulunan, Çukurova'nın ilk çağlarına ait seçkin eserler müzede toplanmıştır yılında Kuruköprü mevkiinde inşa edilmiş ve sonradan terk edilmiş olan kilise 1924 yılından sonra müze olarak düzenlenmiştir yılında eserlerin yeni müze binasına taşınmasının ardından kilise restore edilmiş, 1983 yılında ise etnografya müzesine dönüştürülmüştür. Çukurova köylerinde ve Toroslar'da yaşayan Yörüklere ait oldukça zengin eşyalar barındırmaktadır. Müze binası, Seyhan Caddesi üzerinde 19.yy. da yapılmış geleneksel Adana evlerindendir. İki katlı, çıkmalı, kırma çatılı, kâgir bir yapıdır. Bu özellikleri nedeniyle yapı Bakanlıkça "Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlığı" olarak tescil edilmiş ve koruma altına alınmıştır. 16

17 FESTİVALLER Adana Altın Koza Film Festivali, Adana'da genellikle haziran ayında düzenlenen bir film festivalidir. Festivalde Ulusal Uzun Metraj Film Yarışması, Öğrenci Filmleri Yarışması, Dünya Sineması Örnekleri, Özel Bölümler, Kısa Film Bölümleri yer almaktadır. Uluslararası Sabancı Tiyatro Festivali 1999 dan beri her Nisan ayında düzenlenmektedir yılındaki festival 20 oyun gösterisi sunan 16 tiyatro grubunu ağırlamıştır. Uluslararası Çukurova Sanat Günleri, Çukurova Sanat Girişimi tarafından düzenlenmektedir. Etkinlik kapsamında o sene belirlenen temayla doğru oranlı olarak pek çok edebiyatçı ağırlanır ve okurlarıyla söyleşiler ve imza günleri aracılığıyla buluşmaları sağlanır yılında Adana Fotoğraf Amatörleri Derneği (AFAD)nin Fotoğraf ve Turizm amaçlı gezisi sırasında Pozantı Oto Yolunda yaşanan trafik kazasında 13 Fotoğraf sanatçısı vefat etmişti. Adana yı yasa boğan bu kazada vefat eden 13 sanat insanının anısına 1999 yılından beri geleneksel olarak düzenlenmesine karar 17

18 verilmiştir. Amaç ülke çapında hatta uluslararası platformda sanat etkinlikleri yaparak Adanalı 13 sanat insanının anısını yaşatmaktır. Bu festivalde sinema dışında tüm sanat dallarından çeşitli örneklerin yer almasına özen gösterilmektedir. İklim Adana tipik bir Akdeniz iklimine sahip olup, yazları sıcak ve kurak kışları ılık ve yağışlı geçer. Spor Şehirde iki tane bilinen takım bulunmaktadır. Bunlardan biri Adana Demirspor diğeri Adanaspor'dur. Adanaspor ve Adana Demirspor 1.Lig'de birlikte mücadele etmektedirler. Her iki takım da maçlarını 1938 yılında hizmete açılan seyirci kapasiteli 5 Ocak Stadyumu'nda oynamaktadır. Ayrıca şehrin tek kadın futbol takımı olan Adana İdman Yurdu da Kadınlar 1. Ligi'nde mücadele etmektedir yılında yapılan Atatürk Yüzme Havuzu'nun açılmasıyla birlikte Adana'nın su sporundaki büyük başarılarıda gelmeye başlamıştır. Özellikle Adana Demirspor Kulübü Yüzme ve Sutopu takımı Türkiye'nin yetiştirdiği en büyük sutopu oyuncusu Muharrem Gülergin'in önderliğinde 17 yıl hiç yenilmeden, 22 yılda tek mağlubiyet alarak toplamda 29 defa Türkiye şampiyonu olmuştur. Atatürk Yüzme Havuzu'nda yetişen sporcular yüzmenin her dalında ve her mesafede sayısız Türkiye rekorları kırmışlardır. Manş Denizini birçok ülke sporcuları yüzerek geçmiştir. Ancak rekor 18

19 Adana Demirsporlu Erdal Acet'indir. Manş'ı ilk kez hem de bütün zamanların en iyi derecesi ile geçen Erdal Acet ayrıca 5 kez milletlerarası İstanbul Maratonunu kazanmıştır. Yiyecek ve İçecekler Adana kebabı Adana kebabı, Adana'ya özgü, satıra benzer bir bıçak ile elde kıyılan parça etten yapılan bir kebap çeşidi. Şalgam Şalgam Mersin, Adana Yöresine ait bir içecektir 19

20 Bici Bici Bici Bici yaz dönemlerinde yenilen, Adana'ya özgü bir tür tatlıdır. Halk arasında kısaca bici bici muhallebisi adıyla anılır. En bilinen şekliyle rendelenmiş buz, pişmiş nişasta, pudra şekeri ve şerbetten oluşur. Bici Bici geçmişte neredeyse tamamen seyyar satıcılarda satılan bir ürün olmasına rağmen son yıllarda restoranlarda ve kafelerdede tatlı olarak sunulmaktadır. Adana'da sıkça tüketilen tatlı, son yıllarda Akdeniz Bölgesi'ndeki illerde de yaygınlaşmıştır. Tel Kadayıf Klasik bir Adana tatlısıdır. 20

21 Ayran, yoğurdun içine su katılarak elde edilen bir tür içecek. Ayran, Türk mutfağına ait en yaygın içeceklerdendir. Lahmacun, açılmış hamurun üzerine kıyma, maydanoz, soğan, sarımsak ve karabiber, isot (kırmızıbiber) gibi baharatlarla hazırlanan malzeme sürüldükten sonra taş fırında pişirilmesiyle yapılan bir pide türüdür. 21