Bilişim Teknolojileri

Transkript

1 Bilişim Teknolojileri Avrupa B lg sayar Yetk nl k Sert f kası (ECDL) Programına Göre Ed tör: Prof. Dr. Hüsey n UZUNBOYLU Gen şlet lm ş 4. Baskı

2 Editör: Prof. Dr. Hüseyin UZUNBOYLU BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ISBN DOI / Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2017, PEGEM AKADEMİ Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yükseköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye de kurulan Turcademy.com ve Pegemindeks.net tarafından yayınları taranmaktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazarlara ait 1000 in üzerinde yayını bulunmaktadır. Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere adresinden ulaşılabilmektedir. 4. Baskı: Nisan 2017, Ankara Yayın-Proje: Pelin Özdemir Dizgi-Grafik Tasarım: Ayşe Nur Yıldırım Kapak Tasarımı: Yücehan Yücesoy Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

3 4. BASKIYA ÖN SÖZ Günümüz bilgi toplumunda çeşitli alanlarda çok hızlı bir değişim ve gelişim yaşanmaktadır. Bu değişim ve gelişimin gerisinde kalmamak ise ancak bilişim teknolojilerinin etkin kullanımı ile mümkün olmaktadır. Bilişim teknolojileri, bilginin toplanmasında, depolanmasında ve işlenmesinde; bilginin bir yerden bir yere taşınmasında bireylere büyük fırsatlar sunan bilgisayarlar, mobil cihazlar, sosyal medya araçları gibi tüm teknolojileri kapsamaktadır. Literatürde, Bilişim Teknolojisi; kelime anlamıyla, bilgisayar tabanlı bilişim sistemlerinin, özellikle yazılım uygulamaları ve bilgisayar donanımının incelenmesi, tasarlanması, geliştirilmesi, yürütülmesi, yönetimi ve desteğine verilen isimdir. Bireylerin birçok iş yükünü azaltan Bilişim Teknolojileri, hayatımızın her alanında bize büyük kolaylıklar sağlamakta ve bilgiye kolayca erişim olanağı sunmakta, bireyler veya kurumlar arası iletişimi hızlı ve etkin kılmaktadır. Bugün, Avrupa Bilgisayar Yetkinlik Sertifikası (ECDL European Computer Driving Licence) dünyanın önde gelen bilgisayar kullanım yetkinliği sertifikasıdır. Dünya çapında 148 den fazla ülkede Kabul görmektedir. ECDL son kullanıcı bilgisayar yetkinlikleri için uluslararası alanda evrensel kriter olarak tanınmıştır. Hükümetler, kamu kurumları, uluslararası organizasyonlar ve benzer kuruluşlar tarafından önde gelen bir sertifikasyon olarak benimsenmiştir. Hatta birçok Üniversite ECDL Sertifikasını BilişimTeknolojileri I ve BilişimTeknolojileri II derslerine denk kabul etmektedir. ECDL Programı ECDL-F (ECDL Vakfı) tarafından geliştirilir ve dağıtılır. ECDL Vakıf ı ( Avrupa nın önde gelen bilgisayar derneklerinin desteği ile kurulmuş, kar amacı gütmeyen bir kuruluştur. ECDL in Türkiye temsilcisi Türkiye Bilişim Derneğidir (TBD). Bu kitap, ECDL programı temel alınarak hazırlanmıştır. Bu çerçevede, üniversite öğrencileri, ECDL sınavına girecek olanlar, bilişim teknolojileri öğretmenleri ve tüm bilişim ofis kullanıcıları için önemli bir kaynak oluşturma amacıyla yazılmıştır. Kitap; bilgi teknolojisi kavramı, bilgisayarı kullanmak ve dosyaları yönetmek, kelime işlemci, hesap çizelgesi, veritabanları, sunum, bilgi-iletişim araçları, bu araçların eğitimde kullanımı ve Wordpress e giriş konularını içermektedir. Bu kitap TBD den izin alınarak hazırlanmış ve sonrasında ise TBD tarafından ECDL programına uygunluğu bakımından akredite edilmiştir. Bu süreç Türkiye de bir ilki oluşturmaktadır. İlk olmaktan ve sonrasında benzer çalışma yapacaklara örnek olma bakımından oldukça mutluyuz. Bir ekip çalışmasının ürünü olan bu kitapta, tüm yazarlar işbirliği içerisinde, birbirleri ile yardımlaşarak çalışmış ve bilgi paylaşımında bulunmuştur. Bu kitabın hazırlanmasında emeği geçenlere, ailelerimize, süreç içerisinde destek olan herkese ve özellikle YDÜ Kurucu Rektörü Sayın Dr. Suat İ. Günsel e en derin sevgi ve saygılarımı sunarım. Editör Prof. Dr. Hüseyin UZUNBOYLU Yakın Doğu Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi Dekanı huseyin.uzunboylu@neu.edu.tr

4 1. Bölüm: Bilgi Teknolojileri Kavramları Uz. Aykut YASAKCI 2. Bölüm: Bilgisayar Kullanımı ve Dosya Yönetimi Dr. Emrah SOYKAN 3. Bölüm: Kelime İşlemci Uz. Ahmet ARNAVUT 4. Bölüm: Hesap Çizelgesi Dr. Tahir TAVUKCU 5. Bölüm: Veritabanı Uz. Nilcan ÇİFTÇİ 6. Bölüm: Sunum Yard. Doç. Dr. Umut AKÇIL 7. Bölüm: Bilgi ve İletişim Doç. Dr. Hüseyin BİCEN 8. Bölüm: Eğitimde Bilgi ve İletişim Teknolojileri Yard. Doç. Dr. Sezer KANBUL 9. Bölüm: WordPress Yard. Doç. Dr. Vasfi TUĞUN BÖLÜMLER VE YAZARLARI Editör: Prof. Dr. Hüseyin UZUNBOYLU

5 İÇİNDEKİLER Ön Söz... iii Bölümler ve Yazarlar... iv 1. BÖLÜM BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİSİ KAVRAMLARI 1.1. DONANIM (Hardware) Kavramlar Bilgisayar Performansı Bellek ve Depolama Giriş, Çıkış Üniteleri YAZILIM (Software) Kavramlar AĞ (Networks) Ağ Çeşitleri (Network Types) Veri Transferi (Data Transfer) Günlük Yaşamda Bilişim (ICT in Everyday Life) Elektronik Dünya (Electronic World) İletişim (Communication) Sanal Topluluklar (Virtual Communities) Sağlık (Health) Çevre (Environment) Güvenlik (Security) Kimlik Doğrulama (Identity Authentication) Veri Güvenliği (Data Security) Virüsler (Viruses) Kanun (Law) Telif Hakkı (Copyright)...40 KAYNAKLAR BÖLÜM BİLGİSAYAR KULLANIMI VE DOSYA YÖNTEMİ 2.1. İŞLETİM SİSTEMİ Bilgisayara İlk Adım Temel Bilgiler ve İşlemler Simgelerle Çalışmak Pencereler İle Çalışma Dosya Yönetimi Temel Kavramlar Alan/Sepet Kavramı...64

6 Bilişim Teknolojileri Dosyalar ile Çalışmak Bir Kopya Oluşturma ve Taşıma Silme ve Geri Getirme Arama Bazı Servis Hizmetleri Dosya Sıkıştırma Virüsler ve Korunma Yolları Virüsleri Bulaştırılmasının Uzaklaştırılmış Olduğu (Disinfecting) Dosyalarının Anlamını Kavramak Yazdırma Yönetimi Yazdırma Seçenekleri Yazdırma...77 KAYNAKLAR BÖLÜM KELİME İŞLEMCİ 3.1. UYGULAMANIN KULLANIMI Belgelerle Çalışma Üretkenliğin Artırılması DOSYA OLUŞTURMA Yazı Girişi Seçme ve Düzenleme BİÇİMLENDİRME Yazı Paragraflar NESNELER Tablo Oluşturma Tablo Düzenleme Grafiksel Nesneler POSTA BİRLEŞTİRME Hazırlık Aşaması Çıktı Alma VERİLERİN YAZDIRMAYA HAZIR HALE GETİRİLMESİ Sayfa Ayarları Denetle ve Yazdır vi

7 İçindekiler 4. BÖLÜM HESAP ÇİZELGESİ 4.1. UYGULAMANIN KULLANIMI Elektronik Tablolama Uygulaması ile İlk Adımlar Ayarların Yerleştirilmesi HÜCRELER Hücrelere Veri Girişi Hücreleri Seçme Satırlar ve Sütunlar Veri Değişikliği Benzerini Oluşturma, Taşıma veya Silme Arama ve Değiştirme Veri Sıralama ÇALIŞMA SAYFALARI Çalışma Sayfalarını Kullanma FORMÜLLER VE İŞLEVLER Aritmetik Formüller Hücre Referansı Verme İşlevlerle Çalışma BİÇİMLENDİRME Sayılar ve Günler Hücre İçeriği Hizalama ve Kenarlıklar GRAFİKLER Grafikleri Kullanma ÇIKTILARI HAZIRLAMA Çalışma Sayfası Yapısı Hazırlık Yazdırma KAYNAKLAR BÖLÜM VERİTABANI 5.1 Veritabanlarını Anlamak Veritabanı Kavramı Veritabanı Organizasyonu İlişkilendirmeler Operasyon Uygulamayı Kullanmak Veritabanıyla Çalışmak Ortak Görevler vii

8 Bilişim Teknolojileri 5.3 Tablolar Kayıtlar Tasarım Bilgiye Erişim Temel İşlemler Sorgular Nesneler Formlar Çıktılar Raporlar, Veri Çıkışı Çıktı BÖLÜM SUNUM 6.1. Sunum Programına Giriş Sunum Programını Çalıştırma, Sunu Oluşturma, Kaydetme ve Açma Sunularda Çalışma Verimliliğini Artırma Bir Sunu Oluşturma Sunu Sayfası Görünümleri Slaytlar Slayt İçerisine İleri Düzey Eklemeler Yapma Sunuda Metin İşlemleri Metin Düzenleme Biçimlendirme Liste Girintileri Tablolar Sunuda Grafik İşlemleri Grafikler Organizasyon Şeması Sunuda Grafikel Obje İşlemleri Resim Ekleme Şekil Ekleme Çıktıları Hazırlama Hazırlık Kontrol Etme, Yazıcıya Hazırlama ve Slayt Gösterisini Başlatma viii

9 İçindekiler 7. BÖLÜM BİLGİ VE İLETİŞİM 7.1 INTERNET Kavramlar/Terimler Güvenlik Web Tarayıcı ile İlk Adım Yerleştirimleri Ayarlamak WEB GEZİNTİSİ Web Sayfalarına Erişmek Bookmark Bookmark ı Düzenlemek WEB DE ARAMA Arama Makinesini Kullanmak ve Seçmek Hazırlık Yazdırma ELEKTRONİK POSTA Kavramlar/Terimler Güvenlik Nedenleri E-posta İçin İlk Adımlar Ayarları Yerleştirmek HABERLEŞME Bir İletiyi Okuma İletiye Cevap Vermek İleti Göndermek Metin, Taşıma ve Silme POSTA YÖNETİMİ Adres Defterini Açmak İletilerin Düzenlenmesi Postayı Yazmaya Hazırlık KAYNAKLAR BÖLÜM EĞİTİMDE BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ 8.1. ÖNEMLİ KAVRAMLAR Yararları Pedagoji ve BİT PLANLAMA Ders Planlamada Dikkate Alınacak Hususlar Emniyet, Güvenlik ve İyilik Hali BİT KAYNAKLARINI SEÇME Öğrenme ve Öğretme için BİT Kaynakları ix

10 Bilişim Teknolojileri Değerlendirme için BİT Kaynakları BİT Kaynaklarına Erişme ve Değerlendirme ÖĞRENME ORTAMINI YÖNETME Sınıf-içi Teknolojiler Öğrenme Platformları KAYNAKLAR BÖLÜM WORDPRESS 9.1. WordPress Nedir? WordPress Üyelik ve Sayfa Oluşturma Yönetim Paneli ve Kullanıcı Profilimizi Özelleştirme Web Sitemizi Özelleştirme Sayfa Ekleme ve Mevcut Sayfayı Düzenleme Sayfa Ekleme Menüler x

11 1. BÖLÜM BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİSİ KAVRAMLARI Uz. Aykut YASAKCI 1 Konu Başlıkları DONANIM (Hardware) YAZILIM (Software) AĞ (Networks) GÜNLÜK HAYATTA BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ (ICT in Everyday Life) GÜVENLİK (Security) KANUN (Law) KAYNAKLAR 1 Yakın Doğu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı Doktora Öğrencisi aykut.yasakci@neu.edu.tr

12 Bilişim Teknolojileri 1.1. DONANIM (Hardware) Kitabın birinci modülünde, bilgisayar ve bilişim kavramlarının temelleri ile çevresel birimleri üzerinde durulacaktır Kavramlar Bu bölümde, donanım nedir ve bilgisayar performansını nasıl etkiler konusu işlenecektir Donanım (Hardware) Terimini Anlamak Donanım (Hardware): Bilgisayar ın, somut (elle tutulabilen) parçalarına Donanım denmektedir. Başka bir deyişle, Kasa (Case) içerisinde bulunup, bilgisayarın çalışmasını sağlayan tüm önemli parçalar (Anakart, Sabit Disk, Ekran Kartı vb.), Donanım olarak adlandırılmaktadır (bknz. Şekil 1.1.). Bu parçaların tümünün bağlanacağı ve haberleşeceği bir de ünite olmalıdır. Bu ünite Kasa dır. Kasa içerisinde bulunan Anakart (Motherboard), üzerinde bulunan Bilgi Aktarım Yolları ile bilgisayarın hem kasası içerisinde, hem de dışarısında bulunan tüm parçaların, birbirleri ile haberleşmesini (bilgi aktarımı) sağlayan ünitedir (Güneş, 2008). Bilgisayarın Temel Donanımı nı, Kasa dışında bulunan Klavye, Fare, Hoparlör, Ekran ve Yazıcı oluşturmaktadır. Bu parçalar, bilgisayarı kullanmak için, gerekli en temel donanım birimleridir. Şekil 1.1. Bilgisayar Kasası ve Donanım Kişisel Bilgisayarın (Personal Computers - PC) Ne Olduğunu Anlamak Kişisel Bilgisayarlar (Personal Computers - PC): Kişisel Bilgisayarlar, tek kişi tarafından kullanılan bilgisayarları ifade etmektedir. Daha çok, küçük işletmelerde ve evlerde kullanıldığı için PC adını almıştır. Küçük işletmeler, ofis ve eğitim alanlarını ifade etmektedir. Kişisel Bilgisayarlar ın en çok tercih edilen ve en yaygın olan modeli Masaüstü (Desktop) modelidir (bknz. Şekil 1.2.). Yatay (Slim) olan modeli de bulunmaktadır. Ancak, Yatay modeli günümüz şartlarında önemini tamamen yitirmiştir. 2

13 Bilgi Teknolojileri Kavramları Şekil 1.2. Kişisel Bilgisayar (Personal Computer - PC) Günümüzde PC lerde büyük kapasiteli Sabit Disk Sürücüler (Hard Disk Drive) ve büyük kapasiteli Rastgele Erişilebilir Bellekler (Random Access Memory - RAM) kullanılabilmektedir. Genellikle GHz. (Gigahertz) hız ölçü birimi olarak kullanılmaktadır. PC ler çok süratli işlemler yapabilmektedirler. Standart bir PC, geçmişe göre günümüzde oldukça ucuz bulunabilmektedir. Dizüstü Bilgisayarlar (Portable Computers): Dizüstü Bilgisayarlar, Şekil 1.3. de görüldüğü gibi taşınabilir bilgisayarları ifade etmektedir. Ev ve iş yerlerindeki bilgisayarlara bağımlı kalmadan, istenilen veya bulunulan herhangi bir yerde, iş yapılabilmesine olanak sağlamaktadırlar. Şekil 1.3. Dizüstü Bilgisayar (Portable Computers) Kaynak: bilgisayar_7.jpg Dizüstü bilgisayarların 2 farklı çeşidi bulunmaktadır. Notebook Computers: Notebook bilgisayarlar, halk arasında Laptop olarak da bilinmektedir. Notebook bilgisayarların üzerinde, özel tasarlanmış klavye, fare ve monitörleri bulunmaktadır. En büyük avantajları, kendilerine özgü yeniden şarj edilebilir (rechargeable) bir pile sahip olmalarıdır. Bu piller, model ve markalara göre 2-7 saat arasında bir kullanım imkanına sahiptirler. Palmtops: Palmtop bilgisayarların boyutları PC ve Notebook lara oranla gerçekten küçüktür (bknz. Şekil 1.4.). Sahip oldukları boyut ile avuç içine sığmaktadırlar. Ancak, boyutlarına oranla sahip oldukları güç ve performans çok yüksektir. Teknoloji nin hızla gelişmesine paralel olarak, Palmtop ların da sahip oldukları 3

14 Bilişim Teknolojileri güç ve iş kapasitesi her geçen gün artmaktadır. Son yıllarda, bazı Palmtop ların kullanımına, özel üretilmiş bir de kalem eklenmiştir. Kullanıcı, bu özel kalem yardımı ile Palmtop ekranı üzerinde yazıp çizebilmektedir. Bu işlemler, Palmtop da bulunan özel yazılımlar aracılığı ile bir dosyaya kayıt edilebilmektedir. Şekil 1.4. Palmtop ve Özel Kalemi Kaynak: Notebook ve Palmtoplar da da tıpkı PC lerde olduğu gibi büyük kapasiteli Sabit Disk Sürücüler (Hard Disk Drive - HDD) ve büyük kapasiteli Rastgele Erişilebilir Bellekler (Random Access Memory - RAM) kullanılabilmektedir. Ancak PC lere oranla daha az güçlüdürler. GHz. (Gigahertz) hız ölçü birimi hem Notebook, hem de Palmtoplar da kullanımaktadır. Standart bir PC ye oranla, pahalıdırlar. İş adamları, devamlı hareket halinde olan insanlar ve eğitimciler tarafından tercih edilmektedirler. Tablet PC: Şekil 1.5. Tablet PC Mobil bilgisayar olarak adlandırılan bu ünite, ekran devresi ve güç kaynağı ve bir bataryadan oluşmaktadır (bknz. Şekil 1.5.). Hem parmak, hem de özel kalemi ile kullanılabilen tabletlere aynı zamanda klavye ve fare de takılabilmektedir. Kamera ve ivme ölçer gibi parçalar da tabletlerde bütünleşik olarak bulunmaktadır. Kendine has fiziksel tuşlar ile temel özellikleri kontrol edilebilmektedir. Tabletler sanal klavye ile kullanılmaktadır. Hem mobil hem de bilgisayar sistemlerinde de kullanılan işletim sistemleri ile çalışan tabletler bulunmaktadır (üretici firmanın tercihine göre). Çokluortam ile ilgilenen kişiler (çokluortam içeriklerinin daha kolay takip edilebilmesi) ile yoğun iş temposu içerisinde olan kişiler tarafından daha çok tercih edilmektedir. Tabletler, dizüstü bilgisayarlara oranla daha hafif ve kolay taşınabilirdir. ( 4