TC ANADOLU ÜNİVERSİTESİ ULAŞT.MYO/MO.AR.UL.TE.BÖ./RAYLI SİSTEMLER MAKİNE TEKNOLOJİSİ PROGRAMI RAY240

Transkript

1 TC ANADOLU ÜNİVERSİTESİ ULAŞT.MYO/MO.AR.UL.TE.BÖ./RAYLI SİSTEMLER MAKİNE TEKNOLOJİSİ PROGRAMI RAY240 Çeken Araçlar II (A ve B Grubu) Bahar Dönemi Final Sınavı Öğrenci Adı Soyadı : Top Numarası : Not: Sınav süresi 40 dk dır. İlk 15 dk sınavdan çıkılmayacaktır. Her bir sorunun puan değeri üzerinde yazmaktadır. Her bir soru altındaki boş alana cevaplanacaktır. Hesap makinası kullanmak serbesttir. Hesap makinası alışverişi yapılmayacaktır. Başarılar dilerim. Yrd. Doç. Dr. Ömür AKBAYIR, Konuk Öğr. Gör. Ceylan URLU 1. C o dingil düzenindeki bir bojide cer motorlarının yerleştirme düzenini farklı iki prensip şemasıyla gösteriniz? (20 puan) Cer motorları aynı sırada olabilir. Cer motorları aynı sırada olmayıp, 2 cer motoru aynı sırada 1 cer motoru çapraz olarak yerleştirilmiştir. 2. Ray eksenine dik doğrultudaki bir eksen etrafındaki dönmenin tekerleklere iletimini çiziniz? (10 puan) 3. Çeken araçların tasarımında en çok kullanılan standartlardan 2 âdetinin kısaltmasını ve Türkçe anlamını yazınız? (10 puan) UIC: Uluslararası Demiryolu Birliği EN:Avrupa Normları TSI: Technical specifications for interoperability, Karşılıklı İşletilebilirlik Teknik Şartnameleri IEC: Uluslararası Elektrik Komitesi ISO: Uluslararası Standartlar Organizasyonu DIN: Alman Endüstri Normları BOStrap: Tramvay sistemlerinin konstrüksiyonu ve hizmete alınmasına ilişkin genel Spesifikasyonlar SI: Uluslararası Standartlar A.A.R.: Amerikan Demiryolları Birliği JRS: Japon Milli Demiryolları Standartları NFPA 130: Amerikan yangın standartları veya eşdeğer ülke standartları Kullanıcı ve üretici ülkelerin kendi standartları (TS: Türk Standartları) 4. Ray eksenine paralel doğrultudaki bir eksen etrafında dönme hareketinin tekerleklere iletimi nasıl yapılır? (10 puan) Ray eksenine paralel bir eksendeki dönme hareketi şekilde görülmektedir. Bu dönme hareketinin tekerleklere iletimi hareketin 90 çevrilmesi ile mümkün olmakta, bunun için mutlaka bir konik dişli grubu kullanılması zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. 1

2 5. Apleti nedir? (15 puan) Seyir halindeki bir aracın herhangi bir nedenle acil fren durumuna geçmesi halinde tekerleklerde kızaklama meydana gelir. Bu kızaklama neticesinde tekerleğin raya sürtünmesinden ve ray malzemesinin tekerlek malzemesinden daha sert olması, tekerlek yuvarlanma dairesinin düzelmesine neden olur. Buna Apleti veya Flat denir. 6. Tekerlek çapı 1000mm olan bir yük vagonunun apleti boyu 60mm olarak ölçülmüştür. Buna göre apleti derinliğini hesaplayınız? (10 puan) R: 500mm L: 60 mm a:? mm a = L2 8R a = a= 0,9mm 7. Bir dizel elektrikli lokomotifin sistemi AC/DC/AC dir. Lokomotifin boji tertibi C o C o dur. Her boji ayrı konvertörden beslenmektedir. Buna göre sistemin elektrik şemasını çiziniz? (25 puan) 2

3 TC ANADOLU ÜNİVERSİTESİ ULAŞT.MYO/MO.AR.UL.TE.BÖ./RAYLI SİSTEMLER MAKİNE TEKNOLOJİSİ PROGRAMI RAY240 Çeken Araçlar II (A ve B Grubu) Bahar Dönemi Quiz Sınavı Öğrenci Adı Soyadı : 1.a 1.b 2 3.a 3.b 4 5 Top Numarası : Not: Sınav süresi 40 dk dır. İlk 15 dk sınavdan çıkılmayacaktır. Her bir sorunun puan değeri üzerinde yazmaktadır. Her bir soru altındaki boş alana cevaplanacaktır. Hesap makinası kullanmak serbesttir. Hesap makinası alışverişi yapılmayacaktır. Başarılar dilerim. Yrd. Doç. Dr. Ömür AKBAYIR, Konuk Öğr. Gör. Ceylan URLU 1. a)primer ve sekonder süspansiyon (sönümleyici) nedir? (10 puan) b)şematik olarak gösteriniz? (10 puan) c)sönümlemeler ne ile yapılır (Örnek: Yaprak susta)? (10 puan) Primer süspansiyonlar, araçların hareketi esnasında Tekerlek/ray arasında meydana gelen düşey kuvvetler (radyal kuvvetler) ile yol hatalarından kaynaklanan kuvvetleri sönümlemek için düşey sönümleyiciler, bu kuvvetlerin boji gövdesine en alt düzeyde iletilmesini sağlarlar. Yine araçlarda özellikle kalkış anında ve kuvvet değişimleri esnasında meydana gelen eksenel kuvvetlerin yarattığı silkinmeleri sönümlemek için yatay sönümleyiciler kullanılır. Sekonder süspansiyonlar, boji ile araç şasisi (ana taşıyıcı) arasındaki kuvvetleri sönümler. 2. Çeken araçlarda türlerine göre; çekme ve frenleme işlemlerini yapan devrelerden başka bulunan devreleri yazınız? (10 puan) DH DE E 1.Elektrik devreleri X X X 2. Pnömatik devreler X X X 3. Soğutma devreleri X X X 4. Yakıt devreleri X X 0 5. Yağlama devreleri X X 0 6. Hidrolik devreler X a) Yüksek gerilim devresi hangi ekipmanlardan meydana gelir? (10 puan) b)yüksek gerilim devresinin prensip şemasını çiziniz? (10 puan) Akım alıcısı (Pantoğraf veya üçüncü raydan sürtünmeli alıcı) (1) Varsa giriş sigortası (2) Ana devre kesici (3) Topraklama seksiyoneri (4) Yüksek gerilimli AC sistemlerde silindirik geçiş kondansatörü (5) Transformatör primer sargısı, (AC sistemlerde) (6) Parafudr, (Surge Arrester)=(Yüksek gerilim koruyucu) (7) Ray dönüş akımı ekipmanı (8) Sönümlemeler; yaprak sustalar (yaprak yaylar), helezon sustalar (helezon yaylar), hidrolik amortisörler ve hava yastıkları ile yapılır. Sekonder süspansiyonlar, düşük hızlı araçlarda lastik takozlar veya kayma plakaları ile sağlanmakla birlikte, yüksek hızlı ve konforlu araçlarda helezon sustalar, hidrolik amortisörler ve hava yastıkları kullanılır. 1

4 4. Apleti nedir? (20 puan) Seyir halindeki bir aracın herhangi bir nedenle acil fren durumuna geçmesi halinde tekerleklerde kızaklama meydana gelir. Bu kızaklama neticesinde tekerleğin raya sürtünmesinden ve ray malzemesinin tekerlek malzemesinden daha sert olması, tekerlek yuvarlanma dairesinin düzelmesine neden olur. Buna Apleti veya Flat denir. 5. Elektrikli çeken araçlarda AC/DC/AC sistemi çiziniz? (20 puan) 2

5 TC ANADOLU ÜNİVERSİTESİ ULAŞT.MYO/MO.AR.UL.TE.BÖ./RAYLI SİSTEMLER MAKİNE TEKNOLOJİSİ PROGRAMI RAY240 Çeken Araçlar II (A ve B Grubu) Vize Sınavı Öğrenci Adı Soyadı : Top Numarası : Not: Sınav süresi 40 dk dır. İlk 15 dk sınavdan çıkılmayacaktır. Her bir sorunun puan değeri üzerinde yazmaktadır. Her bir soru altındaki boş alana cevaplanacaktır. Hesap makinası kullanmak serbesttir. Hesap makinası alışverişi yapılmayacaktır. Başarılar dilerim. Yrd. Doç. Dr. Ömür AKBAYIR, Konuk Öğr. Gör. Ceylan URLU 1. Tek sürücü kabinli lokomotiflerde boji çevriminin neden yapıldığını şekil çizerek açıklayınız? (15 puan) Tek sürücü kabinli lokomotiflerde tekerlek aşınmalarını homojen hale getirmek ve tekerleklerin ömrünü uzatmak için bojiler belirli kilometrelerde çevrilir. 2. Cer motor devir sayısı 4300 dev/dak, pinyon dişli sayısı 21, tekerlek dişli sayısı 84 ise aracın tekerlek çapı 1000mm ise aracın hızını hesaplayınız? (10 puan) n cm: 4300 dev/dak Z cn: 21 Z tk: 84 D tk: 1000mm=1m V:? km/h n cm n tk = Z tk Z cm n tk = 5,3 V D tk 4300 = 84 n tk 21 n tk: 1075 dev/dak Boji 2. Boji Boji 1. Boji 3. Tekerlek çapı 920mm olan bir yük vagonunun apleti boyu 60mm olarak ölçülmüştür. Buna göre apleti derinliğini hesaplayınız? (10 puan) R: 460mm L: 60 mm a:? mm a = L2 8R a = a= 0,978mm 4. Çeken araçların tasarımında kullanılan standartlardan 3 âdetinin kısaltmasını ve Türkçe anlamını yazınız? (15 puan) UIC: Uluslararası Demiryolu Birliği IEC: Uluslararası Elektrik Komitesi ISO: Uluslararası Standartlar Organizasyonu EN ve Pre EN: Avrupa Normları DIN: Alman Endüstri Normları BOStrap: Tramvay sistemlerinin konstrüksiyonu ve hizmete alınmasına ilişkin genel Spesifikasyonlar SI: Uluslararası Standartlar A.A.R.: Amerikan Demiryolları Birliği JRS: Japon Milli Demiryolları Standartları NFPA 130: Amerikan yangın standartları veya eşdeğer ülke standartları Kullanıcı ve üretici ülkelerin kendi standartları (TS: Türk Standartları) 5. Cer motorlarının bojiye askı şekillerini yazınız (10 puan) 1) Burundan askılı sistemler 2) Tam askılı sistemler 1075 = 5,3 V 1 V= 202,8 km/saat 1

6 6. Bir elektrikli tren setinin dingil düzeni 2B o 2B o B o2 şeklinde ve tekerlek gücü 1200 kw ise bir cer motorunun giriş gücünü hesaplayınız? (10 puan) P: 1200kW n: 6 P cm:? kw P cm = P n. 1 0,92 P cm = ,92 P cm= 217,4 kw 8. Bir demiryolu hattının dingil basıncı 25 ton ve lokomotif ağırlığı 130 ton olarak hesaplanmıştır. İmalat sonrası lokomotifin ağırlığı 128 ton olarak tartılmıştır. Buna göre; a) Lokomotifin dingil düzenini saptayınız? (10 puan) b) Lokomotifin ağırlığını tutturmak için ne gibi bir işlem yapılacaktır? (10 puan) a) G L= 130ton P= 25 ton n=? n = G L p n = n=5,2 dingil bulunur. Ancak dingil sayısı kesirli olmayacağından, n=6 dingil bulunur. Bu tatirde bu lokomotifin dingil düzeni güzegahın kurp yarıçaplarının büyüklüğü dikkate alınarak C o C o veya B ob ob o olarak seçilir. 7. Tekerlek takımları hangi elemanlardan meydana gelir açıklayınız? (10 puan) Tahrikli tekerleklerde; Dingil, Tekerlekler, Dingil yatakları, Tekerlek dişlisi (cer dişlisi) Disk frenler (varsa) b) Bir lokomotifin hesaplanan ağırlığı G L (ton), ancak lokomotifi oluşturan boji, şasi, kaporta ve tüm komponentlerin toplam ağırlığı, hesaplanan ağırlığı karşılayamıyor ise bu taktirde lokomotifin altına ağırlık farkı kadar safra konulur. 130 ton-128 ton=2 ton ağırlıkta safra konulur. Bu ağırlık saç bir kasa içine beton dökülerek veya kurşun bloklar konularak sağlanır. Taşıyıcı tekerleklerde; Dingil, Tekerlekler, Dingil yatakları, Disk frenler (varsa) 2