ÖĞRETMENLİK UYGULAMASI DERSİNDE YAŞANAN SORUNLARA YÖNELİK ÖĞRETMEN ADAYI VE ÖĞRETİM ELEMANI GÖRÜŞLERİ

Transkript

1 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı: 25, Sayfa , 2008 ÖĞRETMENLİK UYGULAMASI DERSİNDE YAŞANAN SORUNLARA YÖNELİK ÖĞRETMEN ADAYI VE ÖĞRETİM ELEMANI GÖRÜŞLERİ Özcan Özgür Dursun, Abdullah Kuzu Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü ÖZET Üniversitelerin eğitim fakültelerinde öğrenim gören öğretmen adaylarından, Okul Deneyimi ve Öğretmenlik Uygulaması dersleriyle, Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı uygulama okullarında çeşitli etkinlikler düzenleyerek mesleklerine yönelik hazırlıklarını tamamlamaları ve öğretmenlik becerilerini geliştirmeleri beklenmektedir. Bu süreçte uygulama okulundan, uygulama öğretmeninden ve uygulama öğretim elemanından kaynaklanabilecek çeşitli sorunlar ise uygulamaları olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu çalışmayla öğretmen adaylarının karşılaşabilecekleri sorunların belirlenmesi ve bu sorunlara yönelik çözüm önerilerinin oluşturulması amaçlanmıştır. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim şeklinde desenlenmiştir. Araştırma verileri Öğretmenlik Uygulaması dersini alan 10 öğretmen adayı ve dersleri yürüten üç öğretim elemanıyla yapılan yarı yapılandırılmış görüşmelerden elde edilmiş, veriler betimsel analiz tekniğiyle çözümlenerek yorumlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Okul Deneyimi, Öğretmenlik Uygulaması, Öğretmen Adayı, Uygulama Okulu

2 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı: 25, Sayfa , 2008 OPINIONS OF TEACHER CANDIDATES AND SUPERVISORS REGARDING PROBLEMS EXPERIENCED IN TEACHING PRACTICE Özcan Özgür Dursun, Abdullah Kuzu Anadolu University Faculty of Education Computer Education and Instructional Technology Department ABSTRACT Teacher candidates at the faculties of education are expected to improve their teaching skills in School Experience and Teaching Practice courses. They are supposed to finalize their training through organizing different applications and activities in real classrooms. During these experiences, teaching practice can be interfered by problems stemming from practice schools, coordinating teachers and teacher training supervisors. This qualitative study aims to identify potential problems that can be experienced by teacher trainees, and suggests solutions regarding those problems. The study is conducted through the phenomenology procedures. The data was collected through semi-structured interviews conducted with ten students taking the Teaching Practice courses and three instructors offering the course. The data were interpreted through inductive coding technique and content analysis. Keywords: School Experience, Teaching Practice, Teacher Candidate, Teaching Practice Schools

3 Öğretmenlik Uygulaması Dersinde Yaşanan Sorunlara 161 GİRİŞ Üniversiteler, eğitim fakültelerinde okuyan öğrencilerine, dört yıllık hizmet öncesi eğitim süresi boyunca, Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı ilk ve ortaöğretim okullarında uygulama yapma olanağı tanınmaktadırlar. Öğretmen adayları uygulamalar kapsamında Okul Deneyimi ve Öğretmenlik Uygulaması adı altında çeşitli dersler alarak, sınıf ortamında gerek gözlem yoluyla, gerekse öğretme öğrenme sürecinin aktif katılımcıları olarak öğretmenlik becerilerini geliştirmeye çalışmaktadırlar. Bu sürecin işleyişi, üniversite okul işbirliği çerçevesinde, üniversiteler ve Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı okullarca görevlendirilen çeşitli koordinatörler, uygulama öğretmenleri ve uygulama öğretim elemanları tarafından sağlanmaktadır. Öğretmen adayları Okul Deneyimi dersi kapsamında, uygulama koordinatörleri tarafından belirlenen uygulama okullarına gönderilerek öğretmenlik uygulamalarını gerçekleştirmektedirler. Öğretmenlik Uygulaması dersi ise, YÖK-Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi çerçevesinde; öğretmen adaylarının kazanmış olduğu bilgi ve becerilerini bir okul ortamında deneyip geliştirebilmesi ve mesleğinin gerektirdiği özellikleri kazanabilmesi için planlanan bir derstir (Fakülte Okul İşbirliği, 1998). Bu ders aracılığıyla öğretmen adaylarından gerçek okul ortamında gözlem yapmaları ve öğretme-öğrenme sürecinin işleyişine ilişkin fikir edinmeleri beklenmektedir. Eğitim Fakülteleri nde Öğretmenlik Uygulaması dersini alan öğretmen adayları, Lisans ve Tezsiz Yüksek Lisans öğretmen yetiştirme programlarında sınıf içi öğretmenlik uygulaması yapmak üzere seçilmiş uygulama okullarına haftada altı saat süreyle devam ederler (Fakülte Okul İşbirliği, 1998). Ayrıca öğretmen adayları, yaptıkları uygulamaları tartışmak amacıyla öğretim elemanı tarafından fakültede yürütülen ve Öğretmenlik Uygulaması dersinin haftada iki saatlik kuramsal kısmına katılırlar. Yapılan uygulamaların değerlendirilmesi sürecinde ise fakültelerin belirlediği esaslara göre uygulamadan sorumlu öğretim elemanı ve uygulama öğretmeni öğretmen adayının başarısını ortaklaşa değerlendirirler. Değerlendirme sürecinde kullanılan öğretmenlik uygulaması gözlem ve değerlendirme formu, öğretmen adayının öğretmenlik becerilerindeki gelişimlerini gözleme amaçlı kullanılır. Genel olarak Öğretmenlik Uygulaması dersiyle öğretmen adaylarından; Uygulama okulunda değişik sınıflarda öğretmenlik yaparak öğretmenlik mesleğinin yeterliklerini geliştirebilmeleri, Kendi alanlarının ders programını anlayabilme, ders kitaplarını değerlendirebilme, ölçme ve değerlendirme yapabilmeleri, Öğretmenlik Uygulaması sırasında kazanmış oldukları deneyimleri arkadaşları ve uygulama öğretim elemanı ile paylaşarak kendilerini bu yönde geliştirebilme yeteneklerini kazanmaları beklenmektedir (Fakülte Okul İşbirliği, 1998). Sıralanan amaçlar incelendiğinde Öğretmenlik Uygulaması dersinin, öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin gözleme dayalı verilere ulaşmalarını sağlayan ve dört yıllık öğrenimleri süresince edindikleri kuramsal bilgileri gerçek ortamlarda sınama olanağı buldukları önemli bir fırsat olduğu söylenebilir. Her ne kadar öğretmen adayları, bu ders ile hizmet öncesi son gerçek sınavlarından geçiyor olsalar da; ders süresince gerek dersin yapısından gerekse uygulama yapılan okuldan kaynaklanan çeşitli sorunlar, dersin amaçlarını önemli ölçüde engelleyebilmektedir.

4 162 Ö.Ö. Dursun, A. Kuzu Öğretmenlik Uygulaması dersinde yaşanan sorunlar, öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine olan bakışlarını olumsuz yönde etkileyebileceği gibi; öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin eksik veya yanlış bilgiler edinmelerine, hatta öğretmenlik mesleğine ilişkin olumsuz tutum geliştirmelerine de neden olabilir. Bu düşünceden hareketle; öğretmen adaylarının eğitim fakültelerinden nitelikli birer öğretmen olarak mezun olabilmeleri için, öğretmenlik uygulamaları sırasında yaşanan olası sorunların ortadan kaldırılmasının zorunlu olduğunu söylemek yerinde olacaktır. Konuyla ilgili alanyazın incelendiğinde çeşitli noktalarda bu araştırmaya ışık tutacak çalışmaların olduğu görülmektedir. Kudu, Özbek ve Bindak (2006), Okul Deneyimi I dersine ilişkin öğrenci algılarını inceledikleri çalışmalarında; öğretim yılında Dicle Üniversitesi Siirt Eğitim Fakültesi nde okuyan ve Okul Deneyimi I dersini alan 226 öğrenciden anket yoluyla veri toplamışlardır. Araştırmadan elde edilen bulgular incelendiğinde; Okul Deneyimi I dersini alan öğrencilerin büyük bir kısmının fakülteyle okul arasındaki iletişimsizlikten yakındıkları, Fakülte-okul işbirliğinin kuramsal olarak var olmasına karşın beklenen ölçülerde gerçekleşmediği, Okul Deneyimi uygulamalarının yetersiz olduğu ve Uygulama etkinliklerinde, uygulama öğretmenlerinin uygulamalarla ilgili kurslar, seminerler vb. gibi etkinliklere dahil edilerek öğretmen adaylarını yetiştirmede daha etkili kılınmaları gerekti gibi sonuçlara ulaşıldığı görülmektedir. Gökçe ve Demirhan (2005) öğretmen adaylarının ve ilköğretim okullarında görev yapan uygulama öğretmenlerinin öğretmenlik uygulaması etkinliklerine ilişkin görüşlerini aldıkları çalışmalarında; Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi ve Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi nde ilköğretim kademesine öğretmen yetiştiren bölümlerin son sınıfında bulunan 341 öğretmen adayından ve 80 uygulama öğretmeninden anket yoluyla veri toplamışlardır. Araştırmadan elde edilen bulgular incelendiğinde; Öğretmenlik uygulaması etkinliklerinin farklı düzeylerdeki sınıflarda ve farklı okullarda yapılması gerektiği, Öğretmenlik uygulamasının daha uzun süreli olması gerektiği, Her sınıfa en fazla bir veya iki öğretmen adayının verilmesi gerektiği, Öğretmenlik uygulamasında, öğretmen adaylarının öğretim faaliyetleri dışında okulun yönetimi ile ilgili bilgi ve becerileri de kazanmaları gerektiği, Düzenli olarak, haftada bir gün, ilgili tarafların katılacağı bilgilendirme toplantılarının yapılması gerektiği, Öğretim elemanlarının öğretmen adaylarıyla işbirliği içinde olması gerektiği gibi sonuçlara ulaşıldığı görülmektedir. Yapıcı ve Yapıcı (2004) öğretmen adaylarının Okul Deneyimi I dersine ilişkin görüşlerini incelediği çalışmasında; Afyon Kocatepe Üniversitesi Uşak Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Bölümü birinci sınıfta bulunan öğrencilerden görüş alınmıştır. Araştırmada elde edilen bulgular incelendiğinde;

5 Öğretmenlik Uygulaması Dersinde Yaşanan Sorunlara 163 Okul Deneyimi dersinde uygulama öğretmeni başına düşen öğrenci sayısının fazla olduğu, Fakülte-okul koordinasyonunun yetersizliği, Fakültede kuramsal olarak verilen bilgilerin, uygulamalar esnasında gerçekleşme durumlarının düşük olduğu, Uygulama okulunda bulunulan süre içerisinde öğretmen adayının statüsünün belirgin olmadığı, Bazı uygulama öğretmenlerinin kendi yapmaları gereken görevlerini öğretmen adaylarına yaptırdıkları gibi sonuçlara ulaşıldığı görülmektedir. Araştırmalarda ulaşılan sonuçlar genel olarak ele alındığında, öğretmen adaylarına, çeşitli nedenlerle, öğretmenlik uygulamaları sırasında yeteri kadar danışmanlık yapılmadığı, öğretim elemanı ve uygulama öğretmeni arasında sağlıklı bir iletişim mekanizmasının bulunmadığı, bir uygulama okuluna fazla sayıda öğretmen adayının gönderildiği şeklinde birtakım sorunların yaşandığı görülmektedir. Bu sorunların çeşitli önlemlerle çözülebilecek nitelikte olması da ilgili araştırmayı tetikleyici bir rol üstlenmiştir. Bu araştırma okul deneyimi ve öğretmenlik uygulaması dersleriyle ilgili daha önceden yapılan araştırmaları da temel alarak karşılaşılan sorunlara çözüm getirmek üzere tasarlanmıştır. Amaç Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü nde yapılan bu araştırmada temel olarak, eğitim fakültelerinde okutulan Öğretmenlik Uygulaması derslerinde karşılaşılan sorunların, öğretmen adayları ve uygulama öğretim elemanlarının görüşleriyle değerlendirilerek sorunlara ilişkin çözüm önerilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu genel amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara yanıt aranmaya çalışılmıştır; 1. Öğretmenlik uygulaması dersinin yürütülmesine ilişkin; a. Öğretmen adaylarının görüşleri nelerdir? b. Öğretim elemanlarının görüşleri nelerdir? 2. Öğretmenlik uygulaması dersinde karşılaşılan sorunlara ilişkin; a. Öğretmen adaylarının görüşleri nelerdir? b. Öğretim elemanlarının görüşleri nelerdir? 3. Öğretmenlik uygulaması dersinde karşılaşılan sorunların çözümüne ilişkin; a. Öğretmen adaylarının görüşleri nelerdir? b. Öğretim elemanlarının görüşleri nelerdir? YÖNTEM Araştırma Modeli: İlgili araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim şeklinde desenlenmiştir. Olgubilim deseni; farkında olduğumuz ancak derinlemesine ve ayrıntılı bir anlayışa sahip olmadığımız olgulara odaklanan bir yaklaşımdır (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Araştırma verileri yarı yapılandırılmış görüşmeler ile toplanmıştır. Toplanan veriler tümevarımsal kodlama tekniği ve betimsel analiz yöntemiyle çözümlenmiştir.

6 164 Ö.Ö. Dursun, A. Kuzu Katılımcılar: Araştırmanın katılımcıları iki ayrı grupta ele alınmıştır. Birinci grup; öğretim yılında Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü nde yürütülen Öğretmenlik Uygulaması dersini alan 10 öğretmen adayından oluşmaktadır. İkinci grup Öğretmenlik Uygulaması dersini yürüten üç öğretim elemanından oluşmaktadır. Birinci grup katılımcıların belirlenmesinde amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme tekniği kullanılmıştır. Yargısal örnekleme de denilen bu örnekleme yönteminde araştırmacı kimlerin seçileceği konusunda kendi yargısını kullanır ve araştırmanın amacına en uygun olanları örnekleme alır (Balcı, 2004). Bu örnekleme yönteminde temel anlayış önceden belirlenmiş bir dizi ölçütü karşılayan bütün durumların çalışılmasıdır (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Araştırmada birinci grupta yer alan katılımcıların belirlenmesinde akademik ortalamaya bağlı bir ölçüt örnekleme yapılmıştır. Buna göre; akademik ortalaması 3,50 ve üzerinde olan iki öğretmen adayı, akademik ortalaması 3,00 ve 3,50 arasında olan altı öğretmen adayı ve akademik ortalaması 3,00 ın altında olan iki öğretmen adayından oluşan on kişilik grup görüşme yapılmak üzere belirlenmiştir. Araştırma sonuçlarının cinsiyet faktöründen etkilenmemesi için seçilen grup cinsiyet farklılıkları bakımından dengelenmiştir. Görüşmeler yapılmadan önce veri toplama aracının denenmesi için her bir grubun seçilme niteliklerini taşıyan toplam üç öğretmen adayıyla pilot görüşme yapılmıştır. Veri Toplama Aracı: Araştırmada veri toplama amacıyla yarı yapılandırılmış görüşme sorularından yararlanılmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme tekniği, önceden düşünülmeyen ve görüşme sırasında ortaya çıkabilen yeni durumlarda görüşmede bazı değişmeler yapmaya olanak tanıyan bir yöntemdir (Özgüven, 2004). Görüşme sorularının belirlenmesi işlemi araştırmacılar tarafından yapılmıştır. Görüşülen her bir kişinin, farklı ilgi, merak ve becerilere sahip birer birey olmaları ve görüşme sorularına ayrı bir tarzda yanıt verebilecekleri gerçeğinden hareketle (Kuş, 2003), araştırmacılar, görüşülenlerin her birine görüşme anında önceden hazırlanan sorulara ek olarak farklı soruları da sorarak, görüşülene neyin sorulacağını kişiselleştirmişlerdir. Görüşme soruları ve sondaların oluşturulması işlemi için öncelikle araştırmacılar tarafından taslak sorular oluşturulmuş ve bir uzman görüşüne sunulmuştur. Uzman görüşü dikkate alınarak gerekli değişiklikler yapılmış ve katılımcılarla gerçekleştirilen görüşmeler öncesinde üç öğretmen adayıyla yapılan pilot çalışmanın sonuçları analiz edilerek sorulara son şekli verilmiştir. Pilot çalışmada soruların katılımcılar tarafından kolay anlaşılıp anlaşılmadığına, açık uçlu olup olmadıklarına ve amaçlanan verilere ulaşmak için yeterli olup olmadıklarına bakılmıştır. Pilot çalışma sonucunda gerekli düzeltmeler yapılarak veri toplama aracı kullanıma hazır hale getirilmiştir. Veri toplama aracı, her bir amacı ortaya koymaya yönelik bölümlerin yer aldığı toplam dokuz sorudan oluşmaktadır. Veri Toplama Süreci: Görüşmelerin yapılacağı yer ve zamanların belirlenmesinde katılımcıların istek ve beklentileri ön planda tutulmuştur. Görüşmeler öncesinde, katılımcıların, araştırma

7 Öğretmenlik Uygulaması Dersinde Yaşanan Sorunlara 165 hakkında fikir edinmelerini sağlamak amacıyla düzenlenen izin formunu okumaları sağlanmış ve yazılı onayları alınmıştır. Yapılan görüşmeler yaklaşık 15 er dakika sürmüştür. Verilerin Çözümlenmesi ve Yorumlanması: Nitel verilerin analizi aşamasında tümevarımsal kodlama tekniği ve betimsel veri analizinden yararlanılmıştır. Tümevarımsal kodlama; kodlama yoluyla verilerin altında yatan kavramları ve bu kavramlar arasındaki ilişkileri ortaya çıkarmak üzere kullanılan bir tekniktir (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Betimsel analiz; elde edilen verilerin daha önceden belirlenen temalara göre özetlenip yorumlandığı, görüşülen bireylerin görüşlerinin çarpıcı bir biçimde yansıtmak amacıyla sık sık doğrudan alıntıların kullanıldığı ve elde edilen sonuçların neden-sonuç ilişkileri çerçevesinde yorumlandığı analiz yöntemidir (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Bu yöntemde veriler önce mantıklı ve anlaşılır biçimde betimlenir, daha sonra yorumlanır, neden-sonuç ilişkileri irdelenir ve bir takım sonuçlara ulaşılır. Görüşülen bireylerin görüşlerini yansıtabilmek için, çoğunlukla görüşme kayıtlarından doğrudan alıntılar yapılır. Bu tür analizde amaç, elde edilen bulguları düzenlenmiş ve yorumlanmış bir biçimde okuyucuya sunmaktır (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Yapılan doğrudan alıntıların kimlik belirtmemesi için katılımcı isimleri farklı isimlerle kodlanmış ve görüşülenlerin gerçek isimleri gizli tutulmuştur. Araştırmanın betimsel analizi aşamasında temelde şu yöntem izlenmiştir (Kuzu, 2007; Yıldırım ve Şimşek, 2006; Miles ve Huberman, 1994): Verilerin Yazıya Dökülmesi Araştırmacılar, görüşme kayıtlarını görüşme formlarına ayrı ayrı ve üzerlerinde hiçbir değişiklik yapmadan aktarmışlardır. Görüşme formlarına aktarılan bu kayıtlar araştırmacılar tarafından tek tek okunarak değerlendirilmiştir. Görüşme formlarına aktarılan verilerin geçerliliğinin sağlanabilmesi için alandan bir uzmanın görüşüne başvurulmuştur. Rastlantısal olarak seçilen görüşme kayıtları uzmana dinletilerek yazılı metinlerle tutarlılıklarına bakılmıştır. Görüşme Kodlama Anahtarının Oluşturulması Araştırmacılar elde edilen verilerin hangi temalar altında toplanacağı, düzenleneceği ve sunulacağını belirlemek amacıyla tüm verileri birlikte incelemiş ve temaları oluşturmuşlardır. Oluşturulan temalar yardımıyla görüşme kodlama anahtarı oluşturulmuştur. Görüşme Verilerinin Kodlama Anahtarına Kodlanması Araştırmacılar ve uzman, birbirlerinden bağımsız olarak araştırma verilerinin yazılı olduğu formların tümünü okuyarak, görüşme kodlama anahtarında her görüşe ilişkin uygun temayı kodlamışlardır. Kodlamaların Karşılaştırılması ve Güvenirlik Araştırmada görüşülen her birey için görüşme kodlama anahtarları doldurulduktan sonra, araştırmanın güvenirliği için, araştırmacıların ve uzmanın doldurduğu görüşme kodlama anahtarının tutarlığı karşılaştırılmıştır. Birden fazla araştırmacının veri analizinde birlikte çalıştıkları durumlarda kodlama güvenirliğine ilişkin bir çalışma yapmak gerekmektedir. Araştırmacılar tarafından yapılan kodlama güvenirlik

8 166 Ö.Ö. Dursun, A. Kuzu çalışmasından çalışmanın güvenilir olduğu sonucuna ulaşabilmek için minimum.70 düzeyinde bir güvenirlik değerine ulaşmak gerekmektedir (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Araştırmanın güvenirliğini belirlemek amacıyla Miles ve Huberman (1994) tarafından geliştirilen güvenirlik formülünden yararlanılmış. Güvenirlik = Görüş Birliği Görüş Birliği + Görüş Ayrılığı Şekil 1. Güvenirlik Formülü Araştırmanın güvenirlik çalışmasından elde edilen sonuçlar Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Görüşmelerin Güvenirlik Çalışması Sonuçları Temalar Öğretmen Adayı Öğretim Elemanı Dersin İşlenişine Yönelik Temalar Sorunlara Yönelik Temalar Çözümlere Yönelik Temalar Ortalama Tablo 1 incelendiğinde, gerek temalar, gerekse temaların ortalaması bakımından, her iki katılımcı gruptan toplanan verilerin kodlanmasında güvenirlik yüzdesi olan.70 in üzerinde bir değer yakalandığı görülmekte ve kodlama çalışmasının güvenilir olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Bulguların Tanımlanması Veriler tanımlanmış ve gerekli görülen yerlerde görüşme metinlerinden doğrudan alıntılar yapılarak araştırma soruları desteklenmiştir. Bulguların Yorumlanması Tanımlanan bulguların açıklanması, araştırma soruları ile ilişkilendirilmesi ve anlamlandırılması bu aşamada gerçekleştirilmiştir. BULGULAR VE YORUMLAR Öğretmen adayları ve öğretim elemanlarının görüşleri 10 ana tema altında bulunan toplam 69 görüşle kategorileştirilmiştir. Öğretmen adayları ve öğretim elemanlarının görüşleri; Öğretmenlik uygulaması dersinin kuramsal ve uygulama kısmına ilişkin görüşleri Öğretmenlik uygulaması dersinde yaşanan sorunların belirlenmesine ilişkin görüşleri Öğretmenlik uygulaması dersinde yaşanan sorunların çözümüne ilişkin görüşleri bölümlerinden oluşan üç ayrı veri kümesi şeklinde sunulmuştur. Tablo 2 de öğretmen adaylarının görüşleri kuramsal ve uygulama temaları altında toplanan yedi görüşle ifadelendirilmiştir. Kuramsal teması altında yer alan dersin kuramsal kısmında karşılıklı görüş alışverişi sağlanabilir görüşü, dokuz kişi tarafından dile getirilmiştir. Bu görüşün yüksek oranda belirtilmesinin nedeni olarak,

9 Öğretmenlik Uygulaması Dersinde Yaşanan Sorunlara 167 öğretmen adaylarının zaman zaman birbirleriyle ve öğretim elemanlarıyla karşılıklı görüş alışverişine gereksinim duymaları gösterilebilir. Konuyla ilgili öğretmen adayı Erdinç şu görüşü dile getirmiştir: ben bu öğretmenlik uygulaması dersini sadece işte okullara gidip ders dinleme şeklinde değil de nasıl diyim öğretim görevlisi yani dersin hocasıyla okulda haftanın belli gün ve saatlerinde işte nasıl gittiği iyi kötü yanlarının konuşulması, eksikliklerin tamamlanması açısından bi kaç saatlik yani az da olsa bi ders yapılması gerektiğini düşünüyorum Tablo 2. Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Uygulaması Dersi nin Kuramsal ve Uygulama Kısmına İlişkin Görüşleri Kuramsal f Dersin kuramsal kısmında karşılıklı görüş alışverişi sağlanabilir 9 Kuramsal kısımda sınıf karşısında ön denemeler yapılabilir 4 Kuramsal kısımda uygulamaya yönelik hazırlayıcı ek bilgiler verilebilir 4 Uygulama Uygulamanın iyi olabilmesi için sürekli danışmanlık yapılabilir 10 Uygulama süreleri artırılarak uygulama zamanı daha iyi değerlendirilebilir 9 Uygulama kısmı öğretim elemanlarınca daha fazla denetlenebilir 4 Uygulama kısmında farklı yöntem ve teknikler kullanılabilir 4 Uygulama teması altında toplanan görüşler incelendiğinde uygulamanın iyi olabilmesi için sürekli danışmanlık yapılabilir görüşünün katılımcıların tamamı tarafından dile getirildiği görülmektedir. Katılımcılar uygulamalarının sorunsuz gerçekleşmesi için gerek uygulama yaptıkları okuldaki danışmanları, gerekse dersi aldıkları uygulama öğretim elemanlarından sürekli danışmanlık beklemekte ve uygulamalarının ancak bu şekilde etkili olabileceğini düşünmektedirler. Konuyla ilgili öğretmen adayı İlker in görüşü aşağıdadır: bizim okula gittikten sonra yüzyüze görüşmemiz lazım sizle çünkü biz geldiğimizde o dönütü size ve öğretmenimize vermemiz lazım hocam biz bunlarla bunlarla karşılaştık napalım diye ancak bu şekilde sağlıklı yürütülebilir staj... Tablo 3. Öğretim Elemanlarının Öğretmenlik Uygulaması Dersi nin Kuramsal ve Uygulama Kısmına İlişkin Görüşleri Kuramsal f Kuramsal kısımda deneyimlerin paylaşılmasına olanak tanınmalı 3 Kuramsal kısımda öğrenciler uygulamalara hazırlanmalı 3 Kuramsal kısmın daha iyi yürütülebilmesi için ön hazırlık yapılmalı 2 Kuramsal kısımda öğrencileri mesleğe hazırlayıcı bilgiler verilmeli 2 Uygulama Uygulamalar gerçek okul hayatını yaşama fırsatı sağlamalı 3 Uygulamalar sorun çözme becerisinin gelişmesine katkı sağlamalı 3 Başarıyı artırmak için uygulamalar daha fazla gözlenmeli 3 Uygulamalarda öğrenciler daha fazla denetlenmeli 3 Uygulamalar teoride öğrenilenlerin sınanmasına olanak tanımalı 2 Tablo 3 te öğretim elemanlarının görüşleri kuramsal ve uygulama temaları altında toplanan dokuz görüşle ifadelendirilmiştir. Kuramsal teması altında yer alan kuramsal kısımda deneyimlerin paylaşılmasına olanak tanınmalı görüşü, öğretmen

10 168 Ö.Ö. Dursun, A. Kuzu adaylarında olduğu gibi öğretim elemanları tarafından da dile getirilmiştir. Bu duruma ilişkin öğretim elemanı Özlem in görüşü aşağıda verilmiştir. belki belli periyotlarla öğrencilerle iki üç haftalık aralıklarla görüşmek iyi olabilir. Çünkü yaşadıkları sorunları onlar bireysel olarak gelip anlatıyorlar ama toplu görüşmeler yada toplu bir ders saatinde bir saat buluşmayla birbirlerinden de bir şeyler öğrenebilirler, bu güzel olabilir Uygulama teması altında yer alan uygulamalarda öğrenciler daha fazla denetlenmeli görüşünü öğretmen adayları düşük oranda benimserken; öğretim elemanlarının yüksek oranda benimsenmesi ise öğretmen adaylarının sık denetlenmekten rahatsız olabilecekleri düşüncesiyle açıklanabilir. Bu duruma ilişkin öğretim elemanı Mine nin görüşü aşağıdadır. baskın ve denetleme anlamında değil de belki kısa süreli aralıklarla gidip öğretmenle görüşüp, öğrencilerimizin durumu nasıl iyiler mi ne gibi sorunlar yaşıyorlar, nasıl yardımcı olabiliriz, kendi adımıza yapabileceğimiz bir şey var mı diye staj öğretmeniyle daha iyi bir şekilde işbirliğine gidilebilir. Öğretmen adayları ve öğretim elemanları ile yapılan görüşmeler sonucunda, öğretmenlik uygulaması dersinin kuramsal ve uygulama kısımlarıyla ilgili öne çıkan düşünceler Tablo 2 ve Tablo 3 te belirtildiği gibidir. Öğretmen adayları ve öğretim elemanlarının, dersin yürütülmesine ilişkin görüşlerini, ders süresince yaşadıkları sorunları da göz önüne alarak belirttikleri düşünülmektedir. Bu açıdan bakıldığında, öğretmen adayları ve öğretim elemanlarının ders süresince karşılaştıkları sorunların incelenmesinde de yarar vardır. Tablo 4. Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Uygulaması Dersi nde Karşılaştıkları Sorunlara İlişkin Görüşleri Danışmanlık f Öğretim elemanları öğrencilere yeterince danışmanlık yapamıyor 8 Uygulama öğretmenleri öğrencilere yeterince danışmanlık yapmıyor 7 Uygulama okulları ve uygulama öğretmenlerinin seçimi sağlıklı yapılmıyor 5 İletişim Öğretim elemanı ve uygulama öğretmeni arasında sağlıklı iletişim yok 8 Öğretim elemanı ve öğrenci arasında sağlıklı iletişim yok 7 Değerlendirme Öğrencilerin değerlendirilmesi sağlıklı yapılmıyor 7 Öğrenciler öğretmenlik uygulamalarını gereği gibi yerine getirmiyorlar 7 Program Okullarda uygulanan eğitim programı ve teknoloji güncel değil 2 Uygulama öğretmenine fazla sayıda öğrenci gönderiliyor 2 Tablo 4 te öğretmen adaylarının görüşleri danışmanlık, iletişim, değerlendirme ve program temaları altında toplanan dokuz görüşle ifadelendirilmiştir. Danışmanlık teması altında yer alan uygulama okulları ve uygulama öğretmenlerinin seçimi sağlıklı yapılmıyor görüşü beş kişi tarafından dile getirilmiştir. Uygulama okullarının ve uygulama öğretmenlerinin seçimini eleştiren öğretmen adaylarının, büyük olasılıkla uygulama yaptıkları okulda; gerek okulun olanaklarının yetersizliğinden, gerekse danışman öğretmenlerinden kaynaklanabilecek çeşitli

11 Öğretmenlik Uygulaması Dersinde Yaşanan Sorunlara 169 sorunlarla karşı karşıya geldikleri düşünülmektedir. Konuyla ilgili öğretmen adayı Bülent şu görüşü dile getirmiştir. dersine girdiğimiz Milli Eğitimin hocası da bizi değerlendiriyor. Ama şimdi bir insan oturduğu zaman, kendisini bilir birde karşısındaki insanı bilir. Baktığınızda anlatma yeteneği sizden düşük, bilgi birikimi sizden düşük bir insanın sizi değerlendirmesi ne derece doğru düşündürücü bu. İletişim teması altında yer alan öğretim elemanı ve uygulama öğretmeni arasında sağlıklı iletişim yok görüşü sekiz kişi tarafından dile getirilmiştir. Her ne kadar fakülte-okul işbirliği kapsamında öğretim elemanları ve uygulama öğretmenleri arasında iletişim kurulmaya çalışılsa da; gerek öğretim elemanlarının gerekse uygulama öğretmenlerinin eş zamanlı ders yükleri bu iletişimin sağlıklı olarak yürütülmesine engel oluşturmaktadır. Konuyla ilgili öğretmen adayı Erdinç in görüşü şu şekildedir. staja gidilen okul öğretmenlerine daha düzgün demiyim de daha iyi bir şekilde konuşulabilir yani sorunların çözümü hakkında daha çok görüş birliğine varılabilir ben çok fazla görüştüklerine inanmıyorum açıkçası Değerlendirme teması altında yer alan öğrenciler öğretmenlik uygulamalarını gereği gibi yerine getirmiyorlar görüşü yedi kişi tarafından dile getirilmiştir. Bu görüşün bu oranda dile getirilmesinin sebebi olarak; uygulama yapan öğretmen adaylarına yönelik denetleme mekanizmasının sağlıklı işlememesi ve uygulama öğretmenlerinin öğretmen adaylarına yeterince danışmanlık yapamamaları gösterilebilir. Konuyla ilgili öğretmen adayı Selim in görüşü aşağıdadır. Öğrenciler mesela bizim daha birinci sınıfta yaptığımız gibi staj hocasıyla anlaşıp bir derse gidip mesela bazı günler gitmeyip imza attırıyorlar. Bu tarz şeyleri siz denetleyemiyorsunuz. Program teması altında yer alan uygulama öğretmenine fazla sayıda öğrenci gönderiliyor görüşü sadece iki kişi tarafından dile getirilmiştir. Bu görüşün, temelde öğretmen adaylarının değil, yapılan değerlendirme toplantılarında uygulama öğretmenleri tarafından sıklıkla dile getirilen bir sorun olması sebebiyle, öğretmen adayları tarafından yüksek oranda belirtilmediği sonucu çıkarılabilir. Konuyla ilgili öğretmen adayı Zeynep in görüşü şu şekildedir. Ya öncelikle ya ilk aklıma gelen biz staja bi günde beş kişi falan gittik bu çok fazla yani sayı olarak çok fazla çünkü bazı öğrenciler çok aktif olarak katıldı ben mesela devamlı anlatmaya çalıştım yani bu benim isteğimden kaynaklanıyo aslında biraz da kendimi geliştirmek açısından bazıları çok pasif kaldı ve ders bizim üzerimize yıkıldı. Tablo 5 te öğretim elemanların öğretmenlik uygulaması dersinde karşılaştıkları sorunlar; danışmanlık, iletişim, değerlendirme ve program temaları altında toplanan 16 görüşle dile getirilmiştir. Danışmanlık teması altında yer alan bilgisayar öğretmenliği alanında yeterince deneyimli uygulama öğretmeni bulunamıyor ifadesi üç öğretim elemanı tarafından da dile getirilmiştir. Bu sorunun temelde bilgisayar öğretmenliği alanının diğer alanlara kıyasla henüz yeni bir alan olmasıyla açıklanabilir. Konuya ilişkin öğretim elemanı Ece nin görüşü aşağıdadır.

12 170 Ö.Ö. Dursun, A. Kuzu biz bilgisayar öğretmeni yetiştirdiğimiz için staja gönderdiğimiz öğretmenler bir kere daha mesleklerinin çok başında bu alan yeni olduğu için çok da deneyimli öğretmen yok açıkçası. Bilgisayar bölümünden mezun olan birçoğu yaş olarak çok gençler ve onlar da tecrübesizler, dolayısıyla da bizim öğrencilerimize de aktarabilecekleri çok fazla deneyimleri yok diğer alanlardaki öğretmenlerde olduğu gibi. Tablo 5. Öğretim Elemanlarının Öğretmenlik Uygulaması Dersi nde Karşılaştıkları Sorunlara İlişkin Görüşleri Danışmanlık f Uygulama öğretmenleri öğretmen adaylarını olumsuz yönde etkileyebiliyor 3 Bilgisayar öğretmenliği alanında yeterince deneyimli uygulama öğretmeni bulunamıyor 3 Uygulama öğretmenleri kendi görevlerini de öğretmen adaylarına yaptırıyorlar 3 Okul yönetimi öğretmen adaylarına gereken danışmanlığı yeterince yapmıyor 2 Uygulama öğretmenleri devamsızlıklara göz yumuyorlar 2 Öğretmen adayları öğretmenlik mesleğinin yükümlülükleri hakkında bilgiye sahip değil 2 Uygulama öğretmenleri uygulama için öğretmen adayı istemeyebiliyorlar 2 İletişim Uygulama öğretmenleri ile öğretim elemanları arasındaki iletişim yetersiz kalıyor 3 Öğretmen adaylarıyla sağlıklı iletişim sağlanamıyor 3 Okuldaki uygulamalarla ilgili öğretim elemanları yeterince bilgilendirilmiyor 2 Değerlendirme Öğretmen adayı sayılarının fazlalığı uygulamaların gözlenmesini olumsuz etkiliyor 3 Uygulama öğretmenlerinin değerlendirmeleri objektif olamıyor 2 Program Öğretim programıyla uygulama arasında uyuşmazlıklar yaşanıyor 3 Bir uygulama öğretmenine çok sayıda öğretmen adayı gönderiliyor 3 Uygulama okullarının sayısı yetersiz kalıyor 2 Sınıf ve laboratuarların fiziksel yetersizlikleri uygulamaları olumsuz etkiliyor 2 İletişim teması altında yer alan Öğretmen adaylarıyla sağlıklı iletişim sağlanamıyor görüşü üç öğretim elemanı tarafından da dile getirilmiştir. Bu görüşün öğretmen adayları tarafından da yüksek oranda dile getirilmiş olması böyle bir iletişim mekanizmasına olan gereksinimin açık göstergesidir. Konuya ilişkin öğretim elemanı Mine nin görüşü şu şekildedir. öğretim elemanı olabildiğince sık aralıklarla hem öğretmenle aktif, staj öğretmeniyle aktif bir şekilde görüşebilir hem de öğrencileriyle bir araya gelebilir. Değerlendirme teması altında yer alan öğretmen adayı sayılarının fazlalığı uygulamaların gözlenmesini olumsuz etkiliyor görüşü üç öğretim elemanı tarafından da dile getirilmiştir. Öğretim elemanlarının dönem içerisinde çok sayıda öğretmen adayının danışmanlığını yürütmek zorunda kalmaları, uygulama okullarına giderek öğretmen adaylarını etkili bir şekilde gözlemlemelerini olanaksız kılmaktadır. Bu durum tüm öğretim elemanlarının da bu görüşü dile getirmelerini açıklar niteliktedir. Konuya ilişkin öğretim elemanı Özlem in görüşü aşağıda sunulmuştur. öğrenci sayısının çok olması zaten öğrencileri az dinlememize sebep oluyor. Yani ben öğrenciyi bir dönem içerisinde sadece bir kere gözleyebiliyorum. Ama belirli periyotlarla gözleyebilsem daha olumlu bir sonuç alıp ona daha iyi bir dönüt verebilirim aslında.

13 Öğretmenlik Uygulaması Dersinde Yaşanan Sorunlara 171 Program teması altında yer alan bir uygulama öğretmenine çok sayıda öğretmen adayı gönderiliyor görüşü öğretmen adayları tarafından düşük oranda belirtilmiş olmasına karşın öğretim elemanlarının tamamı bu görüşü sorun olarak dile getirmişlerdir. Daha önce de değinildiği gibi bu sorun temelde uygulama öğretmenlerinin sınıfların ve laboratuarlarının fiziksel yetersizlikleri bakımından yaşadıkları bir sorundur. Konuya ilişkin öğretim elemanı Mine nin görüşü şu şekildedir. bize milli eğitim bakanlığından milli eğitim müdürlüğünden gelen şöyle bir şey var bir öğretmene en az altı tane staj öğretmeni ee stajyer öğrenci göndermemiz gerekiyor, daha altını kabul etmiyor. Genelde de bizde öğrenci sayıları civarında olduğu için altı altı bölsek 12 tane geriye kalan dört öğrenciyi bir yere gönderemeyeceğimiz için sekiz sekiz iki gruba bölüyoruz bu da bir öğretmene çok fazla sayıda öğrenci demek. Öğretmen adaylarıyla ve öğretim elemanlarıyla yapılan görüşmeler sonucunda öğretmenlik uygulaması dersinde karşılaşılan sorunların sadece Tablo 4 ve Tablo 5 te belirtilen sorunlarla sınırlı kalmadığı söylenebilir. Öğretmen adayları ve öğretim elemanlarının karşılaştıkları bu sorunlara ilişkin en gerçekçi çözüm önerilerinin yine kendilerinden alınacağı temel düşüncesinden hareketle, karşılaştıkları sorunların çözümüne ilişkin görüşlerine de başvurulmuştur. Tablo 6. Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Uygulaması Dersi nde Karşılaştıkları Sorunların Çözümüne İlişkin Görüşleri Danışmanlık f Öğretim elemanları ve uygulama öğretmenleri öğrencileri yönlendirmeli 7 Dersin kuramsal kısmında, yaşanan sorunların çözümüne ilişkin görüş alışverişi sağlanmalı 7 Öğretim elemanları danışmanlık için daha fazla zaman ayırmalı 6 İletişim Öğretmen adayı, uygulama öğretmeni ve öğretim elemanı sürekli iletişimde olmalı 7 İletişim için internet olanaklarından yararlanılmalı 5 Değerlendirme Uygulama öğretmenlerinin değerlendirmeleri objektif olmalı 4 Öğretim elemanı her öğrenci için birden çok değerlendirme yapmalı 4 Sağlıklı uygulama ve değerlendirme için mikroöğretim tekniği kullanılmalı 3 Uygulamalar öğretim elemanlarınca daha fazla denetlenmeli 3 Program Uygulama gün ve saati artırılmalı 7 Uygulama öğretmenlerine daha az sayıda öğrenci gönderilmeli 5 Uygulama okulları ve öğretmenler ortak görüşle belirlenmeli 4 Tablo 6 da öğretmen adaylarının öğretmenlik uygulaması dersinde karşılaştıkları sorunların çözümüne ilişkin görüşleri; danışmanlık, iletişim, değerlendirme ve program alt temaları altında yer alan 12 görüşle ifade edilmiştir. Danışmanlık teması altındaki öğretim elemanları ve uygulama öğretmenleri öğrencileri yönlendirmeli görüşü yedi katılımcı tarafından dile getirilmiştir. Bu görüşün katılımcılar tarafından yüksek oranda dile getirilmesinin nedeni olarak; öğretmen adaylarının uygulamalarda karşılaştıkları sorunları çözemedikleri ve gerek uygulama öğretmenlerinin gerekse

14 172 Ö.Ö. Dursun, A. Kuzu öğretim elemanlarının danışmanlığına ihtiyaç duydukları düşüncesiyle açıklanabilir. Konuya ilişkin öğretmen adayı Aynur un görüşü aşağıda sunulmuştur. hani gidicez hocayı gözlemliycez sonra da uygulama aşamasında da hocanın okuldaki hocamızın yardımlarıyla bişeyler yapıcaz bişeyler anlatcaz falan diye düşünüyoduk ama hoca oraya gittiğimizde bizi sınıflara böldü ve direk uygulamaya başladığımız için çok farklı oldu yani bişey anlayamadık İletişim teması altında yer alan öğretmen adayı, uygulama öğretmeni ve öğretim elemanı sürekli iletişim halinde olmalı görüşü yedi katılımcı tarafından dile getirilmiştir. Bu görüşün yüksek oranda dile getirilmesinin nedeni olarak öğretmenlik uygulamasının üç unsuru olan öğretmen adayı, uygulama öğretmeni ve uygulama öğretim elemanının arasında iyi bir iletişim mekanizmasının bulunmaması gerekçe gösterilebilir. Öğretmen adaylarının, iletişimin sürekli hale getirilmesi gerekir yönündeki düşünceleriyle, iletişimsizlik yüzünden yaşanan sorunların ortadan kaldırılacağını umdukları düşünülebilir. Konu ile ilgili öğretmen adayı Metin şu görüşü dile getirmiştir:...iletişim kopukluğu oluyor yani öğretim görevlisiyle öğrenci arasında ve sizinle okuldaki hocayla mesela, bu hani bu daha faydalı bir şekilde yani iletişim daha sağlam sağlanabilir. Değerlendirme teması altında yer alan uygulamalar öğretim elemanlarınca daha fazla denetlenmeli görüşü sadece üç öğretmen adayı tarafından dile getirilmiştir. Bu görüşün düşük oranda belirtilmesinin sebebi olarak öğretmen adaylarının öğretim elemanlarınca fazla denetlenmek istememeleri gösterilebilir. Konuya ilişkin öğretmen adayı Melike nin görüşü aşağıdadır. Bana kalırsa hocalarımız hocalarımız hani daha fazla sık denetime gelmeli ki habersiz gelmeli yani ki bu biraz da hocaların zamanı olmuyo falan onlar da var ki mesela dört kişi yürüttü mesela bu dönem yani daha fazla kişi de yürütebilir bence. Program teması altında yer alan uygulama okulları ve öğretmenler ortak görüşle belirlenmeli ifadesi dört katılımcı tarafından dile getirilmiştir. Öğretmen adaylarının bu yöndeki taleplerinin öğretmenlik uygulamaları sırasında gerek uygulama okulları gerekse uygulama öğretmenlerinden kaynaklanan sorunları yaşayan öğretmen adayları tarafından dile getirildiği de söylenebilir. Konu ile ilgili öğretmen adayı Metin in görüşü aşağıdaki gibidir: hocadan kaynaklanan çok sorun var aslında. Bence şey ola ee uygulanmasında da seçilen okullar bizden ee seneye seçilecek okullar bizden gelen dönütler doğrultusunda değiştirilebilir mesela benim gittiğim hoca verilmeyebilir ve meslekten soğutuyor gibi geliyor bana... Tablo 7 de öğretim elemanlarının öğretmenlik uygulaması dersinde karşılaştıkları sorunların çözümüne ilişkin görüşleri; danışmanlık, iletişim, değerlendirme ve program alt temaları altında yer alan 16 görüşle ifade edilmiştir. Danışmanlık teması altında yer alan öğretmen adayları öğretmenlik mesleğinin yükümlülükleriyle ilgili bilgilendirilmeli görüşü iki öğretim elemanı tarafından dile getirilmiştir. Öğretmen adayları, uygulama okullarında bulundukları süre içerisinde, yönetmelikten kaynaklanabilecek çeşitli yükümlülükler hakkında bilgi sahibi olmadıkları için

15 Öğretmenlik Uygulaması Dersinde Yaşanan Sorunlara 173 zaman zaman sorun yaşamları bu görüşü açıklar niteliktedir. Konuya ilişkin öğretim elemanı Mine şu görüşü dile getirmiştir. Çoğu öğrencimiz mesela yani öğretmenlik mesleği ile ilgili kendisinin ne tür kanunlara dahil olduğunu ne tür sorumlulukları olduğunu bile bilmiyor hangi yönetmelikler dahilinde hareket etmesi gerektiğini bile bilmiyor. Tablo 7. Öğretim Elemanlarının Öğretmenlik Uygulaması Dersi nde Karşılaştıkları Sorunların Çözümüne İlişkin Görüşleri Danışmanlık f Öğrencilere daha fazla danışmanlık yapılmalı 3 Öğretmen adayları öğretmenlik mesleğinin yükümlülükleriyle ilgili bilgilendirilmeli 2 Öğretmen adaylarına model olabilecek uygulama öğretmenleri seçilmeli 2 İletişim Öğretmen adayı, uygulama öğretmeni ve öğretim elemanı sürekli iletişim halinde olmalı. 3 Dersi yürüten öğretim elemanları işbirliği içinde olmalı 3 Sorunların kalıcı çözümü için öğrencilerden dönüt alınmalı 2 İletişimin aksamaması için internet olanaklarından da yararlanılmalı. 2 Değerlendirme Uygulamalar uygulama öğretmenleri ve öğretim elemanları tarafından sıkı takip edilmeli 3 Öğretim elemanları izlemeleri habersiz yapmalı 2 Öğretmen adaylarının değerlendirilme sürecinde uygulama öğretmenleri daha objektif olmalı 2 Uygulama öğretmenleri değerlendirme formlarını öğretim elemanlarına doğrudan ulaştırmalı 2 Uygulamaların daha çok değerlendirilmesine olanak tanıyacak yöntem ve teknikler işe koşulmalı 2 Program Dersin fakültede yürütülen grup sayısı artırılmalı 3 Uygulama öğretmenine gönderilmesi zorunlu olan öğrenci sayısı düşürülmeli 3 Uygulama okullarının seçiminde görüş birliğine varılmalı 3 Uygulama okullarının seçiminde belirli alanlara yönelik öncelik tanınmalı 3 İletişim teması altında yer alan dersi yürüten öğretim elemanları işbirliği içinde olmalı görüşü üç öğretim elemanı tarafından da ifade edilmiştir. Dersi yürüten öğretim elemanlarının birlikte hareket etmeleri benzer durumlara ilişkin çözüm alternatiflerini artıracağı için bu görüşün benimsendiği düşünülmektedir. Bu görüşle ilgili öğretim elemanı Özlem in görüşü şu şekildedir. bu dersi veren öğretim elemanlarının ortak birlikte sorunlarını konuşup çözüm önerileri getirip ee buna yönelik olarak çalışmalar yapmaları gerekiyor yani bir önceki sene yaşanan sorunlar neydi, buna yönelik olarak ne tür çözüm önerileri alabiliriz. Değerlendirme teması altında yer alan öğretim elemanları izlemeleri habersiz yapmalı görüşü iki öğretim elemanı tarafından dile getirilmiştir. Öğretim elemanlarının; izlemelerin farklı gün ve saatte, öğrencilere bildirilmeden yapılması durumunda daha gerçekçi sonuçlara ulaşılacağını düşündükleri var sayılmaktadır. Bu görüşe ilişkin öğretim elemanı Ece nin görüşü şu şekildedir. Yani ben bir kere ders anlatmak değil de ben onların iki üç dersini de izliyim bir de benim istediğim şeylerden bir tanesi öğrencinin planladığı

16 174 Ö.Ö. Dursun, A. Kuzu gün ve saatte değil de benim istediğim saatte yani habersiz gidip izleme yapmak. Program teması altında yer alan uygulama öğretmenine gönderilmesi zorunlu olan öğrenci sayısı düşürülmeli görüşü üç öğretim elemanı tarafından da dile getirilmiş bir çözüm önerisidir. MEB, okul deneyimi ve öğretmenlik uygulaması derslerinde her bir uygulama öğretmenine en az altı öğretmen adayının gönderilmesini, aksi durumda uygulama öğretmenlerine ders ücreti ödenemeyeceğini belirtmektedir. Bu zorunluluktan dolayı uygulama öğretmenlerine en az altı öğrenci gönderilmekte ve bu durum çoğu zaman uygulamaların sağlıklı işlemesini olumsuz etkilemektedir. Konuya ilişkin öğretim elemanı Mine, görüşünü şöyle dile getirmektedir. Bunun dışında bize milli eğitim bakanlığından milli eğitim müdürlüğünden gelen şöyle bir şey var bir öğretmene en az altı tane staj öğretmeni ee stajyer öğrenci göndermemiz gerekiyor, daha altını kabul etmiyor. Genelde de bizde öğrenci sayıları civarında olduğu için altı altı bölsek 12 tane geriye kalan dört öğrenciyi bir yere gönderemeyeceğimiz için sekiz sekiz iki gruba bölüyoruz bu da bir öğretmene çok fazla sayıda öğrenci demek. Gidip görüyorsunuz öğrencinin çoğu zaman sınıf ortamında oturacak yeri bile yok ve ee birçok öğretmen de bundan rahatsız oluyor. Öğretmen adayları ve öğretim elemanları tarafından belirtilen bu görüşlere paralel olarak, ders süresince, katılımcılar dışındaki öğretmen adayları ve öğretim elemanları tarafından da bu görüşleri destekleyecek ve çalışmaya zenginlik katacak çeşitli görüşler araştırmacılara aktarılmıştır. Tüm bu sonuçların değerlendirilmesi ve katılımcı görüşlerinin analiz edilmesiyle birtakım sonuçlara ve yaşanan sorunların ortadan kaldırılmasına ilişkin çeşitli çözüm önerilerine ulaşılmıştır. SONUÇ VE TARTIŞMA İlgili araştırma, öğretmenlik uygulaması dersinin önemli paydaşları olan öğretmen adayları ve öğretim elemanlarıyla yapılan görüşmelerden elde edilen veriler ışığında gerçekleştirilmiştir. Yapılan görüşmeler yoluyla öğretmen adayları ve öğretim elemanlarının öğretmenlik uygulaması dersinin, kuramsal ve uygulama kısımlarına ilişkin görüşleri, uygulamalar kapsamında karşılaştıkları sorunlar ve bu sorunlara ilişkin çözüm önerileri belirlenmiştir. Öğretmen adayları ve öğretim elemanları tarafından dile getirilen görüşler, sorunlar ve bu sorunlara ilişkin ileri sürdükleri çözüm önerileri dersin daha verimli yürütülebilmesi için oldukça önemli birer veri konumundadır. Bilindiği gibi öğretmenlik uygulaması dersi, öğretmen adaylarının, temelde dört yıllık eğitim süreci boyunca, öğretmenlik meslek bilgisi ve alan bilgisine yönelik almış oldukları çeşitli derslerde edindikleri kuramsal bilgileri gerçek ortamlarda deneme fırsatı buldukları bir derstir. Bu nedenle öğretmenlik uygulaması dersi öğretmen adayları için mesleğe atılmadan önce eksikliklerini tamamlayabilmeleri ve kendilerini mesleğe hazırlayabilmeleri adına büyük bir fırsat sunmaktadır. Bu kapsamda öğretmen adayları, bir dönem boyunca gerçekleştirilen öğretim etkinlikleri, uygulama öğretmeni ve uygulama öğretim elemanlarının dönütleri aracılığıyla büyük ölçüde kendilerini geliştirme fırsatı bulmaktadırlar. Dolayısıyla bu derste yaşanan sorunlar öğretmen adaylarının meslek yaşamlarına da olumsuz yönde yansıyacak çeşitli olumsuz yargıların oluşmasına temel olabilir. Bu

17 Öğretmenlik Uygulaması Dersinde Yaşanan Sorunlara 175 nedenle, öğretmen adayları ve uygulama öğretim elemanlarından toplanan veriler ışığında temelde öğretmenlik uygulaması derslerinde yaşanan sorunların belirlenmesi ve bu sorunların çözümüne yönelik yine bu sorunları yaşayanların görüşlerine başvurulması ilkesi benimsenmiştir. Araştırma verileri 10 öğretmen adayı ve üç öğretim elemanında toplanan veriler çerçevesinde analiz edilmiş olmasına karşın; araştırma sonucunda ortaya çıkarılan temel düşünceler alana ilişkin yapılan birçok araştırmanın sonuçlarıyla büyük ölçüde benzerlikler taşımaktadır. Dolayısıyla Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi nde gerçekleştirilen bu araştırmanın kuramsal bağlamda daha önceden yapılan araştırmaların sonuçlarını destekler nitelikte olduğu, öğretmenlik uygulamalarında yaşanan sorunların sadece araştırma yapılan örneklem çerçevesinde değil; birçok farklı örneklem grubunda da ortaya çıkabileceği ortadadır. Bu bakış açısıyla, araştırma sonuçlarının, eğitim fakülteleri ve uygulama okulları arasındaki iletişimi ve işbirliğini geliştirmeye katkı sağlayacağı; yaşanan sorunların çözülmesine yönelik geliştirilen önerilerle uygulamaların kalitesinin artırılacağı; araştırma bulgularının alanda gerçekleştirilecek yeni araştırmalara kuramsal destek sağlayacağı düşünülmektedir. Araştırma sonuçlarına ilişkin önerilerin geliştirilmesi boyutunda sadece araştırma grubundan elde edilen verilere bağlı kalınmamıştır. Bu noktada, örneklem grubunda gerek görüşme yapılan öğretmen adayları ve öğretim elemanlarından, gerekse katılımcılar dışında kalan paydaşlardan edinilen veriler ışığında öğretmenlik uygulaması dersinin yürütülmesine ilişkin toplanan görüşler derlenerek şu öneriler geliştirilmiştir: Öğretmen adaylarının dönem içerisinde farklı özelliklere ve niteliklere sahip okulların deneyimlerini kazanmaları ve kendilerini farklı okulların şartlarına göre de geliştirmeleri sağlanabilir, Uygulama okullarının belirlenmesi işlemi, uygulama öğretmeni, öğretmen adayı ve öğretim elemanının ortak görüşleri çerçevesinde yapılabilir, Uygulamaların başlangıç zamanlarında yaşanan aksaklıkların giderilmesine yönelik uygulama okulları ve fakülte arasındaki bürokratik işlemlerin en aza indirilmesi dolayısıyla uygulamaların başlangıcında bir gecikmenin yaşanmaması sağlanabilir, Fakülte ve okul koordinatörlerinin, öğretmenlik uygulaması sürecinin işletilmesinde daha etkin bir konumda bulunmaları sağlanabilir, Öğretmenlik uygulaması dersi kapsamında sınıf ortamında yüzyüze yürütülecek dersler aracılığıyla öğretmen adaylarının uygulama okullardaki edindikleri deneyimlerini paylaşmaları sağlanabilir, Uygulamaların video kaydı alınarak, öğretim elemanlarının uygulamaları daha fazla izlemeleri, videoların sınıf ortamında izletilmesiyle de benzer durumlarda diğer öğretmen adaylarının kendilerini geliştirmelerine yardımcı olunabilir, Öğretim elemanları uygulamaları izleme zamanlarını daha önceden öğretmen adaylarına haber vermeden ve daha sık olarak izleme gerçekleştirilebilir, Laboratuar ortamında gerçekleştirilen uygulamalar internet üzerinden web kameralar kullanılarak yayınlanabilir, dolayısıyla uygulamalar danışmanlar ve öğretmen adayları tarafından internet üzerinden eş zamanlı olarak gözlemlenebilir,

18 176 Ö.Ö. Dursun, A. Kuzu Uygulamaların öğretim elemanları tarafından izlenmesi dönemin başında ortasında ve sonunda olmak üzere üç farklı zamana yayılabilir, böylece öğretmen adayına daha sağlıklı geribildirim verilerek öğretmen adayının gelişim periyodu gözlemlenebilir, Uygulamaların Eğitimde Materyal Tasarımı ve Kullanımı derslerinde üretilen materyal desteğinden de yararlanılarak gerçekleştirilmesi sağlanabilir, Öğretmen adayları, uygulama öğretmenleri ve uygulama öğretim elemanlarının dönem içerisinde sürekli olarak iletişim halinde olmalarına yönelik fakülte ve okul bünyesinde gerçekleştirilecek etkinlikler organize edilebilir, Uygulamaların değerlendirilmesi sürecine yönelik öğretmen adaylarının da görüşleriyle katkı sağlayacakları somut değerlendirme ölçütleri oluşturulabilir, Öğretmen adaylarının izlenmesinde, öğretim elemanları ve uygulama öğretmenleri arasında koordinasyon sağlanarak, öğretmen adaylarının hangi kriterlere göre değerlendirileceği daha somut bir hale getirilebilir, Öğretmen adaylarının uygulama okullarına ve öğretmenlik mesleğine uyum sağlamalarına yönelik, uygulama okullarınca geliştirilecek oryantasyon programlarına katılmaları sağlanabilir, Bilgisayar dersleri sayıca az olduğu ve uygulamalara yeterli zaman ayrılamadığı için altı saat olan zorunlu uygulama süreleri azaltılabilir, Uygulama okullarındaki bilgisayar derslerine alandan gelen ve öğretmen adaylarına model olabilecek öğretmenlerin görevlendirilmeleri sağlanabilir, Öğretmenlik uygulamalarının, sadece bir dönemle sınırlandırılması ve çeşitli derslerde gerçekleştirilmesi yerine; öğretmenlik meslek bilgisi ve alan bilgisine yönelik birçok dersin uygulama bölümlerinin oluşturulması sağlanabilir. Bu araştırmada gerek öğretmen adaylarından gerekse öğretim elemanlarından elde edinilen görüşler çerçevesinde öğretmenlik uygulaması dersinde karşılaşılan sorunlar ve bu sorunların ortadan kaldırılmasına ilişkin çeşitli çözüm önerileri bulgular ve tartışma bölümünde sunulmuştur. Sunulan çözüm önerilerinin temel dayanak noktası, uygulamaların daha verimli gerçekleştirilebilmelerine olanak sağlayacak olmalarıdır. Bu bağlamda, sonraki zamanlarda yapılacak araştırmalarda getirilen çözüm önerilerinin öğretmenlik uygulamalarının işlevselliğini artırmada ne derece rol oynayacakları da incelemeye değer görülmektedir. Öğretmenlik uygulaması dersi eğitim fakültelerinde öğrenim gören öğretmen adayları için öğretmenlik mesleğine yönelik hazırlıklarını tamamlamalarına olanak sağlayan oldukça önemli bir ders konumundadır. Dolayısıyla öğretmenlik mesleğine yönelik deneyimlerin artırılmasına fırsat sağlayan bu derece önemli bir derse ilişkin öğretmen adaylarının ve öğretim elemanlarının görüşleri de bir o kadar değerli ve dikkate alınır durumda olmalıdır. Öğretmen adayları ve öğretim elemanları tarafından geliştirilen öneriler çerçevesinde düşünüldüğünde, öğretmenlik uygulaması dersinin tüm sorunlarından arındırılmasının yaygın eğitim sorunlarının çözümüyle paralellik taşıdığı görülmektedir. Dolayısıyla eldeki olanaklar çerçevesinde öğretmenlik uygulamalarının etkili ve verimli bir şekilde gerçekleşmesinin temel şartı öğretmenlik mesleğine olan sevgi ve bağlılıktır. Bu kapsamda gerek uygulama öğretmenlerine gerekse öğretim elemanlarına büyük görevler düşmektedir. Öğretmen