YATIRIM PROJELERİ VE YÖNETİMİ YENİ YATIRIM TEŞVİK TEDBİRLERİ

Transkript

1 YATIRIM PROJELERİ VE YÖNETİMİ YENİ YATIRIM TEŞVİK TEDBİRLERİ 1

2 Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) Tarafından Sağlanan Destekler Küçük ve orta ölçekli sanayi işletmelerinin teknolojik yeniliklere hızlı uyumlarını sağlamak, rekabet edebilme güçlerini arttırmak, ekonomiye katkılarını ve etkinliklerini arttırmak amacıyla kurulmuş olan KOSGEB; Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile ilgili bir kamu kuruluşudur. KOSGEB tarafından KOBİ lere sağlanan destekler tabloda detaylandırılan şekilde olup uygulama esasları illerin gelişmişlik düzeyine göre belirlenmektedir. 2

3 Tablo 2.3. KOSGEB tarafından sağlanan destekler Banka Kredi Destekleri Bilişim Destekleri Bilgisayar Yazılım Destekleri E-ticarete Yönlendirme Destekleri Bölgesel Kalkınma Destekleri Danışmanlık ve Eğitim Destekleri Girişimciliği Geliştirme Destekleri Kalite Geliştirme Destekleri Pazar Araştırma ve İhracatı Geliştirme Destekleri Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destekleri Uluslar arası İşbirliği Geliştirme Destekleri 3

4 Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) ve Küçük Sanayi Sitelerine (KSS) Uygulanan Devlet Yardımları OSB lerin Kuruluşunda temel hedef olarak; sanayinin disipline edilmesi, şehrin planlı gelişmesine katkıda bulunulması, birbirini tamamlayıcı ve birbirinin yan ürününü teşvik eden sanayicilerin bir arada ve bir program dâhilinde üretim yapmalarıyla, üretimde verimliliğin ve kar artışının sağlanması, sanayinin az gelişmiş bölgelerde yaygınlaştırılması, tarım alanlarının sanayide kullanılmasının disipline edilmesi, sağlıklı, ucuz, güvenilir bir altyapı ve ortak sosyal tesisler kurulması, müşterek arıtma tesisleri ile çevre kirliliğinin önlenmesi, bölgelerin devlet gözetiminde, kendi organlarınca 4 yönetiminin sağlanması belirlenmiştir.

5 Tablo 2.5. Organize sanayi bölgelerine (OSB) tanınan muafiyetler VERGİ TÜRÜ AK VERGİSİ ATIKSU BEDELİ ELEKTRİK VE HAVAGAZI ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ TÜZEL KİŞİLİĞİ MUAF (İnşaatın bitiminden itibaren 5 yıl) Atık su arıtma tesisi işletenler MUAF ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİNDE YER ALAN İŞLETMELER MUAF (İnşaatın bitiminden itibaren 5 yıl) Atık su Arıtma Tesisi işletmeleri MUAF MUAF TÜKETİM VERGİSİ MUAF DEĞİL (OSB'nin kendi binalarında tüketeceği elektrik için) MUAF (Arsa ve işyeri dışındaki KATMA DEĞER teslimleri ve bölge VERGİSİ dışındaki arsa ve işyeri MUAF DEĞİL teslimleri KDV'ye tabi) BİNA İNŞAAT HARCI VE YAPI MUAF MUAF KULLANMA HARCI MUAF (OSB'nin esas faaliyetleri KURUMLAR dışındaki faaliyetleri VERGİSİ nedeniyle elde edeceği MUAF DEĞİL gelirleri kurumlar vergisine tabidir.) AÇIKLAMA 1319 sayılı Kanunun 5/f maddesine göre 4562 sayılı OSB Kanununun 21. Maddesi 4562 sayılı OSB ve 2464 sayılı Belediye gelirleri Kanunu sayılı KDV Kanununun 17/k maddesi uyarınca 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun 80. Maddesi Kurumlar Vergisi Kanununun 7.maddesine eklenen 25 numaralı bent hükmüne göre NOT: Fon kaynaklı kredilerin tahsisinde, OSB içinde gerçekleştirilecek yatırımlarda, OSB dışında yapılan yatırımlara verilen kredi oranlarına 10 puan ilave edilmektedir. 5

6 Tablo 2.6. KSS ye tanınan muafiyetler Vergi Türü Küçük Sanayi Siteleri Açıklama Emlak Vergisi Muaf 1319 ve 3365 sayılı Kanunlar Çevre Temizlik Vergisi %50 indirimli 2464,3914 sayılı Kanunlar ve 93/5105sayılı B.K.K. Bina İnşaat Harcı ve Yapı Kullanma İzin Harcı Muaf 2464 sayılı Kanun 6

7 Tablo 2.7. İhracata yönelik devlet teşvikleri ve uygulayıcı kuruluşlar Destek Türü Uygulayan Kuruluşlar Yararlanıcılar Çevre maliyetlerinin desteklenmesi, -Dış Ticaret Müsteşarlığı -KOBİ ler Yurt dışında Milli veya Bireysel düzeyde gerçekleştirilen fuar katılımlarının desteklenmesi, Pazar araştırması desteği, Yurt dışında ofis, mağaza açma, işletme ve marka tanıtım faaliyetlerinin desteklenmesi, Eğitim desteği, -Dış Ticaret Müsteşarlığı -İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterlikleri -Dış Ticaret Müsteşarlığı -İGEME -İKV -Dış Ticaret Müsteşarlığı -İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterlikleri -Dış Ticaret Müsteşarlığı -İGEME -Üretici firmalar -Pazarlamacı fir. -Organizatörler -KOBİ ler -SDŞ -Üretici Dernekleri -Şirketler -Sek.Dış Tic.Şir. (SDŞ) -KOBİ-SDŞ -SDŞ ORT.ŞİR. İstihdam desteği, -Dış Ticaret Müsteşarlığı -Sek.Dış Tic.Şir. Türk ürünlerinin yurt dışında markalaşması ve Türk malı imajının yerleştirilmesine yönelik faaliyetin desteklenmesi, -Dış Ticaret Müsteşarlığı -İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterlik. -İhracatçı Birlikleri -Üretici Birlikleri -Şirketler -Türk moda tasarımcılar 7 -Turquality işleticileri

8 2009 Yılı Yeni Teşvik Yasası Yeni teşvik sistemiyle kriz ortamını fırsata çevirmek ve ülkemizin rekabet gücünü artıracak teknoloji ve Ar-Ge içeriği yüksek büyük ölçekli yatırımlara, sektörel kümelenmeye destek olmak, kalıcı istihdam alanları oluşturmak ve bölgesel gelişmişlik farkını en aza indirecek yatırımları desteklemek amacıyla yürürlüğe konulmuştur. 8

9 2009 Yılı Yeni Teşvik Yasası Sektörel Teşvik Sistemi Yeni yatırım teşvik siteminde 4 bölge ve 12 sektör ayrımı yapılmıştır.belirlenen 12 sektörler; Kimyasal Madde Ve Ürünlerin İmalatı, Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri İmalatı, Transit Boru Hattıyla Taşımacılık Hizmetleri, Motorlu Kara Taşıtları İmalatı, Demiryolu ve Tramvay Lokomotifleri ve/veya Vagon İmalatı, Liman ve Liman Hizmetleri, Elektronik Sanayi, Tıbbi Aletler, Hassas Ve Optik Aletler İmalatı, İlaç İmalatı, Hava ve Uzay Taşıtları 9 İmalatı, Makine İmalatı, Madencilik dır.

10 2009 Yılı Yeni Teşvik Yasası Son teşvik sistemiyle büyük proje yatırımları için; Kurumlar veya gelir vergisi indirimi, SSK primi işveren hissesinin belli süre Hazine tarafından karşılanması, Az gelişmiş bölgelerde yatırım için kullanılacak kredilerin faizinin bir bölümünün karşılanması, Yatırımlara yer tahsis edilmesi Makine teçhizat alımlarında KDV istisnasıyla gümrük vergisi muafiyeti bulunmaktadır. 10

11 Bölgesel desteklerden yararlanacak yatırımlar, gümrük vergisi muafiyeti ve katma değer vergisi istisnasına ilave olarak aşağıdaki tabloda bölgeler itibariyle belirtilen destek unsurlarından yararlanacaklardır. Bölge I. Bölge (Istanbul - Tekirdağ - Edirne - Kırklareli - İzmir - Bursa - Eskişehir - Bilecik - Kocaeli - Sakarya - Düzce - Bolu - Yalova - Ankara) II. Bölge (Balıkesir - Çanakkale (Bozcaada, Gökçeada hariç) - Aydın - Denizli - Muğla - Antalya - Isparta - Burdur - Adana - Mersin) III. Bölge (Konya - Karaman - Hatay - Kahramanmaraş - Osmaniye - Kırıkkale - Aksaray - Niğde - Nevşehir - Kırşehir - Manisa - Afyonkarahisar - Kütahya - Uşak - Kayseri- -Sivas - Yozgat - Zonguldak - Karabük - - Bartın - Samsun - Tokat - Çorum - Amasya - Gaziantep - Adıyaman - Kilis) IV. Bölge (Kastamonu - Çankın - Sinop - Trabzon - Ordu - Giresun - Rize - Artvin - Gümüşhane - Erzurum - Erzincan - Bayburt - Ağn - Kars - Ardahan - Iğdır - Van - Muş - - Bitlis - Hakkari - Malatya - Elazığ - Bingöl - Tunceli - Şanlıurfa - Diyarbakır - Mardin - Batman - Şırnak - Siirt - Çanakkale İli Bozcaada Gökçeada İlçeleri) Destek unsurları 1. Vergi indirimi 2. Sigorta primi işyeren hissesi desteği" 3. Yatirım yeri tahsisi 1. Vergi indirimi 2. Sigorta primi işyeren hissesi desteği' 3. Yatınm yeri tahsisi 1. Vergi indirimi 2. Sigorta primi isyeren hissesi desteği 3. Yatınm yeri tahsisi 4. Faiz desteği 1. Vergi indirimi 2. Sigorta primi işyeren hissesi desteği 3. Yatınm yeri tahsisi 4. Faiz desteği 11

12 Tablo 2.9. Büyük Yatırım Projeleri İçin Belirlenen Sektörlerde Desteklenecek Yatırım Tutarlar 1- Kimyasal Madde Ve Ürünlerin İmalatı 2-Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri İmalatı 3-Transit Boru Hattıyla Taşımacılık Hizmetleri 4- Motorlu Kara Taşıtları İmalatı 5- Demiryolu ve Tramvay Lokomotifleri ve/veya Vagon İmalatı 6- Liman ve Liman Hizmetleri 7- Elektronik Sanayi Yatırımları 8-Tıbbi Aletler, Hassas Ve Optik Aletler İmalatı ana kimyasal maddelerin imalatı için asgari 1 milyar TL tutarındaki yatırımlar, diğer kimyasal ürünlerin imalatı için asgari 300 milyon TL tutarındaki yatırımlar, Asgari 1 milyar TL tutarındaki yatırımlar. Asgari 250 milyon TL tutarındaki otomotiv yatırımları. Asgari 50 milyon TL tutarındaki yatırımlar. Asgari 250 milyon TL tutarındaki yatırımlar. Asgari 1 milyar TL tutarındaki LCD / plazma üretimine yönelik yatırımlar, Asgari 150 milyon TL tutarındaki modül panel üretimi yatırımları, Lazer TV, üç boyutlu TV ler ve oled TV vb TV üretimine yönelik yatırımlar, Asgari 50 milyon TL tutarındaki diğer elektronik sektörü (bilgi ve iletişim cihazları dahil) yatırımları. Asgari 50 milyon TL tutarındaki yatırımlar. 9- İlaç İmalatı Asgari 100 milyon TL ve üzeri ilaç üretimi yatırımları. 10-Hava ve Uzay Komple yeni veya asgari 50 milyon TL tutarındaki tevsi Taşıtları İmalatı ve/veya ürün çeşitlendirmeye yönelik yatırımlar 11-Makine İmalatı Yatırımları 50 milyon TL üzeri yatırımlar 12-Madencilik Maden Kanununda belirtilen IV/c grubu metalik madenlerle ilgili nihai metal Yatırımları üretimine yönelik izabe (cevher işleme) tesisleri ile entegre maden üretimi 12 tesislerine yönelik (istihraç+işleme) yatırımları (Demir ve Manganez gibi AKÇT kapsamı ürünler hariç).

13 Kurumlar Vergisi Kanunu nun (KVK) 32/A maddesinde belirtilen TL yi aşan büyük ölçekli yatırımların neler olduğu 2009/15199 sayılı Karar'ın 3 numaralı ekinde belirtilmiştir. Bunlar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Sıra No Sektör 1 1-a 1-b Kimyasal Madde ve Ürünlerin İmalatı Ana Kimyasal Maddelerin İmalatı Diğer Kimyasal Ürünlerin 50 Milyon TL nin Üzerindeki Asgari Sabit Yatmm Tutarlan (Milyon TL) Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri İmalatı Transit Boru Hattıyla Taşımaolık Hizmetleri Yatınmlan 4 Motorlu Kara Taşıtlannın İmalatı Yatmmlan Demiryolu ve Tramvay Lokomotifleri ve/veya Vagon İmalatı Yatmmlan 6 Liman ve Liman Hizmetleri Yatmmlan a 7-b 7-c 7-d Elektronik Sanayi Yatmmlan LCD/Plazma Üretimi Yatmmlan Modül Panel Üretimi Yatmmlan Lazer Televizyon, Üç Boyutlu Televizyon ve OLED Televizyonlar ve benzeri Televizyon Üretimi Yatmmlan Diğer Elektronik Sektörü Yatmmlan Tıbbi Alet, Hassas ve Optik Aletler İmalatı Yatmmlan 9 İlaç Üretimi Yatmmlan Hava ve Uzay Taşıtlan İmalatı Yatmmlan 11 Makine İmalat Yatmmlan 12 Madencilik Yatmmlan Maden Kanununda belirtilen IV7c grubu metalik madenlerle ilgili nihai metal üretimine yönelik izabe (cevher işleme) tesisleri ile bu tesislere entegre maden üretimine yönelik (istihraç+işleme) yatmmlar (AKÇT kapsamı ürünler hariç). 13

14 4 bölgede, her bölge için farklı sektörlere yönelik destekler yer almaktadır. 1. Bölgede, ağırlıklı olarak motorlu kara taşıtları ve yan sanayi, elektronik, ilaç, makine imalat ve tıbbi, hassas ve optik alet yatırımları gibi yüksek teknoloji gerektiren yatırımlar teşvik edilecektir. 2. Bölgede nispeten teknoloji yoğun sektörler desteklenecektir. Bu çerçevede; ağırlıklı olarak, makine imalat, akıllı çok fonksiyonlu tekstil, metalik olmayan mineral ürünler (cam, seramik, karo, yalıtım malzemeleri vb) kağıt, gıda ve içecek imalatı sektörleri teşvik edilecektir. 3. ve 4. Bölgeleri oluşturan doğu ve güneydoğu bölgelerinde, tarım ve tarıma dayalı imalat sanayi, konfeksiyon, deri, plastik, kauçuk, metal eşya gibi emek yoğun sektörlerin yanı sıra turizm, sağlık ve eğitim yatırımları da teşvik 14 edilecektir.

15 15

16 Genel teşvik sistemi Büyük yatırım ve bölgesel teşviklerden yararlanamayan yatırımların, mevcut sistemdeki kısıtlama ve asgari limitler güncellenerek Gümrük Vergisi Muafiyeti ve KDV istisnası ile desteklenmesine devam etmektedir. 16

17 Tablo Bölgelere Uygulanan Teşviklerin Dağılımı Teşvikler/bölgeler 1.BÖLGE 2.BÖLGE 3.BÖLGE 4.BÖLGE Kurumlar vergisi %10 %8 %4 %2 SSK ve işveren 2 yıl boyunca 3 yıl boyunca 5 yıl boyunca 7yılboyunca primi ödenmeyecek ödenmeyecek ödenmeyecek ödenmeyecek Faiz desteği (TL/Döviz kredilerinde) Yok Yok TL kredisinde 3 puan,döviz kredisinde 1 puan TL kredisinde 5 puan,döviz kredisinde 2 puan 17

18 İndirimli Kurumlar Vergisi Yatırımcıların yeni yatırımlarından kaynaklanan faaliyetleriyle ilgili olarak elde edecekleri kardan % 20 yerine, birinci bölgede % 10, ikinci bölgede % 8, üçüncü bölgede % 4 ve dördüncü bölgede ise % 2 oranında kurumlar vergisi ödeyecektir. İndirimli kurumlar vergisi oranlarından yararlanma süresi, bölgelere ve yatırım büyüklüğüne göre değişmektedir. Az gelişmiş bölgelere yatırım yapanlar, daha uzun süreyle bu imkândan faydalanacaktır. 18

19 Faiz Desteği Üçüncü ve dördüncü bölgelerde yatırım yapanların kullandıkları TL kredi faizinin üçüncü bölgede 3 puanını, dördüncü bölgede 5 puanını Hazine karşılayacaktır. Bu oranlar döviz cinsi krediler için sırasıyla 1 ve 2 puan olarak belirlenmiştir. Ancak ekonominin gidişatına göre Hazineden sorumlu Bakanın faizlerde artırım/azaltma yapma yetkisine sahiptir. Kredi faiz desteğinin üst limitleri, AR-GE ve çevre yatırımları için 300 bin lira, diğer yatırımlarda ise 500 bin lira ve uygulama dönemi azami 5 yıldır Kredinin, sabit yatırım tutarının azami % 70 oranındaki kısmına faiz desteği uygulanacaktır. 19

20 Yatırım Yeri Tahsisi Büyük proje yatırımları ile bölgesel ve sektörel bazda belirlenmiş yatırımlar, yatırım yeri tahsisi desteğinden de faydalanacaktır Tekstil Tesislerinde Taşınma Desteği Bölgesel farklılıkları gidermek üçüncü ve dördüncü bölgelerde istihdamı artırmak amacıyla tekstil, hazır giyim ve hazır giyim, deri ve deri mamulleri sektörlerinde birinci ve ikinci bölgelerde üretim yapan girişimcilerimize yeni bir fırsat yaratmaktadır. bu amaçla tekstil, konfeksiyon ve hazır giyim, deri ve deri mamülleri sektörlerinde faaliyette bulunan, en az 50 kişilik istihdam sağlayan; tarihine kadar 1. ve 2. bölgelerden 3. ve bölgelere taşınacak tesislere;

21 5 yıl süreyle kurumlar vergisi oranı % 20 yerine % 5 oranında uygulanacak, 5 yıl süreyle mevcut istihdam da dahil olmak üzere bu tesislere taşındıkları bölgede (3. ve 4. bölgeler) uygulanan SSK işveren primi desteği sağlanacak, Bu tesislerin 3. ve 4. bölgelere nakliye giderleri Hazine tarafından karşılanacaktır. Yukarıda değinilen teşviklerdeki amaç, yatırımların en kısa sürede hayata geçirilmesidir. Bu çerçevede Yeni Yatırım Teşvik Sistemi tarihine kadar başlamış olan yatırımlara uygulanacaktır. 21

22 2009 yılı tekstil ve hazır giyim-konfeksiyon Ve Deri Sektörüne Yönelik Teşvik 2009 yılı için açıklanan teşvik paketi ilk kez bir sektörle ilgili olup, Tekstil, Hazır Giyim-Konfeksiyon ve Deri sektörüne yönelik 1 Ocak Aralık 2014 dönemini kapsayacak şekilde düzenlenerek belirli şartlara bağlanmıştır. Bu kapsamda, Tekstil, hazır giyim, deri ve deri ürünleri sektörlerinde faaliyet gösteren, en az 50 kişi istihdam eden, tesislerini fiilen Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerine taşıyan firmalara; Yüzde 50 enerji desteği, KDV istisnası, Gümrük vergisi muafiyeti, Faiz desteği, SSK işveren primi indirimi, Kurumlar ve gelir vergisi indirimi, Yatırım yeri tahsisi, 22 KOSGEB'den sıfır faizli kredi olanağı sağlanmıştır.

23 Ayrıca 2009 yılı sonuna kadar taşınacak olan firmalara, Taşınma Desteği verilmektedir. Taşınılacak illerde mevcut tesislerden 5084 sayılı Kanun'dan yararlanmaya devam edenler, söz konusu kanunda kendilerine sağlanmış imkânları belirlenmiş sürelerin sonuna kadar kullanabilmektedirler. Türkiye genelinde tekstil sektöründeki yeni yatırımlara yönelik bu teşvikler, aşırı kapasite artışına yol açmamak gerekçesiyle modernizasyon, yenileme, Ar-Ge, tasarım, teknik tekstil ile akıllı tekstil gibi alanlarla sınırlı tutulmaktadır. Hazırlanan teşvik paketi, Dünya Ticaret Örgütü ve Avrupa Birliği normlarına uygun biçimde oluşturulmuş olup, dönüşümde başarı sağlanması için yürütme, izleme grubu da 23 kurulmuştur.

24 24

25 25

26 26

27 Tablo Yılları Arası Bölgelerin toplam yatırım tutarı içindeki yüzdesel(%) değeri BÖLGELER/YILLAR Marmara İçanadolu Ege Akdeniz Karadeniz Doğu Anadolu Güneydoğu Anadolu Muhtelif TOPLAM YATIRIM , , , , ,00 27 TUTARI TL TL TL TL TL

28 28

29 Tablo arası Türkiye de en fazla teşvik belgesi kullanan ilk on il SIRA İLLER TOPLAM YATIRIM (Mia.TL) (Cari Fiyatlarla) 1 İSTANBUL ,1 2 BURSA ,4 3 İZMİR ,0 4 ANKARA ,8 5 TEKİRDAĞ ,6 6 K.MARAŞ ,0 7 HATAY ,9 8 KOCAELİ ,8 9 ADANA ,3 10 GAZİANTEP ,0 TOPLAM ,8 PAY(%) 29

30 Tablo yılları arası yatırım teşvik belgelerinin mahiyetlerine göre dağılımı Komple Yeni Yatırım Tevsi Tamamlama Yenileme Kalite Düzeltme Darboğaz Giderme Modernizasyon Entegrasyon Nakil Finansal Kiralama Ürün Çeşitlendirme Toplam

31 31

32 Finansal Kriz Ortamında Yatırım Teşvikleri Ülkeler arasında önemli bir yarışın konusunu oluşturan yatırım teşvikleri aynı zamanda önemli bir maliyet unsurunu da beraberinde getirmektedirler. Ülkelerin uyguladıkları ve en çok göze çarpan yedi neden şu şekilde sıralanabilir: Cari açığın azaltılması amacıyla, yüksek oranda ithalata konu olan malların ülke içinde üretilmesinin sağlanması, Değer zinciri içinde önemli yer işgal eden ürünlerin üretilerek katma değerin ve rekabet gücünün artmasının sağlanması, Teknoloji transferi, Özellikle altyapı yatırımları söz konusu olduğunda, yerli sermayenin finansman ya da beceri açısından yeterli olmaması, Ülkede yaşayan vatandaşlar için istihdam alanları sağlanması, Bölgeler arası eşitsizliğin giderilmesi, Evrensel hizmet ilkesi (bazı hizmetlerin sunulmasının özel sektör açısından kârlı olmadığı geri kalmış bölgelerde, özel 32 sektörün bu hizmeti sunması karşılığında teşvik edilmesi).

33 33

34 Finansal Kriz Ortamında Yatırım Teşvikleri Krizin başlaması ile birlikte ülkelerin aldıkları tedbirler incelendiğinde, az sayıda ülkede yerli üreticileri desteklemek amacıyla tarife ve tarife dışı koruma önlemleri alındığı görülmektedir. Örneğin Rusya ithal otomotiv ve kamyonlara uygulanan vergi oranlarını yükseltmiş, Arjantin otomobil yedek parça, tekstil, oyuncak, televizyon, ayakkabı ve deri eşya ürünlerinde yeni tarife dışı engeller getirmiş, Endonezya Aralık 2008 den geçerli olmak üzere bazı ürünlerin ithalinde yalnızca 5 liman ve bazı havaalanlarının kullanılmasına izin vermiş, Brezilya, Arjantin, Paraguay, Şili ve Uruguay ortak dış gümrük tarifelerini beşer puan yükseltmişlerdir. Hindistan Kasım 2008 de bazı çelik ürünlerindeki tarifeleri artırmış, bazı çelik ürünlerinin ithalatına sınır getirmiştir. 34

35 Finansal Kriz Ortamında Yatırım Teşvikleri Özellikle OECD ülkelerindeki ana müdahale yöntemi, finansal kurumlara ve otomotiv başta olmak üzere bazı sektörlere mali destekler ile olmuştur. Ekim-Kasım 2008 döneminde Hong-Kong, Çin, Fransa, Almanya, Şili ve ABD deki ihracat kredisi veren kurumlar KOBİ lere finans desteği ve ihracat sigortası yardımı vereceklerini açıklamışlardır. Çin ve ABD Eximbank ları Aralık 2008 de, gelişmekte olan ülkelerdeki ithalatçılar için 20 milyar Dolarlık yeni bir kredi paketi açıklamışlardır. AB tarafından ilan edilen canlandırma paketinin bir parçası olarak Aralık 2008 de, AB nin devlet yardımları politikalarının esnekleştirilmesi ile bir kısım üye ülkeler, kamunun sübvanse ettiği düşük faizli kredi vermeye başlamışlardır 35

36 Finansal Kriz Ortamında Yatırım Teşvikleri Ülkelerin dış ticaret noktasında uygulamaya koydukları hem korumacılık tedbirleri hem de ihracatı teşvik yöntemleri, ülkelerin uluslar arası rekabette sahip oldukları pozisyonların belirleyicisi olabilmektedir. Dış ticareti konu alan tedbirlerin ötesinde ülkelerin sorunlu gördükleri reel sektörleri kurtarmaya ya da rehabilite etmeye yönelik finansal destekler, o sektör özelinde de olsa rekabetçi yapıya etki edecektir. 36

37 Finansal Kriz Ortamında Yatırım Teşvikleri Söz konusu tedbirlerin genel özelliği kısa dönemli olmaları ve kriz ortamında etkilerini hemen göstermeleridir. Bu yönüyle söz konusu tedbirlerin doğrudan krizle mücadele aracı olduğunu söylemek mümkündür. Bunların yanı sıra krizin ortaya çıkardığı sorunlara yönelik doğrudan müdahale aracı olmamakla birlikte orta ve uzun vadede ekonominin rekabetçiliğine önemli katkılan olan tedbirler de bulunmaktadır. Burada amaç, krizin kısa vadeli olumsuz etkilerini dengelemek değil, kriz sonrası dönemde küresel rekabet ortamında avantajları 37 kaybetmemektir.

38 Finansal Kriz Ortamında Yatırım Teşvikleri Son dönemde küresel krize karşı alınan tedbirler incelendiğinde ülkelerin, olası yeni yatırım imkanlardan yararlanmak adına, yatırım teşvik sistemlerini de revize ettikleri görülmektedir. Kriz paketlerinin küçük bir parçasını oluşturan söz konusu revizyonlar, paketin diğer önemli parçalarının gölgesinde kalmakta ve bu nedenle çok da tartışılmamaktadır. Buna rağmen ülkeler vergisel, finansal ya da diğer yatırım teşvik sistemlerinin ya koşullarını daha aşağı çekerek ya da sağlanan teşviklerin seviyesini artırarak, mevcut yatırım teşviklerini çok daha cazip hale getirmeye çalışmaktadırlar. 38

39 Finansal Kriz Ortamında Yatırım Teşvikleri Belirsizliğin ve riskin önemli ölçüde yükseldiği kriz dönemlerinde firmalar kapasite indirimine, konsolidasyona giderlerken yeni yatırım yapmaktan da imtina etmektedirler. Bu nedenle kriz ortamında sağlanan teşviklerin etkilerinin, normal dönemlere kıyasla oldukça sınırlı kalacağını öngörmek yanıltıcı olmayacaktır. Bugün yaşamakta olduğumuz küresel kriz ortamında ülkelerin karşı karşıya kaldıkları ekonomik küçülmede, talebe bağlı olarak üretimin azalmasının ve yeni yatırımların yapılmamasının etkisi vardır. Ekonomik daralma beraberinde işsizlik oranlarında da önemli artışları getirmektedir. Bu açıdan bakıldığında, firmaları yeni yatırım yapmaya teşvik edecek sistemlerin, kriz dönemlerinde etkileri 39 azalmasına rağmen önemleri artmaktadır.

40 Finansal Kriz Ortamında Yatırım Teşvikleri Potansiyel girişimcilerin karşı karşıya kaldıkları risklerin azaltılması, yaratıcı fikirlerin kriz döneminde de olsa hayata geçirilmesi, olası üretim imkanlarının realize edilmesi amacıyla ülkeler, kriz ortamlarında, mevcut teşvik sistemlerinde farklılaştırmaya gidebilmektedirler. Örneğin İspanya, 2009 yılının Ocak ayından itibaren geçerli olmak üzere yeni yatırımlar için tanınan vergisel teşviklerinde farklılaştırmaya gitmiştir yılında belirlenen bölgelerde yapılacak olan 5 milyon Euro nun altındaki yatırımlara, yatırımların %25 ine kadar vergi kredisi imkanı tanınmaktadır. Diğer taraftan Ar-Ge harcamalarına tanınan 40 %20 lik vergi kredisi, %32.5 e yükseltilmiştir.

41 Finansal Kriz Ortamında Yatırım Teşvikleri Portekiz 2009 Mart ayında uygulamaya koyduğu yasa ile, 2009 yılında yapılacak olan yeni yatırımlara tanınacak vergisel teşvikleri düzenlemiştir yılında istihdam yaratılması ve söz konusu istihdamın 5 yıl süreyle sürdürülmesi şartıyla yeni yatırımlara, yatırımın miktarına göre azalarak değişen, %25 e kadar ilave vergi kredisi teşviki getirilmektedir. Fransa, 2009 sonuna kadar yapılan yatırımları, yatırım süresi boyunca kurumlar vergisinden muaf tutmuştur. İrlanda, belirli limitler dahilinde olmak kaydıyla 2009 yılında kurulan yeni şirketlere kurumlar vergisi muafiyeti sağlamıştır. 16 Mart 2009 tarihinde Kore Strateji ve Finans Bakanlığı kurumlar vergisi kanununun revizyon yaparak, geçmiş üç yılda yapılan ortalama yatırım miktarının üzerindeki yeni yatırımlara ilave %10 vergi kredisi verilmesine imkan tanımaktadır. Ayrıca vergi kredisi teşvikinden yararlanabilecek olan sektörlerin de kapsamı genişletilmiştir. 41

42 Finansal Kriz Ortamında Yatırım Teşvikleri Söz konusu vergisel teşviklere ilave olarak, kriz döneminde sıklıkla uygulanan bir diğer yatırım teşvik aracı hızlandırılmış amortismandır. Avusturya 2009 yılının Ocak ayından başlamak üzere 2010 yılının sonuna kadar yapılacak olan duran varlık harcamalarının hızlandırılmış yöntem ile amortize edilmesine imkan tanımıştır. Amerika, Almanya, Çin, Norveç, İspanya, Güney Kore ve Singapur da da kriz döneminde sermaye malı yatırımlarının devamını temin etmek adına hızlandırılmış amortisman uygulamasına geçilmiş ya da halihazırda varolan mevcut uygulamanın kapsamı genişletilmiştir. Finlandiya, 2009 ve 2010 yılında alınan yeni ekipmanlara iki katı oranda 42 amortisman ayırma fırsatı tanımıştır.

43 Finansal Kriz Ortamında Yatırım Teşvikleri Bugün için henüz arka planda kalan ve diğer kriz tedbirlerine kıyasla üzerinde çok da tartışılmayan yatırım teşvikleri, kriz sonrası dönemde çok daha önemli hale gelecektir. Krizde kapanan ya da konsolide edilen fabrikalar, azaltılan kapasiteler, krizin bitiminde alternatif yatırım yeri arayışına uygun bir zemin hazırlayacaktır. Kriz sonrasında tüm ülkeler, krizin yaralarını sarmak ve önceki büyüme trendlerine yeniden kavuşmak adına daha fazla üretim, yatırım ve istihdamı hedefleyeceklerdir ki bu durum, küresel ölçekte çok ciddi bir rekabeti de beraberinde getirecektir. Bu rekabet sürecinde ülkeler, yerli yatırımcılarını elinde tutmak isterken aynı zamanda yabancı yatırımcılan ülkelerine çekmeye çalışacakladır. 43

44 Finansal Kriz Ortamında Yatırım Teşvikleri Önceki yıllarda yaşanan bölgesel krizlerden etkilenen ülkelerin, kriz sonrası dönemde doğrudan yabancı yatırım çekme yarışına girmeleri, bugün yaşamakta olduğumuz küresel kriz sonrasında da ülkelerin benzer bir rekabete gireceklerine işaret etmektedir. Nitekim 1997 Asya krizinden etkilenen ülkeler, kriz sonrasında hızlı iyileşme ve kalkınma amacıyla doğrudan yabancı yatırımları ülkelerine çekmeye çalışmışlardır. Asya Krizi nden önemli ölçüde etkilenen Güney Kore, yabancı yatırımları ülkesine çekmek için 1998 yılında Yabancı Yatırım Promosyon Yasasını uygulamaya koymuştur. Tayland, yabancı yatırımcılara hizmet vermek üzere 1997 yılında Yatırım Kurulu nu kurmuştur. Bir diğer ülke Endonezya, kriz sonrası dönemde döviz rezervlerini artırmak ve varlık satışlarını desteklemek amacıyla 1990 lann ortalarında yabancı yatırım kanununu liberalize etmiştir. Benzer şekilde Malezya Sanayi ve Ticaret Bakanlığı kriz sonrası dönemde aldığı bir kararla doğrudan yabancı yatırım üzerindeki sınırlamaları 44 kaldırmıştır.

45 Finansal Kriz Ortamında Yatırım Teşvikleri 1997 Asya krizinde liberalleşme ve yatırım promosyon ajansı kurma gibi metotlar üzerinden yürüyen yabancı yatırım çekme yarışı, günümüz küresel krizin sonrasında yatırım teşviklerini çok daha kritik ve belirleyici hale getirecektir. Bu dönemde kriz tedbiri olarak küçük çaplı revizyonların yaşandığı yatırım teşvik sistemleri, kriz sonrasında gündemin önemli bir parçası olacaktır. Bugünden yatırım ortamına yönelik tedbirler alan, yatırım teşvik sistemini etkili, cazip ve farklı kılan ülkeler, kriz sonrası dönemde avantajlı 45 konuma gelebileceklerdir.

46 Finansal Kriz Ortamında Yatırım Teşvikleri 46