Enerji Sektöründe Yeni. Enerji Sektöründe Yeni Yönelimler ve Fırsatlar. Yönelimler ve Fırsatlar. Enerji Sektöründe Yeni Yönelimler ve Fırsatlar

Transkript

1 Enerji Sektöründe Yeni Yönelimler ve Fırsatlar Enerji Sektöründe Yeni Yönelimler ve Fırsatlar Enerji Sektöründe Yeni Yönelimler ve Fırsatlar 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 1

2 Elektrik Talebi (2008) (Milyar kwh) Yıllar Talep , , , , , , , , , , , , , , , ,246 Yıllar Talep , , , , , , , , , , , , , , , , Yılı ,080 Milyar kwh Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 2

3 Türkiye Elektrik Talebinin Gelişimi ( ) Milyar kwh Yıl 6 Yıl Yıl 88 Yıl Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 3 Yıllar

4 Puant Güç Talebi (MW) Yıl Puant Güç Talebi (MW) Artış (%) Enerji Talebi (GWh) Artış (%) , , , , , , , , , , , , , , , , Puant Güç Talebi (MW) , , , , Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 4

5 Elektrik Talebi (2008) (Milyar kwh) Enerji Talebi (GWh) Yıl Enerji Talebi (GWh) Artış (%) , , , , , , , , , , Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 5

6 Enerji Talep Projeksiyonu (TEİAŞ ) Yıl Enerji Talebi (GWh) Artış (%) Yüksek Sen. Düşük Sen , , , , , , , , , Enerji Talebi (Yüksek ve Düşük Senaryo) (GWh) Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 6

7 Puant Talep Projeksiyonu (TEİAŞ ) Yıl Puant Güç Talebi (MW) Artış (%) Puant Güç Talebi (Yüksek ve Düşük Sen.) (MW) Yüksek Sen. Düşük Sen , , , , , , , , , Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 7

8 Türkiyenin 2018 Yatırım Perspektifi Santral Ünite Gücü (MW) Ünite Adedi Toplam Kurulu Güç (MW) Kapasite Faktörü (%) Yıllık Üretim (Milyar kwh) Nükleer Küçük ve Orta Boy Akarsu , İthal Kömür Doğalgaz Rüzgar Yerli Kömür? Toplam Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 8

9 Petrol Fiyatlarının Gelişimi Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 9

10 Çin in Enerji Gereksinimi Primer Enerji talebi (2005) (TEP) Primer Enerji talebi (2030) (milyon TEP) Nüfus (2030) Kişi başına primer enerji talebi (2005) (TEP) 1,34 Kişi başına primer enerji talebi (2030) (TEP) 2,64 Enerji talebinin yıllık artışı (%) 5,10 Co2 Salınımı (2005) (milyon Ton) 5.101,00 Co2 Salınımı (2030) (milyon Ton) ,00 Konvansiyonel petrol üretimi (2010) (milyon varil/gün) 3,90 Konvansiyonel petrol üretimi (2030) (milyon varil/gün) 3,40 Petrol İthalatı (2006) (milyon varil/gün) 3,50 Petrol İthalatı (2030) (milyon varil/gün) 16,50 Petrol İthalatının toplam talebe oranı (2006) (%) 47,30 Petrol İthalatının toplam talebe oranı (2030) (%) 82,91 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 10

11 Çin in Enerji Gereksinimi Orta Doğu Afrika ve Latin Amerikanın günlük petrol üretimi (2006) (milyon varil/gün) 41,00 Orta Doğu Afrika ve Latin Amerikanın günlük petrol üretimi (2030) (milyon varil/gün) 65,00 Petrol ithalatının Orta Doğu Afrika ve Latin Amerikanın günlük petrol üretimine oranı (2006) (%) 8,54 Petrol ithalatının Orta Doğu Afrika ve Latin Amerikanın günlük petrol üretimine oranı (2030) (%) 25,38 Elektrik talebi (2005) (Milyar kwh) Elektrik talebi (2030) (Milyar kwh) Elektrik talebinin dünyanın elektrik talebine oranı (2005) (%) 13,98 Elektrik talebi (2030) (Milyar kwh) 23,94 Elektrik talebindeki yıllık ortalama artış ( ) (Milyar kwh) 247,00 Enerji sektörüne yapılacak ortalama yıllık yatırım ( ) (Milyar USD/yıl) 148,00 Doğalgaz talebi (2005) (bcm) 51,00 Doğalgaz talebi (2030) (bcm) 238,00 Doğalgaz talebinin dünya doğalgaz talebine oranı (2005) (%) 1,79 Doğalgaz talebinin dünya doğalgaz talebine oranı (%) 4,98 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 11

12 Enerji Sektöründe Yeni Yönelimler ve Fırsatlar Doğalgaz ve Elektrik Fiyat Artış Yüzdeleri Aralık 1999 Eylül Aralık Fiyatı (YTL/kWh) 0,0324 YTL/kWh= 3.24 Ykr / kwh Elektrik Gaz Fiyatın siyasi nedenlerle sabit tutulduğu süre (62 ay) 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 12

13 Elektriğin olması gereken Fiyatı yılında satılan toptan elektrik (Milyar kwh) 196,08 Ortalama Doğalgaz Fiyatı (%) ( aylar) 659,81 Elektrik Fiyatı (%) 425,00 Fark (%) 234,81 Fark (Ykr) 7,61 Doğalgaza dayalı elektriğin yüzdesi (%) 51,00 Doğalgaza dayalı elektrik (Milyar kwh) 100,00 Farktan Dolayı ortaya çıkan kamu zararı (Milyar YTL) 7,61 Bu kamu zararının elektrik fiyatlarına katkısı (Ykr) 3,88 TETAŞ Toptan Elektrik Fiyatı (Ykr) ,40 Elektriğin bugün olması gereken fiyatı (Ykr) , Aralık Fiyatı (YTL/kWh) 0,0324 YTL/kWh= 3.24 Ykr / kwh Elektrik Gaz 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 13

14 Elektrik Üretimi ile ilgili Fırsatlar Düşük Sıcaklık Jeotermal Enerji Santralları Prensip: o C düşük sıcaklıktaki jeotermal kaynaklardan elektrik elde etmek Kurulu Güç: kw Yakıt yok. Yatırım bedeli: USD/MW Yan Amaçlar: Seracılık, merkezi ısıtma, karbondioksit (gaz veya kurubuz halinde) ticareti Geri dönüş Süresi: 7-10 yıl (Sıcaklığa ve debiye bağlı) 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 14

15 Prensip: o C düşük sıcaklıktaki jeotermal kaynaklardan Amonyak veya Lityum Bromür veya karbondioksit esaslı Chiller System yardımı ile soğuk su ve soğuk hava elde etmek Amaç: Soğutma hizmeti, soğuk hava deposu hizmeti, et ve meyva soğuk hava depolama Geri dönüş Süresi: 7-10 yıl (Sıcaklığa ve debiye bağlı) Elektrik Üretimi ile ilgili Fırsatlar Chiller ile Soğutma Hizmeti Lityum Bromür: 5-10 o C soğuk su, Amonyak: -20 o C a kadar soğuk ortam, Co 2 : - 40, -60 o C a kadar soğuk ortam 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 15

16 Rüzgar Santralları için Rüzgar Ölçüm Direği Prensip: Rüzgar santrallarının verimliliğinin ölçülebilmesi için sahada yapılması gereken rüzgar ölçüm hizmeti Lisans verilmesi gereken toplam kurulu güç: MW Toplam saha adedi: 10000/30 = 300 Her sahada en az iki adet: Toplam 600 direk Bir direk ve aksamı: USD KOBİ ler için uygun 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 16

17 Prensip: Bitki artıklarından elektrik elde edilmesi Biyokütle Elektrik Santralları Yıllık Kapasite = 7,215, TEP / yıl = 31,37 milyar kwh/yıl Yakıtlar o Orman atıkları, o Budama artıkları, o Mısır sapı, koçanı, o Pamuk çırcır atığı, o Zeytin pirina, o Badem, fındık kabuğu, o Ayçiçeği sap, o Antep fıstığı kabuğu, o Buğday samanı 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 17

18 Küçük akarsulardan elektrik üretimi kw a kadar Enerji Sektöründe Yeni Yönelimler ve Fırsatlar Küçük Akarsu santralları için Türbin üretimi Tablo Proje Adet Kurulu Yıllık Enerji Güç (MW) (GWh) Güvenilir Enerji (GWh) DSİ ve EİE tarafından geliştirilen , , ,23 3 Tüzel Kişilerce geliştirilen , , ,68 4DSİ tarafından geliştirilen 6 349, , İkili Anlaşmalar kapsamından çıkarılan , ,00 6YİD Kapsamından çıkarılan Grup Hidroelektrik Santrallar , ,66 604,7 Toplam , , ,61 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 18

19 Prensip: Lisans verilen rüzgar santralı: 3000 MW, Bu en az adet direk imalatı demektir. Rüzgar Türbini Direği Üretimi KOBİ ler için uygun 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 19

20 Güneş Bacası ile Enerji Üretimi Amaçlar Güneş bacası içine yerleştirilmiş rüzgar türbinleri ile enerji üretimi o Kurulu güç: 10 kw-1 MW o Yakıt yok, o Yatırım maliyeti rüzgar türbinine yakın ( Euro / MW), o Kurulum süresi kısa, o Güneşli bölgelerde (Güney Doğu Anadolu da) kapasite faktörü rüzgar türbinlerine göre daha yüksek olabilir (% 40-45) 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 20

21 Toptan Elektrik Ticareti Prensip: Toptan elektrik satışı için bir tedarikçi ve müşteri potrfoyü oluşturulması İthalatçılar Tedarikçiler Toplam Talep Eğrisi İhracatçılar Serbest Tüketici-1 P(t) P(t) Günlük Talep Eğrileri Toptan Satış Şirketi İletim ve/veya Dağıtım Sistemi Serbest Tüketici-2... P(t) Serbest Tüketici Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 21

22 Amortismanını Tamamlamış Santrallarla Kapasite Ticareti Amaçlar Amortismanını tamamlamış santrallar ile TEİAŞ adına kapasite arzı ve enerji hizmeti o Santral amortismanını tamamlamış, sabit maliyeti yok, o Değişken maliyetler; bakım onarım, işletme (yüksüz çalışma) ve personel giderlerinden ibaret, o Santralın yakıt bedeli yüksek olabilir, o Santral normal zamanlarda hiç çalışmıyor (soğuk) veya yüksüz durumda (sıcak) çalışıyor, o Santral bakımlı, her an yük almaya hazır, o Yılda en fazla % 5-10 kapasite ile ( saat kadar) çalıştırılıyor, o Hazır olarak beklediği, çalışmadığı sürece kapasite bedeli alıyor 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 22

23 İthal Kömür Santralları Santral Ünite Gücü (MW) Ünite Adedi Toplam Kurulu Güç (MW) Yıllık Üretim (Milyar kwh) Sugözü: 1200 MW İskenderun Nükleer Küçük ve Orta Boy Akarsu İthal Kömür Doğalgaz Rüzgar Yerli Kömür? Toplam Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 23

24 İthal Kömür Santralları Santral Yer Yakıt Toplam Kurulu Güç (MW) Yıllık Üretim (Milyar kwh) 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 24

25 İçme ve Atık Su için Küçük Güçlü Rüzgar Santralları Kurulu Güç: kw, şebekeye bağlı değil Pomp 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 25

26 Mini-Mikro Hidroelektrik Santrallar Kurulu Güç: kw, şebekeye bağlı olmayabilir Kurulu Güç (kw) 250 Kapasite Faktörü (%) 40 Yıllık Çalışma Süresi (Saat) Yıllık Üretim (kwh) Elektrik Fiyatı (Ykr/kWh) 15,4 Yıllık Ciro (YTL) Bakım Onarım Gideri (%) 10 Gelir (YTL/yıl) Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 26

27 Kurulu Güç: 1-10 MW Enerji Sektöründe Yeni Yönelimler ve Fırsatlar Yoğunlaştırılmış Güneş Enerjisi Sistemleri 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 27

28 Atık Isı ile çalışan Enerji ve Soğutma Sistemleri Kurulu Güç: kw HP HP Buhar Buhar Türbin Gen. Yükseltici Trafo Enerji Sistemi Su Su Condenser o Atık ısı bir başka işlem sonucu elde edilir (cam, demir çelik, seramik sektörü gibi) o Buhar bir yan üründür o Özellikle tekstil sektörünün bulunduğu Organize Sanayi Bölgelerinde buhar ticareti yapılabilir. 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 28

29 Teknik Özellikler o ABD, Rusya, Japonya tarafından doğal kaynakları olmayan (Kıbrıs gibi) bölgeler için geliştiriliyor, o 2010 da piyasaya sunulması bekleniyor, o Kurulu Güç: 200 kw-250 MW arasında Babcock-Wilcox 250 MW Nuclear PP Mini veya Yüzer Nükleer Santrallar 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 29

30 Enerji Projelerinin Projelendirilmesi, İzlenmesi ve Denetimi Amaçlar Enerji projelerinin kreditör, banka ve ortaklar adına; o Fizibilite analizleri, o Geliştirilmesi, o Denetlenmesi, o Due dilligence çalışmaları, o Projenin şantiye aşamalarının izlenmesi 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 30

31 Yenilenebilir Enerji (Karbondioksit Emisyon) Kağıdı Ticareti Amaçlar Yenilenebilir enerji santralları için yıllık üretilen enerji bazında EU Direktifleri doğrultusunda hazırlanacak Yenilenebilir Enerji (Karbondioksit Emisyonu) Kağıdı ticareti o Yenilenebilir enerji santralı sahiplerinden alınacak kağıtlarla portföy oluşturulacak, o Kağıtlar EU Direktifleri doğrultusunda düzenlenecek, o Avrupadakiler dahil, CO 2 emisyonu yapan enerji tesislerinin sahipleri bu kağıtları satın alacak, o Halen Avrupada uygulanıyor, o Türkiye de uygulanabilmesi için yasal düzenleme gerekli, o Fortföy oluşumunda bankaların kredi desteği gerekli 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 31

32 Dağıtım Şirketleri adına Trafo Bakım Hizmetleri Amaçlar 7 Dağıtım Bölgesi İçin Teklif Veren ve Kazanan Firmalar Dağıtım şirketleri adına: o Trafo test, o Trafo ve trafo yağı değişimi, o Trafo stok ve ambarlama, o Trafo nakil, montaj Bölge Adı Teklif Veren Firmalar Kazanan F. İHD Bedeli (Milyon USD) Ankara, Zonguldak, Karabük, Sabancı Çankırı, Bartın, Kıırkkale Holding Sakarya, Kocaeli, Düzce, Bolu Akcez, Ak Enerji 600 MERAM: Konya, Aksaray, Nevşehir, Kırşehir, Niğde, Karaman ARAS: Ardahan, Kars, Ağrı, Iğdır, Erzurum, Bayburt, Erzincan Alarko-Cengiz 440 Kiler Holding (Yargıda) 128,5 Osmangazi (16. Bölge) Afyon, Bilecik, Eskişehir, Kütahya, Uşak Yeşilırmak (21. Bölge) Amasya, Çorum, Ordu, Samsun, Sinop Çoruh (4. Bölge) Artvin, Giresun, Gümüşhane, Rize, Trabzon Çalık, Park Holding, Sıl Enerji, Akenerji, Eti Gümüş, Kcetaş-Ayen Ortak, Aydem Elektrik, Sarar Giyim, Cengiz Elektrik, Limak İnşaata, Kolin İnşaat, Aksa Elektrik, Çalık, Park Holding, Sıl Enerji, Akenerji, Çorum Elektrik, Kcetaş-Ayen Ortak, Aydem Elektrik, Cengiz Elektrik, Limak İnşaata, Özaltın İnşaat, Kolin İnşaat, Anadolu Doğalgaz Çalık, Akenerji, Aydem Elektrik, Cengiz Elektrik, Aksa Elektrik, Eti Gümüş 485 Çalık Enerji 441,5 Aksa Elektrik Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 32

33 Dağıtım Şirketlerinin Gelir Kalemleri Elektrik Tarifesindeki "Makul temettü", (Şirket Karı) Sayaç Okuma Geliri Tahsilattan Elde Edilen Kaynağın Banka Faiz Rantı Güvence Bedellerinden Elde Edilen Banka Faiz Rantı Sayaç Satış Bedeli Rantı Açma Kapama Hizmet Geliri Trafo Yağı Satışı Galvaniz Ve Ahşap Direk Ticareti Kablo Altyapı Döşeme Geliri Trafo Bakım Onarım hizmet bedeli Ön Ödemeden Dolayı Elde Edilen Banka Rantı Dağıtım Ekipman Test Hizmet Geliri Enerji Nakil Hattı Ve Hırdavat Malzemesi Imalat ve/veya Ticareti Toptan Elektrik Ticareti Gelirleri Yan Hizmet Gelirleri Kayıp Ve Kaçaklardaki Program Dışı Düşüşten Dolayı Elde Edilen Ilave Gelir Reaktif Enerji Aşma Gelirleri Otoprodüktörlere ve serbest tüketicilere Sunulan Dağıtım Sistemi Altyapı Kapasite Ticareti Kaçak Elektrik Tahakkukundan Elde Edilen Cezalar Serbest Tüketicilere Sunulan Üretim Kapasite Satışı Aydınlatma Armatürü Ticareti Dağıtım Pano, Kesici, Ayırıcı, Sigorta, Akım Trafosu Ticareti Bağlantı Gelirleri Sayaç Kalibrasyon Hizmet Gelirleri Aboneye Ait Dağıtım Tesislerinde Yapılan Bakım Onarım Hizmet Gelirleri TRT, EEF Ve BTV Payının Banka Faiz Rantı Elektrik Üretim Şirketinin dağıtım şirketine sattığı elektriğin tarifesinden elde edilecek rant Sigorta Şirketinin kayıt ettiği poliçelerden elde edilen rant Tarifeye yansıtılan yatırım amortisman payından elde edilen banka faiz rantı Haberleşme altyapısından elde edilen hizmet gelirleri (internet, cable TV vs.) 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 33

34 Dağıtım Şirketleri için Sayaç ve Okuma Hizmetleri Amaçlar Dağıtım şirketleri adına: o Sayaç okuma, o Sayaç sökme ve montaj, o Sayaç kalibrasyon, o Abone bağlama ve kesme, o Fatura bildirimi faaliyetleri 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 34

35 Dağıtım Şirketleri için Sayaç ve Okuma Hizmetleri 15 Aralık 2009, İstanbul Sanayi Odası (İSO), İstanbul, Prof. Dr. Osman SEVAİOĞLU, Sayfa 35