TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ PSİKOLOJİ PROGRAMLARI AKREDİTASYON BİRİMİ PSİKOLOJİ LİSANS PROGRAMLARI AKREDİTASYON EL KİTABI. (Güncellenmiş 4.

Transkript

1 0 TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ PSİKOLOJİ PROGRAMLARI AKREDİTASYON BİRİMİ PSİKOLOJİ LİSANS PROGRAMLARI AKREDİTASYON EL KİTABI (Güncellenmiş 4. Baskı) MART 2017, ANKARA

2 1 İÇİNDEKİLER Sayfa No. BÖLÜM I 2 AKREDİTASYONUN TANIMI, AMACI VE PSİKOLOJİ LİSANS PROGRAMLARI AKREDİTASYONUNUN KISA TARİHÇESİ BÖLÜM II 4 PSİKOLOJİ LİSANS EĞİTİMİ İÇİN ASGARİ STANDARTLAR BÖLÜM III 9 PSİKOLOJİ LİSANS EĞİTİMİ İÇİN ASGARİ STANDARTLAR BÖLÜM IV 21 ÖZ DEĞERLENDİRME RAPORU FORMATI BÖLÜM V 26 AKREDİTASYON SÜRECİ KAYNAKÇA 27 EKLER 28 EK-A: TABLOLAR EK-B: ÖĞRETİM ELEMANLARI ÖZ GEÇMİŞ FORMU EK-C: AKREDİTASYON PROGRAM DEĞERLENDİRME FORMU (APDF) EK-D: AKREDİTASYON PROGRAM ARA DEĞERLENDİRME FORMU (APADF) EK-E: ARA DEĞERLENDİRME TABLOLARI

3 2 BÖLÜM I AKREDİTASYONUN TANIMI, AMACI VE PSİKOLOJİ LİSANS PROGRAMLARI AKREDİTASYONUNUN KISA TARİHÇESİ Yükseköğretimde akreditasyon, bir bölümün ya da programın kendi belirlediği ve/veya kendisinden beklenen amaçları gerçekleştirebilmesi için gerekli olan asgari düzeydeki başarı ve kalite standartlarının güvence altına alınması süreci olarak tanımlanabilir. Yükseköğretim Kurulu nun (YÖK; 1999) eğitim kurumları için akreditasyon tanımında, akreditasyonun aşağıdaki üç amaca hizmet etmek üzere uygulanacağı belirtilmektedir: 1. Eğitim-öğretimin niteliğinin arttırılması ve sistematik bir yaklaşımla sürekli geliştirilmesi 2. Eğitim-öğretimin niteliğinin güvence altına alınması 3. Yükseköğretimin hizmet sunduğu kesimlere, eğitim-öğretimin niteliğinin belirli standartlara dayalı olarak yürütüldüğünün güvencesinin verilmesi Bu amaçlar doğrultusunda sürekli öz değerlendirme ilkesine dayalı olarak gerçekleşen akreditasyon süreci, değerlendirilen eğitim kurumunun gelişmesine ve ilerlemesine katkıda bulunur. Ülkemizde 2016-ÖSYS verilerine göre, KKTC deki üniversiteler dâhil, psikoloji bölümlerinin sayısı 79 a ulaşmıştır. Yetişmiş öğretim elemanı sayısına orantısız bir şekilde gerçekleşen bu artış, psikoloji lisans eğitiminde kalite sorununu kaçınılmaz olarak gündeme getirmiştir. Türkiye de psikoloji lisans programlarının sayısındaki hızlı artışa ve beraberinde gelen ciddi yapısal ve müfredata yönelik sorunlara dikkat çeken bir çalışmada (bkz. Sümer, 2016 Rapid Growth of Psychology Programs in Turkey: Undergraduate Curriculum and Structural Challenges ), psikoloji lisans eğitimine yönelik akreditasyon sistemlerinin ve kalite standartlarının oluşturulmasına yönelik ihtiyaca dikkat çekilmektedir. Psikoloji lisans programlarının sağlıklı gelişimine katkıda bulunmak, sunulan eğitimin kalitesini güvence altına almak ve sürekli gelişim için bir öz değerlendirme fırsatı yaratmak amacıyla, Türk Psikologlar Derneği(TPD) tarafından yapılan çalışmaların geçmişi 1990 lı yılların başına dayanmaktadır (bkz. Bu çalışmalar sonucunda oluşan bilgi birikimi temelinde öncelikle, çeşitli üniversiteleri temsil eden akademisyenlerin katkı sağladığı bir Akreditasyon Çalışma Grubu oluşturulmuştur. Uzun soluklu bir çalışma sonunda, bu çalışma grubu, hem Türkiye gerçek ve ihtiyaçlarını hem de uluslararası standartları gözeterek, psikoloji lisans programları için asgari koşulların ne olması gerektiği konusunda bir fikir birliğine ulaşmaya çalışmıştır. İzleyen aşamada ise, oluşturulan çalışma grubu içinden daha küçük bir grup seçilerek, TPD Psikoloji Programları Akreditasyon Birimi ne

4 3 dönüştürülmüştür. Psikoloji disiplininin görece gelişmiş olduğu ülkelerdeki ilgili psikoloji derneklerince gerçekleştirilen ve etkin olarak uygulanan akreditasyon süreçlerini (örn. American Psychological Association (2002), Undergraduate Psychology Major Learning Goals and Outcomes: A Report ) inceleyen TPD Psikoloji Programları Akreditasyon Birimi (PPAB), bu bilgiler temelinde, Türkiye koşullarına en uygun olabilecek standartları oluşturmayı hedeflemiştir. Bütün bu gönüllü çabalar sonucunda okumakta olduğunuz Psikoloji Lisans Programları Akreditasyon El Kitabı nın ilk versiyonu oluşturulmuş ve Türkiye deki psikoloji lisans programlarını akredite etme yetkisinin TPD ye verilmesi talebiyle 2008 yılında T.C. Yüksek Öğretim Kurulu na başvuruda bulunulmuştur. İki yıllık karşılıklı istişareler sonucunda söz konusu yetki, Yüksek Öğretim Kurulu tarafından tarih ve B.30.0.ABB b sayılı resmi yazı ile iki yıl süreyle Türk Psikologlar Derneği ne verilmiştir. Daha sonra tarih ve sayılı resmi yazı ile bu yetkinin geçerlilik süresi tarihine kadar uzatılmıştır. Psikoloji Lisans Programları Akreditasyon El Kitabı, TPD-PPAB ın en temel ilkesi olan sürekli gelişim ilkesi çerçevesinde, akredite edilen ve edilmeye aday üniversitelerden ve YÖK Kalite Kurulu tarafından iletilen geri bildirimler doğrultusunda sürekli geliştirilmiş, revize edilmiştir. Bu el kitabında (4. Baskı) yer alan psikoloji lisans programı akreditasyon standartları, PPAB ın yıllar içindeki bütün bu çalışmalarının bir sonucudur. Psikoloji bölümleri tarafından yapılan akreditasyon başvuruları, bu el kitabında yer alan standartlar ve süreçler temelinde değerlendirilir ve akreditasyon standartlarını karşılayan bölümler akredite edilir tarihli Türk Psikologlar Derneği Olağanüstü Genel Kurulu nda yapılan tüzük değişikliği ile PPAB, işleyiş ve kararlarında, Dernek Yönetim Kurulu ndan bağımsız bir organ olarak tanımlanmıştır.

5 4 BÖLÜM II TÜRKİYE DE PSİKOLOJİ EĞİTİMİNİN AMAÇLARI 1. Temel İlkeler Psikoloji bilim ve uygulama alanındaki dört yıllık lisans eğitimi, uzmanlaşma öncesi bir altyapı veya uzmanlık gerektirmeyen işlevleri yerine getirebilme yetkinliği kazandırır. Psikolojinin uzmanlık gerektiren alanlarında (Klinik psikoloji, Endüstri ve Örgüt Psikolojisi, Gelişim Psikolojisi, Sosyal Psikoloji, Nöropsikoloji, Trafik Psikolojisi vb.) mesleği icra etmek en az yüksek lisans derecesi, birçok durumda da doktora derecesi gerektirmektedir. Ülkemiz psikoloji bölümleri, lisans düzeyinde, öncelikli olarak öğrencilerine psikoloji biliminin dünyada da sürekli olarak gelişmekte olan işlevsel bir resmini çizmeye yönelik, çoklu bakış açılarını ve çeşitli uzmanlık konularının vurgulayan, psikolojinin temelini oluşturan konu ve yöntemler hakkında gerekli ayrıntıları da içeren bir eğitim verebilmelidir. Psikoloji bölümleri/programları, Türkiye deki psikoloji eğitiminin ve psikoloji biliminin gelişimine katkıda bulunmak amacıyla, öğrencileri için açık ve yüksek standartlar belirlemelidir. Kuramsal ve uygulamalı psikoloji alanlarındaki gelişmeler ve geliştirilen teknolojiler doğrultusunda programlar, sürekli olarak kendilerini geliştirerek, hedef ve standartlarını yükseltmeyi amaçlamalıdırlar. Eğitim programları, öğrencilere analitik düşünme becerilerini geliştirebilecek, psikoloji biliminin temel konu, yöntem, yaklaşım ve uygulamaları konusunda güçlü bir altyapı sağlayabilecek şekilde tasarlanmalıdır. Eğitim boyunca öğrencilerin iş birliği içinde, aktif ve üretken yetişmesi için araştırma projelerine katılımlarını destekleyecek çeşitli fırsatlar yaratılmalıdır. Sınırlı veya sadece belirli alanlar temelinde kapsamlı bir müfredat yerine, psikolojinin temel uzmanlık alanlarını geniş bir bakış açısıyla sunan zengin bir eğitim hedeflenmelidir. Ayrıca, programın tanımladığı açık ve başarılabilir hedefler ile müfredatlarının zorunlu bileşenleri belirtilmeli, öğrencilerin ilerlemelerine ilişkin sistematik şekilde geri bildirim almaları sağlanmalıdır. Bölümler, öğrencilerinin lisans programına uyumunu, kurumsal süreç ve işleyişler hakkında bilgi kazanımını, kişisel ve bilimsel gelişimini sağlamak amacıyla onlara; kendi ilkelerini belirleyebilme, bağımsız karar alabilme konularında destekleyici nitelikte akademik danışmanlık hizmetleri de sunabilmelidir. Öğrencilerin, gerek lisans ve gerekse lisansüstü eğitim ve geleceğe yönelik hedef, yetenek ve ilgilerini belirleyebilme ve geliştirebilmelerine yönelik fırsatlar sağlanmalı ve gerekli bilimsel ortam yaratılmalıdır. Öğrencilerin psikoloji bilimine ilişkin kavramsal bir çatı oluşturabilmeleri, kavram ve olaylar arasında ortak noktaları görüp birleştirebilmeleri, yaşam boyu öğrenmeye açık olmaları temel program

6 5 hedefleri arasında yer almalıdır. Bir yan hedef ise psikolojiye gerçekten ilgi duyan ancak bilgisi sınırlı olan diğer alanlardaki öğrencilere psikoloji disiplinini ana hatları ile tanıtmak olmalıdır. Başka disiplinlerde lisans eğitimi görüp, psikolojide yan dal eğitimi alan öğrencilere de, psikoloji ile ilgili temel düzeyde bilgi birikimi kazandırılmalıdır. Türkiye deki psikoloji bölümleri öğrencilerine, bu genel ilkeler çerçevesinde aşağıda belirtilen temel konuları içerecek nitelikte bir lisans eğitimi verebilmeli ve eğitim amaçlarını da aşağıda belirtilen konuları içerecek şekilde çeşitlendirmelidir. Türk Psikologlar Derneği nin akreditasyon onayına esas oluşturan ve aşağıda ayrıntılandırılan çerçeve, aynı zamanda uluslararası düzeyde Avrupa Psikologlar Dernekleri Federasyonu nun (EFPA) EuroPsy Avrupa Psikoloji Sertifikası için öngördüğü eğitim kriterleri (bkz. Appendix II) ve Bologna Süreci Uyum Kriterleri ile, ulusal düzeyde de YÖK tarafından benimsenen Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ) kriterleri ile de uyumludur. Ülkemizde psikoloji lisans eğitimi veren devlet ve/veya vakıf üniversitelerinin psikoloji Bölümleri, ders programlarını oluştururken ve ders içeriklerini tanımlarken genellikle TYYÇ kapsamında hazırlanan eğitim programı çıktılarını ön planda tutan bir yaklaşımı benimsemektedirler. Ayrıca, Bologna Uyum Sürecinden geçen tüm psikoloji bölümleri, programlarında TYYÇ kriterlerinin gereği olan öğrenme çıktılarını beyan etmekle yükümlüdürler. Bu bağlamda, TPD akreditasyon onayı için de akredite edilecek psikoloji lisans programının, bir psikoloji lisans mezunu için gerekli asgari yeterlilikleri sağlıyor olması beklenmektedir. Sözü edilen asgari yeterlilikler aşağıda, detaylı olarak sunulmakta, aynı zamanda Öz Değerlendirme Formu ve Akreditasyon Program Değerlendirme Formunda (APDF) öngörülen değerlendirmenin doğal bir boyutu olarak kabul edilmektedir. 2. Psikolojideki Kavram, Kuram, Yaklaşım ve Uygulamalara Yönelik Temel Bilgi Düzeyi Öğrenciler; a) Psikolojinin temel kavram ve terimlerini tanımlayabilmelidir. b) Psikoloji ile ilgili temel kavram, kuram bilgisine ve farklı yaklaşım ve bakış açılarına sahip olmalıdır. c) Psikolojinin bilimsel bir disiplin olarak konumlanışını, davranışsal ve zihinsel süreçleri nasıl ele aldığını ve hangi yöntemlerle incelediğini bilmeli; bir disiplin olarak doğasını kavrayabilmelidir. d) Genel psikoloji tarihini bilmeli; psikolojinin kullandığı yöntemlerin gelişimini, psikoloji disiplininin kendi içindeki kuramsal çelişkilerini, psikoloji ile ilgili diğer alanları tanımalı, psikolojinin konuları ve diğer bilimsel alanlarla olan bağlantılarını kurabilmelidir.

7 6 e) Temel kuramsal yaklaşım ve bakış açılarının (davranışsal, biyolojik, bilişsel, evrimsel, hümanisttik, psikodinamik ve sosyokültürel) belirgin vurgularını bilmeli, benzerlik ve farklılıklarını, her birinin katkı ve sınırlılıklarını ifade edebilmelidir. f) Psikoloji ile diğer disiplinlerin varsayım ve yöntemlerini, temel değişkenlerini karşılaştırabilmelidir. g) Psikolojinin temel yaklaşım ve bakış açısının diğer disiplinlere ve disiplinler arası bakış açılarına olan katkılarını tanımlayabilmelidir. h) Türkiye de psikoloji alanındaki gelişmeler, araştırmalar, sorunlar ve uygulamalar ile ilgili bilgi birikimine ve duyarlılığa sahip olabilmelidir. 3. Psikolojinin Farklı Alanlarındaki Uygulamalarına Yönelik Temel Bilgi Düzeyi a) Psikoloji lisans mezunu, uzmanlık eğitimi sürecine temel oluşturacak, ilgi alanına yönelik farklı uygulama alanlarıyla tanışmalı, lisans düzeyine uygun olabilecek bazı temel uygulama becerilerine sahip olmalıdır. b) Psikolojik değerlendirmenin temel ilkelerini bilmeli; değerlendirme sürecinin katkı ve sınırlılıklarının farkında olmalıdır. Psikolojinin farklı alt alanlarında kullanılan ölçüm araçlarına ilişkin temel düzey bilgilere sahip olmalıdır. c) Psikolojinin farklı alt dallarındaki uygulamaların yürütülmesi açısından temel düzey görüşme becerilerine sahip olmalıdır. d) Psikoloji uygulamalarında yaş, cinsiyet, ırk, etnik grup, ulusal kimlik, din, cinsel eğilim, engellilik ve sosyoekonomik statüler gibi farklılıkların bir önyargı nedeni olmaması gerektiği anlayışını kazanmalıdır. 4. Araştırma Yöntemleri ve İstatistiklerine Yönelik Bilgi ve Beceriler Psikoloji lisans mezunu, araştırma soru ve cevaplarını anlayabilmek için bu disipline ilişkin niceliksel ve niteliksel araştırma yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmalı ve lisans düzeyindeki psikoloji araştırmalarında; araştırma desenini oluşturma, veri toplama, yorumlanma, rapora dönüştürme ve tartışma beceri ve deneyimini kazanmalıdır.

8 7 Öğrenciler; a) Mevcut bilgi birikimi doğrultusunda, farklı psikoloji alt alanları kapsamında, araştırma sorusu üretebilmeli, uygun araştırma yöntemlerini kullanarak araştırma tasarlayabilmelidir. b) Araştırma sorusu ve denencelerini, sınanabilir şekilde formüle edebilmeli, kullanılan kavramları işevuruk (operasyonel) olarak tanımlayabilmelidir. c) Araştırma sorusu ve denencelerine uygun, alternatif açıklamalara ilişkin olasılığı azaltan, iç ve dış geçerliğin artmasını sağlayacak uygun yöntem ve araştırma desenine karar verebilmelidir. Değişkenlerini ölçmeye yönelik farklı ölçme teknikleri kullanabilmelidir. d) Veri toplama, uygun istatistik yöntemlerini kullanarak analiz etme, yorumlama ve rapor etme becerilerine sahip olmalıdır. 5. Bilimsel Yöntem ve Bakış Açısı Kazandırmaya Yönelik Temel Donanım ve Beceriler a) Bilimsel Düşünme Becerileri: Öğrenciler; Bilimsel düşüncenin bir gereği olarak öğrenme, eleştirel düşünme ve muhakeme becerilerine sahip olmalıdır. İnsan ve hayvan davranışları, zihinsel süreçleri ve deneyimleri konusunda ilgi ve meraklarını geliştirebilmeli, edindikleri bilgileri değerlendirip, mantıksal analiz yapabilmelidir. Davranışlar ve zihinsel süreçlerle ilgili soruları bilimsel bir yaklaşım ve yaratıcı bir düşünceyle sorgulayabilmelidir. Yeni fikirlere açık olmalı, nesnel bir duruş sergileyebilmeli ve yeni fikirleri eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirebilmelidir. Aynı zamanda cinsiyet, etnik grup, kültür ve sınıflar temelinde kendisinden farklı olanların, kendisi ile benzer ve farklı yönlerini fark edebilmeli, kendi görüşlerine de eleştirel yaklaşabilmelidir. b) Dil Becerileri: Psikoloji lisans mezunları, psikoloji bilgilerini, dil ve anlatım becerilerini kullanarak etkin bir biçimde ifade edebilmelidir. c) Bilgi Toplama ve Sentezleme Becerileri: Psikoloji lisans mezunları, birçok konuda ikna edici nitelikte görüş ve öneri sunabilmek için farklı bilimsel kaynaklardan gerekli bilimsel bilgileri toplayabilmelidir.

9 8 d) Kişilerarası Beceriler: Psikoloji lisans mezunları, kişilerarası duyarlılığa, toplumsal olay ve sorunlara yönelik farkındalığa sahip olmalı ve bu konudaki duyarlık ve farkındalıkları aynı zamanda psikoloji bilgisi, sorusu ve araştırmalarına da eşlik edebilmelidir. 6. Etik İlke ve Değerlere İlişkin Bilgi ve Beceriler Psikoloji öğrencileri, psikolojinin etik ilke ve değerlerini, etik uygulamaları ve bilimsel sorgu biçimlerini bilmeli ve bu ilkeler doğrultusunda çalışmalıdır. Bu açıdan, Türk Psikologlar Derneği Etik Yönetmeliği ve Etik Süreç Yönetmeliği çerçevesinde, yürüttükleri tüm faaliyetlerde ve tasarladıkları her araştırmada; araştırma deseninin oluşturulması, veri toplanması, yorumlanması ve raporlanması sırasında, etik ilke, kural ve değerlerine uygun hareket etmelidir. Öğrenciler aynı zamanda, alandaki çelişkileri fark edebilmeli, alternatif bakış açılarıyla farklı yöntemleri kullanabilmeli ve tüm kararlarını da ilgili etik ilkeler temelinde alabilmelidir.

10 9 BÖLÜM III PSİKOLOJİ LİSANS EĞİTİMİ İÇİN ASGARİ STANDARTLAR Aşağıda açıklanan standartlar Türkiye de psikoloji lisans eğitimi için gerekli olan asgari standartlardır. Akreditasyon için başvuran programların, Öz Değerlendirme Raporlarını hazırlarken bu standartları referans alması gerekmektedir. Bu standartları oluşturmaktaki amaç, programları tek tipleştirmek değil; her programın bu asgari standartları karşılayarak kendi hedef ve amaçları doğrultusunda çeşitlilik ve zenginliğe ulaşmasını desteklemektir. Akreditasyon sürecinin hedefi, bir programın belli bir kalite düzeyine ulaşmasını teşvik etmek ve kendi stratejik planına, vizyonuna, kendi ölçütlerine göre bir öz değerlendirme yapmasına olanak sağlamaktır. Psikoloji lisans eğitiminin asgari gerekleri, yukarıda belirtilen temel amaçlar, ilkeler ve psikolojinin çeşitli alt alanlarında hedeflenen bilgi ve beceri düzeyleri ile öğrenme çıktıları temel alınarak düzenlenmiştir. A. BAŞVURU ÖN KOŞULU Psikoloji Lisans Programı için akreditasyon başvurusunda bulunmak isteyen bir Psikoloji Bölümü en az bir dönem mezun vermiş olmalıdır. Bu ön koşulu sağlayan ve başvuruda bulunmak isteyen bölüm/program, öz değerlendirme raporunu ve başvuru dosyasını, Psikoloji Akreditasyon Birimi, Lisans Programları Akreditasyon El Kitabı (4. Baskı) doğrultusunda hazırlamalıdır. B. STANDARTLAR 1. ÖĞRETİMİN PLANLANMASI, UYGULANMASI VE DEĞERLENDİRİLMESİ 1.1 Amaç ve Hedefler Türkiye de psikoloji lisans eğitiminin amaçları Bölüm II de belirtilmiştir. Bu amaçlara yönelik olarak lisans programı müfredatı ile ilgili asgari standartlar aşağıda sunulmaktadır.

11 Eğitim-Öğretim Müfredatı Program; Bologna Uyum Süreci ve TYYÇ ile tutarlı olmalıdır. Bu bağlamda, her dönem en az 30 AKTS kredisi ve dört yılın sonunda en az 240 AKTS kredisi toplanmış olması gerekmektedir. Bu temel kriter sadece sayısal olarak (toplanan kredi miktarı) değerlendirilmemeli, nitelik olarak da karşılanmalıdır. Program gereği toplanması gereken 240 AKTS kredisi, aşağıda sıralanan maddelerde belirtilen asgari koşulları temsil eden derslerle (psikolojinin farklı alt alanlarını temsil edecek nitelik ve nicelikte zorunlu psikoloji dersleri, seçmeli psikoloji dersleri ve psikoloji dışı seçmeli dersler), ders içerikleriyle ve öğrenme çıktıları ile tanımlanmış olmalıdır. Programın, psikoloji biliminin doğası gereği farklı psikoloji alt alanlarını (klinik psikoloji, deneysel psikoloji, sosyal psikoloji, gelişim psikolojisi gibi) temsil eden dersleri ve farklı psikoloji alt alanlarının ortak paydası olan psikoloji tarihi, araştırma yöntemleri ve etik gibi temel dersleri de içermesi gerekmektedir. Yukarıda genel olarak ifade edilen gereklilikler doğrultusunda, niceliksel ve niteliksel açılardan objektif olarak değerlendirilebilmesi için program müfredatında 1 bulunması gereken derslere ilişkin asgari standartlar aşağıda belirtilmektedir: a) Program Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ) ile uyumlu olmalıdır. b) Psikolojiye genel bakış ve yaklaşımları (psikolojiye giriş, etik, psikoloji tarihi gibi) içeren en az iki zorunlu ders olmalıdır. c) Psikolojik düşünce sistematiğinin temelini oluşturan araştırma yöntemi, ölçme ve değerlendirme ve istatistik alanlarının en az ikisini temsil eden (bunlardan en az biri, bir veri analiz paket programını kullanma becerisini kazandıracak biçimde) iki zorunlu ders olmalıdır. d) Davranışın fizyolojik temelleri, bilişsel süreçler ve zihin/beyin mekanizmalarını kapsayan ve deneysel psikoloji kapsamında değerlendirilebilecek (öğrenme psikolojisi, bilişsel psikoloji, fizyolojik psikoloji, bellek, motivasyon ve duygular, duyum ve algı, evrimsel psikoloji, nöropsikoloji, psikofarmakoloji gibi) en az üç zorunlu ders bulunmalıdır. e) İnsan gelişimi ve etkileşim süreçlerini kapsayan; sosyal, kişilik, çocuk, ergen gelişimi, yaşam boyu gelişim, insan ilişkileri, grup süreçleri, aile gibi farklı alanları temsil eden, en az üç zorunlu ders olmalıdır. f) Psikolojinin uygulamalı alanlarından; endüstri ve örgüt, klinik, sağlık, adli, okul, trafik psikolojisi gibi alanlardan en az üç zorunlu ders bulunmalıdır. 1 Devamlılığı olan dersler (örneğin, Yaşam Boyu Gelişim I ve II gibi) ayrı dersler olarak değerlendirilmelidir. Bu maddelerden birinde bir ders eksik varsa diğer maddelerde asgariden fazla olan derslerden biri ALPDEK tarafından eksik ders yerine değerlendirilebilir.

12 11 g) Psikolojinin yukarıdaki ifade edilen farklı alt alanlarından en az dört tane seçmeli dersin, ders kataloğunda bulunması ve açılması gerekmektedir. Öğrenci transkriptlerinde bu dersler tespit edilebilmelidir. h) Öğrencilere bağımsız çalışma yapma olanağı sunan zorunlu dersler dışında (örneğin; Lisans Bitirme Tezi ve/veya Araştırma Yöntemleri gibi) en az bir seçmeli ders bulunmalıdır. Bu ders bireysel ya da takım çalışması şeklinde olabilir. 1.3 Eğitim-Öğretim Yöntemleri Programda; Bologna Uyum Süreci ve Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ) ile uyumlu olarak, çağdaş psikoloji lisans eğitiminin gerektirdiği eğitim ve öğretim yöntemlerinin kullanılıyor olması önemlidir. Programın içerdiği eğitim-öğretim yöntemlerinin niceliksel ve niteliksel olarak objektif şekilde değerlendirilebilmesi için gereken kriterler aşağıda belirtilmektedir: a) Her ders için dönem başında, öğrencinin önceden bilgilendirilmesi işlevini gören (dersin amacı, değerlendirme yöntemi, ders materyalleri gibi konularda) bir ders planı (ders izlencesi) verilmelidir. Bu planda öğrenciden beklenenler açıkça belirtilmelidir. b) Planda sunulan okuma listesi, materyaller ve önerilen kaynaklar, dersin amacına uygun ve/veya güncel olmalıdır. c) Bir derste kullanılan eğitim ve öğretim yaklaşımı/yöntemi, o dersin akademik hedefleri ve planı ile uyumlu olmalıdır. d) Her dersin içerik ve amacına uygun değerlendirme yapılmalıdır. Değerlendirme, çoktan seçmeli, kısa soru-cevap, uzun açıklamalı, rapor gibi farklı formatlarda olabilir. e) Her öğrenci mezun olana kadar en az dört psikoloji dersinde yazılı ödev hazırlamalıdır. Bu ödevler dersin içerik ve amacına uygun olmalıdır. 1.4 Program Çıktıları Bologna Uyum Süreci ve TYYÇ ile tutarlı olarak programın asgari öğrenme çıktıları aşağıda belirtilen temel öğrenme çıktılarını içerecek şekilde tanımlanmış olmalıdır. Program mezunları; 1. Psikoloji alanına özgü güncel kuramsal ve uygulamalı bilgiye sahiptir. 2. Psikoloji alanında elde ettiği bilgi birikimini kullanarak araştırma yapar, nitel ve nicel tekniklerle analiz eder ve bilimsel yazım formatına uygun bir biçimde raporlar.

13 12 3. Bilişim ve ilgili analiz teknolojilerini/tekniklerini kullanır ve özgün bilgi kaynaklarına ulaşır. 4. Psikolojinin etkinlik alanlarındaki ilgili mevzuatı, mesleki değerleri ve etik ilkeleri bilir. 5. Psikoloji alanı ile ilgili bilgilerini kullanarak araştırma sorusu üretir, bilimsel problem çözme yaklaşımını kullanır ve elde ettiği sonuçları yorumlar. 6. Disiplinler arası işbirliğinin önemini bilir. 7. Psikoloji alanının gelişimine katkı sağlayacak bilimsel çalışmalarda ve toplum yararına olan etkinliklerde sorumluluk alır. 8. Kişisel ve mesleki etkinlik alanlarında eleştirel düşünme becerisini kullanır. 9. Kişilerarası ilişkilerde etkili iletişim becerilerine sahiptir. 10. Bireyler ve kültürlerarası farklılıkların önemini bilir. 2. ÖĞRETİM ELEMANLARI 2.1 Öğretim Elemanlarının Sayıları ve Nitelikleri Programın, psikoloji biliminin doğası gereği, YÖK Doçentlik alanlarında da ayrıştırılmış olduğu gibi, farklı psikoloji alt alanlarını (klinik psikoloji/uygulamalı psikoloji, deneysel psikoloji, sosyal psikoloji, gelişim psikolojisi gibi) temsil eden uzmanlığa sahip öğretim elemanları sorumluluğunda veriliyor olması gerekmektedir. Bu gerekçeyle, programın yürütülmesinden sorumlu öğretim elemanlarının niceliksel ve niteliksel olarak objektif şekilde değerlendirilebilmesi için gereken kriterler aşağıda belirtilmektedir: Programda; a) YÖK tarafından belirlenen psikoloji bilimi temel alanlarından (deneysel, gelişim, sosyal, uygulamalı) en az üçünü temsil eden ve doktorası bu alanlardan olan, toplam dört öğretim üyesi/görevlisi bulunmalıdır. Bu elemanların doktora derecesini aldıktan sonra, en az üç yıldır bölümde çalışıyor olması gerekmektedir. b) Programdaki tüm öğretim elemanlarının %75'inin doktoralı olması gerekmektedir. c) Bölümde en az üç yıldır sürekli çalışan ve halen çalışmakta olan öğretim üyesi/görevlisi sayısı (tam zamanlı ve yarı zamanlı öğretim elemanları) en fazla 50 öğrenciye bir akademik personel düşecek şekilde olmalıdır. d) Yarı zamanlı (saat ücretli) ek görevli sayısı, bölümde en az üç yıldır sürekli çalışan ve halen çalışmakta olan kadrolu öğretim üyesi/görevlisi sayısının %30 undan fazla olmamalıdır.

14 13 e) Ek görevli öğretim elemanlarının uzmanlık alanları, verdikleri derslerin bağlı olduğu uzmanlık alanıyla ilgili olmalı ya da bu elemanların psikoloji yeterliliği ilgili yayınlarla belirlenebilir olmalıdır. f) Kadrolu en az iki yardımcı öğretim elemanı (araştırma görevlisi, uzman, okutman) olmalıdır. Bu öğretim elemanları ilgili bölümde en az bir yıldır çalışıyor olmalıdır. g) YÖK ün belirlediği ders-kredi saati hesaplama kural ve yöntemleri dikkate alınarak, son üç yılda öğretim elemanı başına düşen ortalama ders yükü (danışmanlık hizmeti verilen tezler dışında) haftada 16 saati geçmemelidir. Bu sayı hesaplanırken öğretim üyelerinin/görevlilerinin başvurulan program dışındaki lisans ve lisansüstü ders yükleri de dikkate alınır. Not: Yukarıda tanımlanan tam zamanlı öğretim elemanları dışında, programdaki ek görevliler, katkıları oranında tam zamanlı görevli olarak kabul edilebilir. Bir akademik yılda 4 ders veren bir ek görevli eleman, tam zamanlı bir akademisyene eşdeğer olarak değerlendirilir. Hesaplamalar sadece lisans ders yükü dikkate alınarak yapılır. 2.2 Öğretim Elemanlarının Araştırma Faaliyetlerine Ayırdığı Zaman a) Tam zamanlı öğretim elemanları ders yükümlülüklerinin yanı sıra ulusal ve/veya uluslararası araştırma projelerinde yer alabilmeli, mesleki gelişim faaliyetlerine katılabilmeli ve danışmanlık yapabilmelidir. b) Öğrenci projelerine ve tez çalışmalarına yapılan akademik danışmanlığın yanı sıra; dergi hakemliği, proje hakemliği ve tez jüri üyelikleri de araştırma faaliyetleri arasında tanımlanabilir. 2.3 Akademik Personel Performansı a) Son dört yıl içinde öğretim üyesi/görevlisi başına düşen uluslararası yayın veya kitap/kitapta bölüm sayısı (SSCI, SCI, AHC yayın dizinlerindeki dergilerde ve/veya uluslararası endekslerde yer alan Türkiye kökenli dergilerde basılmış makaleler ve uluslararası yayın evlerince basılmış kitaplar, kitap bölümleri), en az bir olmalıdır. b) Son dört yıl içinde öğretim üyesi/görevlisi başına düşen ulusal yayın veya kitap/kitapta bölüm sayısı (ulusal hakemli dergilerde basılmış makaleler ve de ulusal yayın evlerince basılmış kitaplar, kitap bölümleri), en az bir olmalıdır.

15 14 c) Son dört yıl içinde öğretim üyesi/görevlisi başına düşen ortalama bildiri/poster sayısı (ulusal ve uluslararası kongre, sempozyum, bilimsel toplantı ve/veya çalışma gruplarında sunulan), en az bir olmalıdır. Bölüm elemanlarının yapmış olduğu ortak yayınlar ayrı ayrı değerlendirilir. d) Her ders için öğrencilerin dolduracağı bir öğretim elemanı değerlendirme formu olmalıdır. 2.4 Öğretim Elemanına Sunulan Destek Üniversite tarafından öğretim elemanlarının mesleki gelişmelerine yardımcı olanaklar (örneğin, ulusal ve uluslararası konferanslara, bölüm içi seminer etkinliklerine katılım desteği sağlanması, araştırma ve diğer akademik etkinliklere yönelik ödül ve teşvik sistemlerinin bulunması gibi) sunulmalıdır. Bu olanaklardan en az biri, öğretim elemanına her yıl sunuluyor olmalıdır. Bu gelişimsel desteklerin yanı sıra, öğrencilerin yaptığı ders/öğretim elemanı değerlendirme sonuçlarının geri bildirimi, kurum tarafından öğretim elemanlarına bildirilmelidir. 3. İNSAN VE HAYVAN ARAŞTIRMALARINDA ETİK İLKELERE DUYARLILIK İnsanlardan veya hayvanlardan veri toplanan araştırmaların evrensel araştırma etik ilkeleri doğrultusunda gerçekleştirilmesini sağlamak amaçlı bölüm içi ve/veya kurum içi etik kurul değerlendirme süreci olmalıdır. 4. ÖĞRENCİ GELİŞİMİ VE BAŞARISI, DESTEK VE REHBERLİK HİZMETLERİ a) Bölümün yeni öğrencilere düzenli olarak sunduğu bir oryantasyon programının ve/veya imkânlar dahilinde bununla ilgili bir kitapçığının olması gerekir. b) Akademik danışmanlık hizmetleri, tam zamanlı öğretim üyeleri/görevlileri tarafından yapılmalıdır. 5. ÖĞRENME KAYNAKLARI: TESİSLER, KÜTÜPHANE VE DONANIM a) Başvuruda bulunan programın yer aldığı bölümün üniversite içindeki fiziksel konumu, üniversitenin diğer birimleri ile temas kurmasına izin verecek yakınlıkta olmalıdır. Öğrencinin erişimine açık bilgi

16 15 teknolojisi desteği belgelenmelidir. Üniversitenin en az bir bilgisayar merkezi ve/veya teknik destek ünitesi bulunmalıdır. Öğrencilerin bilgisayar kullanımına doğrudan ulaşımı sağlanmalıdır. b) Kütüphanede psikoloji için ayrılmış kaynaklara ve/veya elektronik veri tabanlarına erişim sağlanmış olmalıdır. c) Bölümde öğrencilerin kullanabileceği, psikolojinin farklı alt alanlarında deney/araştırma yapmaya uygun en azından bir deney/gözlem odası ve alan çalışması sistemi olmalıdır. 6. KALİTE GÜVENCESİ Bu başlık altında yer alan konular/başlıklar akreditasyon sürecinde mutlak gereklilik olmamakla birlikte, kalite göstergeleri olarak değerlendirme sürecinde dikkate alınacak hususlardır. 6.1 Asgari Standartlar Üstü Kalite Göstergeleri Toplam Kalite Yönetimi ve Psikoloji Lisans Eğitimi Kalite Yönetimi, psikoloji lisans programlarının idari, eğitim, araştırma ve toplumsal katkı işlevlerinin/fonksiyonlarının her birinde benimsenebilecek, geri bildirimlere dayalı ve gelişmeye yönelik bir yaklaşımdır. Bununla beraber, bu temel fonksiyonlar arasında, kalite yönetimi (KY) uygulamalarının öncelikle uygulanabileceği (ve de uygulanması gereken) alan eğitim alanıdır. Diğer üç alanda da KY uygulamaları gerekli olmakla birlikte, bu alanlarda yapılacak uygulamalar, bağlı bulunulan üniversitenin genel yönetim yaklaşımından bağımsız olarak gerçekleştirilemeyebilir. Diğer deyişle, herhangi bir üniversitenin psikoloji bölümünde sunulan eğitimde benimsenecek KY yaklaşımı, üniversitenin genel yönetim yaklaşımı ve felsefesinden görece bağımsız olarak yürütülebilir. İdari, araştırma ve toplumsal katkı alanlarındaki işlevlerin yürütülmesinde ise KY yaklaşımını benimsemek ve uygulamak, her yönden bağlı bulunulan genel üniversite örgütsel yapılanmasından bağımsız bir şekilde mümkün olmayabilir. Psikoloji lisans programlarındaki eğitim temel fonksiyonunda KY yaklaşımının yerleştirilebilmesi için yapılması gereken işleri, üç temel başlık altında toplamak mümkündür. Bu başlıklar Temel Süreçlerin Belirlenmesi, Ölçme ve Değerlendirme ve Diğer Kalite Göstergeleridir. Temel Süreçlerin Belirlenmesi, her bir görev alanında, kalite kontrolünü maksimize etmeye yönelik iş akışlarının ortaya çıkarılmasını kapsar. Süreçler ya da iş akışları, yapılması gereken görevlerin başlangıçtan sona kadar içerdikleri aşamaları ve her bir aşamaya yönelik standartlarını (zaman, içerik, format vb. boyutlarda) içerir. Ölçme ve Değerlendirmede ise, sunulan hizmetlerin ne oranda amaca yönelik olduğu ve temel hizmet alıcı olan grupların ( müşterilerin ) ihtiyaçlarına ne kadar cevap verebildiği

17 16 düzenli ve sistematik bir şekilde, katılımcı bir yaklaşımla değerlendirilmeli ve takip edilebilmelidir. Psikoloji lisans eğitiminde sunulan hizmetten yararlanan temel grup öğrencilerdir. Bununla birlikte, potansiyel işverenler, ilgili meslek örgütleri ve toplum da hizmet sağlanan gruplar arasındadır. Diğer Kalite Göstergeleri başlığı ise, diğer başlıklar altında yer almayan kalite göstergesi unsurlarını içermektedir. Temel Süreçlerin Belirlenmesi Eğitim temel fonksiyonunun kalite yönetimi yaklaşımı ile ele alınabilecek, dört alt alanı bulunmaktadır. Bunlar; akademik danışmanlık, ders verme, ölçme/değerlendirme ve staj alt alanlarıdır. KY yaklaşımıyla tutarlı olarak, öncelikle her bir alt alanda süreç belirlemesi çalışmaları yapılmalıdır. Tüm alt alanlarda sürecin ya da süreçlerin belirlenmesi, söz konusu görevlerin/faaliyetlerin kapsamlı olarak incelenmesi ve analiz edilmesini gerektirir. Süreçlerin belirlenmesinde; gözlem, yazılı dokümanlar, kural ve prosedürler, mülakat ve diğer bilgi toplama yöntemlerinden yararlanılarak, öncelikle her bir temel görevin amacı netleştirilmeli ve bu amaca uygun olarak başlangıç, aşamalar ve beklenen sonuç ortaya çıkarılmalıdır. Süreç belirleme çalışmalarında, her bir alt alanın tek bir süreç olarak ele alınmasının mümkün olmadığı görülebilir. Bu durumda, her bir alt alan için farklı görevleri temsil edecek şekilde birden çok süreç oluşturulmalıdır. Süreçler yazılı olmakla birlikte, mümkün olan durumlarda görsel olarak, akış şemaları kullanılarak ifade edilmelidir. Süreçlerin belirlenmesinde, bağlı bulunulan kurumun ve söz konusu lisans programının temel hedefleri yol gösterici olmalıdır. Amaç, KY anlayışıyla tutarlı olarak, hizmetler verilirken, kaynak israfını asgariye indirmek, sunulan hizmetin kalitesini, dolayısıyla hizmetten memnuniyeti artırmak olmalıdır. Aşağıda, eğitim fonksiyonu altında yer alan her bir alt alan için süreç belirlemede cevaplanması gereken sorular ya da ele alınması gereken konular, çok genel olarak yer almaktadır. Akademik Danışmanlık sürecinde: 1. Akademik danışmanlık nedir? 2. Kim/Kimler danışmanlık yapar? 3. Danışmanın temel sorumlulukları nelerdir? 4. Danışanın temel sorumlulukları nelerdir? 5. Danışmanlık nasıl başlar? 6. Danışman ve danışan ne zaman (ne sıklıkla), nasıl bir araya gelir? 7. Danışmanlık nasıl tamamlanır? 8. Ve diğer...

18 17 Ders Verme sürecinde: 1. Ders verenin temel nitelikleri (eğitim, tecrübe vb.). 2. Ders izlencesi ( syllabus ) nasıl hazırlanmalı, neleri kapsamalıdır? 3. Kullanılan kaynakların temel özellikleri (güncellik, kapsam, vb.). 4. Ders sunumunda yararlanılacak destekleyici yöntemler/teknikler (işitsel, görsel destekleyici ekipman, donanım). 5. Olası ders anlatma yöntemleri/formatları (düz anlatım, münazara, grup tartışmaları, bireysel sunumlar, grup sunumları) ve ders içinde kullanım amaçları. 6. Ders saatlerinin dağılımı (dağıtılmış saatler ya da blok saat uygulamaları). 7. Öğrenci ile materyal paylaşımı. 8. Öğrenci soru ve taleplerinin ders içinde ve dışında (randevu, ofis saatleri vb.) nasıl ele alınması gerektiği. 9. Ve diğer... Ölçme Değerlendirme sürecinde: 1. Sınavlar ve nitelikleri a. Öznel testler-açık uçlu testler. b. Sınıf içi sınavlar-sınıf dışı ( evde cevaplanan ) sınavlar. 2. Sınav içeriğinin belirlenmesi. 3. Sınıf içi katılım ve değerlendirme. 4. Projeler/Ödevler (bireysel ya da grup). 5. Sunumlar/Tartışma liderliği. 6. Uygulamalar. 7. Sınav, proje, ödev gibi performans göstergelerinin değerlendirilmesi süreci (kim, ne zaman değerlendirmeli?). 8. Sınav, proje, ödev gibi performans göstergelerinin değerlendirme sonuçlarının bildirilmesi. 9. Genel değerlendirme için kullanılan farklı performans göstergelerinin katkı paylarının belirlenmesi. 10. Ve diğer... Staj sürecinde: 1. Stajın zorunlu olup olmaması? 2. Stajın amacı.

19 18 3. Kimler staj yapabilir? 4. Stajın yapılabileceği zamanlar? 5. Staj koordinatörünün görevleri. 6. Staj akademik danışmanlarının görevleri. 7. Staj yapılacak kurumun belirlenmesi ve onaylanması (kim nasıl belirleyecek/onaylayacak?)/staj protokolü. 8. Staj yapılacak yerlerin özellikleri. 9. Staj süresi. 10. Staj süresinde öğrenci performansının değerlendirilmesi (kim yapmalı, nasıl bir form kullanılarak yapılacak, kime, nasıl gönderilecek). 11. Staj raporu ve raporun değerlendirilmesi. 12. Ve diğer... Ölçme ve Değerlendirme Ölçme değerlendirme, eğitim temel fonksiyonunun her bir alt alanı için ayrı ayrı yapılabileceği gibi eğitim fonksiyonu için genel olarak da yapılabilir. Burada amaç, sunulan hizmetlerin ve bu hizmetlerin sunuluş şeklinin, amaca ne kadar hizmet ettiğini ve hizmet alıcıları tarafından ne kadar yeterli/doyurucu bulunduğunu olabildiğince nesnel olarak tespit edebilmek, problem alanlarını belirlemek ve iyileştirme çalışmalarını bu tespitlere dayandırmaktır. Aşağıda ifade edilen ölçme değerlendirme yöntemlerinin bazıları nesnel, bazıları ise özneldir. Ayrıca bu yöntemlerin çoğunluğu öğrenci merkezlidir. Temel hizmet alıcı grup olan öğrenciler dışındaki gruplardan da, sunulan eğitim hizmetinin kalitesine yönelik veri toplamak mümkündür; bu yöntemlerin bazıları da aşağıda yer almaktadır. Sıralanan ölçme değerlendirme yöntemlerinin tespitinde, Amerikan Psikologlar Birliği nin (2002) hazırladığı Psikoloji Lisans Eğitimi Temel Öğrenme Hedefleri ve Sonuçları başlıklı dokümandan da yararlanılmıştır. 1. Öğrenci akademik başarısı (örn. sınav sonuçları, dağılım). 2. Öğrenci memnuniyet anketleri. 3. Öğrenci odak grupları. 4. Öğrenci, ders/ders veren değerlendirmeleri. 5. Mezun olmak üzere olan öğrencilerle mülakat ( giderayak değerlendirme ). 6. Ulusal sınavlarda (Milli Eğitim Bakanlığı sınavları gibi) öğrenci başarısı. 7. Uluslararası sınavlarda (GRE) öğrenci başarısı.

20 19 8. Lisans eğitimi sırasında burs alan öğrenci sayısı/oranı. 9. Mezun olan öğrenciler arasında burs alan öğrenci sayısı/oranı. 10. Mezunlar için memnuniyet anketleri. 11. İşverenlere memnuniyet anketleri. 12. Ve diğer... Diğer Kalite Göstergeleri Bölüm Elemanları: Bölüm öğretim elemanlarının yayın faaliyetlerinde asgari gereklerin üzerine çıkan bilimsel çalışmaları; Bölüm öğretim elemanlarının dahil olduğu disiplinler arası çalışmalar/ortaklıklar; Bölüm öğretim elemanlarının dahil olduğu uluslararası araştırma projeleri; Bölüm öğretim elemanlarının dahil olduğu uluslararası jüri üyelikleri ve bilimsel amaçlı hakemlikler Bölüm öğretim elemanlarının dahil olduğu sosyal sorumluluk projeleri; Bölüm öğretim elemanlarının kuruma bağlılık ve katkıları: öğretim elemanlarının idari görevleri, üniversite içi veya dışında komisyonlara ve meslek örgütlerine katkıda bulunulması. Örneğin; üniversite kurullarındaki görevler, TUBITAK danışmanlığı, editörlükler, dergi danışma ve yayın kurulu üyelikleri, ulusal/uluslararası toplantı/kongre düzenlemesi, ulusal ve uluslararası meslek örgütlerindeki faaliyetler (örn. TPD; IUPysS; EFPA, APA). Bölüm Olanakları: Alt yapı kaynakları açısından asgarinin üzerindeki olanaklar (örn. laboratuvar, derslikler, gözlem ve görüşme odaları gibi); Aktif bilgi aktarımı için kullanılan bir web sayfası; Bölüm eleman sayısı açısından asgarinin üzerindeki oran; Lisans eğitimini sürdürmek için bölümde ya da bölümün bağlı olduğu en alt birimde öğretim kadrosu dışında en az bir idari personel (sekreter, teknik eleman gibi). Öğrenciler: Ofis saatleri ve/veya öğrencinin öğretim elemanlarına danışıp görüşebileceği mekanizmaların bulunması;

21 20 İlgili danışmanlık sürecinin her dönem başı öğrenci ile birebir görüşmeyi kapsaması; Öğrencinin akademik faaliyetlere aktif katılımını teşvik edici yöntemlerin kullanımı; Öğrenci topluluğunun bulunması; Öğrencilerle sürdürülebilir sosyal teması sağlayan etkinliklerin bulunması.

22 21 BÖLÜM IV ÖZDEĞERLENDİRME RAPORU FORMATI Lisans programı akreditasyon başvurusu yapacak bölümler öz değerlendirme raporunu, mutlaka aşağıda sıralanan başlıklara ve açıklamalara sadık kalarak düz metin tarzında ve EK-A da yer alan tabloları doldurarak hazırlamalıdır. Formatta yer alan tablolara ilaveten, gerek duyulması halinde ilave tablolar da rapora eklenebilir. A. BÖLÜM HAKKINDA GENEL BİLGİ Bölümün kısa geçmişi, Bölümün vizyonu ve misyonu, Bölüm hakkında bilgi: o Bölümün yerleşim özellikleri ve üniversitenin diğer birimlerine yakınlığı, o Bölümün kullandığı mekânlar: Ofisler, derslikler, laboratuvarlar, öğrenci yurtları, yemekhaneler, spor ve sosyal tesisler gibi olanaklar, o Bölümün, üniversitenin diğer bölümleri ile bağlantılarının (çift anadal/yandal, sertifika programları, disiplinler arası programlar gibi işbirlikleri) açıklanması. o Bölümün ulusal ve uluslararası resmi, özel ve gönüllü kurum, kuruluş ve programlarla ilişkilerinin (değişim programları, ortak projeler gibi) açıklanması. Not: Varsa bölümü tanıtıcı broşürler eklenebilir. B. STANDARTLAR 1. ÖĞRETİMİN PLANLANMASI, UYGULANMASI VE DEĞERLENDİRİLMESİ 1.1 Amaç ve Hedefler Programın amaç ve hedeflerinin vizyon ve misyonunuzla ve bu El Kitabının II. Bölümünde belirtilen psikoloji lisans eğitiminin amaçlarıyla uyumluluğunu tanımlayınız. 1.2 Eğitim-Öğretim Müfredatı, Yöntemleri ve Çıktıları

23 22 Bölümün son üç yıldır lisans düzeyinde vermekte olduğu dersleri yıllara göre sıralayan bir listeyi ek olarak sununuz. Dört yıllık eğitimin Güz ve Bahar dönemlerine ait ders programı bir tablo halinde sunulmalıdır. Psikoloji programı dahilinde son üç yıldır verilen her bir dersin tanımını içeren katalog, derslerin içeriklerini tanıtan ders izlencesi, eğitim-öğretim yaklaşımı ve ölçme-değerlendirme teknikleri ile ilgili belgeleri ek olarak sununuz. Bu derslerin hedeflenen öğrenme sonuçlarına nasıl ulaştığını açıklayınız. Bu amaçla dönem içi ve sonu değerlendirmelerini (ara ve dönem sonu sınavları ile ödevler, projeler, uygulamalar gibi) nasıl yaptığınızı kısaca açıklayınız. Proje ve ödev konuları ile sınav sorularına ilişkin örnekleri dosyaya ekleyiniz. Her bir ders için değerlendirme sonucundaki başarı durumunu istatistiki verilere dayanarak yazınız. Müfredatın Bologna süreci ile uyumlu olduğunu gösteren belgeler/tablolar (ders yeterlikleri, öğrenme çıktıları, ders yükleri vb.) sağlanmalıdır. 2. ÖĞRETİM ELEMANLARI 2.1 Öğretim Elemanlarının Sayıları ve Nitelikleri Son üç yıldır bölümde çalışmakta olan ortalama öğretim elemanı sayısını veriniz. Tam zamanlı ve yarı zamanlı görevlendirilme durumları ile unvanları ve ilgili diğer bilgileri belirtiniz (EK A TABLO- 1 i doldurunuz). Program için öğretim üyesi/öğrenci, öğretim görevlisi/öğrenci oranlarını veriniz (EK A TABLO-1 i doldurunuz). Öğretim elemanlarının haftalık toplam ders yüklerini, akreditasyona başvurulan eğitim/öğretim döneminden bir önceki yarıyılı göz önünde bulundurarak sununuz. Bu sunumda lisans derslerini, lisansüstü derslerini, servis derslerini, ikinci öğretim derslerini ve varsa İngilizce/Türkçe programda verilen dersleri iki ayrı grup (akreditasyon için başvurulan program dersleri ve diğerleri) halinde listeleyiniz (EK-A TABLO 2a ve TABLO 2b yi doldurunuz). Öğretim elemanlarının her birinin son üç yıl içerisinde verdiği lisans derslerini sıralayınız (EK-A TABLO 3 ü doldurunuz). 2.2 Öğretim Elemanlarının Araştırma Faaliyetlerine Ayırdığı Zaman

24 23 Tam zamanlı öğretim elemanlarının ders yükümlülükleri dışındaki diğer araştırma ve kişisel/mesleki gelişim faaliyetleri hakkında da bilgi veren birer öz geçmişini ek olarak sununuz (Bkz. EK-B). 2.3 Akademik Personel Performans Değerlendirmesi Son dört yıl içinde öğretim üyesi/görevlisi başına düşen ortalama ve toplam uluslararası makale ve kitap/kitapta bölüm sayısını (SSCI, SCI, AHCI yayın dizinlerindeki dergilerde ve/veya uluslararası endekslerde yer alan Türkiye kökenli dergilerde basılmış makaleler ve de uluslararası yayın evlerince basılmış kitaplar, kitap bölümleri) belirtiniz (EK-A TABLO 4 ü doldurunuz). Son dört yıl içinde öğretim üyesi/görevlisi başına düşen ortalama ve toplam ulusal makale ve kitap/kitapta bölüm sayısını (ulusal hakemli dergilerde basılmış makaleler ve de ulusal yayın evlerince basılmış kitaplar, kitap bölümleri) belirtiniz (EK-A TABLO 5 i doldurunuz). Son dört yıl içinde öğretim üyesi/görevlisi başına düşen ortalama ve toplam bildiri/poster sayısını (ulusal ve uluslararası kongre, sempozyum, bilimsel toplantı ve/veya çalışma gruplarında sunulan) veriniz (EK-A TABLO 6 yı doldurunuz). Öğrenciler tarafından doldurulan öğretim elemanı değerlendirme formunun bir örneğini ek olarak veriniz ve değerlendirme sonuçlarının öğretim elemanlarına bildirilme sistemini açıklayınız. 2.4 Öğretim Elemanına Destek Öğretim elemanlarının mesleki gelişmelerine yardımcı mevcut yolları belirtiniz. Bilgi teknolojilerine ulaşım, ulusal ve uluslararası konferanslara, bölüm içi seminer etkinliklerine katılımın sağlanması hakkında bilgi veriniz. Araştırma ve diğer akademik etkinliklere yönelik ödül ve teşvik sistemlerini açıklayınız.

25 24 3. İNSAN VE HAYVAN ARAŞTIRMALARINDA ETİK İLKELERE DUYARLILIK Bölüm içi-kurum içi ve benzer yollarla araştırmalarda bir etik yönetmelik izlenip izlenmediğini ve çalışmaların ilgili etik kurul onayı ile yürütülüp yürütülmediğini açıklayınız. 4. ÖĞRENCİLER: ÖĞRENCİ ALIMI, GELİŞİMİ VE BAŞARISI, DESTEK VE REHBERLİK HİZMETLERİ 4.1 Öğrenci Alımı Son üç yılda kaydolan öğrencilerin, YGS-LYS taban ve tavan puanlarını belirtiniz. Bu verileri diğer bölümlerin eşdeğer programlarıyla karşılaştırarak Türkiye ölçeğindeki yerinizi ve gelişiminizi gösteriniz. Son üç yıldaki kayıtlı toplam öğrenci sayınızı belirtiniz. 4.2 Öğrencinin Gelişimi ve Başarısı Son üç yılda mezun olan öğrencilerin akademik ortalamalarına göre başarı oranlarını veriniz. 4.3 Öğrencilere Destek ve Rehberlik Hizmetleri Yeni öğrencilerin ilk yılı ve uyumu için yapılan düzenlemeleri açıklayınız. Öğrenciler için mevcut kişisel rehberlik ve akademik danışmanlık sistemlerini açıklayınız. 5. ÖĞRENME KAYNAKLARI: TESİSLER, KÜTÜPHANE VE DONANIM Bölümün kullanımına açık derslikler, laboratuvarlar gibi mekânları sayı, büyüklük ve teknik donanımlarını göz önünde bulunduracak şekilde açıklayınız. Araştırma ve uygulama laboratuvarlarında son 5 yıl içinde üretilen yayınların listesini veriniz ve verilen hizmetlerin kapsamını özetleyiniz. Öğrencilerin ulaşabileceği kitaplar ve dergiler, eğitim/öğretim teknolojisi (görsel ve işitsel destek), bilgisayar becerilerinin geliştirilmesi için kaynaklar hakkında bilgi veriniz (örn. son üç yılda

26 25 kütüphaneye getirtilen kitap ve süreli yayınların sayısı, laboratuvarlardaki bilgisayar sayısı, elektronik veri tabanları gibi). Eğitim ve öğretimde yardımcı olan teknik ve idari personelin sayısını veriniz. 6. YÖNETİM 6.1 Yönetim Varsa, Bölüm ve Fakülte bazında özel sorumluluk gerektiren görevleri ve çalışma grupları ya da komiteler gibi yönetsel iç düzenlemeleri/idari görevleri açıklayınız. 6.2 Kaynakların Kullanımı Kadro olanakları, eleman alımı ve ataması ile ilgili üniversite politikası hakkında bilgi veriniz ve atama ölçütleri ile ilgili belgeleri ekleyiniz. Not: TPD Lisans Programları Akreditasyon El Kitabı nda belirtilen asgari gereklilikler ve kalite değerlendirmeleri ile ilgili gördüğünüz diğer bilgi ve belgeleri ekleyiniz.

27 26 BÖLÜM V AKREDİTASYON SÜRECİ Psikoloji Lisans Programı Akreditasyon Süreci kronolojik olarak aşağıda özetlenmektedir. 1. İlgili programın çevrimiçi olarak yaptığı başvurunun yanı sıra Program Öz Değerlendirme Raporu nun basılı bir kopyasının TPD ye iletilmesi. 2. Başvuru yapan programın, ilan edilen akreditasyon ücretinin %20 sinin ödendiğini belgelendirmesi. 3. TPD/AÜK sekretaryası tarafından evrak kontrolünün yapılması. 4. PPAB, AÜK tarafından başvuru ön incelemesinin yapılması. 5. Ön incelemenin olumlu olması durumunda akreditasyon başvuru bedelinin kalan kısmının ödenmesi. 6. Değerlendirme sürecinde yer alacak ALPDEK üyelerinin ve gözlemci öğrencinin belirlenmesi. 7. ALPDEK üyelerinin ve gözlemci öğrencinin programı yerinde incelemesi (bkz. ALPDEK Yönergesi, Örnek Ziyaret Programı). İnceleme; ders izleme, Üniversite ve Bölüm içindeki ilgili mekanların (derslik, laboratuvarlar, kütüphane, kafeterya vb.) görülmesi, öğrenci/mezun grupları ile buluşma, öğretim elemanları, Bölüm yöneticileri ve üst düzey yöneticilerle görüşmeleri kapsayacak şekilde 2 tam gün sürmelidir. 8. ALPDEK üyelerinin öncelikle bireysel raporlarının daha sonra da ortak raporlarının hazırlanması (Bkz. EK-C, Akreditasyon Program Değerlendirme Formu-APDF). 9. AÜK nin değerlendirme raporlarını incelemesi ve başvuruyu karara bağlaması. 10. Kararın Dernek Yönetim Kurulu na iletilmesi ve başvuru sahibi programla paylaşılması. 11. Dernek Yönetim Kurulu nun kararı başvuru sahibi programa bildirmesi. 12. Akredite olan programlar için: 2 yılın sonunda başvuru sahibi program tarafından Akreditasyon Ara Değerlendirme Formunun (Bkz. EK-D Akreditasyon Program Ara Değerlendirme Formu-APDF) ve ara değerlendirme tablolarının doldurularak (Bkz. EK-E) ara değerlendirme başvurusunun yapılması. 13. PPAB, AÜK tarafından başvurunun değerlendirilmesi. 14. Ara değerlendirme sonucunun Dernek Yönetim Kurulu aracılığı ile başvuru sahibi programa iletilmesi.

28 27 KAYNAKÇA American Psychological Association (2002). Undergraduate psychology major learning goals and outcomes: A report. Retrieved December 15, 2005, from reports.html Sümer, N. (2016). Rapid growth of psychology programs in Turkey: Undergraduate curriculum and structural challenges. Teaching of Psychology, 43(1), Yükseköğretim Kurulu (1999). Türkiye de öğretmen eğitiminde standartlar ve akreditasyon. YÖK, Ankara.

29 28 EK-A TABLO 1 ÖĞRETİM ELEMANLARININ SAYILARI VE NİTELİKLERİ Son üç yıldır bölümde çalışmakta olan: Deneysel Gelişim Sosyal Klinik Uygulamalı TOPLAM Tam zamanlı Yarı zamanlı Unvan Prof. Dr. Doç. Dr. Y. Doç. Dr. Oranlar Öğretim Üyesi/Öğrenci / / / / / / Öğretim Görevlisi/Öğrenci / / / / / / Yardımcı elemanlar (Araştırma Görevlisi, Uzman, Okutman) Not: Hesaplamalar sadece lisans programı dikkate alınarak yapılır.

30 29 EK-A TABLO 2a ÖĞRETİM ELEMANLARI TOPLAM DERS YÜKÜ FORMU AKREDİTASYON BAŞVURUSU YAPILAN PROGRAM İÇERİSİNDE VERİLEN DERSLER Eğitim Öğretim Yılı: Adı-Soyadı: Akademik Unvanı: İdari Görevi: Formun Ait Olduğu Dönem: Haftalık Ders Yükü: Verilen Derslerin Kodu Adı Şubesi Haftalık Saati Ara Sınav Sayısı Öğrenci Sayısı Toplam: Düzenleyenin Adı-Soyadı: Görevi: İmzası:

31 30 EK-A TABLO 2b ÖĞRETİM ELEMANLARI TOPLAM DERS YÜKÜ FORMU AKREDİTASYON BAŞVURUSU YAPILAN PROGRAM DIŞINDA VERİLEN DERSLER (İkinci öğretime, diğer bölümlere, diğer üniversitelerin psikoloji bölümlerine vb.) Eğitim Öğretim Yılı: Adı-Soyadı: Akademik Unvanı: İdari Görevi: Formun Ait Olduğu Dönem: Haftalık Ders Yükü: Verilen Derslerin Kodu Adı Şubesi Haftalık Saati Ara Sınav Sayısı Öğrenci Sayısı Toplam: Düzenleyenin Adı-Soyadı: Görevi: İmzası:

32 31 EK-A TABLO 3 ÖĞRETİM ELEMANLARININ UZMANLIK ALANLARI VE SON ÜÇ YILDA VERDİKLERİ LİSANS DERSLERİ* Öğretim Elemanı (Ad Soyad) Doktora Uzmanlık Alanı Son Üç Yılda Verdiği Lisans Dersleri *Tekrarlanan dersleri yazmayınız.

33 32 EK-A TABLO 4 Son Dört Yıl İçinde Öğretim Üyesi/Görevlisi Başına Düşen Ortalama ve Toplam Uluslararası Makale ve Kitap/Kitapta Bölüm Sayısı (SSCI, SCI, AHC Yayın Dizinlerindeki Dergilerde ve/veya Uluslararası Endekslerde Yer Alan Türkiye Kökenli Dergilerde Basılmış Makaleler ve de Uluslararası Yayınevlerince Basılmış Kitaplar, Kitap Bölümleri) SSCI/SCI ALAN ENDEKSLERİ (PSYC-INFO, PSYCLIT, EBSCO vb.) KİTAP KİTAP BÖLÜMÜ Toplam Ortalama