İleri Evre Küçük Hücreli Dışı Akciğer Kanserinde Paklitaksel Sisplatin Kombine Kemoterapisi #

Transkript

1 İleri Evre Küçük Hücreli Dışı Akciğer Kanserinde Paklitaksel Sisplatin Kombine Kemoterapisi # Ülkü YILMAZ TURAY*, Çiğdem BİBER*, Pınar ERGÜN*, Ayşe AYAZ*, İhsan Atila KEYF*, Yurdanur ERDOĞAN*, Atalay ÇAĞLAR** * Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, ** Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi İstatistik Bölümü, ANKARA # Bu çalışma, Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği (TÜSAD) Uluslararası Akciğer Kanseri ve Bronkoskopi Sempozyumu (2001-İstanbul) nda sunulmuştur. ÖZET Daha önce hiçbir tedavi görmemiş opere edilemeyen, evre 3B ve evre 4 küçük hücreli dışı akciğer kanseri (KHDAK) olan 4 ü kadın, 20 si erkek toplam 24 hasta paklitaksel ve sisplatin kombine kemoterapi (KT) sinin aktivitesi ve toksisitesinin değerlendirilmesi için çalışmaya alındı. Çalışma kapsamına alınan 24 olgunun 23 ünde yanıt değerlendirilebildi. Median yaş 53.5 (29-63) yıl idi. Bu hastalara 21 gün arayla paklitaksel 200 mg/m 2 ve sisplatin 80 mg/m 2 kombine KT uygulandı. Yanıt alınan veya stabil seyreden hastalara maksimum 6 kür KT uygulandı. Hiçbir olguda tam yanıt alınamadı, 9 olguda (%39.1) kısmi yanıt alındı, 4 olgu (%17.5) stabil seyretti, 7 olguda (%30.4) progresyon ve 3 olguda (%13) erken progresyon saptandı. Median izlem süresi; 10 ay (2-16+ ay), median yanıt süresi 4.2 ± 4.2 (2-14+ ay) idi. Progresyona kadar geçen süre median 6 ± 4.7 ay (2-16) bulundu. Median sağkalım süresi 10 ± 4.5 (2-16) ay saptandı. Onaltı hasta primer hastalıklarının progresyonu nedeni ile öldü, 24 hastaya uygulanan toplam 100 kür KT siklusunda grade 3 nötropeni sadece 3 siklusta gözlendi, 1 siklusta ise febril nötropeni gelişti. Hematolojik olmayan yan etkiler; alopesi, bulantı, kusma, nefrotoksisite, periferik nöropati ve anemi idi. Bu çalışma sonucunda, paklitaksel sisplatin KT kombinasyonunun ileri evre KHDAK tedavisinde yan etkileri tolere edilebilecek düzeyde aktif bir rejim olabileceği düşünüldü. ANAHTAR KELİMELER: İleri evre küçük hücreli dışı akciğer kanseri, kemoterapi SUMMARY COMBINATION CHEMOTHERAPY WITH PACLITAXEL PLUS CISPLATIN IN ADVANCED NONSMALL CELL LUNG CANCER Twenty men, 4 women; total 24, stage 3B and stage 4 nonsmall cell lung cancer (NSCLC ) patients who had no previous therapy and who were inoperable at the time of presentation entered in a study for the assessment of activity and toxicity of paclitaxel and cisplatin combination chemotherapy. Among 24 patients, in 23 of them response can be evaluated in 23. In the study, median age of patients was 53.5 (29-63) years, combination chemotherapy of paclitaxel at a dose of 200 mg/m 2 and cisplatin at a dose of 80 mg/m 2 were administered with 21 days (3 weeks) intervals. Therapy was continued until six courses in responders. Of 24 patients, 9 had partial response (39.1%), 4 had stable disease (17.5%), 7 had disease progression (30.4%) and 3 had early progression (13%). Median follow-up period was 10 (2 to 16+) months and median response rate was 4.2 ± 4.2 months (range months). The time to progression ranged between 2 to 16 months with a median of 6 ± 4.7 months. Median survival rate of the patients was 10 ± 4.5 months (ranging between 2-16 months). During the study 16 patients died due to progression of their primary disease. Grade 3 neutropenia was detected in only 3 chemotherapy courses of totally 100 chemotherapy courses in 24 patients. Febrile neutropenia developed in 1 course. The other side effects observed were alopecia, nausea, vomiting, nephrotoxicity, 106

2 İleri Evre Küçük Hücreli Dışı Akciğer Kanserinde Paklitaksel Sisplatin Kombine Kemoterapisi neuropathy. As a result of this study it was thought that paclitaxel and cisplatin combination therapy can be an active protocol with tolerable side effects in advanced NSCLC. KEY WORDS: Advanced nonsmall cell lung cancer, chemotherapy GİRİŞ Akciğer kanseri, özellikle son yıllarda görülme sıklığı ve ölüm oranının giderek artması nedeniyle önemli bir sağlık sorunu olmaya devam etmektedir. Akciğer kanserinin yaklaşık olarak %80 ini küçük hücreli dışı akciğer kanserleri (KHDAK) oluşturmakta ve KHDAK lı olguların %70 i tanı konulduğunda lokal ileri veya metastatik evre olarak değerlendirilmektedir (1). En iyi destek tedavisi alan ileri evre KHDAK (evre 3B veya 4) lı olgularda median sağkalım oranı 4 ay, bir yıllık sağkalım oranı ise %10 dur (2). KHDAK ın tedavisinde birçok sitotoksik ajan denenmiş ve özellikle sisplatin içeren kombinasyonların ileri evre hastalıkta büyük sağkalım avantajı sağladığı gösterilmiştir. Elliiki çalışmayı ve 9387 hastayı kapsayan bir meta-analizde, tek başına en iyi destek tedavi ile karşılaştırıldığında, sisplatin içeren rejimlerin 1 yıllık mutlak sağkalım yararının %10 olduğu ve ölüm riskinde %20 oranında azalma sağladığı bildirilmiştir (3). İleri evre KHDAK da kemoterapinin hedefleri sağkalımı uzatmak ve hastanın yaşam kalitesini arttırmaktır. Bitkisel kökenli antimitotik sitotoksik bir ajan olan paklitakselin faz 1 ve faz 2 çalışmalarda tek başına yanıt oranının %21-24 olduğu ve iyi tolere edildiği bildirilmiştir (4,5). Biz de çalışmamızda paklitaksel ve sisplatin kombinasyonunun ileri evre KHDAK lı hastalarda etkinliğini ve toksisitesini araştırmayı planladık. GEREÇ ve YÖNTEM Daha önce tedavi görmemiş, opere edilemeyen evre 3B ve evre 4 KHDAK olan 4 ü kadın, 20 si erkek toplam 24 hasta paklitaksel ve sisplatin kombine kemoterapisinin aktivitesi ve toksisitesinin değerlendirilmesi için çalışmaya alındı. Olgularımızın yaş aralığı; idi, median yaş 53.5 olarak hesaplandı. Çalışma kapsamına alınan evre 3B KHDAK lı hastalar, malign plevral efüzyon veya supraklaviküler lenf bezi metastazı nedeniyle radyoterapi endikasyonu olmayan hastalardı. Araştırmaya alınan 24 olgunun 23 ünde yanıt değerlendirilebildi. Çalışmaya Eastern Cooperative Oncology Group (ECOG) a göre performans statusu 0-2 arasında, beklenen yaşam süresi ortalama 3 aydan fazla olan, ölçülebilir boyutta lezyonu olan, kemik iliği fonksiyonları, karaciğer ve böbrek fonksiyonları normal olan hastalar alındı. Çalışmaya küçük hücreli akciğer kanseri, opere edilebilir evredeki KHDAK, vena kava süperior sendromu, daha önce tedavi alma öyküsü, beyin metastazı, ikinci primer akciğer kanseri, gebelik, nörolojik hastalık, aktif infeksiyon bulgusu, atrial ve ventriküler aritmi öyküsü, konjestif kalp yetmezliği, derece kalp bloğu, son 6 ayda miyokard infarktüsü geçirme öyküsü bulunan olgular dahil edilmedi. Bunun yanısıra ailesel, sosyal ve çevresel durumu nedeniyle takip edilmesi mümkün olmayan hastalar ve mental retarde olgular çalışmaya alınmadı. Akciğer kanseri tanısı 18 olguda bronkoskopi ile, üç olguda plevra biyopsisi ve plevral sıvının patolojik incelemesi ile, iki olguda transtorasik ince iğne aspirasyon biyopsisi ile, üç olguda da lenf bezi biyopsisi ile konuldu. Tüm olgularda tedavi öncesi bilgisayarlı akciğer ve beyin tomografisi, batın ultrasonografisi ve kemik sintigrafisi ile TNM sınıflamasına göre evreleme yapıldı. Her kemoterapi öncesi hastaların fizik muayeneleri, tam kan sayımları, biyokimya tetkikleri, tam idrar analizleri yapıldı; iki yönlü akciğer grafileri ve elektrokardiyogramları çekildi; kemoterapi hastaneye yatırılarak yapıldı. Uygulama; birinci gün paklitaksel verilmesinden 6 ve 12 saat önce (per oral veya intravenöz) deksametazon, dakika önce klorfenoksamin ampul, ranitidin ampul ve antiemetik verilmesini takiben 200 mg/m 2 paklitaksel 500 cc %0.9 NaCI veya %5 dekstroz içerisinde 3 saatlik infüzyon ile verildi. İkinci gün 1500 cc %0.9 NaCI ile hidrasyon, antiemetik, deksametazon ve furosemid ile premedikasyonu takiben sisplatin 80 mg/m ml %0.9 içinde 2 saatlik infüzyon şeklinde verildi. Kemoterapiler 21 günlük aralıklarla uygulandı. İlk yanıt değerlendirmesi ikinci kür sonrası yapıldı. Yanıt alınan veya stabil seyreden olgularda 4-6 kür 107

3 Yılmaz Turay Ü, Biber Ç, Ergün P, Ayaz A, Keyf İA, Erdoğan Y, Çağlar A. kemoterapi uygulandı. Hangi siklusta olursa olsun progresyon görülünce kemoterapi kesildi. Yanıt ölçülebilir lezyonlar için değerlendirildi. Tam yanıt, herhangi bir yeni lezyon olmaksızın hastalığın tüm bulgularının en az 28 gün boyunca kaybolması; kısmi yanıt, ölçülebilen tümöral oluşumun birbirine dik iki çapında tedavi sonrası %50 den fazla küçülme olması; stabil hastalık, ölçülebilen lezyonda %50 den daha az bir küçülme veya %25 ten az artış olması; progresyon ise tedavi sonrasında yeni lezyonların ortaya çıkması veya mevcut lezyon çapında %25 veya daha fazla artış olması olarak değerlendirildi (6). Hepatik, renal, nörolojik veya hematolojik toksisite durumlarında dozlar düşürüldü ya da toksisitenin derecesine göre kemoterapi protokolü sonlandırıldı. Mutlak nötrofil sayısının 500/mm 3 ün altına düşmesi, febril nötropeni atağı olması, Hb < 6.5 g/dl olması, trombosit sayısının /mm 3 olması durumunda doz düşürüldü. Grade 2 nörolojik toksisite durumunda doz bir kez düşürüldü, bu nörotoksisitenin devam etmesi durumunda doz ikinci kez azaltıldı, grade 3 nörotoksisite durumunda tedavinin sonlandırılması planlandı. Doz modifikasyonları hepatik, renal, kardiyak toksisite durumlarında da uygulandı. Sağkalım süresi, tedavinin ilk gününden ölüme kadar geçen süre; yanıt süresi, yanıt alındıktan sonra veya hastalık stabil seyrederken progresyon görüldüğü tarihe kadar geçen süre; progresyona kadar geçen süre, tedavi başlangıcından progresyona kadar geçen süre; erken progresyon, tedavi başlangıcından itibaren 6 hafta içinde progresyon olması olarak kabul edildi (7). İzlem süresi; son kürden sonra ay olarak saptandı. İstatistiksel yöntem olarak Kaplan-Meier analizi ve Log-Rank testi kullanıldı. SONUÇLAR Çalışmaya alınan 24 hastadan 23 ünde değerlendirme yapıldı, bir hasta ikinci kürden sonra tedaviyi kabul etmedi. Çalışma kapsamına alınan olguların özellikleri Tablo 1 de özetlenmiştir. Yirmidört olguya toplam 100 kür kemoterapi uygulandı, hastalara uygulanan ortalama kür sayısı 4.1 idi. Yedi olgumuz altı kürü tamamladı. Hastaların hiçbirinde tam yanıt alınamadı. Çalışmamızda elde edilen tedavi yanıtları ve sağkalım süreleri Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 1. Hastaların genel özellikleri. Toplam sayı 24 Erkek/kadın 20/4 Yaş (median) yıl (53.5) Performans statusu (%75) 2 6 (%25) Histolojik tipler Adenokarsinom 14 (%58.3) Epidermoid karsinom 6 (%25) Tip ayrımı yapılamayan KHDAK 4 (%16.7) Evre Evre 3B 14 (%58.3) Evre 4 10 (%41.7) Tablo 2. Tedavi sonuçları. Yanıt Sayı p Tam yanıt - Kısmi yanıt 9 (%39.1) Evre 3B 6 (%42.9) Evre 4 3 (%30) < 0.07 Stabil hastalık 4 (%17.5) Progresyon 7 (%30.4) Evre 3B 4 (%28.6) Evre 4 3 (%30) < 0.07 Erken progresyon 3 (%13) Sağkalım (median ay) Tüm olgularda 10 ± 4.5 Evre 3B 10 ± 1.4 Evre 4 6 ± 1.4 < 0.07 Bir yıllık sağkalım oranı Evre 3B %42 Evre 4 %16 108

4 İleri Evre Küçük Hücreli Dışı Akciğer Kanserinde Paklitaksel Sisplatin Kombine Kemoterapisi Evre 3B ve 4 te alınan yanıtlar ve sağkalım arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulundu (p< 0.07) (Şekil 1). Performans statusları 0-1 olan 17 hastanın 7 sinde kısmi yanıt, 7 sinde progresyon saptanırken, 3 hasta stabil olarak değerlendirildi. Performans statusu 2 olan toplam 6 olgunun 3 ünde progresyon, 2 sinde kısmi yanıt saptanırken, 1 olgu da stabil seyretti. Tüm olgularda median yanıt süresi 4.2 ± 4.2 (2-14+) ay idi. İzlem süresi ay alındı, bu sürenin sonunda 7 hasta halen hayattaydı. Progresyona kadar geçen süre 6 ay olarak hesaplandı. Yirmidört olguya uygulanan toplam 100 kür kemoterapi siklusunda grade 3 nötropeni sadece 3 siklusta gözlendi (%3), 1 siklusta ise febril nötropeni gelişti (%1). Alopesiden sonra en sık gözlenen yan etki bulantı-kusma idi, 17 olguda grade 2-3 bulantı kusma oluştu. Gözlenen yan etkiler Tablo 3 te gösterilmiştir. Tablo 3. Yan etkiler. Yan etki Grade Sayı Nötropeni 3 3 (%12.5) Anemi (%12.5) Alopesi (%100) Bulantı-kusma (%70.8) Nörotoksisite 1 5 (%20.8) Nefrotoksisite 1 1 (%4.1) TARTIŞMA Günümüzde KHDAK ın bilinen tek küratif tedavisi cerrahidir, ancak tüm KHDAK olgularının %30 dan azı tanı konulduğunda opere edilebilir sınırlarda olmaktadır. KHDAK lı olguların büyük bir bölümü tanı konulduğunda evre 3 ve 4 te olmaktadır (1). Rezeksiyon uygulanan hastalarda da sıklıkla metastazlarla relaps oluşabilmektedir (8). Birçok yan etkisine rağmen KHDAK ın tedavisinde, sisplatin %20 lik yanıt oranı ile bilinen en etkin Kümülatif sağkalım olasılığı Sağkalım süresi (ay) Evre 3B Evre 4 Şekil 1. Evre 3B ve 4 olgularda tedaviye göre sağkalım. 109

5 Yılmaz Turay Ü, Biber Ç, Ergün P, Ayaz A, Keyf İA, Erdoğan Y, Çağlar A. ajanlardan biridir (9). Yapılan çeşitli meta-analizlerde bu olgulara uygulanan polikemoterapinin sağkalımı uzattığı, yaşam kalitesini arttırdığı belirtilmiştir (8,10,11). Yanıt oranı, çok ajanlı rejimlerde, tek ajanlı tedavi rejimlerine göre daha fazla olmakla birlikte en yoğun kombinasyonlarda bile yanıt süresi genellikle kısadır (12). Polikemoterapinin, en iyi destek tedaviye göre sağkalım avantajı sağladığı gösterildiğinden beri, ileri evre olgularda daha iyi prognoz sağlamak için yeni ilaç arayışları sürmektedir. Son yıllarda üzerinde çalışılan ilaçlar; vinorelbin, paklitaksel, dosetaksel, edatreksat, gemsitabin, topotekan ve irinotekandır. Bu ajanlardan biri olan paklitaksel, Taxus brevifolia adlı ağacın kabuklarından elde edilen antimitotik bir ajandır (13). ECOG tarafından yapılan faz 2 çalışmada, ileri evre KHDAK lı 25 olguya 250 mg/m 2 paklitaksel 24 saat infüzyonla verilmiş, yanıt oranı %21, median sağkalım 24.1 hafta olarak bulunmuştur. Çalışmada 1 yıllık sağkalım oranı %42 olarak bildirilmiş, başlıca toksisite nötropeni olmuştur (4). Bir diğer faz 2 çalışmada ise, KHDAK lı 25 olgu 200 mg/m 2 paklitaksel 24 saatlik infüzyon ile tedavi edilmiş; yanıt oranı %24, median sağkalım süresi 40 hafta, yanıt süresi 6.6 ay, 1 yıllık sağkalım süresi ise %40 olarak bulunmuştur (13). Yirmidört saat ve 3 saatlik paklitaksel infüzyonlarının karşılaştırıldığı bir çalışmada, 24 saatlik infüzyonlarda grade 3-4 nötropeninin, 3 saatlik infüzyon tedavisine göre belirgin olarak yüksek oranda gözlendiği bildirilmiştir (14). Yapılan çalışmalarda sisplatin, paklitakselden önce verildiğinde kemik iliği toksisitesi, özellikle de nötropeninin daha yüksek oranlarda gözlendiği ortaya çıkarılmıştır bu etki olasılıkla, sisplatinin sitokrom p450 enzimini etkileyerek paklitakselin plazma klerensini azaltmasından kaynaklanmaktadır (15). Biz de çalışmamızda kemoterapi protokolünü, 1. gün 3 saatlik paklitaksel infüzyonunu takiben 2. gün sisplatin uygulanışı şeklinde düzenledik. Paklitaksel ve sisplatinin bu tür uygulanışı 3 küçük faz 2 çalışmada değerlendirilmiş ve yanıt oranları; %35 ve %47 olarak bildirilmiştir (16-18). Belli ve arkadaşlarının çalışmasında, ileri evre KHDAK ı bulunan toplam 32 olguya sisplatin ve paklitaksel uygulanmış, bu çalışmada 135, 175, 200 ve 225 mg/m 2 dozlarda 4 kür paklitaksel ile 100 mg/m 2 sisplatin dozu verilmiş, 5. kürde paklitaksel 225 mg/m 2 dozu ile birlikte sisplatin dozu 120 mg/m 2 ye yükseltilmiş; çalışma sonucunda yanıt oranları 200 mg/m 2 altındaki dozlarda %38, üstündeki dozlarda ise %47 olarak bulunmuş, periferik nörotoksisitenin doz kısıtlayıcı ve kümülatif (1300 mg/m 2 total paklitaksel dozunda) olduğu bildirilmiştir (16). Bizim çalışmamızda paklitaksel dozu 200 mg/m 2 idi. Referans tedavi olarak kabul edilen sisplatin-etoposid ve sisplatin-teniposid tedavisi ile paklitaksel sisplatin rejiminin karşılaştırıldığı iki büyük faz 3 randomize çalışma yapılmıştır. ECOG tarafından yapılan 599 olguluk ilk çalışmada bir gruba sisplatin-etoposid, bir gruba paklitaksel 135 mg/m 2 ve sisplatin, diğer gruba ise 250 mg/m 2 paklitaksel, sisplatin ve Granulocyte Colony Stimulating Factor (G-CSF) uygulanmış. Yanıt oranları; sisplatin-etoposid kolunda %12, düşük doz paklitaksel grubunda %27, yüksek doz paklitaksel grubunda %32, median sağkalım süreleri ise sırasıyla 7.6 ay, 9.5 ay, 10 ay bulunmuş. Paklitakselin uygulandığı gruplarda miyalji ve nörotoksisite doz bağımlı olarak daha fazla gözlenmekle birlikte, gruplar arasında yaşam kalitesi açısından fark gözlenmemiş. Nötropeni, G-CSF içermeyen düşük doz paklitaksel grubunda daha yüksek oranda, infeksiyon ve infeksiyona bağlı ölümler her üç kolda eşit ve düşük oranda gözlenmiş. İki paklitaksel doz grubu arasında sağkalım açısından büyük fark gözlenmediğinden ECOG, gelecek çalışmalar için 135 mg/m 2 dozda paklitaksel kullanımını seçmiştir (19). Aynı araştırmacıların bu çalışmada sağkalıma ek olarak yaşam kalitesi değerlendirmesi yaptıkları bir başka yayınlarında; her iki paklitaksel doz grubunda protokol başlangıcından 6 hafta sonra yaşam kalitesinde düzelme gözlendiği, ancak paklitaksel ve nonpaklitaksel grubu arasında yaşam kalitesi açısından farkın istatistiksel olarak anlamlı olmadığı bildirilmiştir. Araştırıcılar bu sonucun, sisplatin etoposid uygulanan hasta grubunun ilerleyen hastalıkları ve artan semptomları nedeniyle 6 haftalık sorgulama süresini tamamlayamamalarına bağlı olduğunu bildirmişlerdir (20). The European Organisation for Research and Treatment of Cancer (EORTC) çalışmasında ise bir kola paklitaksel 175 mg/m 2 3 saatlik infüzyon ve sisplatin 80 mg/ 2, diğer kola ise teniposid 100 mg/m 2 ve sisplatin 80 mg/m 2 uygulanmış, yanıt 110

6 İleri Evre Küçük Hücreli Dışı Akciğer Kanserinde Paklitaksel Sisplatin Kombine Kemoterapisi oranı paklitaksel kolunda daha yüksek bulunurken (sırasıyla %41, %28), median sağkalım paklitaksel kolunda 9.5 ay, diğer kolda ise 9.7 ay olarak bulunmuştur. Miyalji ve nöropati paklitaksel verilen grupta daha belirgin olmakla birlikte her iki tedavi de iyi tolere edilmiştir. Ayrıca, tedavi başlangıcından 6 hafta sonra paklitaksel sisplatin kemoterapisi uygulanan hasta grubunda yaşam kalitesinde belirgin düzelme olduğu da bildirilmiştir (21). Bizim çalışmamızda median sağkalım süresi tüm olgularda 10 ± 4.5 ay, yanıt oranı ise %39.1 olarak bulundu. Yukarıda sözü geçen diğer çalışmalarla karşılaştırıldığında, çalışmamızda sağkalım süresi biraz daha uzun görünüyordu, bu sonuç olgularımızın çoğunun evre 3B olması ile açıklanabilir. Evre 3B olgularımızda yanıt oranı ve median sağkalım süresi daha fazla idi ve aradaki fark istatistiksel olarak anlamlıydı (p< 0.07). Kurt ve arkadaşlarının 22 KHDAK lı olguyu içeren, paklitaksel 200 mg/m 2 (3 saatlik infüzyon), karboplatin 6 AUC ile kombine edilmiş toplam yanıt %40.9 olarak bildirilmiştir. Gözlenen yan etkiler ise; grade 4 nötropeni tedavi sikluslarının %4 ünde, grade 3 trombositopeni %3 ünde, grade 2-3 anemi %4.3 ünde gözlenirken, nonhematolojik yan etkiler; grade 2-3 nöropati %36, grade 2 artralji %9 olarak bildirilmiştir (22). Çalışmamızda alopesiden sonra en fazla görülen yan etki %70.8 ile bulantı, kusma oldu. Bunların büyük bölümü grade 2 bulantı-kusma idi. Paklitaksele bağlı nörotoksisitenin uygulanış şeklinden bağımsız, doz bağımlı olduğu, insidansının yüksek doz (175 mg/m 2 ) uygulanışında %52, düşük doz uygulanışında ise %33 olduğu bildirilmiştir (23). Bizim çalışmamızda ise 5 olguda (%20.8) grade 1 nörotoksisite gözlendi. Diğer çalışmalara göre nörotoksisite oranının düşük olması, hasta sayımızın az olmasından kaynaklanabilir. Gözlediğimiz yan etkilerin tümü geri dönüşebilir ve tedavi edilebilir türde yan etkilerdi. Palyatif kemoterapilerde, bir başka değerlendirme alanı da maliyet analizleridir. Palyatif tedaviler içerisinde kemoterapiler yüksek maliyetler içermektedirler. Yapılan çeşitli çalışmalarda kemoterapilerin radyoterapi gereksinimini, hastanede kalış süresini azalttığı bildirilmektedir. Bir çalışmada ise 1 yıllık hasta bakımı içinde %10 dan daha az yer tuttuğu bildirilmiştir, ancak ülkemiz koşullarında sağlık ekibi harcamaları ve hastane masrafları, yurtdışındaki merkezlere göre çok daha ucuzdur, bu nedenle kemoterapi maliyetleri tedavi tutarının büyük bir bölümünü oluşturmaktadır (24,25). Paklitaksel KHDAK da kullanılan diğer kemoterapik ajanlara göre daha pahalı olmakla birlikte, palyatif tedavide en önemli hedeflerden biri yaşam kalitesini arttırmak olduğuna göre yan etkilerinin az, kolay tolere edilebilir olması nedeniyle tedavide bir alternatif olarak gözönünde bulundurulabilir. Sonuç olarak, paklitaksel-sisplatin kombinasyonunun ileri evre KHDAK ın tedavisinde, seçilmiş olgularda güvenle kullanılabilecek bir kombinasyon olduğu düşünüldü. KAYNAKLAR 1. Ginsberg RJ, Vokes EE, Raben A. Nonsmall cell lung cancer. In: DeVita VT Jr, Hellman S, Rosenberg SA, eds. Cancer: Principles and Practice of Oncology. Philadelphia, PA: Lippincott-Raven Publishers, 1997; Rapp, Pater JL, Willan A et al. Chemotherapy can prolong survival in patients with advanced nonsmall cell lung cancer- a report of a Canadian multicenter randomised trial. J Clin Oncol 1988;6: Nonsmall cell cancer collaborative group. Chemotherapy in NSCLC: A meta-analysis using updated data on individual patients from 52 randomised clinical trials. BMJ 1995;311: Chang AY, Kim K, Glick J et al. Phase II study of taxol, merbarone and piroxantrone in stage IV NSCLC: The Eastern Cooperative Oncology Group Results. JNCI 1993;85: Murphy WK, Fossella FV, Winn RJ et al. Phase II study of taxol in patients with untreated advanced NSCLC. JNCI 1993;85: DeVita VT. Principles of cancer management; chemotherapy. In: DeVita VT, Hellman S, Rosenberg SA, eds. Cancer Principles & Practice of Oncology. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins Company, 1997; Pisters KMW, Kris MG, Bunn PA et al. Induction paclitaxel/carboplatin in early stage nonsmall cell lung cancer. Semin Oncol 1997;24(Suppl 12): Grilli R, Oxman AD, Julian JM. Chemotherapy for advanced nonsmall cell lung cancer: How much benefit is enough? J Clin Oncol 1993;11: Gralla RJ, Casper ES, Kelsen DP et al. Cisplatin and vindesine combination chemotherapy for advanced carcinoma of the lung. A randomised trial investigating two dosage schedules. Ann Intern Med 1981;95: Souquet PJ, Chauvin F, Boissel JP et al. Polychemotherapy in advanced nonsmall cell lung cancer: A metaanalysis. Lancet 1993;342:

7 Yılmaz Turay Ü, Biber Ç, Ergün P, Ayaz A, Keyf İA, Erdoğan Y, Çağlar A. 11. Marino P, Pampallona S, Prealoni A et al. Chemotherapy vs supportive care in advanced nonsmall cell lung cancer. Results of a meta-analysis of the literature. Chest 1994;106: Crino L, Clerici M, Figoli F et al. Chemotherapy of advanced nonsmall cell lung cancer: Comparison of three active regimens. A randomised trial of the Italian Oncology Group for Clinical Research. Ann Oncol 1995;6: Natale RB. Overview of current and future chemotherapeutic agents in nonsmall cell lung cancer. Semin Oncol 1997;24(Suppl 7): Eisenhauer EA, ten Bokkel Huinik WW, Swenerton KD et al. European-Canadian randomised trial of paclitaksel in relapsed ovarian cancer: High dose versus low dose and long versus short infusion. J Clin Oncol 1994;12: Rowinsky EK, Gilbert MR, Mc Guire WP et al. Sequences of taxol and cisplatin: A phase I and pharmocologic study. J Clin Oncol 1991;9: Belli L, Le Chevalier T, Gottfried M et al. Phase I/II study of paclitaksel plus cisplatin as first line chemotherapy for advanced nonsmall cell lung cancer: Preliminary results. Semin Oncol 1995;22: Klastersky J, Sculier JP. Cisplatin plus taxol in nonsmall cell lung cancer: A dose finding trial. Proc Am Assoc Cancer Res 1995;36A: Picker R, Krajnik G, Zochbauer S et al. Paclitaxel cisplatin in advanced nonsmall cell lung cancer. Ann Oncol 1995;6: Bonomi P, Kim K, Chang A et al. Phase III trial comparing etoposide cisplatin in advanced non small cell lung cancer; an ECOG trial. Proc Am Soc Clin Onc 1996;15: Bonomi P, Kim K, Fairclough D et al. Comparison of survival and quality of life in advanced nonsmall cell lug cancer patients treated with two dose levels of paclitaxel combined with cisplatin versus etoposide with cisplatin: Results of an Eastern Cooperative Oncology Group Trial. J Clin Oncol 2000;18: Giaccone G, Splinter TA, Debruyne C et al. Randomised study of paclitaxel sisplatin versus cisplatin teniposide in patients with advanced nonsmall cell lung cancer. The European Organization for Research and Treatment of Cancer Lung Cancer Cooperative Group. J Clin Oncol 1998;16: Kurt B, Gülhan M, Ertürk A, Arul M, Çapan N. İleri evre küçük hücreli dışı akciğer kanserli hastalarda paklitaksel (3 saatlik infüzyon) ve karboplatin kombine tedavisi. Toraks Derneği Ulusal Akciğer Sağlığı Kongresi Bildiri Özet Kitabı. Belek Antalya 9-13 Nisan 2000; Arbuck SG, Canetta R, Onetto N, Cristian MC. Current dosage and schedule issues in the development of paclitaxel. Semin Oncol 1993;20(Suppl 3): Evans WK, Will BP, Berthelot JM et al. The cost of managing lung cancer in Canada. Oncology 1995;9: Üner A. İleri ever akciğer kanserinde palyatif kemoterapi. Solunum 2001;3: Yazışma Adresi Ülkü YILMAZ TURAY Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi ANKARA 112