Toprak ve Su Sempozyumu-2011

Transkript

1 Toprak ve Su Sempozyumu

2 2 Toprak ve Su Sempozyumu-2011

3 Toprak ve Su Sempozyumu

4 4 Toprak ve Su Sempozyumu-2011

5 Toprak ve Su Sempozyumu

6 6 Toprak ve Su Sempozyumu-2011

7 Toprak ve Su Sempozyumu

8 8 Toprak ve Su Sempozyumu-2011

9 Toprak ve Su Sempozyumu 2011 Atık Fındık Zurufu ve Toprak Solucanı Ġlavesinin Toprakların Agregat Stabilitesi ve Hidrolik Ġletkenlik Değerleri Üzerine Etkisi Bora ġahġnoğlu * Tayfun AġKIN * * Ordu Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü, Ordu Türkiye Özet Bu çalıģmada, atık fındık zurufu ve toprak solucanı ilavesinin farklı inkübasyon süreleri (30, 60 ve 90 gün) sonunda toprakların agregat stabilitesi ve hidrolik iletkenlik değerleri üzerine olan etkisi araģtırılmıģtır. Bu amaçla toprağa 0, 4 ve % 8 oranında atık fındık zurufu ve toprak solucanı ilave edilmiģtir. Atık fındık zurufu ve toprak solucanı ilave edilen ve edilmeyen ortamlar, araģtırma sonunda karģılaģtırılmıģtır. AraĢtırmadan elde edilen sonuçlara göre; toprak ortamına ilave edilen atık fındık zurufu ve toprak solucanlarının, agregat stabilitesi ve hidrolik iletkenlik değerini kontrol toprağına göre arttırdığı belirlenmiģtir. En yüksek agregat stabilitesi değerine 90 günlük inkübasyon periyodu sonunda, % 8 oranında atık fındık zurufu ve solucan ilave edilen ortamda; en yüksek hidrolik iletkenlik değerine ise 30 günlük inkübasyon periyodu sonunda ve atık fındık zurufu ilave edilmeyen, solucan ilave edilen ortamda rastlanmıģtır. Anahtar Kelimeler: Toprak solucanı, atık fındık zurufu, agregat stabilitesi, hidrolik iletkenlik Abstract The Effect of Adding of Hazelnut Husk Waste and Earthworms on Aggregate Stability and Hydraulic Conductivity In this study, the effect of adding hazelnut husk waste and earthworms at the end of different incubation periods (30, 60 and 90 day) on rate of aggregate stability and hydraulic conductivity was investigated. To this aim the rate of 0, 4 and 8% hazelnut husk waste and earthworms have been added to soil. Media which adding of hazelnut husk waste and earthworms compared with media which not adding. According to obtained results had been determined of hazelnut husk waste and earthworms which adding to soil media were increased on rate of aggregate stability and hydraulic conductivity to control soil. The highest rate of aggregate stability has been found at the end of 90 days incubation period in media have been added rate of 8% hazelnut husk waste and earthworm,as to the highest rate of hydraulic conductivity at the end of 30 days incubation period in media have not been added hazelnut husk waste, added earthworm. Key Words: Earthworm, hazelnut husk, aggregate stability, hydraulic conductivity GĠRĠġ Toprağın fiziksel özelliklerinden biri olan agregat stabilitesi, topraklarda teksel halde bulunan fraksiyonların, bağlayıcı ve çimentolaģtırıcı maddelerle bir araya gelerek oluģturdukları yapının suya karģı dayanıklılığını ifade eden bir kavramdır. Tarımsal açıdan oldukça önemli olan agregat stabilitesi, genellikle toprakların sağlıklı ve kaliteli olup olmadıklarının da bir göstergesidir. Agregat stabilitesi, organik madde miktarı ve toprakların biyolojik aktivitesinden etkilenmektedir. Toprakların organik madde düzeyinde meydana gelen bir azalma, agregatların suya dayanıklılığında da azalmalara neden olmaktadır (Six ve ark., 2000). Ortama herhangi bir Ģekilde dahil olan organik maddenin birtakım fiziksel, kimyasal ve biyolojik olaylarla ve bunlara ilaveten toprakta yaģayan makro ve mikro düzeydeki canlıların etkileri ile zamanla 86

10 Toprak ve Su Sempozyumu 2011 parçalanıp ayrıģmasıyla oluģan yeni ürünler, agregat oluģumunu baģlatır (Vigerust, 1984; Glauser ve ark., 1988). Çok sayıda araģtırmacı, yaptıkları çalıģmalarda topraklara organik madde kaynağı olarak farklı materyalleri, farklı oranlarda ilave etmiģler ve araģtırmalarının sonunda organik maddenin topraklarda agregatlaģmayı olumlu Ģekilde etkilediğini bildirmiģlerdir. Özdemir (1991) yapmıģ olduğu bir çalıģmasında, toprağa organik madde kaynağı olarak ahır gübresi, buğday samanı, fiğ samanı ve çöp kompostu ilave etmiģ, araģtırma sonunda toprakların agregat stabilitesi değerlerinde ve strüktür stabilite değerlerinde artıģların meydana geldiğini belirlemiģtir. Topraklara ilave edilen organik madde, toprakların fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini olumlu bir Ģekilde etkilemektedir. Toprağa organik madde ilavesiyle agregasyonda hızlı bir artıģın olduğu ve organik maddenin azalmasıyla toprak strüktüründe bozulmaların olduğu saptanmıģtır (Akalan, 1969). Toprak solucanları; tarımsal ekosistem içerisinde toprak strüktürünün iyileģtirilmesi, agregatların Ģekillenmesi, bitkilerin geliģimi ve besin döngüsü üzerine oldukça önemli görevlerde rol oynamaktadır. Son yıllarda toprak solucanlarının toprak verimliliği üzerine olan etkileri, çevre sağlığı ve korunmasındaki rolleri, toprak solucanı ve toprak arasındaki iliģkiler sıklıkla araģtırılmaya baģlanmıģtır. Toprak canlıları arasında büyük bir kısımı oluģturan toprak solucanlarının, toprak verimliliğini önemli derecede artırmakla birlikte, agregasyonu sağlayarak toprak strüktürünü de iyileģtirdiği açık bir Ģekilde ortaya konulmuģtur (HepĢen, 2003). Toprağın bir diğer fiziksel özelliği olan hidrolik iletkenlik, birim alandan, birim zamanda, birim hidrolik eğim altında geçen su miktarı Ģeklinde ifade edilir (Hillel, 1982). Toprakta su, makro gözeneklerde ilerler, mikro gözeneklerde ise tutulur. Topraktaki makro ve mikro gözeneklilikteki değiģimler, aynı zamanda hidrolik iletkenliği de değiģtirmektedir (Ahuja ve ark., 1984). Topraklarda hidrolik iletkenlik toprak strüktürü, organik madde miktarı ve toprak canlıları gibi kavramlarla doğrudan iliģki halindedir. Hausenbuiller (1975), hidrolik iletkenliğin kaba bünyeli topraklarda, ince bünyeli topraklara göre daha fazla olduğunu ve organik maddenin ayrıģma ürünlerinin ince bünyeli topraklarda partiküller arasına girerek, agregatların su iletkenliğini artırdığını bildirmiģtir. Toprak solucanlarının toprak profili boyunca açtığı kanallar, solucanların yaģam alanlarına ve beslenme Ģekline göre değiģmektedir. Derin toprak tabakalarında yaģayan solucanlar, daha alt toprak tabakalarına kadar kanallar açabilmekte ve su, bu kanallarda hareket edebilmektedir. Toprak solucanlarının açtığı kanalların çapı solucanın vücut büyüklüğü ile orantılı olup, genellikle 1 ile 12 mm arasında değiģmektedir (van der Westeringh, 1972). Solucanlar oyuk oluģturma aktiviteleri ile topraktaki makropor sayısını da artırmaktadır. Solucanların sindiriminden geçirdikleri toprak, açtıkları galeriler ve ortama bıraktıkları dıģkı, yuva merkezli bir ağ gibi makro gözenekliliği oluģturmakta ve bu durum suyun hareketini kolaylaģtırmaktadır (Lee, 1985). Ehlers (1975), yapmıģ olduğu bir çalıģmada; Almanya da hububat tarlalarında geleneksel toprak iģleme yapılan ve yapılmayan alanlarda su infiltrasyonunu karģılaģtırmıģ, toprak iģleme yapılmayan alanlardaki toprak solucanı kanalları boyunca infiltrasyon oranının 0.12 mm dakika -1, bununla birlikte geleneksel toprak iģleme yapılan alanlarda düģük toprak solucanı populasyonu ile toprak solucanı kanalları boyunca infiltrasyon oranının sadece 0.02 mm dakika -1 olduğunu saptamıģtır. Becher ve Kainz (1983), yapmıģ oldukları çalıģmalarında, 15 yıl boyunca gübre uygulamıģ Ģeker pancarı parsellerinde hidrolik iletkenliğin, diğer parsellere göre 4.2 kat arttığını ortaya koymuģlardır. Bu çalıģmada; topraklara organik atık fındık zurufu ve toprak solucanı ilavesinin, ortamın agregat stabilitesi ve hidrolik iletkenlik değerleri üzerine etkilerinin belirlenmesi amaçlanmıģtır. MATERYAL VE METOT Materyal ÇalıĢmada kullanılan toprak, hafif eğimli bir pozisyondan ve 0-20 cm derinlikten alınmıģtır. Organik madde kaynağı olarak seçilen atık fındık zurufu, üstü kapalı bir Ģekilde bırakılan bir yığından kuru ve küçük parça büyüklüğüne sahip kısımlar tercih edilerek alınmıģ, bir bitki değirmeninde parça büyüklüğü azaltılmıģtır. AraĢtırmada kullanılan toprak solucanları, doğal çayır arazisinden yağıģ sonrası ıslak topraktan çıkarılmıģtır. Deneme Ordu Üniversitesi, Ziraat Fakültesi deneme odasında, toprak ortamında, 30 (I 30 ), 60 (I 60 ) ve 90 (I 90 ) günlük üç inkübasyon döneminde, %0 (Z 0 ), %4 (Z 4 ) ve %8 (Z 8 ) düzeylerinde organik atık fındık zurufu dozlarında, solucan ilave edilmiģ (S 1 ) ve solucan ilave edilmemiģ (S 0 ) durumda tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak kurulmuģ ve yürütülmüģtür. 87

11 Toprak ve Su Sempozyumu 2011 Metot Toprak örneklerinin agregat stabilitesinin belirlenmesinde Islak Eleme yöntemi izlenmiģtir. Çapları 1-2 mm arasında olan toprak fraksiyonları, mm elek açıklığına sahip bir test eleği üzerine aktarılmıģ, bu elek Yoder tipi ıslak eleme aletine bağlanmıģ, elek içeriği 5 dakika su içerisinde ıslatılmıģ ve 5 dakika da su içerisinde elenmiģtir. Eleğin su içerisine dalıģ uzunluğu 5.5 cm ve dalıģ sıklığı da 30 devir dakika -1 olarak seçilmiģtir (Demiralay, 1993). Toprakların hidrolik iletkenlik değerleri bozulmamıģ örnek alma silindirleri içerisine alınan örnekler suyla doygun hale getirilmiģ ve daha sonra bu kolonlar üzerine sabit kalınlıkta çeģme suyu göllendirilerek toprakların suyu iletme kabiliyetleri ölçülmüģtür (Black ve ark., 1965). Toprakların tekstürel analizi, Bouyoucos Hidrometre Yöntemi takip edilerek gerçekleģtirilmiģtir (Demiralay, 1993). ph ve elektriksel iletkenlik (EC) değerleri, 1:1 toprak:su karıģımında ölçülmüģtür (Ryan ve ark., 2001). Organik madde miktarı, Walkley-Black yöntemiyle organik karbonun 1N K 2 Cr 2 O 7 ve H 2 SO 4 ile oksitlenmesi ve 0.5 N FeSO 4.7H 2 O ile titrimetrik olarak belirlenmiģtir (Kacar, 1994). Su ile 24 saat lik bir sürede hidrolik dengeye getirilmiģ olan 1 cm kalınlığındaki toprak örnekleri, santrifüjde 2500 rpm devirde bir saat süre ile santrifüj edilmiģ ve bu kuvvet etkisinde toprağın tutabildiği nemin ağırlık cinsinden yüzdesi tarla kapasitesi olarak ifade edilmiģtir (Zorita-Díaz ve Grasso, 2000). Toprağın hacim ağırlığı değeri silindir yöntemiyle belirlenmiģtir (Demiralay, 1993). Organik atık fındık zurufunun ph ve elektriksel iletkenlik (EC) değerleri su ile doygun hale getirilen karıģımda ölçülmüģtür (Ryan ve ark., 2001). Organik karbon ve organik madde miktarları kuru yakma yöntemiyle belirlenmiģtir. Organik madde miktarı, organik karbon değerlerinden hesap yoluyla elde edilmiģtir (Kacar, 1994). Toplam azot Kjeldahl yöntemiyle belirlenmiģtir (Bremner, 1965). Toplam potasyum, fosfor, kalsiyum ve magnezyum kuru yakma ile elde edilen ekstrakta spektrofotometrik olarak belirlenmiģtir (Kacar, 1994). AraĢtırma sonunda elde edilen agregat stabilitesi ve hidrolik iletkenlik değerlerinin istatistiksel olarak değerlendirilmesinde Jump 7 isimli program kullanılmıģtır. BULGULAR VE TARTIġMA ÇalıĢmada kullanılan toprağa ait bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri Çizelge 1 de verilmiģtir. Kumlu killi tın bünyeye sahip olan toprak, asit reaksiyonlu olup, organik maddece iyi ve tuzluluk bakımından tuzsuz toprak sınıfına girmektedir (Soil Survey Staff, 1993). Organik madde kaynağı olarak kullanılan atık fındık zurufunun bazı özellikleri Çizelge 2 de verilmiģtir. Çizelge 1. ÇalıĢmada Kullanılan Toprağın Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri Özellikler Kum, % 36.5 Silt, % 30.0 Kil, % 33.5 Tekstür Sınıfı Kumlu killi tın ph, (1:1 toprak:su) 6.00 EC o 25 C (1:1 toprak:su), ds m Kireç, % - Organik Madde (OM), % 3.63 Tarla Kapasitesi (Pw), % Hidrolik Ġletkenlik (Ks), cm saat Hacim Ağırlığı, g cm

12 Toprak ve Su Sempozyumu 2011 Çizelge 2. ÇalıĢmada Kullanılan Fındık Zurufunun Bazı Özellikleri Özellikler ph, (Su ile doygunlukta) 5.81 EC, (Su ile doygunlukta), ds m Organik Madde (OM), % Organik Karbon (OC), % C:N Suda Çözünür Organik Madde, ppm Toplam N, % Toplam K, % Toplam Ca, % Toplam Mg, % Toplam P, % Toprak ortamına ilave edilen atık fındık zurufu ve toprak solucanlarının agregat stabilitesi ve hidrolik iletkenlik değerleri üzerine etkisi, ġekil 1 ve ġekil 2 de gösterilmiģtir. Önem Düzeyi Solucan <0.001 ġekil 1. Toprak ortamında agregat stabilitesindeki değiģimler ġekil 2. Toprak Ortamında Hidrolik Ġletkenlik Değerlerindeki DeğiĢimler 89

13 Toprak ve Su Sempozyumu 2011 ġekil 1 den de anlaģılacağı üzere; inkübasyon periyotları sonunda %74.6 olan kontrol toprağının agregat stabilitesi değerinin artıģ gösterdiği bariz bir Ģekilde görülmektedir. En yüksek agregat stabilitesi değeri 90 günlük inkübasyon periyodu sonunda %8 oranında atık fındık zurufu ve toprak solucanı ilave edilen ortamda (%93) belirlenmiģtir. Toprak ortamına ilave edilen organik maddenin zamanla birtakım reaksiyonlarla parçalanması sonucu oluģturduğu ürünler, toprağın agregat stabilitesini artırmıģ olabilir. Piccolo ve Mbagwu (1994), Nijerya nın güney bölgesindeki güçlü ve zayıf agregat yapısına sahip iki toprağa humik asit uygulayarak, yapısal dayanıklılıktaki değiģimi araģtırdıkları bir çalıģmalarında; suya dayanıklı makro agregatların oranının, humik asit uygulamasının artan dozlarında artıģ gösterdiğini bildirilmiģlerdir. Caravaca ve ark (2001) tarafından yapılan baģka bir çalıģmada; taze organik atık ilavesinin suya dayanıklı agregatların miktarında %17 lik bir artıģ sağladığı, kompostlaģmıģ organik atık ilavesinin ise kil içeriği yüksek olan topraklarda %13 lük bir artıģ sağlandığı bildirilmiģtir. Baran ve ark (1996), yapmıģ oldukları çalıģmalarında farklı tarımsal atıkların (fermente çay, kuru çay, tütün tozu ve üzüm cibresi) toprağın bazı fiziksel özellikleri üzerine olan etkisini incelemiģler, sonuç olarak toprağa karıģtırılan organik maddenin miktarı artıkça agregat stabilitesi ve hidrolik iletkenliğin artığını saptamıģlardır. Toprağa ilave edilen toprak solucanları ortamın agregat stabilitesi değerini atık fındık zurufuna nazaran daha da artırmıģtır. Toprak solucanları beslenme ve oyuk oluģturma aktivitesi ile toprakları sindiriminden geçirir, sindirimden geçen topraklar birtakım bağlayıcı maddelerce zenginleģtirilmiģ olabilir, bu da toprakların agregat stabilitesinin artmasına neden olabilir. Özdemir (2004), çalıģmasında kumlu bir toprağa fındık zurufu ve toprak solucanı ilave etmiģ ve toprak solucanı ilavesinin toprakta agregat oluģumuna yardımcı olduğunu saptamıģtır. Johnson-Maynard ve ark (2007), üç yıl boyunca toprak iģlemenin söz konusu olmadığı bir alanda yürüttükleri çalıģmalarında; toprak solucanı sayısının fazla olduğu parsellerde agregat stabilitesi ve hidrolik iletkenliğin artıģ gösterdiğini belirtmiģlerdir. Varyans analiz sonuçlarına göre; toprak solucanları agregat stabilitesi üzerine çok önemli oranda (P<0.001) etki etmiģ, istatiksel açıdan önemli olmamasına rağmen atık fındık zurufu dozu, inkübasyon süresi, doz x solucan ve solucan x inkübasyon süresi interaksiyonlarının da toprakların agregat stabilitesine etki ettiği görülmüģtür. ġekil 2 den görüleceği üzere hidrolik iletkenlik değeri 40.9 cm saat -1 olan kontrol toprağının inkübasyon periyotları sonunda hidrolik iletkenlik değerleri artıģ göstermiģtir. En yüksek hidrolik iletkenlik değeri, 30 günlük inkübasyon periyodu sonunda atık fındık zurufu uygulanmayan ve toprak solucanı ilave edilen ortamda cm saat -1 olarak saptanmıģtır. Topraklara uygulanan organik madde miktarındaki artıģın hidrolik iletkenlik değerini kontrol toprağına göre artırdığı görülmektedir. Varyans analiz sonuçlarına göre toprak ortamında hidrolik iletkenlik değerleri üzerine istatistiksel olarak herhangi bir muamele etki etmemekle birlikte, artan doz miktarı, solucan uygulaması, inkübasyon süresi ve doz x solucan interaksiyonu toprağın hidrolik iletkenlik değerlerine etki etmektedir. Belirlenen inkübasyon süreleri sonunda organik maddenin yeterince parçalanamamıģ, hidrofobik özellik göstermiģ veya gözenekleri tıkamıģ, inkübasyon süresinin artmasıyla hidrolik iletkenlik giderek azalmıģ olabilir. Kirchmann ve Gerzabek (2000) tarafından yapılan bir çalıģmada, çiftlik gübresi, yeģil gübre, talaģ, Ģehirsel atık ve peat, ince tekstüre sahip bir toprağa uygulanmıģtır. Yine bu çalıģmada, organik uygulamaların üst toprak katmanındaki makro ve mikro gözenek miktarını artırdığı, ayrıca dönem içerisinde gözenekliliğin ve makro gözeneklerin en önemli değiģimi gösterdiği bildirilmiģtir. Zeytin ve Baran (2003), fındık zurufu kompostunun toprakların bazı fiziksel özellikleri üzerine etkisini araģtırdıkları çalıģmalarında; fındık zurufu kompostunun toprakların agregat stabilitesi ve hidrolik iletkenlik değerlerini kontrol topraklarına göre artırdığını belirtmiģlerdir. Topraklara solucan ilavesinin hidrolik iletkenlik değerini önemli oranda artırdığı belirlenmiģtir (Johnson-Maynard ve ark.,2002). Manoj ve ark (1998) çalıģmalarında; gübrelenmiģ ve farklı atık maddeler ilave ettikleri toprakların nem değiģimlerini incelemiģler, atık maddeleri tek baģına veya kimyasal gübrelerle uygulamıģlar ve toprağın fiziksel özelliklerinin geliģtiğini saptamıģlar ve ürün atıklarının kontrollere göre hidrolik iletkenliği %30 oranında arttırdığını belirlemiģlerdir. SONUÇ VE ÖNERĠLER Toprak ortamına organik atık fındık zurufu ve toprak solucanı ilavesinin ortamın agregat stabilitesi ve hidrolik iletkenlik değerini artırdığı belirlenmiģtir. 90 günlük inkübasyon periyodu boyunca organik 90

14 Toprak ve Su Sempozyumu 2011 madde birtakım fiziksel, kimyasal ve biyolojik olaylar ve toprak solucanlarının etkisi ile parçalanmıģ, parçalanma sonucu oluģan bağlayıcı ürünler toprak ortamının agregat stabilitesi değerini kontrole göre artırmıģ olabilir. Toprakların agregat stabilitesindeki değiģimi üzerine istatistiksel anlamda toprak solucanlarının önemli düzeyde (P<0.001) etki ettiği saptanmıģtır. Hidrolik iletkenlik değerlerindeki artıģ bir düzensizlik göstermekle birlikte, toprağa organik atık fındık zurufu ve toprak solucan ilavesi toprakların hidrolik iletkenlik değerini kontrol toprağına göre artırmıģtır. Belirlenen inkübasyon süreleri sonunda organik maddenin yeterince parçalanamamıģ olması, toprak solucanlarının çevresel faktörlerin etkisi ile aktivitelerini tam olarak gösterememesi, organik maddenin topraktaki makroporları tıkamıģ olması veya organik maddenin hidrofobik özelliği sonuçlardaki düzensizliklere sebep olmuģ olabilir. Modern tarım kavramı içerisinde atık fındık zurufu uygulaması, toprakların özelliklerini geliģtirmede, iyi bir organik madde kaynağı olarak kullanılabilir. Birçok insan tarafından fark edilmeyen ya da farklı amaçlarla kullanılan ve birçok araģtırıcı tarafından Ekosistem Mühendisleri olarak adlandırılan toprak solucanlarına hak ettiklerinden fazla önem verilmeli ve sonraki yıllarda modern tarım kavramı içerisinde da fazla yer almaları sağlanmalıdır. KAYNAKLAR Ahuja, L.R., Naney, J.W., Green, R.E., Nielsen, D.R., Macroporosity to Characterize Spatial Variability of Hydraulic Conductivity and Effects of Land Management. Soil Sci. Soc. Am. J. 48, Akalan, Ġ, Kuzey Batı Çukurova Topraklarında Organik Madde Miktarı ile Suya Dayanıklı Agregatlar Arasındaki iliģki. A.Ü.Z.F. Yıllığı. Yıl 19, Fasikül 1-2 den Ayrı Basım. Baran, A., Çaycı, G., Öztürk, H.S ve Özkan, Ġ, Farklı Tarımsal Atıkların Killi Tınlı Bir Toprağın Bazı Fiziksel Özellikleri Üzerine Etkileri. A.Ü.Z.F. Yayın No: 1456, Bilimsel AraĢtırma ve Ġnceleme No: 804. Becher, H. H. and Kainz, M. (1983) Effects of long-term manuring on soil structure. Z. Acker- Pflanzenbau., 152, Black, C.A., Evans, D.D., White, J.L., Ensminger, L.K, and Clark F.K, Methods of Soil Analysis, Part 2, Chemical and Microbiological Properties, Agronomy 9, ASA, Madison, Wisconsin, USA. Bremner, J.M., Total nitrogen. in: C.A. Black, D.D. Evans, J.L. White, L.K Ensminger, F.K Clark (Eds.), Methods of so il analysis, Part 2, Chemical and microbiological properties, Agronomy 9, ASA, Madison, Wisconsin, USA, 1965, pp Caravaca, F., Lax, A. and Albaladejo, J., Soil Aggregate Stability and Organic Matter in Clay and Fine Silt Fraction in Urban Refuse-Amended Semiarid Soils. Soil Science Society of America Journal, 65: Demiralay, Ġ., Toprak Fiziksel Analizleri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:143, Erzurum. Ehlers, W Observations on the earthworm channels and infiltration on tilled and untilled loses soil. Soil Sci., 119, Glauser, R., Doner, H.E. and Paul, E.A., Soil Aggregate Stability as a Function of particle Size in Sludge-Treated Soils. Soil Sci., 146 (1): Hausenbuiller, R.L., Soil Science.In.Principles and Practices. Fourth Print. Brown WMC Co. Iowa, USA. HepĢen, ġ., Toprak solucanlarının Ekolojisi ve Toprak Verimliliğine Katkıları. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Anabilim Dalı Yüksek Lisans Semineri, Samsun (yayınlanmamıģ). Hillel, D., Introduction to Soil Phyics. Academic Pres Limited, Oval Road, London. Johnson-Maynard, J.L., Graham, R.C., Wu, L., Shouse, P.J., Modification of soil structural and hydraulic properties after 50 years of imposed chaparral and pine vegetation. Geoderma 110,

15 Toprak ve Su Sempozyumu 2011 Johnson-Maynard, J.L., Umiker, K.J., Guy, S.O., Earthworm Dynamics and Soil Physical Properties in The Fırst Three Years of No-Till Management. Soil&Tillage Research 94 (2007) Kacar, B. 1994, Bitki ve toprağın kimyasal analizleri:iii. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Eğitim, AraĢtırma ve GeliĢtirme Vakfı yayınları, No,3, Ankara. Kirchmann, H and Gerzabek, M.H., Relationsheep between Soil Organic Matter and Micropores in a Long-Term Experiment at Utluna, Sweden. Journal Plant Nutrition and Soil Science. Vol Issue. 5. pp Lee, K., Earthworms their Ecology and Relationships with Soils and Land Use. Academic Press, Sydney. Manoj, K., Roy, P.K. and Mishro, B Moisture Transmission Characteristics of Waste Incorporated and Fertilised Soil. Journal of Research, 10:1, Özdemir, N., Toprağa KarıĢtırılan Organik Atıkların Toprağın Bazı Özellikleri ile Strüktürel Dayanıklılığı ve Erozyona Duyarlılığı Üzerine Etkileri, Erzurum. Özdemir, B., Kumlu Bir Toprağa Ġlave Edilen Fındık Zurufu ve Toprak Solucanının Agregasyon Üzerine Etkileri. Karadeniz Teknik Üniversitesi Ordu Ziraat Fakültesi Bitkisel Üretim Programı Toprak Bölümü, Bitirme Tezi, Ordu (YayılanmamıĢ). Piccolo, A. and Mbagwu, J.S.C., Humic Substances and Surfactants Effects on the Stability of Two Tropical Soils. Soil Science Society of America Journal, 58: Ryan, J., Estefan, G. and Rashid, A., Soil and plant analysis laboratory manual. Syria: International Center for Agricultural Research in the Dry Areas (ICARDA). Soil Survey Staff, Soil Survey Manuel. USDA Handbook No: Washington. Six, J., Elliot, E.T. and Paustian, K., Soil Structure and Soil Organic Matter: A Normalized Stability Index and the Effect of Mineralogy. Soil Science Society of America Journal, 64: Vigerust, E., Use of sewage Sludge on Green Area Utilization of Sewage Sludge on Land, Rates of Application and Long-Term Effects of Metals (Ed; Berlung, R.D. davis). Reidel Pub. Com. Zeytin, S., and Baran, A., Influences of Composted Hazelnut Husk on Some Physical Properties of Soil. Bioresource Technology 88 (2003) Zorita-Díaz M., and Grosso, G.A., Effect of soil texture, organic carbon and water retention on the comp actability of soils from Argentinean pampas. Soil&Tillage Research, 54: Westeringh, W. Van de., Deterioration of soil structure in worm- free orchard soils. Pedobiologia, 12,